Announcing: BahaiPrayers.net

LAJMËTARËT E AGIMIT TREGIMI I NABILIT PËR DITËT E HERSHME TË REVELACIONIT Bahá'í ************* "Jam gati, me jetën në dorë; ndoshta, falë mirësisë e hirit të Perëndisë, kjo Shkronjë e reveluar dhe e dukshme bën fli jetën e vet në shtegun e Pikës Parësore, të Fjalës Më të Lartësuar". - Bahá'u'lláh ************* Përkthyer nga botimi origjinale persisht në anglisht, dhe redaktuar pranë SHOGHI EFFENDI-UT Original Title: The Dawn-Breakers, Nabíl's Narrative of the Early Days of the Bahá'í Revelation Published by: Bahá'í Publishing Trust, Wilmette, Illinois, USA, 1970 (c) 1932, National Spiritual Assembly of the Bahá'ís of the United States of America Text: Albanian Përkthyer e botuar nën kujdesin e Komitetit të përkthimeve e botimeve Bahá'í (c) Asambleja Shpirtërore Kombëtare e Bahá'íve të Shqipërisë Rruga e Dibrës 59 - Tiranë Botimi i parë 2006 - 163 E.B . Fletës së Shenjtë Më të Madhe të mbijetuartit të fundit të një epoke të lavdishme e heroike ia kushtoj këtë vepër në shenjë të një detyrimi të madh mirënjohjeje e dashurie PËRMBAJTJA paragrafi Hyrje 1 Çelësi për Gjenealogjinë e Báb-it 74 Dinasti Kaxhar 75 Falendërim 77 Parathënie e Nabilit 78 PJESA E PARË: DITËT PARA REVELACIONIT KAPITULLI I: MISIONI I SHEIK AHMET AHSAIT paragrafi Largimi i tij nga Bahrejni për në Irak 81 Vizita e tij në Naxhaf dhe Qerbela 82 Udhëtimi i tij për në Shiraz 83 Qëndrimi i tij në Jazd 84 (a) Letërkëmbimi i tij me Shah Ali Fat'hun 84 (b) Marrëdhëniet e tij me Haxhi Abdul Vahabin 85 (c) Anekdota e Mirza Mahmud Kamsarit 86 (d) Ardhja e Sejed Kazem Rashtit 89 Pelegrinazhi i tij në Mashhad 91 Hyrja e tij triumfale në Teheran 92 Largimi i tij për në Kermanshah 93 Kthimi i tij në Qerbela 99 Udhëtimi i tij në Mekë e Medinë dhe vdekja e tij 101 KAPITULLI II: MISIONI I SEJED KAZEM RASHTIT paragrafi Marrëdhëniet e tij me Haxhi Sejed Muhamet Baker Rashtin 102 Aluzionet e tij për të Premtuarin 106 Anekdota e Sheik Hasan Zonuzit 108 (a) Vizita e Sejed Kazemit te Báb-i 108 (b) Pjesëmarrja e Báb-it në leksionet e Sejed Kazemit 108 (c) Vizita e Báb-it te tyrbja e Imam Hysenit 109 (d) Vizita e Sheik Hasanit në Shiraz dhe Mah-Ku 110 (e) Takimi i tij me Bahá'u'lláh-un në Qerbela 114 Referencat për të Premtuarin në veprat e Sejed Kazemit 114 Rrethimi i Qerbelasë 116 Aluzionet e Sejed Kazemit për dishepujt e tij të pabesë 118 Tregimi i bërë nga Sheik Abu Torabi 123 Qortimet e Sejed Kazemit për dishepujt e tij 125 Takimi i Sejed Kazemit me bariun arab 126 Vdekja e Sejed Kazemit 127 PJESA E DYTË: REVELACIONI I Báb-IT KAPITULLI III: DEKLARIMI I MISIONIT TË Báb-IT paragrafi Ardhja e Mulla Hysenit në Qerbela 129 Domethënia e vitit 60 130 Largimi i Mulla Hysenit për në Najaf e Busher 131 Biseda e Mulla Hysenit me Báb-in në Shiraz 135 Ardhja e Mulla Ali Bastamit dhe e shokëve të tij në Shiraz 148 Ardhja e Kodusit në Shiraz 154 Ditët e hershme të Báb-it 157 (a) Lindja e Tij 157 (b) Mosha shkollore 158 (c) Martesa e Tij 159 (d) Qëndrimi i Tij në Busher 160 Shkronjat e të Gjallit 163 Referenca për Tahiren 164 Shpjegimi i termit Bala-Sari 166 Ndarja e Mulla Hysenit 167 Largimi i Mulla Ali Bastamit nga Shirazi 168 Historia e Abdul Vahabit 169 Vuajtjet e Mulla Ali Bastamit 171 Ndarja e Báb-it me Shkronjat e të Gjallit 176 Fjalët e ndarjes të Báb-it me Mulla Hysenin 178 KAPITULLI IV: UDHËTIMI I MULLA HYSENIT PËR NË TEHERAN paragrafi Vizita e Mulla Hysenit në Isfahan 179 (a) Marrëdhëniet e tij me dishepujt e Haxhi Sejed Muhamet Bakerit 179 (b) Historia e Shosharit të Grurit 182 (c) Kthimi i Mulla Sadek Horasanit 183 Qëndrimi i tij në Kashan dhe Kom 184 Ngjarjet e përjetuara prej tij në Teheran 186 (a) Marrëdhëniet e tij me Haxhi Mirza Muhamet Horasanin 186 (b) Takimet e tij me Mulla Muhamet Nuriun dhe mesazhi i tij për Bahá'u'lláh-un 187 KAPITULLI V: UDHËTIMI I Bahá'u'lláh-UT PËR NË MAZENDARAN paragrafi Njoftimet e Tij për Mirza Bozorgun 191 Vizita e Tij në Nur para ardhjes së Mulla Hysenit në Teheran 192 (a) Takimi i Tij me Mirza Muhamet Taki Nuriun 192 (b) Dy ëndrrat e Mirza Muhamet Taki Nuriut 193 Vizita e Tij në Nur pas ardhjes së Mulla Hysenit në Teheran 195 (a) Marrëdhëniet e Tij me ungjin e Tij Azizin 196 (b) Takimi i Tij me Mulla Muhametin 197 (c) Biseda e Tij me një dervish 201 (d) Efektet e vizitës së Bahá'u'lláh-ut në Nur 202 Ëndrra e Vezirit për Bahá'u'lláh-un 203 Marrëdhëniet e Bahá'u'lláh-ut me Haxhi Mirza Agasiun 206 KAPITULLI VI: UDHËTIMI I MULLA HYSEN PËR NË HORASAN paragrafi Udhëzimet e Báb-it për Shkronjat e të Gjallit 209 Besimtarët e parë të Horasanit 211 Letra e Mulla Hysenit për Báb-in 213 KAPITULLI VII: PELEGRINAZHI I Báb-IT NË MEKË E MEDINË paragrafi Ndodhia e treguar prej Haxhi Abul Hasan Shirazit 218 Referenca për Udhëtimin në Bajanin Persisht 219 Ardhja në Xhadeh dhe një ndodhi rrugës për në Mekë 221 Báb-i i bie përqark Kabës 224 Deklarimi i Tij në prani të Mirza Mohit Kermanit 225 Mesazhi i Tij drejtuar Sherifit të Mekës dhe tregimi i Haxhi Nijaz Bagdadit 231 Vizita e Tij në Medinë 232 KAPITULLI VIII: QËNDRIMI I Báb-IT NË SHIRAZ PAS PELEGRINAZHIT - I paragrafi Kthimi i Báb-it në Busher dhe ndarja me Kodusin 233 Vizita e Kodusit tek ungji i Báb-it nga e ëma në Shiraz 234 Takimi i Kodusit me Mulla Sadek Horasanin 235 Vuajtjet që i ranë Kodusit dhe Mulla Sadekut 236 (a) Hysen Kani merr në pyetje Mulla Sadekun 237 (b) Tregimi i një dëshmitari të drejtpërdrejtë për persekutimin 239 Kthimi i Báb-it në Shiraz 241 (a) Ndodhia e treguar nga drejtuesi i shoqëruesve të Báb-it 241 (b) Takimi i Báb-it me Hysen Kanin 241 (c) Deklarimi i Báb-it në Xhaminë Vakil 243 Njoftime për ata që përqafuan Besimin në Shiraz 246 Njoftimi i Báb-it për besimtarët në Qerbela 252 Ardhja e besimtarëve në Kangavar dhe takimi i tyre me Mulla Hysenin 253 Largimi i tyre me Mulla Hysenin për në Isfahan 255 Largimi i Mulla Hysenit për në Shiraz 256 Ardhja e gjashtë besimtarëve në Shiraz 257 Tregimi i Mulla Abdul Qerim Kazvinit 258 Takimi i Nabilit me Mulla Abdul Qerim Kazvinin 270 KAPITULLI IX: QËNDRIMI I Báb-IT NË SHIRAZ PAS PELEGRINAZHIT - II paragrafi Largimi i Mulla Hysenit për në Horasan 271 Biseda e Sejed Jahjait me Báb-in 277 Mulla Muhamet Ali Zanxhani përqafon besimin e ri 286 Vizitat e Kodusit në Kerman, Teheran dhe Mazendaran 289 (a) Marrëdhëniet e tij me Haxhi Sejed Xhevad Kermanin 289 (b) Vizita e tij në Teheran 293 (c) Qëndrimi i tij në Barfurush 294 Vizita e Mulla Sadekut në Jazd 297 (a) Marrëdhëniet e tij me Mirza Ahmet Azgandin 297 (b) Ndodhia e tij në Xhaminë e Jazdit 301 Vuajtjet e Mulla Jusuf Ardebilit dhe të tjerëve 303 Shënim për Haxhi Sejed Xhevad Qerbelanë 309 Tregimi i Sheik Sulltan i Qerbelasë 312 Ardhja e Nevruzit të dytë 314 Shënim për nënën dhe gruan e Báb-it 315 Veprimet e Hysen Kanit 318 (a) Raporti i kryetarit të emisarëve 319 (b) Udhëzimet e Hysen Kanit për Abdul Hamid Kanin 320 Arrestimi i Báb-it dhe shpërthimi i murtajës 322 (a) Ikja e Hysen Kanit 323 (b) Shërimi i djalit të Abdul Hamid Kanit 324 (c) Lirimi i Báb-it 326 Ndarja e Báb-it me familjarët dhe largimi i Tij nga Shirazi 328 KAPITULLI X: QËNDRIMI I Báb-IT NË ISFAHAN paragrafi Letra e Tij drejtuar Manuçer Kanit 329 Mirëseardhja e Imam-Xhomehut 329 (a) Nderimet e popullsisë për Báb-in 330 (b) Respekti i treguar nga Imam-Xhomehu për Báb-in 330 (c) Komenti i Báb-it për Surenë e Val Asrit 331 (d) Biseda e Báb-it me Manuçer Kanin 332 Druajtjet e Haxhi Mirza Agasit 334 Vizita e Báb-it te Manuçer Kani 335 Shënim për Mulla Muhamet Taki Haratin 337 Gostia e shtruar për Báb-in nga Mirza Ibrahimi 338 Dënimi me vdekje i Báb-it nga ulamatë e Isfahanit 340 Plani i Manuçer Kanit për largimin dhe kthimin e Báb-it në Isfahan 340 Takimi i besimtarëve me Báb-in 341 Báb-i parashikon vdekjen së shpejti të Manuçer Kanit 342 Ditët e fundit të Manuçer Kanit 343 Shpërndarja e besimtarëve 344 Njoftimi i Gorgin Kanit për Shah Muhametin 346 Largimi i Báb-it për në Kashan 347 KAPITULLI XI: QËNDRIMI I Báb-IT NË KASHAN paragrafi Ëndrra e Haxhi Mirza Xhaniut 348 Tri ditët që kaloi Báb-i në shtëpinë e Haxhi Mirza Xhaniut 349 (a) Shënim për Sejed Abdul Bakiun 350 (b) Takimi i Mehdiut me Báb-in 352 KAPITULLI XII: UDHËTIMI I Báb-IT NGA KASHANI NË TABRIZ paragrafi Arritja e Tij pranë Komit 353 Qëndrimi i Tij në fshatin Komrud 354 Mbërritja e Tij në fortesën Kenar Gerd 355 Qëndrimi i Tij në fshatin Kolejn 355 (a) Mbërritja e një numri besimtarësh 355 (b) Gëzimi i Báb-it për dhuratën dhe mesazhin e Bahá'u'lláh-ut 355 (c) Një episod i udhëtimit 357 (d) Letra e Shah Muhametit drejtuar Báb-it 358 (e) Druajtjet, planet dhe shtysat Haxhi Mirza Agasiut 359 Faza e fundit e udhëtimit të Báb-it për në Tabriz 360 (a) Mbërritja e besimtarëve në fshatin Sijah Dehan 360 (b) Ndërhyrja e Hoxhat Zanxhaniut 362 (c) Ndarja e Báb-it me rojet e Tij 363 (d) Një dishepull i ri i uron Báb-it mirëseardhjen 364 Mbërritja e Báb-it në Tabriz 365 (a) Pritja entuziaste e popullsisë së Tabrizit 365 (b) Takimi i Báb-it me Haxhi Muhamet Taki Milaniun dhe Haxhi Ali Askarin 366 (c) Tregimi i Haxhi Ali Askarit 366 KAPITULLI XIII: BURGOSJA E Báb-IT NË KËSHTJELLËN E MAH-KUIT paragrafi Tregimi i Sejed Hysen Jazdit 368 Vendndodhja e Mah-Kuit dhe karakteri i popullatës së saj 369 Simpatia e banorëve të Mah-Kuit për Báb-in 370 Mbërritja e Sheik Hasan Zonuzit dhe mesazhi i Báb-it për të 371 Ëndrra e Ali Kan i Mah-Kuit 372 Ndryshimi i qëndrimit të Ali Kanit 373 Shënim për Bajanin Persisht 375 Vizita e dishepujve të Báb-it në Mah-Ku 377 Episode të jetës së Báb-it në Mah-Ku 378 Ëndrra e Báb-it para shpalljes së Misionit të Tij 379 Fatkeqësitë e Shah Muhametit e të qeverisjes së tij 380 Largimi i Mulla Hysenit nga Mashhadi gjatë pelegrinazhit të tij në Mah-Ku 381 (a) Shkaku i largimit të tij 381 (b) Vizita e tij në Teheran 382 (c) Mbërritja e tij në Mah-Ku dhe ëndrra e Ali Kanit 383 Fjalët që i tha Báb-i Mulla Hysenit 386 Akuzat kundër Ali Kanit dhe transferimi i Báb-it pas kësaj në Çehrik 387 Ndarja e Báb-it me Mulla Hysenin 389 KAPITULLI XIV: UDHËTIMI I MULLA HYSENIT PËR NË MAZENDARAN paragrafi Largimi i Mulla Hysenit për në Teheran 391 Qëndrimi i tij në shtëpinë e Kodusit në Barfurush 393 Mendime lidhur me Haxhi Mirza Agasiun dhe Mulla Hysenin 396 Porositë e Kodusit për Mulla Hysenin 398 Biseda e Mulla Hysenit me Saedol Ulamanë 399 Largimi i Mulla Hysenit dhe mbërritja e tij në Mashhad 400 KAPITULLI XV: UDHËTIMI I TAHIRES NGA QERBELAJA NË HORASAN paragrafi Aluzioni për Bahá'u'lláh-un 401 Letra e Báb-it drejtuar besimtarëve 402 Përgjigjja e Tahires thirrjes së Báb-it 403 (a) Veprimtaria e saj në Qerbela 404 (b) Veprimtaria e saj në Bagdad 405 (c) Qëndrimi i saj në Kermanshah dhe Hamadan 408 (d) Internimi i saj në Kazvin 408 (1) Përgjigjja e saj Mulla Muhametit 409 (2) Mbërritja e Mulla Abdullahut dhe vrasja e Mulla Takiut 411 (3) Burgosja e të akuzuarve në Teheran dhe ndërhyrja e arrestimi i Bahá'u'lláh-ut 415 (4) Thirrja drejtuar Shah Muhametit 419 (5) Ekzekutimi i martirit të parë Bahá'í në Persi 420 (6) Qëndrimi i Haxhi Mirza Agasiut dhe ndërhyrja e Sadr Ardebilit 421 (7) Masakra e Kazvinit 429 (8) Pasojat e masakrës në Teheran 426 (e) Lirimi i saj nga Bahá'u'lláh-u 428 (1) Çuarja e saj në Teheran 428 (2) Pasojat e largimit të saj nga Kazvini 429 (3) Qëndrimi i saj ndaj Báb-it dhe Bahá'u'lláh-ut 430 (f) Largimi i saj për në Horasan 431 (1) Porositë e Bahá'u'lláh-ut për Aga Kalimin 432 (2) Largimi i saj nga Teherani 433 KAPITULLI XVI: KONFERENCA E BADASHTIT paragrafi Largimi i Bahá'u'lláh-ut nga Teherani 435 Turbullirat në Mashhad 436 Largimi i Kodusit për në Mazendaran 443 Takimi i Bahá'u'lláh-ut me Kodusin në Shah Rud 447 Mbërritja e tyre në Badasht 448 (a) Domethënia e mbledhjes së Badashtit 449 (b) Episodi i treguar nga Sheik Abu Torabi 450 (c) Divergjencat midis besimtarëve 455 (d) Pajtimi i arritur nga Bahá'u'lláh-u 456 (e) Largimi nga Badashti 458 Episodi në Nijala i treguar nga Bahá'u'lláh-u 459 Pasojat e atij episodi 461 KAPITULLI XVII: BURGOSJA E Báb-IT NË KËSHTJELLËN E ÇEHRIKUT paragrafi Qëndrimi i popullatës së Çehrikut ndaj Báb-it 465 Porositë e Báb-it dhënë një shërbëtori 466 Pranimi i Mesazhit nga ulamatë dhe nëpunësit shtetërorë 467 (a) Mirza Muhamet Ali u dhe vëllai i tij 467 (b) Mirza Asadollahu 468 (c) Një dervish nga India 472 Besimtarët e larguar nga Çehriku 473 Episodi i Mirza Muhamet Aliut 475 KAPITULLI XVIII: MARRJA NË PYETJE E Báb-IT NË TABRIZ paragrafi Vizita e Tij në Orumijeh 478 Mbërritja e Tij në Tabriz 482 Marrja e Tij në pyetje nga ulamatë 485 Fyerjet që iu bënë Atij 487 Kthimi i Tij në Çehrik dhe Letra e Tij për Haxhi Mirza Agasiun 493 KAPITULLI XIX: TRAZIRAT E MAZENDARANIT - I paragrafi Largimi i Mulla Hysenit nga Mashhadi 496 Vdekja e Shah Muhametit 501 Thirrja e Saedol Ulamave drejtuar popullsisë së Barfurushit 502 Sulmi i popullsisë së Barfurushit kundër Mulla Hysenit dhe shokëve të tij 503 Zmbrapsja e sulmit nga Mulla Hyseni 505 Tregimi i Mirza Muhamet Forugit 508 Dorëzimi i popullsisë së Barfurushit 513 Përpjekjet e përsëritura të shokëve të Mulla Hysenit për të kënduar Azanin 516 Mësymja nga hani i Sabzeh Majdanit 517 Ndërhyrja e parisë së Barfurushit 518 Udhëzimet që iu dhanë Kosrou Kadi Kalait 518 Episodi në pyllin e Mazendaranit 522 Mbërritja te tyrbja e Sheik Tabarsiut 526 Ëndrra e rojtarit të tyrbes së Sheik Tabarsiut 527 Sulmi dhe zmbrapsja e kalorësve të Kadi Kalait 528 Vizita e Bahá'u'lláh-ut në fortesën e Sheik Tabarsiut 533 Lirimi i Kodusit 534 Shënim për Flamurët e Zinj 538 Burgosja e Kodusit në shtëpinë e Mirza Muhamet Takiut 539 Mbërritja e Kodusit në fortesën e Sheik Tabarsiut 540 Tregimi i Mirza Muhamet Forugit 541 Episodet e Kodusit në fortesën e Sheik Tabarsiut 545 Thirrja e Saedol Ulamasë drejtuar Shah Nasered Dinit 549 Fushimi i ushtrisë së Abdullah Kan Turkamanit afër fortesës së Sheik Tabarsiut 551 Mësymja e parë nga fortesa e Sheik Tabarsiut 552 Mesazhi i Princit Mehdi Koli Mirza drejtuar Mulla Hysenit 558 Mësymja e dytë nga fortesa e Sheik Tabarsiut 561 Plagosja e Kodusit 564 Përpjekja e Bahá'u'lláh-ut për t'u bashkuar me mbajtësit e fortesës së Sheik Tabarsiut 566 Shënim për veprimtaritë e Bahá'u'lláh-ut para shpalljes së Misionit të Tij 570 KAPITULLI XX: TRAZIRAT E MAZENDARANIT - II paragrafi Mësymja e tretë dhe rënia e Mulla Hysenit 580 Çastet e fundit të Mulla Hysenit 582 Shënim për varrimin dhe trimëritë e tij 584 Paralajmërimi i Kodusit shokëve të tij 588 Tradhtia e Sejed Hysen Motavallit 589 Sulmi i Abas Koli Kan Larixhanit 591 Mësymja e katërt dhe shpartallimi i plotë i armikut 592 Dërgimi i artilerisë nga Teherani 594 Vuajtjet e të rrethuarve 595 Qortimet e Kodusit shokëve të tij 598 Mësymja e pestë dhe vdekja e Xhafer Koli Kanit 602 Shtimi i vuajtjeve të shokëve 603 Një deklaratë e Kodusit 604 Mësymja e gjashtë dhe e fundit 605 Diskutimi i princit me shefat e shtabit të tij 606 Episodi i treguar nga Aga Kalimi 608 Largimi dhe kapja e një numri shokësh 609 Betimi i princit për të garantuar paprekshmërinë e të rrethuarve 611 Braktisja e fortesës 613 Kapja e një numri shokësh 618 Masakra e përgjithshme 620 Fati i tre shokëve 621 Martirizimi i Kodusit 629 Lista e martirëve 634 KAPITULLI XXI: SHTATË MARTIRËT E TEHERANIT paragrafi Pasojat e katastrofës së Mazendaranit për Báb-in 638 Dërgimi i Sajahut te tyrbja e Sheik Tabarsiut 642 Vizita e Sajahut në Teheran dhe takimi me Bahá'u'lláh-un 645 Historia e moshës së rinisë të Nabilit 646 Ekzekutimi i Shtatë Martirëve 666 (a) Haxhi Mirza Sejed Ali 667 (b) Mirza Kurban Ali 671 (c) Haxhi Mulla Ismail Komi 678 (d) Sejed Hysen Torshizi 680 (e) Haxhi Muhamet Taki Kermani 682 (f) Sejed Myrteza 683 (g) Muhamet Hysen Maragej 684 Episode të treguara nga Bahá'u'lláh-u 687 Varrimi i Shtatë Martirëve 696 KAPITULLI XXII: TRAZIRAT E NEJRIZIT paragrafi Udhëtimi i Vahidit në Teheran dhe Jazd 700 Kremtimi i Festës së Nevruzit në Jazd 701 Veprimtaria e Navab Razavit 702 Trazirat dhe disfata e armikut 706 Deklarata e Vahidit popullsisë së Jazdit 707 Zmbrapsja e forcave pranë fortesës së Narinit 708 Shpallja e Vahidit bërë banorëve të Jazdit 712 Mësymja e urdhëruar nga Vahidi 712 Largimi i gruas së Vahidit për në shtëpinë e atit të saj 718 Udhëzimet e Vahidit shërbëtorit të tij Hasanit 719 Largimi i Vahidit për në Nejriz 721 Mësymja e parë nga fortesa e Haxhehut 735 Mësymja e dytë nga fortesa e Haxhehut 739 Ndarja e punës në fortesë 740 Kapja e mesazhit të Zajnol Abedin Kanit 742 Thirrje e re drejtuar Princit Firuz Mirza 743 Mësymja e tretë nga fortesa e Haxhehut 746 Emrat e martirëve 747 Armiku betohet se do të bëjë paqe 749 Përgjigjja e Vahidit ftesës së armikut 750 Mesazhi i Vahidit shokëve të tij dhe tradhtia e Haxhi Sejed Abedit 750 Kapja e shokëve 756 Martirizimi i Vahidit 760 Fati i shokëve të Vahidit 761 KAPITULLI XXIII: MARTIRIZIMI I Báb-IT paragrafi Motivet që e shtynë Emir Nezamin të ekzekutonte Báb-in 765 Urdhri i Emir Nezamit dhënë Navab Hamzai Mirzait 768 Báb-i ia beson dokumentet e Tij Mulla Bakerit 769 Mbërritja e Báb-it në Tabriz 771 Urdhri i dhënë nga Emir Nezami 772 Burgosja e Báb-it në kazermë 773 Episodi i treguar nga Sejed Hyseni 774 Paralajmërimi i Báb-it për Farrash Bashiun 775 Mirza Muhamet Ali u refuzon të mohojë 776 Dhënia e dënimit me vdekje për Báb-in 777 Kërkesa që Báb-i i bëri Sam Kanit 782 Báb-i i shpëton mrekullisht vdekjes 783 Dorëheqja e Farrash Bashiut 783 Dorëheqja e Sam Kanit 785 Atentati i ri e përfundimtar kundër jetës së Báb-it 786 Tregimi i Haxhi Ali Askarit 790 Çuarja e eshtrave të Báb-it në Teheran 791 Shënim për Mirza Aga Kan Nurin 794 Pasojat e martirizimit të Báb-it 797 KAPITULLI XXIV: TRAZIRAT E ZANXHANIT paragrafi Shënim për vuajtjet e Báb-it 802 Veprimtaria e Hoxhatit para se të përqafonte besimin e ri 803 Hoxhati pranon mesazhin e Báb-it 805 Hoxhati akuzohet dhe thirret në Teheran 806 Mesazhi i Báb-it për Hoxhatin 809 Ankimet e reja për Hoxhatin dhe transferimi i tij në Teheran 811 Mbërritja e Báb-it në Zanxhan dhe largimi për në Tabriz 813 Burgimi i Hoxhatit në Teheran 819 Ikja e Hoxhatit në Zanxhan 826 Preteksti i sulmit të armikut kundër Hoxhatit dhe shokëve të tij 827 Përgatitja e armikut për një sulm të ri 835 Hyrja e Hoxhatit në fortesën e Ali Mardan Kanit 838 Orvatja e një Sejedi për të sulmuar 840 Paralajmërimet e Hoxhatit shokëve të tij 841 Sadrod Doulehu ngarkohet nga Emir Nezami të bëjë rrethimin e fortesës 842 Vuajtjet, mundimet dhe tundimet e rrethuarve 843 Heroizmi i Zenepes, një vajze të fshatit 847 Pasojat e lutjeve të shokëve të thëna me zë të lartë 853 Peticioni i Hoxhatit drejtuar Shah Nasered Dinit 857 Arrestimi i sjellësit të mesazhit dhe dërgimi i përforcimeve 859 Efekti që pati te shokët njoftimi i martirizimit të Báb-it 861 Dërgimi i Emir Tumanit me përforcime të tjera 862 Takimi i Aziz Kan Mukriut me Hoxhatin 863 Sulmi kundër fortesës 864 Paralajmërimi i Emir Tumanit nga Emir Nezami 865 Zmbrapsja e forcave të kombinuara të armikut 866 Vdekja e Muhsenit 867 Ceremonitë e martesës në fortesë 870 Vdekja e pesë djemve të Qerbelai Abdul Bakiut 872 Heroizmi i Om Ashrafit 873 Ndihma e dhënë nga gratë 874 Orvatja e Emir Tumanit për të mashtruar shokët 876 Këshilla e Hoxhatit shokëve të tij 884 Rifillimi i ofensivës së armikut 887 Plagët e marra nga Hoxhati 890 Marrja e fortesës dhe pasojat për të rrethuarit 892 Zmbrapsja e sulmeve të tjera kundër shokëve 893 Konsultimi i Emir Tumanit me shtabin e tij 894 Gërmimi i galerive të nëndheshme 895 Vdekja e gruas dhe e fëmijës së Hoxhatit 896 Vdekja dhe varrimi i Hoxhatit 899 Beteja e fundit 901 Trajtimi i të mbijetuarve 903 Fyerjet mbi trupin e Hoxhatit dhe fati i familjarëve të tij 909 Numri i martirëve 911 Burimet e informacionit 912 KAPITULLI XXV: UDHËTIMI I Bahá'u'lláh-UT NË QERBELA paragrafi Episode të treguara nga Bahá'u'lláh-u 917 Takimi i Nabilit me Mirza Ahmetin dhe Bahá'u'lláh-un në Kermanshah 926 Shënim për Sejed Basir Hendin 928 Arsyeja e largimit të Bahá'u'lláh-ut për në Qerbela 933 Largimi i Nabilit me Mirza Ahmetin për në Teheran 935 Veprimtaria e Bahá'u'lláh-ut në Qerbela 936 KAPITULLI XXVI: ATENTATI KUNDËR JETËS SË SHAHUT DHE PASOJAT E TIJ paragrafi Vdekja e Emir Nezamit 941 Kthimi i Bahá'u'lláh-ut në Teheran 941 Takimi i Bahá'u'lláh-ut me Azimin 944 Atentati kundër jetës së Shahut 945 Burgimi i Bahá'u'lláh-ut në Sijah Çal 955 Fati i gjoja vrasësve 957 Regjimi i terrorit 958 Shënim për Haxhi Sulejman Kanin 958 Shënim për pendimin e Emir Nezamit 960 Episod i treguar nga Dega Më e Madhe 962 Martirizimi i Haxhi Sulejman Kanit 964 Martirizimi i Tahires 974 Martirizimi i Sejed Hysenit 981 Episodet në Sijah Çal të treguara nga Bahá'u'lláh-u 982 Orvatjet për të provuar bashkëfajësinë e Bahá'u'lláh-ut 987 Pranimi i fajit nga Azimi dhe vdekja e tij 995 Plaçkitja e pronave të Bahá'u'lláh-ut në Mazendaran 996 Pasojat e trazirave në Jazd dhe Nejriz 1007 Lirimi i Bahá'u'lláh-ut dhe syrgjynosja e tij në Bagdad 1018 EPILOGU 1020 SHTOJCA faqe Lista e veprave më të njohura të Báb-it 564 Veprat e konsultuara nga përkthyesi 564 Ndarja administrative e persisë në shekullin e nëntëmbëdhjetë 567 Provincat ose distriktet më të mëdha 567 Përfaqësuesit britanikë dhe rusë në oborrin e persisë, 1814-1855 567 Lista e muajve të kalendarit mysliman, dhe raporti i datave myslimane dhe gregoriane gjatë periudhës që trajton ky libër 568 Udhëzues për shqiptimin e emrave të përveçëm transliteruar në tregim 569 FJALORTH 570 HARTË E PERSISË 573 TREGUES 574 TRANSLITERIMI E EMRAVE PERSIANË DHE ARABË NË SHQIP 582 LISTA E ILUSTRIMEVE FRONTISPIC Mauzoleumi më i brendshëm i Báb-it FAKSIMILE TË TABELAVE E Báb-IT, TË SHKRUAR NËNTËMBËDHJETË SHKRONJAVE E GJALLIT DHE Bahá'u'lláh-UT Shkronja e Parë e Gjallit: Mulla Hysen Boshrui [Ḥusayn-i-Bushrú'í] Shkronja e Dytë e Gjallit: Mohamed Hasan [Muḥammad Ḥasan] (vëllai i tij) Shkronja e Tretë e Gjallit: Mohamed Baker [Muḥammad-Báqir] (nipi i tij) Shkronja e Katërt e Gjallit: Mulla Ali Bastami ['Alíy-i-Bastámí] Shkronja e Pestë e Gjallit: Mulla Hoda Bahsh Kuçani [Khudá-Bakhsh-i-Qúchání] (më vonë quhet Mulla Ali ['Alí]) Shkronja e Gjashtë e Gjallit: Mulla Hasan Baxhistani [Ḥasan-i-Bajistání] Shkronja e Shtatë e Gjallit: Sejed Hysen Yazdi [Ḥusayn-i-Yazdí] Shkronja e Tetë e Gjallit: Mirza Mohamed Roudeh Kan Yazdi [Muḥammad Rawḍih-Khán-i-Yazdí] Shkronja e Nëntë e Gjallit: Sa Id Hendi [Sa 'Íd-i-Hindí] Shkronja e Dhjetë e Gjallit: Mulla Mahmud Hui [Mullá Maḥmud-i-Khu'i] Shkronja e Njëmbëdhjetë e Gjallit: Mulla Xhalil Orumi [Jalil-i-Urúmí] Shkronja e Dymbëdhjetë e Gjallit: Mulla Ahmad Ebdal Marari [Aḥmad-i-Ibdál-i-Marághí'í] Shkronja e Trembedhjete e Gjallit: Mulla Baker Tabrizi [Báqir-i-Tabrizí] Shkronja e Katërmbëdhjetë e Gjallit: Mulla Jusef Ardibili [Yúsif-i-Ardibílí] Shkronja e Pesëmbëdhjetë e Gjallit: Mirza Hadi [Hádí] (djal i Mulla Abdul Vahhab Kazvini) Shkronja e Gjashtëmbëdhjetë e Gjallit: Mirza Mohamet Ali Kazvini [Muḥammad-i-Alíy-i-Qazvíní] Shkronja e Shtatëmbëdhjetë: Tahere [Ṭáhirih] Shkronja e Tetëmbëdhjetë e Gjallit: Kodus [Quddús] Shkronja e Nëntëmbëdhjetë e Gjallit: Báb-i Vetë Shkronja e Njëzetë e Gjallit: Bahá'u'lláh "Ai Që Do Të Bëhej Manifest" paragrafi 77 Muhamet Zarandi, mbiquajtur Nabil Azam 80 Sheik Ahmet Ahsai 83 Pamje e përgjithshme e Naxhafit 84 Shah Fat'h Ali dhe bijtë 90 Pikturë e Mirza Bozorgut (Babai i Bahá'u'lláh-ut) 108a Pamje e Qerbelasë 108b Faltorja e Imam Hysenit në Qerbela 108c Faltorja e Imam Hysenit në Qerbela 124 Pamje e Kazemejnit 125 Pjesë e Xhamisë Barasa 126 Vendprehja e Sejed Kazemit (Guri i varrit tashmë i lëvizur) 130 Shtëpia e Mulla Hysenit në Boshrujeh 136a Pamje të Xhamisë Ilhani 133b Pamje e përgjithshme e Shirazit 138 Dhomë në Xhaminë Ilhani, Shiraz, ku u takuan Báb-i me Mulla Hysenin 139a Pemë portokalli e mbjellë nga Báb-i në kopshtin e shtëpisë së Tij në Shiraz 139b Mangalli dhe samovari i Báb-it 139c Dhoma (Majtas) ku lindi Báb-i në Shiraz 139d Periferi të Shirazit ku Báb-i shkonte shpesh për të shëtitur 139e Pamje të dhomës së sipërme të shtëpisë së Báb-it në Shiraz, ku deklaroi misionin e Tij 140 Pamje të Shtëpisë së Báb-it në Shiraz: 140a Dhoma e Tij e gjumit 140b Dhoma e nënës së Tij 140c Dhoma e Tij e ndenjies 144 Pamje të shtëpisë së Báb-it në Shiraz, ku Ai deklaroi misionin e Tij: 144a Kornizë dritareje dhe derë origjinale 144b Shkallët që të çojnë në dhomën e deklarimit 144c Hyrja 155 Pamje të banjës publike të Shirazit, ku Báb-i shkonte që fëmijë 158a Rënojat e Kahvejeh-Ouliyasë, ku shkonte Báb-i në Shiraz 158b Dera e hyrjes e rënojave të Kahvejeh-Ouliyasë 158c Pemë që tregon vendprehjen e birit të mitur të Báb-it në Bábi-Dohtaran, Shiraz 158d Varri i gruas së Báb-it në Shah Çerag, Shiraz 160 Faksimile e shkrimit të dorës së Tahires 167a Vendi i portës së Kazeranit, Shiraz 167b Rruga e tregut, Vakil, Shiraz 176 Medreseja e Nim Avardit, Isfahan 183 Pamje të Teheranit 186 Aga Kalim, vëllai i Bahá'u'lláh-ut 187 Pamje të shtëpisë së Bahá'u'lláh-ut në Teheran 192 Rruga, dhe rënojat e shtëpisë origjinale të Bahá'u'lláh-ut në Takor, Mazendaran 195 Gdhendje e vendosur nga Veziri, Mirza Bozorg, mbi derën e hyrjes të shtëpisë së tij në Takor 197a Pamje e jashtme e dhomës që mbahej nga Bahá'u'lláh-u në Takor, Mazendaran 197b Pamje e brendshme e dhomës së Bahá'u'lláh-ut, mbajtur në formën origjinale 197c Pamje e jashtme e dhomës që mbahej nga 'Abdu'l-Bahá-i në Takor, Mazendaran 197d Pamje e brendshme e dhomës së mbajtur nga 'Abdu'l-Bahá-i 212 Pamje e Xhamisë së Gouhar Shadit në Mashhad, që tregon mimbanin ku predikoi Mulla Hyseni 213 Pamje e "Babijeh" në Mashhad 215 Pamje e "Babijeh" në Mashhad 216 Vizatim i Mekës 225a Veshje e mbajtur nën xhybe, veshur nga Báb-i (veshje e jashtme) 225b Qylaf rreth të cilit mbështillej çallma. Mbajtur nga Báb-i. 227 Rrobe e mbajtur nga Báb-i, kur qarkonte Kabehun 231 Vizatim i Medinës 236 Pamje të Xhamisë Nou 242 Pamje të Xhamisë Vakil, Shiraz: 242a Pamje e pjesëshme, e brendshme 242b Mimbani prej nga ku Báb-i iu drejtua grigjës 242c Dera e hyrjes 294 Pamje të shtëpisë së Bábait të Kodusit, në Barfurush 310 Sejed Xhevad Qerbela 312 Pamje e brendshme e shtëpisë së Haxhi Mirza Aliut në Shiraz 314 Shtëpia e Haxhi Mirza Sejed Aliut në Shiraz (dajoja i Báb-it) 328 Pamje të Isfahanit 329 Pamje e shtëpisë së Imam-Xhomehut në Isfahan: 329a Hyrja 329b Oborri 334 Pamje të Xhamisë Xhomeh në Isfahan, që tregon mimbanin prej ku predikoi Báb-i 336 Pamje të shtëpisë së Motamedod Doulehut në Isfahan 341a Pamje e Emarat Horshidit në Isfahan 341b Pamje e rënojave të pjesës që zinte Báb-i 341c Manuçer Kan, Motamedod Douleh 347 Pamje e Kashanit 349 Porta e Atarit, Kashan 352a Pamje të shtëpisë së Haxhi Mirza Xhanit në Kashan, që tregon dhomën ku qëndroi Báb-i 352b Pamje të Komit që tregojnë Haram Masumehun 357a Fshati Komrud 357b Rënojat e fortesës Kenar Gerd 357c Pamje të fshatit Kolejn 358 Shah Muhamet 359 Haxhi Mirza Agasi 362 Pamje e Tabrizit 364 Strehimi (Kështjella) e Tabrizit ku u burgos Báb-i, që tregon pamjen e brendshme dhe të jashtme të dhomës që zinte Báb-i 367 Kështjella Mah-Ku 384 Pamje e Milanit në Azerbajxhan 409a Shtëpitë ku jetoi Tahirja në Kazvin 409b Biblioteka e Tahires në shtëpinë e të atit në Kazvin, që tregon dhe një nga të afërmit e saj 442 Fshati Shah-Rud 448 Katundi Badasht 454 Houdahu Pers 462 Kështjella e Çehrikut 479 Shtëpia që mbante Báb-i në Uromijeh. Bala-Haneh (dhoma e sipërme), shënuar X, është dhoma në të cilën qëndronte Báb-i 481 Shah Nasered Din kur ishte fëmijë, në të djathtë të tij Mirza Abul Kazem, Kaim Makami, kurse në të majtë Haxhi Mirza Agasi, the në qoshë majtas me shenjën X qëndron Manuçer Kan, Motamedod Douleh 484 Shah Nasered Din 485 Shah Nasered Din 486a Moxhtahedë të shquar persë 486b Namaz Khaneh i Sheikol Islamit të Tabrizit 486c Tregon vendin shënuar me X ku u rrah Báb-i me thupër 501 Fshati Nishapur 502a Pamje e fshatit Mijamaj 502b E jashtme e Xhamisë 502c E brendshme e Xhamisë ku u lutën Mulla Hyseni dhe shokët e tij 509 Shtëpia e Saedol Ulamait në Barfurush, Mazendaran 514 Pamje të Hanit të Sabzeh-Majdanit në Mazendaran 523 Faltorja e Sheik Tabarsit 524 Varri i Sheik Tabarsit 525 Vendi i fortesës që rrethonte faltoren 527 Hyrja e Faltores së Sheik Tabarsit në Mazendaran 535 Plane dhe skica të fortesës së Sheik Tabarsit 539 Shtëpia e Mirza Muhamet Takiut, Moxhtahed, në Sari, Mazendaran 551 Fshati Afra 553 Fshati Shir-Gah 558a Fshati Riz-Ab 558b Fshati Firuz-Kuh 558c Fshati Vas-Kas 568a Fshati Amol 568b Shtëpia e Guvernatorit të Amolit 576a Shenja X tregon vendin ku u hap muri 576b Pamje të Xhamisë së Amolit 583 Pema prej nga u qëllua Mulla Hyseni 616 Fshati Dizva 631 Pamje të Medresesë së Mirza Zakit, në Barfurush, vendprehja e Kodusit 634 Muhamet Reza, një nga shokët e Kodusit që i mbijetoi luftës së Sheik Tabarsit 635 Mirza Abu Taleb, një nga shokët e Kodusit, që i mbijetoi luftës së Sheik Tabarsit 650 Pamje të Xhamisë së Shahut në Teheran 651 Medreseja e Mirza Salehut në Teheran 658 Medreseja e Sadrit në Teheran (shenja X tregon dhomën që mbante Bahá'u'lláh-u) 659 Medreseja e Darosh Shafajit të Xhamisë së Shahut në Teheran 684 Sabzeh Majdani i Teheranit ku u martirizuan shumë besimtarë 685 Porta Nou, Teheran 697 Pamje e Jazdit 702 Shtëpia e Vahidit në Jazd 712 Pamje të Fortesës Narin, Jazd 729 Pamje e Nejrizit 731 Shtëpia e Vahidit në Nejriz 732 Fortesa Haxheh 733 Dhoma e Vahidit në fortesë 754 Xhamia Xhame në Nejriz, ku Vahidi iu drejtua grigjës 761a Vende martirizimi në Nejriz 761b Varre martirësh në Nejriz 761c Vendprehja e Vahidit në Nejriz 764 Mirza Taki Kan, Emir Nezam 767 Rruazat e lutjes së Báb-it dhe unaza me vulën personale 767 Kurani që i përkiste Báb-it 776 Rënojat e shtëpisë së Mulla Muhamet Mamakanit, Moxhtahed i Tabrizit 786 Sheshi i Gazermave në Tabriz, ku u martirizua Báb-i. Kollona në të djathtë shënuar me X është vendi ku Ai u var dhe u qëllua 789 Vendi i hendekut që rrëthonte Tabrizin, ku u flak trupi i Báb-it 792 Pamje të Imam Zadeh Hasanit në Teheran, ku u mbajt trupi i Báb-it 801 Pamje e Zanxhanit 802 Pamje e Xhamisë që shokët e tij ndërtuan për Hoxhatin 818 Hani i Mirza Masum Tabibit në Zanxhan, shenja X tregon dhomën që mbante Báb-i 872 Varret e Ashrafit (1) dhe nënës së tij (2) 893 Hyrja e shtëpisë së shkatërruar të Hoxhatit në Zanxhan 909a Sheshi në Zanxhan, ku trupi i Hoxhatit u la i ekspozuar për tri ditë 909b Haxhi Imani (shënuar me X), një nga të mbijetuarit e luftës së Zanxhanit 943a Fshati Afçeh, afër Teheranit. Shtëpia e Bahá'u'lláh-ut dihet përmes pemëve (prapa majtas) 943b Shtëpia e Bahá'u'lláh-ut në Afçeh, afër Teheranit 947 Morg-Mahalleh, banimi veror i Bahá'u'lláh-ut në Shimiran 948 Pamje e Nijavaranit afër Teheranit 953 Legata Ruse në Fshatin Zarkandeh 954 Pjesa jugore e Teheranit ku vareshin kriminelët dhe ku u martirizuan shumë Bahá'í (shenja X tregon vendin e Sijah Çalit) 957 Familje Bahá'í martirizuar në Persi 958 Besimtarë të mbledhur rreth trupit të një martiri 972 Shtëpia e Kalantarit në Teheran, ku u burgos Tahirja (dhoma e sipërme prapa pemës ishte dhoma që mbante ajo) 973 Kostume të veshura nga zonjat perse në mes të shekullit të nëntëmbëdhjetë: 973a Veshje e brendshme 973b Veshje e jashtme 976 Vendi i kopshtit Ilhani ku u martirizua Tahirja 997 Pamje e përgjithshme e Takorit në Mazendaran 1001 Rënojat e Shtëpisë së Bahá'u'lláh-ut, Që Fillimisht i Përkisnin Bábait të Tij, Vezirit, në Takor, Mazendaran 1007 Pamje e Abadehut 1011 Hadikatori Rahman, ku u varrosën kokat e martirëve të Nejrizit 1017 Pamje të Bagdadit 1026 Shtëpia e Bahá'u'lláh-ut në Bagdad 1032 Pamje e Faltores së shkëlqyer të Báb-it në Malin Karmel FAKSIMILE E AUTOGRAFIT TË Báb-IT TABELA DREJTUAR SHKRONJAVE TË TË GJALLIT DHE Bahá'u'lláh-UT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË PARË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË DYTË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË TRETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË KATËRT TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË PESTË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË GJASHTË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË SHTATË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË TETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË NËNTË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË DHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË NJËMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË DYMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË TREMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË KATËRMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË PESËMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË GJASHTËMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË SHTATËMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË TETËMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR SHKRONJËS SË NËNTËMBËDHJETË TË TË GJALLIT FAKSIMILE E TABELËS SË Báb-IT DREJTUAR "ATIJ QË DO TË SHFAQET" (Bahá'u'lláh-UT) HYRJE L ËVIZJA Bahá'í është e njohur tani në mbarë botën dhe ka ardhur koha kur tregimi i pakrahasueshëm i fillimeve të saj në Persinë e errët, i shkruar nga Nabili, mund të interesojë shumë lexues. Dokumentacioni që ai ka mbajtur shënim me një kujdes aq të përkushtuar është në shumë aspekte i jashtëzakonshëm. Ai përmban pasazhe prekëse dhe shkëlqimi i temës qendrore i jep kronikës jo vetëm një vlerë të madhe historike, por edhe një forcë të lartë morale. Dritat e tij janë të forta; dhe ky efekt është më intensiv sepse ato shfaqen si dritë dielli në mesnatë. Është një histori lufte e therorie; skenat e dhunës dhe episodet tragjike janë të shumta. Korrupsioni, fanatizmi dhe mizoritë bashkohen kundër kauzës së reformimit për ta shkatërruar atë, dhe ky vëllim përfundon me momentin kur një shpërthim urrejtjeje duket sikur ia ka arritur qëllimit dhe ka çuar syrgjyn ose ka vrarë çdo burrë, grua e fëmi në Persi që guxonte të shprehte një prirje drejt mësimeve të Báb-it. 2 Nabili, i cili ishte vetë pjesëmarrës i disa prej skenave që rrëfen, mori penën e tij të vetmuar për të treguar të vërtetën për gratë e burrat e përndjekur aq egërsisht dhe për një lëvizje të përgojuar aq rëndë. 3 Ai shkruan me lehtësi, dhe në çastet e emocioneve të mëdha stili i tij bëhet i fuqishëm e i mprehtë. Ai nuk i paraqit në mënyrë sistematike pohimet e mësimet e Bahá'u'lláh-ut dhe të Pararendësit të Tij. Qëllimi i tij është thjesht të shtjellojë fillimet e Revelacionit Bahá'í dhe të përçojë kujtimin e bëmave të dalzotësve të hershëm të tij. Ai tregon një seri episodesh, duke cituar me skrupolozitet burimin pothuajse për çdo temë informacioni. Për rrrjedhojë, punimi i tij, edhe pse më pak artistik e filozofik, fiton vlerë si tregim i saktë i asaj që ai dinte ose që kishte arritur të zbulonte nga dëshmitarë të besueshëm lidhur me historinë e hershme të Kauzës. 4 Tiparet dalluese kryesore të tregimit (figura e shenjtë heroike e Báb-it, një prijës aq i ëmbël e i qetë, e megjithatë aq i zjarrtë, i vendosur e mbizotërues; devotshmëria e pasuesve të Tij që përballojnë shtypjen me guxim të papërkulur dhe shpesh me ekstazë; tërbimi i një kleri xheloz, që për qëllimet e veta ndez pasionet e një turme të etur për gjak) - këto flasin në një gjuhë që të gjithë mund ta kuptojnë. Por nuk është e lehtë ta ndjekësh tregimin në hollësitë e tij ose të vlerësosh se sa e mahnitshme ishte detyra që morën përsipër Bahá'u'lláh-u dhe Pararendësi i Tij, pa pasur disa njohuri për gjendjen e kishës e të shtetit në Persi, si dhe për zakonet e mendësitë e njerëzve e të padronëve të tyre. Nabili i mori këto njohuri si diçka të natyrshme. Ai vetë kishte udhëtuar pak ose aspak tej kufijve të perandorive të Shahut e të Sulltanit dhe nuk i shkonte ndërmend të bënte krahasime midis qytetërimit të vendit të tij dhe qytetërimeve të huaja. Madje ai nuk i drejtohej lexuesit perëndimor. Edhe pse ishte i ndërgjegjshëm se materiali që kishte mbledhur ishte i një rëndësie më tepër se kombëtare ose islamike dhe se shpejt ai do të përhapej si në lindje dhe në perëndim derisa të qarkonte gjithë globin, prapëseprapë ai ishte një njeri i Lindjes dhe shkruante në një gjuhë të Lindjes për ata që e përdornin atë gjuhë, dhe vepra e pakrahasueshme që ai kreu me aq besnikëri ishte në vetvete një punë e madhe dhe e lodhshme. 5 Ekziston, sidoqoftë, një literaturë për Persinë në shekullin e nëntëmbëdhjetë, që mund t'i japë lexuesit perëndimor një informacion të gjerë për këtë temë. Nga shkrime persishte tashmë të përkthyera, ose nga libra udhëtarësh evropianë si Lord Kërzën, Sër J. Mallkëm e jo pak të tjerë, mund të merret një kuadër i saktë e i gjallë, edhe pse i pakëndshëm, i kushteve të kalbëzimit e të degjenerimit që iu desh të përballonte Báb-it kur inauguroi Lëvizjen në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë. 6 Të gjithë vëzhguesit janë të një mendjeje kur e paraqesin Persinë si një komb të dobët e të prapambetur, të përçarë nga brenda prej praktikash të korruptuara e prej fanatizmash të egra. Paefektshmëria dhe poshtërsia, fryt i dekadencës morale, mbushnin vendin. Midis të fuqishmëve, si dhe në shtresat e ulëta, jo vetëm mungonte aftësia për të zbatuar metoda reforme, por as nuk kishte ndonjë vullnet serioz për t'i filluar ato. Mendjemadhësia kombëtare predikonte një vetëkënaqësi të fryrë. Një perde palëvizshmërie mbulonte çdo gjë dhe një paralizë e përgjithshme mendore bënte të pamundur çdo zhvillim. 7 Studiuesit të historisë dekadenca e një kombi dikur aq të fuqishëm e të shquar i duket diçka krejt e vajtueshme. 'Abdu'l-Bahá-i që, me gjithë mizoritë e ushtruara kundër Bahá'u'lláh-ut, kundër Báb-it dhe kundër Atij Vetë, e donte sidoqoftë vendin e vet, e ka quajtur këtë degradim "tragjedi të një populli" dhe në veprën "Forcat misterioze të qytetërimit", në të cilën përpiqej të nxiste zemrën e bashkatdhetarëve të Tij për të ndërmarrë reforma radikale, shprehte një keqardhje prekëse për fatin e athershëm të një populli që dikur i kishte shtrirë zotërimet e veta në lindje e në perëndim dhe që qëndronte në krye të qytetërimit njerëzor. "Në kohët e shkuara", shkruan Ai, "Persia ishte me të vërtetë zemra e botës dhe shkëlqente midis kombeve si një pishtar i ndezur. Lavdia dhe begatia e saj dukeshin në horizontin e njerëzimit si agimi që përhap dritën e dijes dhe ndriçonte kombet e Lindjes e të Perëndimit. Fama e mbretërve të saj ngadhnjimtarë kishte arritur deri te veshët e njerëzve të krahinave më të largëta të tokës. Madhështia e Mbretit të Mbretërve të saj poshtëronte monarkët e Greqisë e të Romës. Urtia e saj në qeverisje ngjallte nderim te mendimtarët, dhe sundimtarët e kontinenteve i hartonin ligjet e tyre sipas sistemit shtetëror të saj. Persët u shquan midis kombeve të tokës si një popull pushtuesish dhe admiroheshin me të drejtë për qytetërimin e dijet e tyre, vendi i tyre u bë qendra e të gjitha shkencave dhe arteve, një minierë kulture dhe burim virtytesh. ... Si vallë ky vend i shkëlqyer, për shkak të plogështisë, të kotësisë e të moskokëçarjes, për mungesë dijesh e organizimi, për zell e ambicie të pakët të popullit të saj, ka lejuar që rrezet e begatisë së tij të errësohen e gati të shuhen?" 8 Shkrimtarë të tjerë shtjellojnë me hollësi ato kushte fatkeqe të cilave u referohet 'Abdu'l-Bahá-i. 9 Në kohën që Báb-i shpalli Misionin e Tij, qeverisja e vendit përfaqësonte, sipas shprehjes së Lordit Kërzën, "një shtet-kishë". Duke qenë i korruptuar, mizor e imoral, ai ishte formalisht fetar. Ortodoksia myslimane ishte baza e tij dhe përshkonte deri në palcë si shtetin dhe jetën shoqërore të popullit. Përsa u përket të tjerave, nuk ekzistonin as ligje, as statute e kushtetuta që të udhëhiqnin drejtimin e punëve publike. Nuk kishte as Senat, as Këshilltë Kurorës, as Sinod, as Parlament. Shahu ishte një despot dhe sundimi i tij arbitrar reflektohej në tërë hierarkinë zyrtare, që nga çdo ministër e guvernator, deri te nëpunësi më i vogël dhe prijësi i fisit më të largët. Nuk ekzistonte asnjë gjykatë civile që të mbikqyrte apo të ndryshonte pushtetin e monarkut ose kompetencat që ai mund të vendoste t'ua delegonte vartësve të tij. Në qoftë se kishte ligj, ky ishte fjala e tij. Ai mund të bënte çfarë të donte. Ishte e drejta e tij të emëronte ose të shkarkonte cilindo ministër, funksionar, oficer e gjykatës. Ai kishte pushtet të pakufizuar mbi jetën dhe vdekjen për të gjithë pjesëtarët e familjes së tij, dhe të oborrit të tij, qofshin civilë ose ushtarakë. E drejta për të marrë jetën i takonte vetëm atij; dhe kështu për të gjitha funksionet e shtetit: ligjvënëse, ekzekutive e gjyqësore. Prerogativat e tij mbretërore nuk ishin të kufizuara nga asnjëfarëlloj detyrimi i shkruar. 10 Pasardhësit e Shahut sistemoheshin në postet më fitimprurëse në gjithë vendin dhe me pasimin e brezave zinin gjithkund edhe poste më të vogla, derisa vendi u mbush plot me këtë skotë dembelësh të fisit mbretëror, që ia detyronin pozitën vetëm e vetëm gjakut të tyre dhe që u bënë shkas për lindjen e thënies persiane se "gamile, pleshta e princa ka gjithandej". 11 Për një Shah ishte e vështirë të merrte një vendim të drejtë e të urtë për një çështje që i parashtrohej për gjykim, edhe kur dëshironte ta bënte këtë, sepse nuk mund të kishte besim te informacioni që i jepej. Fakte vendimtare mund të mbaheshin të fshehura, ose faktet e paraqitura mund të ishin shtrembëruar nën ndikimin e dëshmitarëve të interesuar ose të ministrave të korruptuar. Në Persi sistemi i korrupsionit kishte arritur një pikë të tillë saqë ishte shndërruar në një institucion të njohur, që Lordi Kërzën e përshkruan me këto fjalë: 12 "Vij tani tek ajo që përbën tiparin themelor e dallues të administratës iraniane. Mund të thuhet se qeverisja, madje edhe vetë jeta, në këtë vend qëndrojnë më tepër në një shkëmbim dhuratash. Në aspektin social mund të supozohet se kjo praktikë flet për ndjenjat bujare të një populli të përzemërt; megjithëse edhe nga kjo pikëpamje ajo paraqet një anë të ftohtë e të pakëndshme, si për shembull kur, duke u gëzuar në vetvete që keni marrë një dhuratë, e ndieni se jo vetëm duhet t'ia shlyeni këtë duke i bërë dhuruesit një dhuratë me vlerë të barabartë, por duhet gjithashtu të shpërbleni bujarisht sjellësin e dhuratës (për të cilin ka shumë të ngjarë që shpërblimi që i jepni të jetë i vetmi mjet jetese) në përputhje me përmasat e vlerës në para të vetë dhuratës. Në aspektin politik, praktika e bërjes së dhuratave, edhe pse e konsakruar në traditat e patundshme të Lindjes, është një sinonim i atij sistemi që gjetkë cilësohet me emra më pak të këndshëm. Ky është sistemi me të cilin është bërë qeverisja e Persisë në shekuj, mbajtja e të cilit përbën një pengesë të madhe për çdo reformë të vërtetë. Duke filluar nga Shahu e poshtë vështirë se ka ndonjë funksionar që të mos jetë i prirur për të marrë dhurata, vështirë se ka ndonjë post që të mos jetë dhënë në shkëmbim të një dhurate dhe të ardhur prej tij që të mos jetë grumbulluar përmes marrjes së dhuratave. Çdo individ në hierarkinë zyrtare të lartpërmendur, me ndonjë përjashtim të rrallë, e ka blerë postin e tij me anë të një dhurate në të holla që i ka dhënë ose Shahut, ose një ministri, ose guvernatorit epror nga i cili është emëruar. Në qoftë se ka disa kandidatë për një post, sipas të gjitha gjasave fiton ai që bën ofertën më të mirë. 13 "... 'Madakeli' është një institucion kombëtar i mbajtur gjallë në Persi, marrja e të cilit, në mijëra forma të ndryshme, zgjuarsia e të cilave mund të krahasohet vetëm me shumëllojshmërinë e tyre, përbën interesin dhe kënaqësinë supreme të gjithë jetës së persianit... Kjo fjalë jo e zakonshme, për të cilën z. Uatson thotë se nuk ka ekiuvalent të saktë në anglisht, mund të përkthehet sipas rastit me fjalë të tilla si shpërblim, bakshish, ryshfet, sarafllëk, zhvatje, përfitim, sipas kontekstit në të cilin përdoret. Në vija të trasha ajo tregon atë përfitim personal, të shprehur zakonisht në formë parash, që mund të nxirret nga çdo transaksion. Në Persi nuk mund të ketë bisedime, në të cilat të përfshihen dy palë, njëra që jep dhe tjetra që merr, njëra eprore dhe tjetra e varur, ose edhe si agjente kontraktuese të barabarta, ku pala që paraqitet si autore e favorit apo e shërbimit të mos pretendojë ose të mos marrë një shpërblim të caktuar në para për atë që ka bërë ose që ka dhënë. Mund të thuhet, sigurisht, se natyra njerëzore është e njëjtë në të gjithë botën, se një sistem i tillë ekziston me një emërtim tjetër në vetë vendet tona ose në vende të tjera dhe se kritik i paanshëm do ta përshëndeste persianin si njeri e si vëlla. Kjo deri në njëfarë shkalle është e vërtetë. Por në asnjë vend të botës që kam parë ose kam dëgjuar të flitet ky sistem nuk është aq i hapur, aq i paturpshëm ose aq i përgjithshëm sesa në Persi. Kështu, në vend që të kufizohej në sferën e ekonomisë shtëpiake ose në shkëmbimet tregtare, ai përshkon çdo hap dhe frymëzon pjesën më të madhe të veprimeve të jetës. Për shkak të tij, bujaria dhe shërbimet falas në Persi mund të thuhet se janë fshirë nga kategoria e virtyteve shoqërore, ndërsa lakmia është ngritur në parimin udhëheqës të sjelljes njerëzore... Në këtë mënyrë kemi një progresion aritmetik vjedhjesh që nga sovrani deri te nënshtetasi, ku çdo njësi e shkallës zbritëse merr shpërblimin e vet nga njësia që vjen poshtë saj, dhe fshatari fatkeq është viktima bazë. Nuk është për t'u çuditur, në këto kushte, që postet janë rruga e zakonshme drejt pasurimit dhe që janë të shpeshta rastet kur njerëz që janë nisur nga hiçi i sheh të banojnë në shtëpi madhështore, të rrethuar nga turma vartësish e të bëjnë jetë princash. 'Bëj ç'të mundesh sa mundesh' është rregulli që shumë njerëz i venë vetes kur hyjnë në jetën publike. Dhe fryma popullore nuk indinjohet për këtë gjë. Ndërsa gjykimi për atë që, duke pasur mundësi, nuk i mbush xhepat, nuk është aspak i mirë përsa i përket aftësisë mendore të tij. Askush nuk e vret mendjen për viktimat nga të cilat është marrë, në analizë të fundit, materiali për këta 'madakelë' të shkallëzuar dhe nga djersa e ballit të duruar të të cilëve është shtrydhur pasuria që harxhohet në vila luksoze në fshat, për sende të rralla të ardhura nga Evropa e për shpura të stërmëdha". 14 Të lexosh ato që thuhen më sipër, do të thotë të kuptosh një pjesë të vështirësive që paraqiste misioni i Báb-it; të lexosh ato që thuhen më poshtë do të thotë të kuptosh rreziqet me të cilat Ai u përball dhe të jesh i përgatitur për një histori dhune e mizorie rrëqethëse. 15 "Para se ta lë temën e ligjit persian e të administrimit të tij, dua të shtoj disa fjalë lidhur me çështjen e dënimeve e të burgjeve. Nuk ka gjë më tronditëse për lexuesin evropian që ndjek faqet plot krime e gjak të historisë persiane të shekullit të kaluar e, në një shkallë fatmirësisht më të vogël, të këtij shekulli1, sesa dëshmitë e dënimeve të egra e të torturave të urryera, që flasin përkatësisht për mizori shtazarake dhe për mendjemprehtësi djallëzore. Karakteri persian ka qenë kurdoherë pjellor për marifete dhe i pandieshëm ndaj vuajtjeve; dhe në kuadrin e ekzekutimit të dënimeve ka gjetur fushë të gjerë për ushtrimin e të dyja këtyre vetive. Deri në kohë mjaft të afërta, brenda kufijve të regjimit aktual, kriminelët e dënuar me vdekje kryqëzoheshin, qëlloheshin me top të lidhur në grykë të tij, varroseshin të gjallë, nguleshin në hu, mbatheshin si kuaj, çaheshin më dysh duke i lidhur në majat e dy pemëve të përkulura të lidhura bashkë që pastaj liheshin të ktheheshin në pozicionet e tyre të natyrshme, shndërroheshin në pishtarë njerëzorë, ripeshin të gjallë. 16 "... Me një sistem të dyfishtë qeverisjeje, si ai që sapo ia plotësova përshkrimin - d.m.th. një administrim në të cilin çdo aktor është njëkohësisht, në aspekte të ndryshme, ai që jep ryshfet dhe ai që merr ryshfet; dhe një procedurë gjyqësore pa ligje e pa gjykata - kuptohet lehtë se është e vështirë të ekzistojë besimi te Qeveria, se nuk ka kurrfarë ndjenje personale të detyrës e të nderit, nuk ka asnjëlloj besimi të ndërsjellë ose bashkëpunimi (përveçse në shërbim të atij që bën keq), nuk ka shnderim kur ekspozohesh, nuk ka ndonjë vlerë virtyti, mbi të gjitha nuk ka kurrfarë fryme kombëtare ose patriotizmi". 17 Báb-i duhet ta ketë marrë me mend qysh në fillim se si do t'i prisnin bashkatdhetarët e Tij mësimet e Tij dhe se ç'fat do ta priste Atë në duart e mullave. Por Ai nuk lejoi që ndruajtjet e Tij të ndikonin mbi shpalljen e çiltër të rivendikimeve të Tij dhe as mbi paraqitjen e hapur të Kauzës së Tij. Risitë që Ai shpalli, edhe pse krejtësisht të karakterit fetar, ishin drastike; njoftimi i vetë identitetit të Tij ishte befasues e i hatashëm. Ai e bëri Veten të njohur si Kaimi, Profeti i Madh ose Mesia i premtuar prej shumë kohësh, i pritur me aq padurim nga bota muhamedane. Ai i shtoi kësaj deklaratën se ishte gjithashtu Porta (d.m.th. Báb-i), përmes të cilit një Manifestim edhe më i madh se Ai Vetë duhej të hynte në mbretërinë njerëzore. 18 Duke e vënë kështu Veten në linjë me traditat e Islamit dhe duke u shfaqur si përmbushja e profecisë, Ai hyri në konflikt me ata që kishin ide fikse e të paprekshme (të ndryshme nga të Tijat) lidhur me domethënien e këtyre profecive e traditave. Dy sektet e mëdha persiane të Islamit, ai shiit dhe ai sunit, i kushtonin si njëri dhe tjetri rëndësi thelbësore trashëgimisë së lashtë të besimit të tyre, por nuk ishin në pajtim përsa i përket përmbajtjes dhe vlerës së saj. Shiitët, nga doktrinat e të cilëve doli Lëvizja Bábí, thonin se, pas ngjitjes në qiell të Profetit të Madh Muhametit, Ai u pasua nga një varg prej dymbëdhjetë Imamësh. Secili prej tyre, thonin ata, ishte pajisur nga Perëndia me dhunti e aftësi shpirtërore të posaçme dhe gëzonte të drejtën që të kishte bindjen absolute të besnikëve. Secili nga ata ia detyronte caktimin e tij jo zgjedhjes popullore, por emërimit të tij nga paraardhësi i vet në këtë detyrë. I dymbëdhjeti dhe i fundit prej këtyre prijësve të frymëzuar ishte Muhameti, i quajtur nga shiitët "Imam Mehdi, Hoxhatollah (Prova e Perëndisë), Bakijatollah (Mbetja e Perëndisë) dhe Kaim Ali Muhametit (Ai që do të dalë nga familja e Muhametit)". Ai mori funksionet e Imamit në vitin 260 të Hexhirës, por papritur u zhduk dhe komunikonte me pasuesit e tij vetëm me anë të një ndërmjetësi të zgjedhur, të njohur si Porta. Katër prej këtyre Portave pasuan njëri-tjetrin, i caktuar secili prej paraardhësit të tij me miratimin e Imamit. Por kur të katërtit, Abul Hasan Aliut, iu kërkua nga besnikët para se të vdiste që të caktonte pasardhësin e tij, ai nuk pranoi ta bënte këtë. Ai tha se Perëndia kishte një plan tjetër. Prandaj me vdekjen e tij, çdo komunikim midis Imamit dhe kishës së tij u ndërpre. Dhe megjithëse, i rrethuar nga një grup pasuesisht, ai vazhdon të jetojë dhe pret në ndonjë vend të fshehtë misterioz, nuk do të rivendosë lidhje me njerëzit e tij derisa të shfaqet me tërë fuqinë e vet për të vendosur një mijëvjeçar në mbarë botën. 19 Sunitët, nga ana tjetër, kanë një pikëpamje më pak të ekzaltuar për funksionin e pasardhësve të Profetit të Madh. Ata e konsiderojnë mëkëmbësinë më tepër si një çështje praktike sesa shpirtërore. Në sytë e tyre, Kalifi është Mbrojtësi i Besimit dhe ia detyron caktimin e tij zgjedhjes e miratimit nga ana e Popullit. 20 Por sado të rëndësishme që janë këto dallime, të dyja palët janë të një mendjeje se pritet një Manifestim i dyfishtë. Shiitët presin Kaimin, që duhet të vijë kur të mbushet koha, si dhe kthimin e Imam Hysenit. Sunitët presin shfaqjen e Mihdíut, si dhe "kthimin e Jezu Krishtit". Kur, në fillimin e Misionit të Tij, Báb-i, duke vazhduar traditën e shiitëve, shpalli funksionin e Tij me titullin e dyfishtë, së pari si Kaimi dhe, së dyti, si Porta apo Báb-i, disa prej muhamedanëve e keqkuptuan emërtimin e dytë. Ata menduan se ai nënkuptonte Portën e pestë, pasardhësin e Abul Hasan Aliut. Por kuptimi i tij i vërtetë, siç e njoftoi qartë Ai Vetë, ishte krejt ndryshe. Ai ishte Kaimi; por Kaimi, edhe pse Profet i Madh, ishte në raport me një Manifestim të mëpasëm e më të madh, siç ishte Gjon Pagëzori në raport me Krishtin. Ai ishte pararendësi i një tjetri edhe më të fuqishëm se Vetë Ai. Ai duhej të zvogëlohej; ai i Fuqishmi duhej të rritej. Dhe ashtu si Gjon Pagëzori kishte qenë Lajmëtari apo Porta e Krishtit, edhe Báb-i ishte Lajmëtari apo Porta e Bahá'u'lláh-ut. 21 Ka shumë hadithe të mirëfillta që tregojnë se Kaimi, kur të shfaqej, do të sillte me Vete ligje të reja dhe kështu do të shfuqizonte Islamin. Por nuk ishte ky mendimi i hierarkisë që qe vendosur. Pjesëtarët e saj pritnin me besim që Ardhja e premtuar nuk do të zëvendësonte revelacionin e vjetër me një të ri e më të pasur, por do të mbështeste e përforconte sistemin, funksionarët e të cilit ata ishin. Ai do të rriste në mënyrë të pallogaritshme prestigjin e tyre personal, do ta shtrinte gjerësisht autoritetin e tyre midis kombeve dhe do t'u siguronte atyre nderimin ngurrues por të plotë të njerëzimit. Kur Báb-i reveloi Bajanin e Tij, shpalli një kod të ri ligjesh fetare dhe, me anë të mësimeve e të shembullit, nisi një reformë të thellë morale e shpirtërore, priftërinjtë nuhatën menjëherë një rrezik vdekjeprurës. Ata panë monopolin e tyre të minohej, ambiciet e tyre të kërcënoheshin dhe vetë jetën e sjelljen e tyre të mbërtheheshin në shtyllën e turpit. Ata u ngritën kundër Tij me indinjim fanatik, deklaruan para Shahut dhe popullit se ky harbut ishte armik i kulturës së shëndodhë, ishte një shkatërrues i Islamit, tradhtar i Muhametit dhe një rrezik jo vetëm për kishën e shenjtë, por edhe për vetë rendin shoqëror dhe shtetin. 22 Shaku i mospranimit e i përndjekjes së Báb-it ishte në thelb po ai i mospranimit e i përndjekjes së Krishtit. Sikur Krishti të mos kishte sjellë një Libër të Ri, sikur Ai jovetëm të kishte ripohuar parimet shpirtërore të predikuara nga Moisiu, por edhe të kishte vazhduar ligjet dhe rregullat e Moisiut, atëherë thjesht si reformator do të kish mundur t'u shpëtonte hakmarrjes së Skribëve2 e të Farisejve. Por të pretendoje që cilado pjesë e ligjit të Moisiut, madje edhe porosi të tilla materiale si ato që kishin të bënin me divorsin dhe mbajtjen e Sabathit, mund të ndryshoheshin - dhe të ndryshoheshin prej një predikuesi laik nga fshati i Nazaretit - kjo donte të thoshte të viheshin në rrezik interesat e vetë skribëve dhe farisejve dhe, përderisa ata ishin përfaqësues të Moisiut e të Perëndisë, kjo ishte një blasfemi kundër Më të Lartit. Sapo u kuptua pozita e Jezusit, filloi përndjekja e Tij. Dhe meqë Ai refuzoi të hiqte dorë, atë e vranë. 23 Për arsye krejt të njëjta, Báb-it qysh në fillim iu kundërvunë interesat e vendosura të Kishës mbisunduese si shkatërrues i Besimit. Megjithatë, edhe në atë vend të errët e fanatik, mullatë (ashtu si skribët në Palestinë tetëmbëdhjetë shekuj më parë) nuk e patën aq të lehtë të nxirrnin një sebep të besueshëm për të zhdukur Atë që ata e konsideronin armik të tyre. 24 Dëshmia e vetme e njohur që Báb-i të jetë parë nga një evropian i takon periudhës së përndjekjes së Tij, kur një mjek anglez me qëndrim në Tabriz, Dr. Kormik, e thirrën autoritetet persiane që të jepte mendim për gjendjen mendore të Báb-it. Letra që doktori i dërgonte një kolegu pranë misionit amerikan në Persi, është riprodhuar në "Materiale për studimin e fesë Bábí" të Profesor E.G. Braun. "Ju më pyesni", shkruan doktori, "lidhur me disa hollësi të bisedës sime me themeluesin e sektit të njohur si Bábí. Gjatë kësaj bisede nuk doli asgjë e rëndësishme, sepse Báb-i e dinte që unë isha dërguar bashkë me dy mjekë persianë për të parë nëse ai ishte i shëndodhë nga mendja apo thjesht i çmendur, për të vendosur kështu për çështjen nëse duhej vrarë ose jo. Duke e ditur këtë, ai ngurronte t'u përgjigjej pyetjeve që i bëheshin. Pas çdo pyetjeje ai mjaftohej duke na hedhur një vështrim të butë, dhe recitonte me zë të ulët e melodioz disa himne, besoj. Ishin gjithashtu të pranishëm dy Sejedë të tjerë, shokë të ngushtë të tij, të cilët më pas i vranë bashkë me të, si dhe nja dy funksionarë shtetërorë. Ai denjoi të më përgjigjej vetëm kur i thashë se nuk isha mysliman dhe dëshiroja të mësoja diçka lidhur me fenë e tij, duke qenë se ndoshta mund të isha i prirur ta adoptoj atë. Ai më pa me shumë vëmendje kur i thashë këtë dhe u përgjigj se nuk dyshonte që të gjithë evropianët do të vinin te feja e tij. Raporti që ne i paraqitëm Shahut në atë kohë synonte që atij t'i falej jeta. Atë e vranë pas njëfarë kohe me urdhër të Emir Nezamit, Mirza Taki Kan. Në bazë të raportit tonë, atë thjesht e rrahën me shkop, operacion gjatë të cilit një farrash, me ose pa qëllim, e goditi në fytyrë me shkopin e destinuar për këmbët, duke i shkaktuar një plagë të madhe dhe ënjtjen e fytyrës. Kur e pyetën nëse duhej të sillnin një mjek persian për ta kuruar, ai shprehu dëshirën që të më thërrisnin mua që të më thërrisnin mua dhe e kurova për disa ditë, por në bisedat që pasuan ai nuk munda asnjëherë të kem një bisedë konfidenciale me të, duke qenë se ishin gjithnjë të pranishëm njerëz të qeverisë dhe ai ishte i burgosur. Ai ishte një njeri shumë i butë e me pamje delikate, shtatvogël e me flokë ngjyrë të çelët për një pers, me një zë të ëmbël e melodioz që më bëri shumë përshtypje. Duke qenë Sejed, ishte i veshur me rroba të atij sekti, ashtu si dhe dy shokët e tij. Në fakt, tërë pamja dhe qëndrimi i tij të bënin për vete. Për doktrinën e tij unë nuk dëgjova prej vetë gojës së tij, megjithatë pata përshtypjen se në fenë e tij kishte njëfarë afrie me Krishtërimin. Disa marangozë armenë, që ishin dërguar për të bërë disa meremetime në burgun e tij, e kishin parë të lexonte Biblën dhe ai nuk bëri përpjekje për ta fshehur, përkundrazi u foli atyre për këtë. Me siguri, fanatizmi mysliman ndaj të krishterëve nuk ekziston në fenë e tij dhe as ato kufizime për femrat që ekzistojnë tani". 25 Kjo ishte përshtypja që pati nga Báb-i një anglez me kulturë. Dhe megjithëse ndikimi i karakterit e i mësimeve të Tij është përhapur në Perëndim që nga ajo kohë, nuk ka ndonjë dëshmi tjetër që të provojë se Ai është vëzhguar e parë nga sy evropianë. 26 Vetitë e Tij ishin aq të rralla për nga fisnikëria e bukuria, personi i Tij aq i ëmbël e megjithatë aq i fuqishëm, nuri i Tij i natyrshëm ishte i kombinuar me aq takt e gjykim, saqë pas Deklarimit të Tij Ai shpejt u bë në Persi një figurë shumë popullore. Ai i bënte për vete gati të gjithë ata që takonte drejtpërsëdrejti, dhe shpesh i kthente rojtarët e burgut në Besimin e Tij dhe i shndërronte keqdashësit në miq që e admironin. 27 Ta bëje të heshtë një njeri të tillë pa përdorur në njëfarë mënyre urrejtjen publike, nuk ishte e lehtë as në Persinë e mesit të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Por me pasuesit e Báb-it puna qëndronte ndryshe. 28 Mullatë nuk kishin këtu ndonjë shkak për vonesë dhe as nevojë për intriga. Fanatizmi i myslimanëve, nga Shahu e poshtë, mund të nxitej menjëherë kundër çdo zhvillimi fetar. Bábí-të mund të akuzoheshin për pabesi ndaj Shahut dhe veprimtarive të tyre mund t'u visheshin qëllime të errëta politike. Për më tepër, pasuesit e Báb-it ishin tashmë të shumtë; mjaft prej tyre ishin në gjendje të mirë, disa ishin të pasur dhe midis tyre kishte që zotëronin të tilla prona që fqinjë lakmitarë mund të dëshironin t'i rrëmbenin. Duke shfrytëzuar frikën e pushtetarëve dhe pasionet e ulta kombëtare të fanatizmit e të lakmisë, mullatë filluan një fushatë dhune e plaçkitjesh, që e vazhduan me egërsi të pamëshirshme derisa iu duk se qëllimi i tyre ishte arritur plotësisht. 29 Shumë prej ngjarjeve të kësaj historie të dhimbshme jepen në tregimin e Nabilit, dhe midis tyre ngjarjet në Mazendaran, Nejriz dhe Zanxhan shquhen për shkak të episodeve të heroizmit të Bábí-ve të vënë në gjendje të dëshpëruar. Në këto tre raste, një numër Bábí-sh, të shtyrë nga dëshpërimi, largoheshin së bashku nga shtëpitë e tyre dhe shkonin në një vend të zgjedhur, bënin rreth tij punime mbrojtëse dhe u kundërviheshin me armë sulmeve të mëtejshme. Për çdo dëshmitar të paanshëm ishte e qartë se thëniet e mullave për ndonjë qëllim politik të tyre ishin të rreme. Bábí-të u treguan gjithmonë të gatshëm - po t'u jepej siguri se nuk do t'u bihej më tej në qafë për besimet e tyre fetare - të ktheheshin në mënyrë paqësore në punët e tyre civile. Nabili nënvizon kujdesin e tyre për të mos bërë asnjëlloj sulmi. Ata luftonin pët jetën e tyre me zotësi e forcë të papërkulur; por nuk sulmonin. Edhe në mes të një beteje të ashpër, ata nuk nxirrnin përfitime dhe nuk qëllonin pa qenë nevoja. 30 Në librin "A Traveller's Narrative [Tregim i një udhëtari]", f. 34-35, citohet kjo thënie e 'Abdu'l-Bahá-it lidhur me aspektin moral të veprimit të tyre: 31 "Ministri (Mirza Taki Kan), në mënyrë krejt arbitrare, pa marrë ndonjë udhëzim dhe pa kërkuar lejë, dërgoi gjithandej urdhra për të dënuar e ndëshkuar Bábí-të. Guvernatorët dhe gjykatësit kërkonin shkas për të grumbulluar pasuri, kurse funksionarët mjete për të nxjerrë fitime; doktorë të famshëm nga katedrat e tyre të larta e nxisnin popullin të bënte një kasaphanë; forcat e ligjit fetar e civil ishin lidhur dorë më dorë dhe orvateshin t'i çrrënjosnin e zhduknin këta njerëz. E pra, këta njerëz ende nuk kishin fituar dijet e drejta e të nevojshme për parimet themelore e doktrinat e fshehura të mësimeve të Báb-it dhe nuk i njihnin detyrat e veta. Konceptet dhe idetë e tyre ishin sipas mënyrës së vjetër dhe qëndrimet e sjellja e tyre në përputhje me zakonin e vjetër. Rruga për te Báb-i ishte, për më tepër, e mbyllur dhe flaka e trazirave dukej qartë gjithandej. Me dekret të doktorëve më në zë, qeveria, në fakt edhe njerëzit e zakonshëm, kishin nisur, me forcë të papërmbajtshme, në të katër anët një valë plaçkitjesh e grabitjesh dhe ishin turrur për të dënuar e torturuar, për të vrarë e plaçkitur, me qëllim që të shuanin këtë zjarr e të thanin këta shpirtra të mjerë. Në qytetet ku ata ishin në numër të kufizuar, me duar të lidhura u therën me shpata, kurse në qytetet ku ishin të shumtë, u ngritën për t'u mbrojtur sipas besimeve të tyre të mëparshme, sepse nuk kishin mundësi të hetonin se cila ishte detyra e tyre dhe të gjitha dyert ishin të mbyllura". 32 Bahá'u'lláh-u, kur shpalli disa vite më pas Misionin e Tij, nuk la vend për pasiguri përsa i përket ligjit të Dispensacionit të Tij lidhur me një gjendje të tillë, kur pohonte : "Është më mirë të të vrasin sesa të vrasësh". 33 Çdo rezistencë që bënë Bábí-të, këtu ose gjetkë, doli se ishte e kotë. Ata u mposhtën nga numri. Vetë Báb-in e morën nga qelia e Tij dhe e ekzekutuan. Nga dishepujt e Tij kryesorë që shpallën hapur besimin e tyre tek Ai, asnjë nuk u la i gjallë veç Bahá'u'lláh-ut, i cili bashkë me familjen e me një grusht pasuesish të devotshëm, i zhveshur nga çdo mjet jetese u çua syrgjyn e i burgosur në një tokë të huaj. 34 Por zjarri, edhe pse i mbuluar, nuk u shua. Ai digjej në zemrat e syrgjynëve, që duke udhëtuar e çonin atë nga një vend në tjetrin. Edhe në atdheun e tij, Persi, ai ishte rrënjosur shumë thellë dhe nuk mund të shuhej me anë të dhunës fizike, ai digjej ende në zemrat e njerëzve dhe donte vetëm një fryrje të shpirtit që të shndërrohej në një zjarr të furishëm gllabërues. 35 Manifestimi i Dytë e Më i Madh i Perëndisë u shpall, në përputhje me profecinë e Báb-it në datën që Ai kishte paralajmëruar. Nëntë vjet pas fillimit të Dispensacionit të Báb-it, d.m.th. më 1853, Bahá'u'lláh-u, në disa prej odeve të Tij, bënte aluzion për identitetin e Tij dhe Misionin e Tij dhe dhjetë vjet më vonë, kur ishte me qëndrim në Bagdad, u deklaroi shokëve të Vet se ishte i Premtuari. 36 Atëherë Lëvizja e madhe për të cilën Báb-i kishte përgatitur udhën filloi të shfaqte tërë rëndësinë dhe madhështinë e fuqisë së saj. Megjithëse Vetë Bahá'u'lláh-u jetoi e vdiq i syrgjynosur e i burhosur dhe njihej nga pak evropianë, letrat e Tij që shpallnin Ardhjen e re iu çuan sundimtarëve të mëdhenj të të dy hemisfereve, që nga Shahu i Persisë deri te Papa e te Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Pas vdekjes së Tij, djali i Tij 'Abdu'l-Bahá-i e çoi ai vetë lajmin e mirë në Egjipt e gjithandej në botën perëndimore. 'Abdu'l-Bahá-i vizitoi Anglinë, Francën, Zvicrën, Gjermaninë dhe Amerikën, duke njoftuar kudo se edhe një herë qiejt ishin hapur dhe se një Dispensacion i ri kishte ardhur për të bekuar bijtë e njerëzve. Ai vdiq në nëntor 1921; dhe sot zjarri që dikur dukej i shuar përgjithmonë digjet përsëri në çdo anë të Persisë, ka zënë vend në kontinentin amerikan dhe ka pushtuar çdo vend në botë. Rreth shkrimeve të shenjta të Bahá'u'lláh-ut dhe shpjegimeve kompetente të 'Abdu'l-Bahá-it po grumbullohet një sasi e madhe shkrimesh komentimi ose dëshmie. Parimet humanitare e shpirtërore, të shpallura dekada më parë në Lindjen më të errët nga Bahá'u'lláh-u dhe të shkrira prej Tij në një skemë koherente, po pranohen njëri pas tjetrit si tregues të qytetërimit e të progresit nga një botë e pavetëdijshme për burimin e tyre. Dhe ndjenja se njerëzimi është shkëputur nga e kaluara e se normat e vjetra nuk mund ta udhëheqin atë përmes të papriturave të kohës së sotme ka mbushur me pasiguri e zhgënjim të gjithë njerëzit me logjikë, përveç atyre që kanë mësuar të gjejnë në historinë e Bahá'u'lláh-ut domethënien e të gjitha mrekullive e çudive të kohës sonë. 37 Afro tre breza kanë kaluar që nga fillimi i Lëvizjes. Të gjithë pjesëtarët e hershëm të saj që u shpëtuan shpatës e torturave ka kohë që kanë vdekur në mënyrë të natyrshme. Porta e informacionit bashkëkohor përsa i përket prijësve të saj të mëdhenj dhe dishepujve të tyre është e mbyllur përgjithmonë. Kronika e Nabilit si mbledhje e kujdesshme e fakteve, e bërë për hir të së vërtetës dhe e plotësuar gjatë jetës së Bahá'u'lláh-ut, ka tani vlerë unikale. Autori ishte trembëdhjetë vjeç kur Báb-i u deklarua, dhe kishte lindur në fshatin Zarand në Persi në ditën e tetëmbëdhjetë të Safarit, 1247 A.H. Gjatë gjithë jetës së tij, ai ka qëndruar pranë udhëheqësve të Kauzës. Megjithëse në atë kohë ishte një djalë i vogël, ai përgatitej të nisej për në Sheik Tabarsi dhe të bashkohej me grupin e Mulla Hysenit, kur lajmet për masakrën e pabesë të Bábí-ve bënë që të dështonte qëllimi i tij. Në tregimin e tij ai shkruan se takoi në Teheran Haxhi Mirza Sejed Ali un, një vëlla të nënës së Báb-it, që në atë kohë sapo ishte kthyer pasi kishte vizituar Báb-in në fortesën e Çehrikut; dhe për shumë vite me radhë ai ishte shok i ngushtë i sekretarit të Báb-it, Mirza Ahmet. 38 Ai hyri në prani të Bahá'u'lláh-ut në Kermanshah e në Teheran para syrgjynosjes në Irak dhe më pas ishte midis shoqëruesve të Tij në Bagdad e Adrianopojë, si dhe në qytetin burg të Ákasë. Më se një herë atë e dërguan me mision në Persi për të mbështetur Kauzën e për t'u dhënë zemër besimtarëve të shpërndarë e të përndjekur, dhe ai jetonte në Áka kur Bahá'u'lláh-u ndërroi jetë në vitin 1892 A.D. Mënyra sesi vdiq ai ishte patetike dhe e dhimbshme: ai un prek aq shumë nga vdekja e të Dashurit të Madh, saqë i mposhtur nga hidhërimi u mbyt në det dhe trupi i tij u gjend i nxjerrë në breg afër qytetit të Ákasë. 39 Ai e nisi kronikën e tij më 1888, duke pasur ndihmën personale të Mirza Musait, të vëllait të Bahá'u'lláh-ut. Ajo u përfundua në rreth një vit e gjysmë dhe një pjesë e dorëshkrimeve ishin rishikuar e miratuar, disa nga Bahá'u'lláh-u e disa të tjera nga 'Abdu'l-Bahá-i. 40 Vepra e plotë tregon historinë e Lëvizjes deri në vdekjen e Bahá'u'lláh-ut më 1892. 41 Gjysma e parë e këtij tregimi, që mbyllet me dëbimin e Bahá'u'lláh-ut nga Persia, përfshihet në këtë vëllim. Rëndësia e saj është e qartë. Ajo do të lexohet jo aq për pasazhet prekëse të veprimit që përmban dhe as për kuadrot e shumta të heroizmit e të besimit të pamposhtur, sesa për domethënien që bartin ato ngjarje, për të cilat ai jep një dokumentim aq unikal. GJENDJA E DEKADENCËS SË PERSISË NË MESIN E SHKULLIT TË NËNTËMBËDHJETË A. MBRETËRIT KAXHAR 42 "Në teori mbreti mund të bëjë ç'të dojë; fjala e tij është ligj. Thënia se 'ligji i medëve dhe i persëve nuk ndryshon' ishte thjesht një perifrazim i lashtë për të treguar absolutizmin e mbretit. Ai emëron dhe mund të shkarkojë të gjithë ministrat, funksionarët, oficerët e gjykatësit. Ka pushtet jete e vdekjeje mbi familjen e tij, mbi shoqëruesit e tij dhe mbi funksionarët civilë e ushtarakë në shërbim të tij, pa qenë nevoja t'i drejtohet asnjë gjykate. Pronat e këtyre personave, kur bien në fatkeqësi ose kur ekzekutohen, i përkasin atij. E drejta për të dënuar me vdekje, në çdo rast, i takon vetën atij, por mund t'u delegohet guvernatorëve ose të dërguarve. Çdo pronë që nuk i është falur më parë nga kurora ose nuk është fituar, në fakt çdo pronë së cilës nuk mund t'i atribuohet një cilësim legal, i takon atij dhe ai mund ta disponojë atë si t'i pëlqejë. Të gjitha të drejtat e privilegjet, si kryerja e puinimeve publike, shfrytëzimi i minierave, ngritja e telegrafit, ndërtimi i rrugëve, i hekurudhave, i tramvajeve etj., shfrytëzimi në thelb i çdo burimi të vendit i takojnë atij dhe duhet të merren prej tij para se të blihen nga të tjerë. Në personin e tij janë përqëndruar të tri funksionet e qeverisjes - ligjvënës, ekzekutiv e gjyqësor. Atij nuk i imponohet asnjë detyrim, veç respektimit të jashtëm të formave të fesë kombëtare. Ai është strumbullari rreth të cilit vërtitet gjithë mekanizmi i jetës publike. 43 "I tillë është në teori, dhe ka qenë deri në kohët e vona në praktikë, karakteri i monarkisë persiane, që kurrë nuk ka hequr dorë haptazi qoftë edhe nga një prej këtyre pretendimeve të mëdha. Gjuha me të cilën Shahu u drejtohet nënshtetasve të tij dhe ata i drejtohen atij të kujtojnë fjalët fodulle që Artakserksi ose Dari u drejtonin miliona haraçpaguesve dhe që mund t'i lexosh edhe sot e kësaj dite në dokumentet e gdhendura mbi muret shkëmbore e mbi varre. Ai vazhdon të jetë Shahinshahu, ose Mbreti i Mbretërve; Zellollahu, ose Hija e Perëndisë; Kibla e Alamit, ose Qendra e Gjithësisë; 'i Lartë si planeti Saturn; Pus i Shkencës; Shteg i Qiellit; Sovrani Sublim, flamuri i të cilit është Dielli dhe shkëlqimi i të cilit është ai i kupës së qiellit; Monark i ushtrive të panumërta si yjet'. Nënshtetasi persian i përmbahet ende mësimit të Sadiut: 'Vesi i miratuar nga mbreti bëhet virtyt; të kërkosh një këshillë të kundërt do të thotë t'i lyesh duart me gjakun tënd'. Kalimi i kohës nuk i ka imponuar as një këshill fetar as një këshill laik, as ulama as senat. Institucionet e zgjedhura ose përfaqësuese nuk kanë futur ende karakteristikat e tyre mosrespektuese. Nuk ekziston asnjë kontroll i shkruar mbi prerogativat mbretërore. 44 "...E tillë është aureola e shenjtërisë që rrethon fronin në Persi, saqë jovetëm Shahu nuk merr pjesë kurrë në bankete zyrtare dhe nuk ha në një tryezë me shtetasit e vet, me përjashtim vetëm të një banketi që jepet për farefisin e tij kryesor të gjinisë mashkullore në Nevruz, por edhe qëndrimi e gjuha që përdoren ndaj tij edhe nga ministrat e tij më të afërt mbajnë vulën e një bindjeje e lajkatimi servil. 'T'u bëfsha kurban, o Strehë e Gjithësisë' është një mënyrë e zakonshme për t'iu drejtuar atij edhe nga shetas të rangjeve më të larta. Në rrethin e tij nuk ka asnjeri që t'i thotë të vërtetën ose që t'i japë një këshillë të paanshme. Ambasadorët e huaj janë, ndoshta i vetmi burim nga i cili ai mëson faktet ashtu siç janë ose nga merr këshilla të sinqerta, edhe pse me interes. Edhe pse ka qëllimet më të mira në botë që të ndërmarrë plane të mëdha për përmirësimin e vendit të tij, ai ka pak ose aspak kontroll për zbatimin e një ndërmarrjeje kur kjo ka dalë nga dora e tij dhe ka rënë në duart e funksionarëve të korruptuar e egoistë. Gjysma e parave të caktuara me miratimin e tij nuk arrin kurrë në destinacion, por ngec në çdo xhep me të cilin mjeshtria profesionale e vë në kontakt; gjysma e programeve të autorizuara prej tij kurrë as që i qasen zbatimit, ndërsa ministri ose funksionari i ngarkuar ka besim se harresa kapriçioze e sovranit do të bëjë që të kalojë pa u vënë re shkujdesja e tij në detyrë. 45 "...Vetëm një shekull më parë ishte në fuqi sistemi i urrejtshëm i qorrimit të pretenduesve të mundshëm të fronit dhe zakoni i gjymtimeve të egra e i burgimit të përjetshëm, i masakrave të panevojshme e i gjakderdhjeve sitematike. Ishte po aq e lehtë të bije në fatkeqësi sa dhe të bëje karrierë dhe vdekja ishte një fakt që shpesh bashkëshoqëronte rënien në fatkeqësi. 46 "...Shah Fat'h Aliu ... dhe ata që erdhën pas tij kanë qenë aq pjellorë në fëmijë meshkuj saqë vazhdimësia e dinanstisë ishte e garantuar; dhe nuk ka ndoshta ndonjë familje mbretërore në botë që gjatë njëqind vjetëve të jetë shtuar aq sa të arrinte përmasa kaq të mëdha sa familja mbretërore e Persisë... Dhe Shahu, megjithëse është padyshim një njeri familjar, nuk mund të krahasohet me stërgjyshin, Shah Fat'h Aliun, as për nga numri i grave as për nga madhësia e sojit të tij. Mendoj se i duhen atribuar mendimit të lartë që kanë shumica e njerëzve për aftësitë familjare të atij monarku vlerësimet e ndryshme që gjenden në veprat për Persinë përsa i përket numrit të konkubinave e të djemve të tij. Koloneli Druvil, në vitin 1813, i atribuon atij 700 gra, 64 djem dhe 125 vajza. Koloneli Stuart, që ishte në Persi vitin tjetër pas vdekjes së Shah Fat'h Aliut, i atribuon atij 1000 gra dhe 105 djem... Madam Djëlafoa flet për 5000 pasardhës, madje jep edhe emrat, por i referohet një epoke pas pesëdhjetë vjetësh (prandaj vlerësimi i saj duket si më i besueshëm). ... Vlerësimi që jepet në Nasehot Tavarik, një vepër e madhe moderne rreth historisë persiane, e çon numrin e grave të Shah Fat'h Aliut në më shumë se 1000 dhe të djemve të tij në 260, nga të cilët 110 jetuan pas Bábait. Që këtej vjen proverbi persian: 'Deve, pleshta dhe princa ka gjithandej'. ...Asnjë familje mbretërore nuk e ka përmbushur në mënyrë më shembullore premtimin e shkrimeve: 'Në vend të etërve do të kesh djem, që të bësh princa në çdo tokë'; e me të vërtetë nuk kishte në Persi guvernatorate ose poste fitimprurëse që të mos i zinin pjesëtarë të asaj bletoreje princërash; dhe deri sot e kësaj dite soji i pafund i Shahzadihëve, apo pasardhësve të mbretit, është një fatkeqësi e vërtetë për vendin, edhe pse sot shumë prej këtyre pinjollëve mbretërorë të pafat, që konsumojnë një pjesë të madhe të të ardhurave shtetërore si kompensime vjetore e pensione, mbajnë poste shumë të ulëta, si nëpunës telegrafie, sekretarë etj. Fraseri jep një kuadër të gjallë të vuajtjeve që i sillte vendit pesëdhjetë vjet më parë (1842) ky 'soj përtacësh mbretërorë' që mbanin postet komanduese jo vetëm në çdo provincë, por edhe në çdo bylyk ose distrikt, qytet e lagje; dhe secili prej tyre mbante oborr dhe një harem të madh, duke shkretuar bendin si një mizëri karkalecash. ... Fraseri, duke kaluar nëpër Azerbajxhan më 1834 dhe duke parë rezultatet rrënuese të sistemit të ndjekur nga Shah Fat'h Aliu për të vendosur sojin e tij kolosal të gjinisë mashkullore në çdo post sundues në të gjithë mbretërinë,vërente: 'Pasoja më e dukshme e kësaj gjendjeje është një urrejtje e thellë dhe e përgjithshme për familjen Kaxhar, që është ndjenjë e përbashkët e çdo zemre dhe e çdo gjuhe'. 47 " ... Ashtu si gjatë udhëtimeve të tij [të Shah Nasered Dinit] nëpër Evropë, ai ka mbledhur një numër të madh sendesh, që një mendjeje lindore i dukeshin si mrekulli të rralla, por që janë grumbulluar në apartamentet e ndryshme të pallatit, ose që janë vënë mënjanë e janë harruar, - po kështu në fushën më të gjerë të politikës e të administrimit publik ai ndërmerr vazhdimisht e kërkon të imponojë skema të reja ose të rigjetura që, kur trilli i tij është kënaqur, janë hedhur mënjanë ose janë lënë të vdesin. Një javë është gazi, një javë tjetër është drita elektrike. Tani është një trupë universitare, në një rast tjetër një spital ushtarak. Sot është një uniformë ruse; dje ishte një luftanije gjermane për Gjirin Persik. Një dekret i ri për ushtrinë është nxjerrë këtë vit; njo kod i ri ligjesh është premtuar për vitin e ardhshëm. Nga këto skema të shkëlqyera nuk del asgjë dhe skutat e pallatit janë po aq të mbushura me mekanizka të thyer e rrangullina të hedhura sa ç'janë edhe skedarët e zyrave qeveritare me reforma të dështuara e me pèrojekte të lindura të vdekura. 48 " ... Në një dhomë në katin e sipërm të të njëjtit pavijon, Mirza Abul Kazemin, Kaimi Makamin, apo vezirin e madh të Shah Muhametit (babait të mbretit të tanishëm), e mbytën më 1835 me urdhër të padronit të tij mbretëror, i cili ndoqi kështu shembullin e dhënë nga paraardhësi i tij, duke dhënë edhe ai vetë një shembull të tillë që u ndoq me zell nga i biri. Duhet të jetë diçka e rrallë në histori të gjesh njërin pas tjetrit tre sovranë që të kenë vrarë, vetëm për shkak xhelozie, tre ministrat që i kishin vendosur në fron dhe që në momentin e rënies zinin postin më të lartë të shtetit. Kjo është merita e trifishtë e Fat'h Aliut, e Muhametit dhe e Shah Nasered Dinit". B. QEVERISJA 49 "Në një vend kaq të prapambetur për nga progresi konstitucional, kaq të privuar nga forma, statute e struktura dhe të rrënjosur në mënyrë aq shabllone në traditat e lashta të Lindjes, elementi personal, siç mund të pritet, mbizotëron qartë; dhe qeverisja e Persisë është vetëm diçka më pak se ushtrimi arbitrar i pushtetit prej një vargu njësish në një shkallë që shkon nga mbreti deri te kryetari i fshatit më të humbur. I vetmi kontroll që vepron mbi funksionarët me gradë më të ulët është frika nga ata me gradë më të lartë, që zakonisht gjendet mënyra për ta zbutur; mbi ata me gradë më të lartë është frika nga mbreti, i cili nuk është gjithnjë i mbyllur për metoda të tilla paqëtimi; dhe mbi vetë mbretin është frika nga opinioni jo i vendasve, por i të huajve, të përfaqësuar nga kritika kundërshtare e shtypit evropian... Në fakt, Shahu mund të konsiderohet në këtë moment ndoshta si shembulli më i mirë ekzistues i despotit të moderuar; sepse brenda kufijve që treguam është praktikisht i papërgjegjshëm dhe i gjithëfuqishëm. Ai ka pushtet absolut mbi jetën dhe pronat e të gjithë shtetasve të tij. Fëmijët e tij nuk kanë asnjë pushtet të pavarur dhe sa të hapësh e të mbyllësh sytë mund të katandisen në gjendje pafuqie e në lypësa. Ministrat ngrihen e ulen sipas dëshirës së mbretit. Sovrani është i vetmi që ka pushtet ekzekutiv dhe të gjithë funksionarët janë të dërguar të tij. Nuk ekzistojnë gjykata civile që të kontrollojnë ose të modifikojnë prerogativat e tij. 50 "... Për karakterin e përgjithshëmdhe për cilësitë e ministrave të oborrit persian, Sër J. Mallkëm, në fillim të shekullit, shkruante në historinë e tij këto që vijojnë: 'Ministrat dhe funksionarët kryesorë të oborrit janë pothuajse gjithmonë njerëz me sjellje të rafinuara, shumë të kualifikuar për problemet e dikastereve të tyre përkatëse, të ëmbël në bisedë, me temperament të nënshtruar dhe me ndjenjë vrojtimi shumë të mprehtë; por këto cilësi të këndshme e të dobishme janë, në përgjithësi, gjithçka ata kanë. Dhe as duhen pritur virtyte e dije liberale te njerëz, jeta e të cilëve shpenzohet në ruajtjen e formave; mjetet e jetesës të të cilëve vijnë nga burimet më të korruptuara; puna e të cilëve qëndron në thurjen e intrigave që kanë gjithnjë të njëjtin përfundim: të shpëtojnë veten ose të rrënojnë të tjerët; të cilët nuk munden, pa rrezik, të flasin gjuhë tjetër veç asaj të lajkave e të falsitetit; dhe që janë, me një fjalë, të dënuar nga gjendja e tyre të jenë të korruptuar, dinake e tëgënjeshtërt. Ka pasur, padyshim, shumë ministra të Persisë që do të ishte e padrejtë të përfshiheshin në këtë përshkrim të përgjithshëm; por edhe ata që janë shquar më shumë për virtyte e talente kanë qenë të detyruar brenda kufijsh të caktuar t'ia përshtasin parimet e tyre rangut që kanë pasur; dhe, me përjashtim të rasteve kur besimi i sovranit i ka vënë tej frikës nga rivalët, nevoja i ka detyruar të praktikojnë një servilizëm e një hipokrizi krejt të ndryshme nga e vërteta e nga pastërtia, të vetmet cilësi që mund të përbëjnë një pretendim për respekt që të gjithë janë të predispozuar t'u njohin njerëzve të mirë e të mëdhenj'. Këto vërejtje janë shquar nga intuita e nga drejtësia e autorit të tyre të ndritur, dhe duket se qëndrojnë në një shkallë të gjerë si për brezin e sotëm dhe për atë të kaluar". C. POPULLI 51 "Vij tani tek ajo që përbën tiparin themelor e dallues të administratës iraniane. Mund të thuhet se qeverisja, madje edhe vetë jeta, në këtë vend qëndrojnë më tepër në një shkëmbim dhuratash. Në aspektin social mund të supozohet se kjo praktikë flet për ndjenjat bujare të një populli të përzemërt; megjithëse edhe nga kjo pikëpamje ajo paraqet një anë të ftohtë e të pakëndshme, si për shembull kur, duke u gëzuar në vetvete që keni marrë një dhuratë, e ndieni se jo vetëm duhet t'ia shlyeni këtë duke i bërë dhuruesit një dhuratë me vlerë të barabartë, por duhet gjithashtu të shpërbleni bujarisht sjellësin e dhuratës (për të cilin ka shumë të ngjarë që shpërblimi që i jepni të jetë i vetmi mjet jetese) në përputhje me përmasat e vlerës në para të vetë dhuratës. Në aspektin politik, praktika e bërjes së dhuratave, edhe pse e konsakruar në traditat e patundshme të Lindjes, është një sinonim i atij sistemi që gjetkë cilësohet me emra më pak të këndshëm. Ky është sistemi me të cilin është bërë qeverisja e Persisë në shekuj, mbajtja e të cilit përbën një pengesë të madhe për çdo reformë të vërtetë. Duke filluar nga Shahu e poshtë vështirë se ka ndonjë funksionar që të mos jetë i prirur për të marrë dhurata, vështirë se ka ndonjë post që të mos jetë dhënë në shkëmbim të një dhurate dhe të ardhur prej tij që të mos jetë grumbulluar përmes marrjes së dhuratave. Çdo individ në hierarkinë zyrtare të lartpërmendur, me ndonjë përjashtim të rrallë, e ka blerë postin e tij me anë të një dhurate në të holla që i ka dhënë ose Shehut, ose një ministri, ose guvernatorit epror nga i cili është emëruar. Në qoftë se ka disa kandidatë për një post, sipas të gjitha gjasave fiton ai që bën ofertën më të mirë. 52 "...'Madakeli' është një institucion kombëtar i mbajtur gjallë në Persi, marrja e të cilit, në mijëra forma të ndryshme, zgjuarsia e të cilave mund të krahasohet vetëm me shumëllojshmërinë e tyre, përbën interesin dhe kënaqësinë supreme të gjithë jetës së persianit... Kjo fjalë jo e zakonshme, për të cilën Z. Uatsën thotë se nuk ka ekiuvalent të saktë në anglisht, mund të përkthehet sipas rastit me fjalë të tilla si shpërblim, bakshish, ryshfet, sarafllëk, zhvatje, përfitim, sipas kontekstit në të cilin përdoret. Në vija të trasha ajo tregon atë përfitim personal, të shprehur zakonisht në formë parash, që mund të nxirret nga çdo transaksion. Në Persi nuk mund të ketë bisedime, në të cilat të përfshihen dy palë, njëra që jep dhe tjetra që merr, njëra eprore dhe tjetra e varur, ose edhe si agjente kontraktuese të barabarta, ku pala që paraqitet si autore e favorit apo e shërbimit të mos pretendojë ose të mos marrë një shpërblim të caktuar në para për atë që ka bërë ose që ka dhënë. Mund të thuhet, sigurisht, se natyra njerëzore është e njëjtë në të gjithë botën, se një sistem i tillë ekziston me një emërtim tjetër në vetë vendet tona ose në vende të tjera dhe se kritik i paanshëm do ta përshëndeste persianin si njeri e si vëlla. Kjo deri në njëfarë shkalle është e vërtetë. Por në asnjë vend të botës që kam parë ose kam dëgjuar të flitet ky sistem nuk është aq i hapur, aq i paturpshëm ose aq i përgjithshëm sesa në Persi. Kështu, në vend që të kufizohej në sferën e ekonomisë shtëpiake ose në shkëmbimet tregtare, ai përshkon çdo hap dhe frymëzon pjesën më të madhe të veprimeve të jetës. Për shkak të tij, bujaria dhe shërbimet falas në Persi mund të thuhet se janë fshirë nga kategoria e virtyteve shoqërore, ndërsa lakmia është ngritur në parimin udhëheqës të sjelljes njerëzore. ... Në këtë mënyrë kemi një progresion aritmetik vjedhjesh që nga sovrani deri te nënshtetasi, ku çdo njësi e shkallës zbritëse merr shpërblimin e vet nga njësia që vjen poshtë saj, dhe fshatari fatkeq është viktima bazë. Nuk është për t'u çuditur, në këto kushte, që postet janë rruga e zakonshme drejt pasurimit dhe që janë të shpeshta rastet kur njerëz që janë nisur nga hiçi i sheh të banojnë në shtëpi madhështore, të rrethuar nga turma vartësish e të bëjnë jetë princash. 'Bëj ç'të mundesh sa mundesh' është rregulli që shumë njerëz i venë vetes kur hyjnë në jetën publike. Dhe fryma popullore nuk indinjohet për këtë gjë. Ndërsa gjykimi për atë që, duke pasur mundësi, nuk i mbush xhepat, nuk është aspak i mirë përsa i përket aftësisë mendore të tij. Askush nuk e vret mendjen për viktimat nga të cilat është marrë, në analizë të fundit, materiali për këta 'madakelë' të shkallëzuar dhe nga djersa e ballit të duruar të të cilëve është shtrydhur pasuria që harxhohet në vila luksoze në fshat, për sende të rralla të ardhura nga Evropa e për shpura të stërmëdha. 53 "... Ndër karakteristikat e jetës publike në Persi që tërheqin më tepër vëmendjen e të huajit, dhe që tërthorazi rrrjedhin nga vetë kushtet, është numri i stërmadh i shërbëtorëve e i vartësve që gëlojnë rreth ministrave dhe funksionarëve të çdo lloji. Kur është fjala për një funksionar të rangut të lartë ose me pozitë të lartë shoqërore, numri i tyre shkon nga 50 deri në 500. Benjamin thotë se Kryeministri në kohën e vet mbante 3000. Teoria e etiketës sociale e ceremoniale e përhapur në Persi, në të vërtetë në gjithë Lindjen, është deri diku shkaktare e kësaj dukurie, duke qenë se rëndësia personale vlerësohet në një pjesë të madhe nga salltaneti publik që mund të shfaqë personi dhe nga sasia e shërbëtorëve që mund të paraqesë në disa raste. Por rrënja e së keqes është institucioni i 'madakelit' dhe i vjedhjeve të paligjshme. Në qoftë se guvernatorët dhe ministrat do të duhej t'i paguanin rrogën gjithë kësaj turme shërbëtorësh, radhët e tyre do të rralloheshin me shpejtësi. Pjesa më e madhe e kësaj turme nuk paguhet; ata lidhen pas padronit për hir të mundësisve të zhvatjes që kjo lidhje u ofron atyre dhe pasurohen e majmen përmes plaçkitjes. Kuptohet lehtë se çfarë zhvatjeje përfaqëson kjo tufë shushunjash për burimet e vendit. Ata janë prototipa punonjësish joprodhues, të cilët thithin por kurrë nuk prodhojnë të mira; dhe ekzistenca e tyrte është vetëm diçka më pak se një fatkeqësi kombëtare. ... Është një pikë themelore e etiketës persiane të sjellësh me vete, kur shkon për vizitë, një numër sa më të madh njerëzish të shtëpisë, me kal ose në këmbë, duke qenë se numri i kësaj skorte konsiderohet si tregues i rangut të padronit". D. RENDI KLERIKAL 54 "I përshtatur në mënyrë të mahnitshme si ndaj klimës dhe ndaj karakterit e punëve të atyre vendeve të cilëve u ka imponuar ndikimin e tij të papërkulur, Islami sundon plotësisht mbi pasuesit e tij që nga djepi deri në varr. Për ta ai nuk është vetëm fe: është qeverisje, filozofi dhe shkencë. Koncepti mysliman nuk është aq koncept i një kishe shtetërore sesa, nëse më lejohet kjo shprehje, i një shteti-kishë. Themeli mbi të cilin ndërtohet shoqëria nuk është i prodhimit civil, por klerikal; dhe, i mbështjellë në këtë besim madhështor, edhe pse paralizues, myslimani jeton në një dorëheqje të kënaqur nga çdo vullnet, konsideron si parim të tij të adhurojë Perëndinë dhe të detyrojë ta bëjnë këtë ata që nuk e adhurojnë në shpirt ose, po qe se kjo është e pamundur, t'i përbuzë ata dhe, më në fund vdes duke pasur një shpresë të sigurt në parajsën. 55 "... Këta Sejedë, apo pasardhës të Profetit, janë një bezdi e padurueshme për vendin; ata nxjerrin nga trashëgimia e supozuar e tyre dhe nga prerogativa e turbanit të gjelbër të drejtën e një sjelljeje të pavarur e të pafytyrë, që duhet ta durojnë si bashkëqytetarët e tyre dhe të huajt. 56 "... Si komunitet, çifutët persianë janë të zhytur në varfëri e injorancë të madhe. ... Në të gjitha vendet myslimane të Lindjes ky popull fatkeq u është nënshtruar përndjekjeve, që zakoni ka mësuar si atë dhe botën t'i konsiderojnë si fatin e tij normal. Të detyruar si rregull të jetojnë të veçuar në një geto, apo lagje të ndarë të qytetit, ata prej kohësh që s'mbahen mend kanë vuajtur nga kufizimet në punë, në veshje e në zakone dhe kjo i ka damkosur si pariahë socialë para njerëzve të tjerë... Në Isfahan, ku thuhet se ka 3.700 dhe ku ata gëzojnë një gjendje sociale relativisht më të mirë sesa kudo gjetkë në Persi, atyre nuk u lejohet të mbajnë 'kulah'3 apo feste persiane, të kenë dyqane në pazar, t'i ndërtojnë muret e shtëpisë po aq të larta sa ato të fqinjit të tyre mysliman, ose të shkojnë kaluar nëpër rrugë. ... Por sa herë ka ndonjë shpërthim fanatizmi në Persi, ose gjetkë, çifutët janë gjithmonë viktimat e para. Atëherë të gjitha duart ngrihen kundër tyre; dhe mjer çifuti fatzi që ndesh i pari me fundërrinën persiane në rrëmujë rrugëve. 57 "... Ndoshta karakteristika më e habitshme e jetës së Mashhadit, para se të përfundojmë temën e mauzoleut e të haxhilerëve, është masa e marrë për rehatinë materiale të këtyre të fundit gjatë qëndrimit të tyre në qytet. Duke marrë parasysh udhëtimin e gjatë që kanë bërë, vështirësitë që u është dashur të përballojnë dhe largësinë që i ndan nga familja e nga shtëpia, atyre u lejohet, me miratimin e heshtur të ligjit kishtar e të zbatuesve të tij, të lidhin martesa të përkohshme gjatë qëndrimit në qytet. Ka një popullatë të madhe e të përhershme grash që i përshtaten këtij qëllimi. Gjendet një mulla, me miratimin e të cilit bëhet një kontratë që vuloset formalisht nga të dyja palët, paguhet një taksë dhe bashkimi kryhet në mënyrë të ligjshme. Pasi kalojnë dy javë ose një muaj, apo periudha që është caktuar, kontrata skadon; burri i përkohshëm kthehet në vendin e vet në ndonjë rajon të largët dhe zonja, pas një beqarie të detyrueshme prej katërmbëdhjetë ditësh, rifillon karrierën e saj të martesave të vazhdueshme. Me fjalë të tjera, në Mashhad funksionon një sistem gjigand prostitucioni, me pëlqimin e kishës. Nuk ka ndoshta qytet më imoral në Azi; dhe them me keqardhje që kushedi sa prej haxhilerëve të përvuajtur që kapërcejnë toka e dete për të puthur kafazin e dritareve të varrit të Imamit mund të jenë inkurajuar e ngushëlluar në marshimin e tyre nga perspektiva e një pushimi të këndshëm e të asaj që mund të cilësohej si një 'zdërhallje e bukur'". KONKLUZION 58 "Para se ta lë temën e ligjit persian e të administrimit të tij, dua të shtoj disa fjalë lidhur me çështjen e dënimeve e të burgjeve. Nuk ka gjë më tronditëse për lexuesin evropian që ndjek faqet plot krime e gjak të historisë persiane të shekullit të kaluar e, në një shkallë fatmirësisht më të vogël, të këtij shekulli,4 sesa dëshmitë e dënimeve të egra e të torturave të urryera, që flasin përkatësisht për mizori shtazarake dhe për mendjemprehtësi djallëzore. Karakteri persian ka qenë kurdoherë pjellor për marifete dhe i pandieshëm ndaj vuajtjeve; dhe në kuadrin e ekzekutimit të dënimeve ka gjetur fushë të gjerë për ushtrimin e të dyja këtyre vetive. Deri në kohë mjaft të afërta, brenda kufijve të regjimit aktual, kriminelët e dënuar me vdekje kryqëzoheshin, qëlloheshin me top të lidhur në grykë të tij, varroseshin të gjallë, nguleshin në hu, mbatheshin si kuaj, çaheshin më dysh duke i lidhur në majat e dy pemëve të përkulura të lidhura bashkë që pastaj liheshin të ktheheshin në pozicionet e tyre të natyrshme, shndërroheshin në pishtarë njerëzorë, ripeshin të gjallë. 59 "... Me një sistem të dyfishtë qeverisjeje, si ai që sapo ia plotësova përshkrimin - d.m.th. një administrim në të cilin çdo aktor është njëkohësisht, në aspekte të ndryshme, ai që jep ryshfet dhe ai që merr ryshfet; dhe një procedurë gjyqësore pa ligje e pa gjykata - kuptohet lehtë se është e vështirë të ekzistojë besimi te Qeveria, se nuk ka kurrfarë ndjenje personale të detyrës e të nderit, nuk ka asnjëlloj besimi të ndërsjellë ose bashkëpunimi (përveçse në shërbim të atij që bën keq), nuk ka shnderim kur ekspozohesh, nuk ka ndonjë vlerë virtyti, mbi të gjitha nuk ka kurrfarë fryme kombëtare ose patriotizmi. Kanë të drejtë ata filozofë që thonë se në Persi reforma morale duhet t'i paraprijë asaj materiale dhe reforma e brendshme asaj të jashtme. Është e kotë të shartosh fidanë të rinj në një trug ku linfa është tharë ose është e helmuar. Mund t'i japim Persisë rrugë e hekurudha; mund të vemë në punë minierat e saj dhe të shfrytëzojmë burimet e saj; mund të stërvisim ushtrinë e saj dhe të veshim zejtarët e saj; por nuk do ta çojmë në mjedisin e kombeve të qytetëruara sakohë nuk do të kemi arritur në zemrën e popullit dhe nuk do t'i kemi dhënë një kthesë të re e rrënjësore karakterit dhe institucioneve kombëtare. E shtjellova këtë pasqyrë të administrimit persian, që mendoj se është i saktë, në mënyrë që lexuesit anglezë të mund të kuptojnë sistemin kundër të cilit reformatorët, të huaj ose vendas, duhet të luftojnë dhe të njohin murin e hekurt të rezistencës, të ndërtuar nga instinktet më egoiste të natyrës njerëzore, i cili u kundërvihet ideve përparimtare. Vetë Shahu, sado e sinqertë të jetë dëshira e tij për risi, militon brenda disa kufijsh të caktuar nga ky sistem kaq i dëmshëm, duke pasur parasysh se këtij sistemi ia detyron ai fatin e tij privat; ndërsa ata që me zë më të lartë e dënojnë atë privatisht, jo më pak se bashkëqytetarët e vet përkulin nga jashtë kokën në tempulllin e vesit të përbashkët. Në çdo rang më të ulët se ai i mbretit, mungon krejtësisht iniciativa për të ngritur krye kundër tiranisëso një zakoni shumë të lashtë; dhe në qoftë se një njeri i fortë si mbreti i tanishëm mundet vetëm të tentojë ta bëjë, ku është ai që do të predikojë kryqëzatën?" (Pjesë të zgjedhura nga: Lord Curzon, "Persia and the Persian Question") HOMAXHI I Bahá'u'lláh-UT PËR Báb-IN DHE DISHEPUJT E TIJ KRYESORE PJESË TË ZGJEDHURA NGA QITAP IKANI 60 "Edhe pse i ri në moshë e megjithëse Kauza që Ai reveloi i kundërvihej dëshirës së të gjithë njerëzve të tokës, me pozitë a të vegjël, të pasur a të varfër, të lartësuar a të përulur, mbretër a nënshtetas qofshin, Ai u ngrit dhe e shpalli atë pa u lëkundur. Të gjithë e kanë mësuar dhe e kanë dëgjuar këtë. Ai nuk i trembej askujt; nuk u druhej pasojave. A mund të manifestohej një gjë e tillë ndryshe, veçse përmes forcës së një Revelacioni hyjnor e në saje të fuqisë së Vullnetit të pamposhtur të Perëndisë? Për drejtësinë e Zotit! Sikur ndokush të bartëte në zemër një Revelacion kaq të madh, vetëm mendimi për ta shpallur atë do ta trondiste! Sikur zemrat e të gjithë njerëzve të mblidheshin në zemrën e tij, ai përsëri do të ngurronte të ndërmerrte një vepër të tillë aq madhështore. Ai do të mund ta kryente atë vetëm me lejen e Perëndisë, vetëm në qoftë se kanali i zemrës së tij do të ishte i lidhur me Burimin e hirit hyjnor dhe shpirti i tij do të kishte sigurinë e mbështetjes së pagabueshme të Fuqiplotit. Çfarë gjëje, pyesim Ne, ia atribuojnë ata një guxim kaq të madh? Mos e akuzojnë Atë si të marrë, siç kanë akuzuar Profetët e së kaluarës? Apo mendojnë se qëllimi i Tij s'ishte, veçse të merrte në dorë udhëheqjen e të siguronte pasuri tokësore? QI 258 61 "Zot i Hirshëm! Në Librin e Tij, të cilin e ka titulluar 'Kajumul Asma' - i pari, më i madhi e më i fuqishmi i gjithë librave - Ai profetizoi martirizimin e Vet. Në të është ky pasazh: 'O ti Gjurmë e Perëndisë! Unë kam flijuar veten tërësisht për Ty; kam pranuar mallkime për hirin Tënd; dhe nuk kam dëshiruar gjë tjetër veç martirizimit në shtegun e dashurisë Sate. Dëshmitar i mjaftueshëm për mua është Perëndia, i Lartësuari, Mbrojtësi, i Lashti i Kohëve!' QI 259 62 "... A mund të mendohet që Reveluesi i një thënieje të tillë të ecte në një rrugë të ndryshme nga ajo e Perëndisë dhe të dëshironte tjetër gjë, veç vullnetit hyjnor? Në këtë varg fshihet një frymë shkëputjeje, që po të frynte në mbarë botën, të gjitha qeniet do të hiqnin dorë nga jeta dhe do të flijonin shpirtin e tyre. QI 261 63 "... Dhe tani shih sesi ky Sadrih i Ridvanit të Perëndisë u ngrit në lulen e rinisë për të shpallur Kauzën e Perëndisë. Shih çfarë qëndrueshmërie ka treguar ajo Bukuri e Perëndisë. Gjithë bota u ngrit për ta penguar Atë, por dështoi krejtësisht. Sa më të egra bëheshin përndjekjet kundër atij Sadrihu të Bekimit, aq më shumë rritej zelli i Tij e më i ndritshëm digjej zjarri i dashurisë së Tij. E gjithë kjo është e qartë dhe askush nuk e kundërshton vërtetësinë e kësaj. Më në fund, ai dha Shpirtin e Tij dhe mori fluturimin për në mbretëritë e epërme. QI 263 64 "... Sapo kjo Bukuri e përjetshme e shfaqi Veten në Shiraz, në vitin gjashtëdhjetë, dhe çau perden e fshehjes, shenjat e ndikimit, të fuqisë, të sovranitetit e të pushtetit, që përhapeshin nga ky Thelb i Thelbeve e Det i Deteve, u manifestuan në çdo vend. Aq saqë në çdo qytet u shfaqën shenjat, provat, simbolet, dëshmitë e këtij Ylli hyjnor. Sa zemra të dëlira e të dashura pasqyruan me besnikëri dritën e atij Dielli të përjetshëm dhe sa flurime të shumëllojta të dijes nga Oqeani i urtisë hyjnore përfshinë të gjitha qeniet! Në çdo qytet, të gjithë teologët e ofiqarët u ngritën për t'i penguar e për t'i shtypur ato, dhe vunë në veprim keqdashjen, zilinë e tiraninë për t'i mbytur. Sa shumë nga ata shpirtra të shenjtë, nga ato thelbe të drejtësisë, të akuzuar për tirani, i vranë! Dhe sa shumë mishërime të dëlirësisë, që nuk shprehnin veçse dije të vërtetë e vepra të papërlyera, pësuan një vdekje plot agoni! Megjithatë, secila prej këtyre qenieve të shenjta, deri në çastin e fundit, përmendi Emrin e Perëndisë dhe fluturoi në mbretërinë e nënshtrimit e të përulësisë. Të tilla ishin fuqia dhe ndikimi transformues Që Ai ushtronte mbi ta, saqë ata nuk kishin më asnjë dëshirë veç vullnetit të Tij dhe e martuan shpirtin e tyre me kujtimin e Tij. QI 264 65 "Reflekto: Cili në këtë botë mund të manifestojë një pushtet kaq transhendent, një ndikim kaq depërtues? Të gjitha këto zemra të papërlyera e këta shpirtra të shenjtëruar iu përgjigjën me përulësi të plotë thirrjes së dekretit të Tij. Në vend që të ankoheshin, ata falënderonin Perëndinë dhe në mes të errësirës së agonisë nuk shfaqën veçse nënshtrim të gëzueshëm ndaj vullnetit të Tij. Duket sheshit sa e pamëshirshme duhej të ishte urrejtja dhe sa e hidhur keqdashja e armiqësia që ushqenin të gjithë popujt e tokës ndaj këtyre shokëve. Përndjekjen dhe vuajtjet që u shkaktuan këtyre qenieve të shenjta e shpirtërore ata i konsideronin mjete shpëtimi, mirëqenieje e suksesi të vazhdueshëm. A ka parë bota, që nga koha e Adamit, një trazirë të tillë, një tronditje kaq të dhunshme? Veç torturave që pësuan dhe vuajtjeve të panumërta që përballuan, ata u bënë objekt poshtërimi e përbuzjeje të përgjithëshme. Mund të thuhet se durimi u shfaq vetëm në saje të forcës së tyre shpirtërore, dhe vetë besnikëria lindi vetëm nga veprat e tyre. QI 265 66 "Peshoi këto ngjarje të rëndësishme në zemrën tënde, që të kuptosh madhështinë e këtij Revelacioni dhe të shohësh lavdinë e saj të mahnitshme." QI 266 TIPARET DALLUESE TË ISLAMIT SHIIT 67 "Çështja themelore ku Shiitët (si dhe sektet e tjera që përfshihen në termin më të përgjithshëm të Imamitëve) ndryshojnë nga Sunitët është doktrina e Imamatit. Sipas besimit të këtyre të fundit, mëkëmbësia e Profetit (Khiláfati) është një çështje që duhet zgjidhur sipas pëlqimit dhe zgjedhjes që bëjnë pasuesit e tij, dhe kryetari i dukshëm i botës Myslimane vlerësohet lidhur me pozitën e lartë që ai mban jo aq nga ndonjë dhunti e posaçme hyjnore sesa nga një kombinim i ortodoksisë dhe i aftësisë administrative. Sipas pikëpamjes imamite, përkundrazi, mëkëmbësia është një çështje edhe shpirtërore, një detyrë e ngarkuar vetëm nga Perëndia, në fillim përmes Profetit të Tij dhe pastaj nga pasardhësit e tij, gjë që nuk ka të bëjë fare me zgjedhjen ose miratimin popullor. Me një fjalë, Kalifi i Sunitëve është thjesht Mbrojtësi i jashtëm e i dukshëm i Besimit: Imami i Shiitëve është pasardhësi i Profetit i caktuar në mënyrë hyjnore, i pajisur me të gjitha përsosmëritë e dhuntitë shpirtërore, të cilit të gjithë besnikët duhet t'i binden, vendimi i të cilit është absolut e përfundimtar, urtia e të cilit është mbinjerëzore dhe fjalët e të cilit janë autoritare. Termi i përgjithshëm Imamat është i aplikueshëm për të gjithë ata që i përmbahen kësaj pikëpamjeje të fundit pavarësisht nga mënyra sesi ata e përcaktojnë pasardhësinë, prandaj ai përfshin sekte të tilla si Bakeritët dhe Ismailitët, po ashtu edhe Shiitët ose 'Kishën e të Dymbëdhjetëve' (Maz'hab Esna Asharijeh), siç i quajnë ata më saktë, të vetmit që na interesojnë këtu. Sipas këtyre, dymbëdhjetë vetë kanë ushtruar njëri pas tjetrit detyrën e Imamit. Këta të dymbëdhjetë janë: 68 1. Ali Ibn Abi Talebi, kushëriri dhe dishepulli i parë i Profetit, i vrarë nga Ibn Molxhami në Kufeh më 40 A.H. (661 A.D.). 2. Hasani, i biri i Aliut dhe i Fatimesë, lindur në 2 A.H., helmuar me urdhër të Moavisë I në 50 A.H. (670 A.D.). 3. Hyseni, i biri i Aliut dhe i Fatimesë, lindur në 4 A.H., vrarë në Qerbela më 10 të Muharremit, A.H. (10 tetor 680 A.D.). 4. Ali, i biri i Hysenit dhe i Shahrebanusë (e bija e Jazdigirdit, mbretit të fundit Sasanid), i quajtur përgjithësisht Imam Zajnol Abedin, helmuar nga Validi. 5. Muhamet Bakeri, i biri i të lartpërmendurit Zajnol Abedin dhe i kushërirës së tij Om Abdullah, të bijës së Imam Hasanit, helmuar nga Ibrahim ibn Validi. 6. Xhafer Sadeku, i biri i Imam Muhamet Bakerit, helmuar me urdhër të Mansurit, Kalifit Abasid. 7. Musa Kazemi, i biri i Imam Xhafer Sadekut, lindur në 129 A.H., i helmuar me urdhër të Harun Rashidit, në 183 A.H. 8. Ali ibn Musa Rezai, i quajtur përgjithësisht Imam Rezai, lindur në 153 A.H., i helmuar pranë Tusit, në Horasan, me urdhër të Kalifit Mamun, në 203 A.H., dhe i varrosur në Mashhad, që ia detyron atij emrin dhe shenjtërinë e vet. 9. Muhamet Takiu, i biri i Imam Rezait, lindur në 195 A.H., helmuar nga Kalifi Motasem në Bagdad, në 220 A.H. 10. Ali Nakiu, i biri i Imam Muhamet Takiut, lindur në 213 A.H., helmuar në Surra-man-Ra'a, në 254 A.H. 11. Hasan Askariu, i biri i Imam Ali Nakiut, lindur në 232 A.H., helmuar në 260 A.H. 12. Muhameti, i biri i Imam Hasan Askariut dhe i Nargis Hatunit, i quajtur nga Shiitët 'Imam-Mehdi', 'Hoxhatollah' (Prova e Perëndisë), 'Bakijatollah' (Mbetja e Perëndisë), dhe 'Kaim Al Muhamet' (Ai që do të lindë nga familja e Muhametit). Ai kishte jo vetëm të njëjtin emër por edhe të njëjtin konjeh - Abul Qasim - si dhe Profeti, dhe sipas Shiitëve nuk është e ligjshme për askënd tjetër të mbajë së bashku këtë emër dhe këtë kunih. Ai kishte lindur në Surra-man-Ra'a, në 255 A.H., dhe pasoi të atin e tij në Imamat, në 260 A.H. 69 "Shiitët thonë se ai nuk vdiq, por u zhduk në një vendkalim të nëndheshëm në Surra-man-Ra'a, në 329 A.H.; se ai ende jeton, i rrethuar nga një grup i zgjedhur pasuesish të tij, në një prej qyteteve misterioze, Xhabolka dhe Xhabolsa; se kur të vijë koha, kur toka të mbulohet nga padrejtësia dhe besnikët të zhyten në dëshpërim, ai do të vijë, i paraprirë nga Jezu Krishti, do të përmbysë të pabesët, do të vendosë paqen universale e drejtësinë dhe do të çelë një mijëvjeçar lumturie. Gjatë gjithë periudhës së Imamatit të tij, d.m.th. nga viti 260 A.H. deri në kohën e sotme, Imam Mehdiu ka qenë i padukshëm dhe i paarritshëm për masën e pasuesve të tij, dhe pikërisht ky është kuptimi i termit 'Fshehje' (Gajbat). Pasi mori funksionet e Imamit dhe kryesoi varrimin e atit dhe paraardhësit të tij, Imam Hasan Askarit, ai u zhduk nga sytë e të gjithëve me përjashtim të disa të zgjedhurve, të cilët, njëri pas tjetrit, vazhduan të shërbenin si kanale komunikimi midis tij dhe pasuesve të tij. Këta persona njiheshin si 'Portat' (Abvab). I pari prej tyre ishte Abu Omar Osman ibn Said Omari; i dyti Abu Xhafer Muhamet ibn Osmani, i biri i të lartpërmendurit; i treti Hysen ibn Ruh Nou bahti; i katërti Abul Hasan Ali ibn Muhamet Simari. Nga këto 'Porta' i pari u caktua prej Imam Hasan Askarit, të tjerët prej 'Portës' në detyrë me vendim e miratim të Imam Mehdiut. Kjo periudhë - që vazhdoi 69 vjet - gjatë të cilëve Imami ishte ende i arritshëm nëpërmjet 'Portave', është e njohur si 'Fshehja e Vogël' (Gajbat Sogra). Kjo u pasua nga 'Fshehja e Madhe' (Gajbat Kobra). Kur Abul Hasan Aliu, i fundmi i 'Portave', iu avit fundit, besnikët (të cilët shihnin me dëshpërim perspektivën e një shkëputjeje të plotë nga Imami) e nxitën atë të emëronte një pasardhës. Por ai refuzoi ta bënte këtë, duke thënë 'Perëndia ka një qëllim të cilin do ta përmbushë'. Kështu që me vdekjen e tij çdo komunikim midis Imamit dhe Kishës së tij u ndërpre dhe filloi 'Fshehja e Madhe', e cila do të vazhdojë deri në Kthimin e Imamit kur të vijë koha". (Fragment nga "A Traveller's Narrative", shën. O, f. 296-99). GJENEALOGJIA E PROFETIT MUHAMET 70 Korajsh | Abd Manaf ┌─────────────────────┴─────────────────────┐ Hashem Abdul Shams | | Abdul-Motaleb Omajeh ┌────┴──────┬──────┐ | Abdullah Abu Taleb Abas Kalifët Umajadë | | | MUHAMET | Kalifët Abasidë | | Fatimeh Ali ┌────┴────┐ Hasan Hysen Kalifët Umajadë, 661-749 A.D. Kalifët Abasidë, 749-1258 A.D. Kalifët Fatimitë, 1258-1517 A.D. Kalifët Otomanë, 1517-1519 A.D. Lindja e Muhametit, 20 gusht, 570 A.D. Shpallja e Misionit të Tij, 613-14 A.D. Arratisja e Tij në Medinë, 622 A.D. Abu Bakri Sedik ibn Abi Kohafeh, 632-34 A.D. Omar ibn al Katab, 634-44 A.D. Osman ibn Afan, 644-56 A.D. Ali ibn Ali Taleb, 656-61 A.D. TEORIA DHE ADMINISTRIMI I LIGJIT NË PERSI NË MESIN E SHEKULLIT TË NËNTËMBËDHJETË 71 "... Ligji në Persi dhe, në të vërtetë, midis popujve myslimanë në përgjithësi, përfshin dy degë: ligjin fetar dhe ligjin zakonor; atë që bazohet në Shkrimet muhamedane dhe atë që bazohet në zakonet e mëparshme; atë që ushtrohet nga gjykata klerikale dhe atë që ushtrohet nga gjykata civile. Në Persi i pari njihet si Shar' dhe i dyti si 'Urf. Nga këto dy degë është zhvilluar një jurisprudencë që, megjithëse nuk është kurrsesi shkencore, është në mënyrë të arsyeshme praktike në zbatim dhe në vija të trasha u përshtatet nevojave e rrethanave të atyre për të cilët ushtrohet. Bazën e autoritetit në rastin e Shar', apo të Ligjit Klerikal, e përbëjnë: thëniet e Profetit në Kuranin; mendimet e Dymbëdhjetë Imamëve të Shenjtë, zëri i të cilëve sipas gjykimit të muhamedanëve shiitë ka një peshë vetëm fare pak më të vogël; dhe komentet e një shkolle juristësh të shquar klerikalë. Këta të fundit kanë luajtur në shtimin e vëllimit të jurisprudencës kombëtare të njëjtin rol të juris consulti të famshëm kundrejt së Drejtës Zakonore të Romës, ose të komentuesve Talmudistë kundrejt sistemit Hebraik. Tërësia e ligjit të ndërtuar në këtë mënyrë është kodifikuar në vija të trasha dhe është ndarë në katër krerë, që merren respektivisht: me ritet e detyrat fetare, me kontratat e detyrimet, me çështjet personale, me rregullat kufizuese dhe procedurën gjyqësore. Ky ligj administrohet prej një gjykate klerikale, që përbëhet nga mullahë, d.m.th. priftërinj laikë, dhe muxhtahidë, d.m.th. doktorë të ditur të ligjit, të ndihmuar ndonjëherë nga kadinj ose gjyqtarë, nën drejtimin e një zyrtari të njohur si Sheikol Islami, dhe një i tillë, si rregull, emërohet nga sovrani në çdo qytet të madh. Në kohët e vjetra, kryetari i kësaj hierarkie klerikale ishte Sadros Sodur, apo Pontifex Maximus (Kryeprifti), një funksionar i lartë që zgjidhej nga mbreti dhe vendosej mbi të gjithë klerikët e gjithë magjistraturën e mbretërisë. Por ky post u hoq nga Nadir Shahu në fushatën e tij antiklerikale dhe kurrë nuk u ripërtërit. Në qendra më të vogla e në fshatra, vendi i kësaj gjykate është marrë nga mullai ose mullatë lokalë, që kundrejt një shpërblimi kanë kurdoherë gati një tekst nga Kurani. Në rastin e gjykatave më të larta, vendimi jepet gjithmonë i shkruar, bashkë me citimin nga Shkrimet ose nga komentuesit, mbi të cilat ai vendim bazohet. Rastet tepër të rëndësishme u besohen muxhtahidëve më të shquar, që kurrë nuk janë të shumtë, që e fitojnë pozitën e tyre vetëm falë diturisë ose aftësive të tyre të spikatura, të ratifikuara nga miratimi popullor, vendimet e të cilëve rrallë herë rrëzohen. ... Në veprat rreth teorisë së ligjit në Persi zakonisht shkruhet se rastet kriminale shqyrtohen nga gjykatat klerikale, kurse rastet civile nga ato shekullare. Por në praktikë nuk ka një dallim kaq të qartë; funksionet dhe prerogativat e magjistraturave të bashkërenduara ndryshojnë në epoka të ndryshme dhe duken si diçka e rastit ose e preferencës sesa si domosdoshmëri; dhe në kohën e sotme, megjithëse rastet kriminale të vështira mund t'i parashtrohen një gjykate klerikale, megjithatë këto merren sidomos me çështje civile. Rastet e herezisë ose të sakrilegjit natyrisht u paraqiten këtyre; janë në kompetencën e tyre edhe rastet e shkeljes së kurorës e të divorcit; edhe të dehurit si fyerje jo kundër ligjit zakonor (në të vërtetë, po të ishte çështje zakoni, të dehurit mund të paraqiste kredencialet më të mira në Persi), por kundër Kuranit, hyn në kuadrin e juridiksionit të tyre. ... 72 "Nga Shar' vijmë te 'Urf, apo Ligji Zakonor. Siç e thotë emërtimi, ky bazohet në traditat gojore, në doket e zakonet. Si i tillë, ai ndryshon në pjesët e ndryshme të vendit. Por, duke qenë se nuk ka asnjë kod të shkruar ose të njohur, ai ndryshon akoma më shumë në praktikë sipas karakterit ose kapriços së personit që e ushtron atë.... Administruesit e 'Urf janë gjyqtarët civilë në të gjithë mbretërinë, duke qenë se nuk ka një gjykatë shekullare ose magjistraturë sipas modelit perëndimor. Në fshat rasti i parashtrohet kad-khudáit, apo shefit; në qytet i parashtrohet dárúghihut, apo funksionarit të policisë. Gjykimit të tyre i nënshtrohen të gjitha shkeljet e vogla që në Angli i takojnë një gjykate të shkallës së parë ose një magjistrature të provincës. Dënimi në rast vjedhjeje ose goditjeje të dikujt, apo për shkelje të ngjashme, është, si rregull, kthimi, qoftë në natyrë ose në vlerë monetare; ndërsa kur mungesa e mjeteve e bën këtë të pamundur, shkelësi fshikullohet rëndë. Të gjitha rastet e krimeve ordinere i paraqiten hakimit, apo guvernatorit të qytetit; më të rëndësishmet i paraqiten guvernatorit provincial ose guvernatorit të përgjithshëm. Gjykata e fundit e apelit në çdo rast është mbreti, kundrejt autoritetit sovran të të cilit këto ushtrime të nënshtruara të juridiksionit janë thjesht një delegim, megjithëse rrallë herë ndodh që një njeri që bën lutje nga jashtë kryeqytetit të arrijë të dëgjohet ankesa e tij kaq larg.... Drejtësia, e ushtruar në këtë mënyrë nga funksionarët e qeverisë në Persi, nuk i bindet asnjë ligji dhe nuk ndjek asnjë sistem. Publiciteti është garancia e vetme e paanësisë; por janë të mëdha mundësitë, sidomos në shkallët e ulta, për píshkash e ryshfet. Dárúghihtë kanë reputacionin se janë edhe të rreptë edhe të korruptuar, madje disa prej tyre shkojnë aq larg sa thonë se nuk ka vendim të ndonjë funksionari në Persi, madje edhe të shkallës më të lartë, që të mos ndikohet nga konsiderata paraje." (Fragmente nga: Lord Curzon, "Persia and the Persian Question", vëll. 1, f. 452-55). ÇELËSI PËR GJENEALOGJINË E Báb-IT 74 1. Pasardhës i Imam Hysenit, me qëndrim në Shiraz. 2. Gruaja e Báb-it. 3. I mbiquajturi "Afnan Kabir". 4. Gruaja e Mirza Zajnol Abedinit. 5. I njohur si "Saka Kani". 6. Gruaja e Haxhi Mirza Sejed Hasanit, i biri i Mirza Aliut. 7. Vdekur gjatë lindjes. 8. I mbiquajtur "Kal Asgar", të cilit i drejtohej Qitapi Ikan. 9. I mbiquajtur "Kal Azam", një prej Shtatë Martirëve të Teheranit. 10. I mbiquajtur "Vakilod Douleh" kryendërtuesi i Mashrikul Azkarit në Ashkabad. 11. I mbiquajtur "Vazir", lindur në Núr të Mazendaranit; i quajtur Abas. 12. I quajtur Abaz. 13. I quajtur Ali Muhamet. 14. I quajtur Hysen Ali. 15. Gruaja e Vakilod Doulehut, Haxhi Mirza Muhamet Takiut. 16. Djali i vetëm i Haxhi Mirza Muhamet Takiut. 17. Dhëndri i 'Abdu'l-Bahá-it. 18. Pasardhës i Imam Hysenit, tregtar, lindur në Shiraz. 19. Dhëndri i 'Abdu'l-Bahá-it. 20. Fëmija i vetëm i Mirza Abul Fat'h. DINASTI KAXHAR 75 Shah Fat'h Ali, 1798-1834 A.D. Shah Muhamet, 1835-1848 A.D. Shah Nasered Din, 1848-1896 A.D. Shah Mozafared Din, 1896-1907 A.D. Shah Muhamet Ali, 1907-1909 A.D. Shah Ahmet, 1909-1925 A.D. Mirza Abul Qasim Kaim Makam Haxhi Mirza Agasi Mirza Taki Kan Emir Nezam Mirza Aga Kan Nuri FALËNDERIM 77 Falënderohen Lejdi Blomfild për sugjerimet e saj të vyera; një korrespondent anglez për ndihmën e tij në përgatitjen e Hyrjes; zonja E. Hoag për shtypjen e dorëshkrimit; zonjusha Efi Bejkër për fotografitë e përdorura si ilustrime të këtij libri. - PËRKTHYESI. MUḤAMMAD-I-ZARANDÍ, I QUAJTUR NABÍL-I-A'ẒAM PARATHËNIE K am ndërmend, me ndihmën e përkrahjen e Perëndisë, t'ua kushtoj faqet hyrëse të kësaj historie atyre tregimeve që kam qenë në gjendje të mbledh për dy dritat e mëdha binjake, Sheik Ahmet Ahsait dhe Sejed Kazem Rashtit, e pas kësaj shpresoj të tregoj, në rend kronologjik, ngjarjet kryesore që kanë ndodhur qysh nga viti 605, vit që pa deklarimin e Besimit nga Báb-i, e deri në kohën e tanishme, viti 1305 A.H.6. 79 Në disa raste do të futem në hollësi, në raste të tjera do të mjaftohem me një përmbledhje të shkurtër të ngjarjeve. Do të përshkruaj episode në të cilat kam qenë dëshmitar unë vetë, si dhe të tilla që më janë treguar nga informues të besueshëm e të mirënjohur, duke specifikuar në secilin rast emrin dhe rangun e tyre. Personat të cilëve u kam një detyrim mirënjohjeje janë sidomos këta: Mirza Ahmet Kazvin, sekretari i Báb-it; Sejed Ismail Dhabih; Sheik Hasan Zonuzi; Sheik Abu Torab Kazvini; dhe i fundit, por jo më pak i rëndësishëm, Mirza Musa, Aga Kalim, vëllai i Bahá'u'lláh-ut. 80 Falënderoj Perëndinë që më ndihmoi të shkruaj këto faqefillestare dhe që i bekoi e nderoi ato me miratimin e Bahá'u'lláh-ut, i cili denjoi me dashamirësi t'i shohë ato dhe përmes sekretarit të Tij Mirza Aga Xhanit, që ia lexoi Atij, shfaqi kënaqësinë dhe pëlqimin e Tij. I lutem Fuqiplotit të më mbështesë e të më udhëheqë, në mënyrë që të mos gaboj e të mos lëkundem në detyrën që kam marrë përsipër të përmbush. MUHAMET ZARANDI7 'Akká, Palestinë. 1305 A.H. SHEIK AHMET AHSAI LAJMËTARET E AGJIMIT PJESA I - DITËT PARA REVELACIONIT KAPITULLI I MISIONI I SHEIK AHMET AHSAIT N ë një kohë që realiteti i ndritur i Besimit të Muhametit ishte errësuar nga injoranca, fanatizmi dhe mbrapshtia e sekteve kundërshtarë në të cilat ky ishte ndarë, në horizontin e Lindjes8 doli Sheik Ahmet Ahsai9, Yll i ndritshëm i Udhërrëfimit Hyjnor. Ai vuri re sesi ata që ushtronin Besimin e Islamit kishin përçarë unitetin e tij, kishin dobësuar forcën e tij, kishin zvetënuar qëlllimin e tij dhe kishin poshtëruar emrin e tij të shenjtë. Shpirti i tij ishte mbushur me ankth duke parë korruptimin dhe konfliktet që karakterizonin sektin shiit të Islamit. I frymëzuar nga drita që shkëlqente brenda tij10, ai u ngrit me një vizion të qartë, me një qëllim të vendosur e me një shkëputje sublime për të shprehur protestën e tij kundër tradhtisë së Besimit nga këta njerëz të ulët. Me zell të zjarrtë dhe i vetëdijshëm për karakterin sublim të prirjes së tij, ai u drejtoi një thirrje plot pasion jo vetëm Islamit shiit, por të gjithë pasuesve të Muhametit në tërë Lindjen, për t'i zgjuar ata nga gjumi i shkujdesjes dhe për t'i përgatitur rrugën Atij që do të shfaqej domosdoshmërisht kur të vinte koha, veç drita e të Cilit do të mund të shpërndante mjegullën e paragjykimit e të injorancës që kishte mbështjellë atë Besim. Duke braktisur shtëpinë dhe familjarët e tij në një prej ishujve të Bahrejnit, në jug të Gjirit Persik, ai u nis, siç ishte vendosur nga Perëndia i gjithëfuqishëm, për të zgjidhur misteret e atyre vargjeve të Shkrimeve Islamike që parashikonin ardhjen e një Manifestimi të ri. Ai ishte krejt i vetëdijshëm për riskun dhe rreziqet që qëndronin në shtegun e tij; ai e kuptonte plotësisht përgjegjësinë e rëndë të detyrës së tij. Në shpirtin e tij kishte zënë vend bindja e zjarrtë se asnjë reformë, sado drastike, në gjirin e vetë Besimit të Islamit nuk mund të çonte në përtëritjen e këtij popullit të mbrapshtë. Ai e dinte, dhe ishte destinuar nga Vullneti i Perëndisë që ta provonte, se vetëm një Revelacion i ri e i pavarur, siç dëshmonin e parashikonin Shkrimet e shenjta të Islamit, mund të ringjallte fatet dhe të rivendoste pastërtinë e atij Besimi në rënie11. 82 I zhveshur prej çdo lloj zotërimesh tokësore dhe i shkëputur nga gjithçka veç Perëndisë, ai, në fillim të shekullit të trembëdhjetë të Hexhirës, kur ishte në moshën dyzet vjeç, u ngrit për t'ia kushtuar ditët e jetës që i mbeteshin detyrës që ndihej i prirur të merrte mbi vete. Në fillim ai shkoi në Najaf dhe në Qerbela12, ku brenda pak vitesh u njoh nga afër me mendimet dhe me normat mbizotëruese të përhapura midis njerëzve të ditur të Islamit. Këtu arriti të njihej si një prej interpretuesve më me autoritet të Shkrimeve të shenjta islamike, u shpall mujtahid dhe shpejt fitoi epërsi mbi kolegët e tij që vizitonin këto qytete ose rrinin aty. Këta arritën ta konsideronin atë si njohës të mistereve të Revelacionit Hyjnor dhe kompetent për të shpjeguar thëniet e errëta të Muhametit dhe të imamëve të Besimit. Me rritjen e ndikimit dhe zgjerimin e shtrirjes së autoritetit të tij, atë e rrethonin nga çdo anë një numër gjithnjë e më i madh kërkuesish të përkushtuar, që i kërkonin t'i sqaronte për problemet e vështira të Besimit, të cilat ai i shtjellonte me aftësi e në mënyrë të plotë. Me dijet dhe guximin e tij, ai kalli tmerrin në zemrat e sufive, të neo-platonikëve e të mendimtarëve të shkollave të tjera të ngjashme,13 që e kishin zili për njohuritë e tij dhe ia kishin frikën për qëndrimin e tij të rreptë. Kështu ai fitoi më tej favorin e teologëve të ditur, të cilët i konsideronin këto sekte si përhapëse të doktrinave të errëta e heretike. Megjithatë, edhe pse fama e tij ishte madhe dhe respekti që gëzonte i përgjithshëm, ai i përbuzte të gjitha nderimet që i bënin pa kursim admiruesit e tij. Ai habitej për devocionin e tyre servil ndaj titujve e rangut dhe refuzonte në mënyrë të vendosur të përziehej me objektivat e qëllimeve e të dëshirave të tyre. 83 Pasi përmbushi qëllimin e tij në ato qytete dhe duke nuhatur aromën që vinte tek ai nga Persia, ndjeu në zemër një dëshirë të papërmbajtshme për të shkuar sa më parë në atë vend. Megjithatë ua fshehu miqve të tij motivin e vërtetë që e shtynte t'i drejtonte hapat drejt asaj toke. Nëpërmjet Gjirit Persik, ai nxitoi për në vendin e dëshirës së zemrës së tij, në dukje për të vizituar mauzoleun e Imam Rezait në Mashhad14. Dëshironte me padurim të lehtësonte shpirtin dhe kërkonte me zell njerëzit të cilëve të mund t'u besonte të fshehtën që deri atëherë nuk ia kishte treguar asnjeriu. Me të arritur në Shiraz, qytetin që ruante atë Thesar të fshehur të Perëndisë dhe nga i cili ishte e destinuar të proklamohej zëri i Lajmëtarit të një Manifestimi të ri, ai vajti në Xhami Xhomeh, një xhami që për nga stili e forma kishte një ngjashmëri të habitshme me tempullin e shenjtë të Mekës. Shumë herë, duke soditur atë ndërtesë, ai ka vërejtur: "Me të vërtetë, kjo shtëpi e Perëndisë paraqet disa shenja që vetëm njerëzit e pajisur me intuitë mund t'i dallojnë. Duket se ai që e ka konceptuar ka qenë i frymëzuar nga Perëndia".15 Sa shpesh e me sa pasion e ka lavdëruar ai atë qytet! Lavdërimet që ai i thurte pa kursim atij ishin të tilla saqë dëgjuesit e tij, që e njihnin shumë mirë mediokritetin e atij qyteti, habiteshin nga toni i gjuhës së tij. "Mos u çuditni", u thoshte ai atyre që habiteshin, "sepse shpejt sekreti i fjalëve të mia do t'ju zbulohet. Midis jush do të ketë disa që do të jetojnë për të qenë dëshmitarë të lavdisë së një Dite që Profetët e lashtësisë kanë pasur dëshirë të zjarrtë ta shihnin". Aq i madh ishte autoriteti i tij në sytë e ulamave që e takonin dhe bisedonin me të, saqë ata e pranonin se nuk ishin në gjendje të kuptonin domethënien e aluzioneve të tij misterioze dhe ia atribuonin këtë paaftësi të metave të të kuptuarit të vet. PAMJE E PËRGJITHSHME E NAXHAFIT 84 Pasi mbolli farën e dijes Hyjnore në zemrat e atyre që i gjeti të ndieshëm ndaj thirrjes së tij, Sheik Ahmeti u nis për në Jazd, ku qëndroi për njëfarë kohe, duke iu kushtuar vazhdimisht përhapjes së atyre të vërtetave që ndihej i prirur t'i revelonte. Pjesën më të madhe të librave e të letrave të tij i shkroi në atë qytet.16 Ai fitoi një famë të tillë,17 saqë sundimtari i Persisë, Shah Fat'h Aliu, u shty t'i drejtonte atij nga Teherani një mesazh të shkruar,18 duke e ftuar të shpjegonte disa çështje të posaçme lidhur me mësimet e errëta të Besimit Mysliman, domethënien e të cilave nuk kishin ditur ta shpalosnin ulamatë kryesorë të mbretërisë së tij. Ai iu përgjigj pa vonesë këtij mesazhi në formën e një letre që e titulloi "Resalej Sulltanijeh". Shahut i pëlqyen kaq shumë toni dhe subjekti i letrës, saqë menjëherë i dërgoi atij një mesazh të dytë, duke e ftuar këtë radhë të vizitonte oborrin e tij. Duke iu përgjigjur këtij mesazhi të dytë, ai shkroi këto që vijojnë: "Duke qenë se qysh kur u nisa nga Najafi e Qerbelaja kisha si synim të vizitoj e të bëj homazhe në mauzoleun e Imam Rezait në Mashhad, guxoj të shpresoj se Madhëria juaj Perandorake do të ketë mirësinë të më lejojë ta përmbush zotimin që mora. Më vonë, dashtë Perëndia, shpresoj e synoj të përfitoj nga nderi që Madhëria juaj Perandorake denjuat të më bënit". SHAH FAT'H ALI DHE BIJTË 85 Ndër ata që, në qytetin e Jazdit, u zgjuan nga mesazhi i atij bartësi të dritës së Perëndisë ishte edhe Haxhi Abdul Vahabi, një njeri shumë i përshpirtshëm, i drejtë e në frikë të Perëndisë. Ai shkonte çdo ditë për vizitë te Sheik Ahmeti, i shoqëruar nga njëfarë Mulla Abdul Halek Jazdi, i njohur për autoritetin dhe diturinë e tij. Por në disa raste, për të biseuar në mënyrë konfidenciale me Abdul Vahabin, Sheik Ahmeti, për çudinë e madhe të të diturit Abdul Halek, i kërkonte këtij të fundit të largohej dhe ta linte vetëm me dishepullin e tij të zgjedhur e të preferuar. Kjo preferencë e spikatur për një njeri aq të thjeshtë e analfabet si Abdul Vahabi shkaktonte një habi të madhe tek shoku i tij, i cili ishte tepër i vetëdijshëm për epërsinë dhe kulturën e vet. Më pas, kur Sheik Ahmeti ishte larguar nga Jazdi, Abdul Vahabi u tërhoq nga shoqëria e njerëzve dhe u hap fjala se ai ishte sufi. Por drejtuesit ortodoksë të atij komuniteti, si Nematollahiu dhe Zahabiu, e denoncuan atë si element të huaj dhe dyshonin se ai kishte për qëllim t'u rrëmbente udhëheqjen. Abdul Vahabi, të cilin doktrina e sufive nuk e tërhiqte aspak, i përçmoi akuzat e tyre të rreme dhe iu shmang shoqërisë së tyre. Ai nuk shoqërohej me asnjeri veç Haxhi Hasan i Najenit, që e kishte zgjedhur si mikun e vet të ngushtë dhe të cilit i kishte treguar të fshehtën që i kishte besuar mjeshtri i tij. Kur Abdul Vahabi vdiq, ky mik, duke ndjekur shembullin e tij, vazhdoi rrugën që i kishte treguar ai dhe i njoftonte çdo shpirti të ndieshëm lajmin e mirë të Revelacionit të Perëndisë që do të vinte së shpejti. 86 Mirza Mahmud Kamsari, të cilin e takova në Kashan dhe që në atë kohë ishte plak nëntëdhjetë vjeç, shumë i dashur e i nderuar prej të gjithë atyre që e njihnin, më tregoi këtë histori: "Më kujtohet që në rininë time, në kohën që jetoja në Kashan, dëgjova për një njeri në Najen që kishte dalë për të njoftuar lajmin e mirë të një Revelacioni të ri, nga i cili ishin magjepsur të gjithë ata q e kishin dëgjuar, qofshin studiues, funksionarë shtetërorë ose njerëz pa shkollë. Ai ushtronte një ndikim të tillë saqë ata që e takonin hiqnin dorë nga bota dhe përbuznin pasuritë e saj. Kureshtar për të zbuluar të vërtetën, unë, pa ditur gjë miqtë e mi, shkova në Najen, ku munda të vërtetoj zërat që qarkullonin lidhur me të. Tiparet e tij rrëzëllore tregonin dritën që ishte ndezur në shpirtin e tij. Unë e dëgjova atë një ditë, pasi kishte bërë lutjen e mëngjesit, të thoshte fjalë të tilla: 'Së shpejti bota do të shndërrohet në parajsë. Së shpejti Persia do të bëhet vendi i shenjtë rreth të cilit do të sillen popujt e botës'. Një mëngjes në agim, e gjeta atë të përkulur me fytyrë në tokë, duke përsëritur me devocion të thellë fjalët 'Allahu-Akbar'.19 Për habinë time të madhe, ai u kthye nga unë dhe tha: 'Ajo që të kam njoftuar, tani është reveluar. Pikërisht në këtë orë drita e të Premtuarit ka dalë dhe po ndriçon botën. O Mahmud, të them me të vërtetë se ti do të jetosh dhe do të shohësh atë Ditë të ditëve'. Fjalët që ai njeri i shenjtë më drejtoi mua, vazhduan të tingëllonin në veshët e mi deri ditën që, në vitin gjashtëdhjetë, pata privilegjin të dëgjoja Thirrjen që doli nga Shirazi. Por fatkeqësisht, për shkak të sëmundjes, unë nuk isha në gjendje të nxitoja për në atë qytet. Më pas, kur Báb-i, lajmëtari i Revelacionit të ri, erdhi në Kashan dhe për tri net radhazi ishte mysafir në shtëpinë e Haxhi Mirza Xhaniut, unë nuk dija gjë për vizitën e Tij dhe kështu nuk pata nderin të vija në praninë e Tij. Pas njëfarë kohe, ndërsa bisedoja me disa pasues të Besimit, mësova se ditëlindja e Báb-it binte në ditën e parë të muajit të Muharramit të vitit A.H. 1235 20. Unë e kuptova se dita së cilkës i ishte referuar Haxhi Hasan Najeni nuk korrespondonte me këtë datë, se në fakt kishte një diferencë prej dy vitesh midis tyre. Ky mendim më shastisi mjaft. Por shumë kohë më vonë unë takova një person të quajtur Haxhi Mirza Kamalod Din Naraki, i cili më njoftoi Revelacionin e Bahá'u'lláh-ut në Bagdad dhe që më citoi një numër vargjesh nga 'Kasidej Varkaijeh', si dhe disa pasazhe nga 'Fjalët e Fshehura' persisht e arabisht. Unë u preka thellë në shpirt kur e dëgjova të citonte ato fjalë të shenjta. Dhe ende me kujtohen qartë këto që vijojnë: 'O Bir i Qenies! Zemra jote është banesa Ime; spastroje atë për zbritjen Time. Shpirti është vendi Im i revelacionit; spastroje atë për manifestimin Tim. O Bir i Tokës! Në qoftë se më ke Mua, mos kërko asnjë tjetër veç Meje; dhe në qoftë se sodit bukurinë Time, mbylli sytë për botën e për gjithçka që ndodhet aty; sepse vullneti Im dhe vullneti i dikujt tjetër, ashtu si uji dhe zjarri, nuk mund të bashkëjetojnë në të njëjtën zemër'. Unë e pyeta atë për datëlindjen e Bahá'u'lláh-ut. 'Agimi i ditës së dytë të Muharramit i vitit A.H. 123321, u përgjigj ai. Unë menjëherë solla ndërmend fjalët e Haxhi Hasanit dhe kujtova ditën në të cilën ato u thanë. Instinktivisht unë rashë përmbys mbi tokë dhe thirra: 'Lëvduar qofsh Ti, O Perëndia im, që më lejove t'ia arrij kësaj Dite të premtuar. Tani po më thirre tek Ti, do të vdes i gëzuar e i sigurt'". Po atë vit, në vitin A.H. 127422, ai njeri i ndëruar e rrezatues ia dha shpirtin Perëndisë. 87 Ky tregim, që unë e kam dëgjuar nga goja e vetë Mirza Mahmud Kamsarit dhe që ende qarkullon midis njerëzve, është padyshim një provë bindëse e mendjemprehtësisë së të ndjerit Sheik Ahmet Ahsai dhe një dëshmi elokuente e ndikimit që ai ushtronte mbi dishepujt e tij më të afërt. Premtimi që ai u dha atyre, më në fund u përmbush dhe misteri me të cilin ndezi shpirtrat e tyre u shpalos në të gjithë lavdinë e tij. 88 Në ditët që Sheik Ahmeti përgatitej për t'u larguar nga Jazdi, Sejed Kazem Rashti23, ylli tjetër ndriçues i udhërrëfimit Hyjnor, u nis nga provinca e tij e lindjes Gílán, duke pasur si synim të takonte Sheik Ahmetin, para se ky të shkonte në haxhillëk në Horasan. Gjatë bisedës së parë me të, Sheik Ahmeti foli këto fjalë: "Mirëseardhe, o miku im! Sa gjatë e me sa padurim kam pritur që të vish për të më çliruar nga arroganca e këtyre njerëzve të mbrapshtë! Më rëndon pafytyrësia e veprimeve dhe zvetënimi i karakterit të tyre. 'Me të vërtetë ne u kemi propozuar qiejve, dhe tokës, dhe maleve, të marrin dëshminë e Perëndisë, por ato refuzuan ta mbajnë këtë peshë dhe patën frikë ta marrin atë. Njeriu mori përsipër ta mbajë atë; dhe është provuar që njeriu është i padrejtë e nuk di ligj'". 89 Sejed Kazemi, qysh në fëmijëri, kishte shfaqur shenja të shquara aftësie mendore e intuite shpirtërore. Ai nuk kishte shoq ndër ata të rangut e të moshës së tij. Në mëshën njëmbëdhjetë vjeç ai kishte mësuar përmendsh gjithë Kuranin. Në moshëm katërmbëdhjetë vjeç dinte përmendsh një numër të jashtëzakonshëm lutjesh e hadithesh të njohura të Muhametit. Në mëshën tetëmbëdhjetë vjeç kishte shkruar një koment për një varg të Kuranit, të njohur si Ajatol Korsi, që kishte ngjallur habinë dhe admirimin e njerëzve më të mësuar të asaj kohe. Përshpirtshmëria, butësia e karakterit dhe përvuajtja e tij ishin të tilla saqë u bënte përshtypje të thellë të gjithë atyre që e njihnin, të rinj ose pleq. 90 Në vitin 1231 A.H.24, kur ishte vetëm njëzet e dy vjeç, ai, duke braktisur shtëpinë, të afërmit e miqtë, u largua nga Gilani, i vendosur të vinte në praninë e atij që në mënyrë aq fisnike ishte ngritur për të lajmëruar agimin e afërm të një Revelacioni Hyjnor. Ishte me Sheik Ahmetin prej pak javësh, kur një ditë ky i fundit, duke u kthyer ndaj tij, i drejtoi këto fjalë: "Qëndro në shtëpi dhe mos hajde më në leksionet e mia. Ata dishepuj të mi që do të kenë dyshime, tani e tutje do të të drejtohen ty dhe do të kërkojnë drejtpërsëdrejti prej teje çdo ndihmë që mund të kenë nevojë. Ti, falë dijes që të ka dhuruar Zoti Perëndia yt, do t'u zgjidhësh problemet dhe do t'u qetësosh zemrat. Me fuqinë e fjalës sate, do të bësh që të ringjallet Besimi aq keq i neglizhuar i Muhametit, stërgjyshit tënd të ndritur". Këto fjalë drejtuar Sejed Kazemit shkaktuan zemëratën dhe ngjallën zilinë e dishepujve më në zë të Sheik Ahmetit, midis të cilëve ishin Mulla Muhamet Mamakani dhe Mulla Abdul Halek Jazdi. Por kaq i madh ishte dinjiteti i Sejed Kazemit dhe kaq të dukshme provat e dijeve e të urtisë së tij, saqë ata dishepuj, të frikësuar, e ndien veten të detyruar të nënshtroheshin. PIKTURË E Mirza BOZORGUT (BABAI I Bahá'u'lláh-UT) 91 Sheik Ahmeti, pasi ia besoi kështu dishepujt e tij kujdesit të Sejed Kazemit, u nis për në Horasan. Atje ai qëndroi për njëfarë kohe, në afërsi të varrit të shenjtë të Imam Rezait në Mashhad. Në rrathinat e tij ai vazhdoi me zell të pashuar veprën e tij. Duke zgjidhur çështjet e ngatërruara që turbullonion mendjet e kërkuesve, ai vazhdonte të përgatiste rrugën për ardhjen e Manifestimit të afërt. Në atë qytet atij erdhi duke iu shtuar bindja se dita që do të shihte lindjen e të Premtuarit nuk mund të ishte shumë e largët. Ai e ndiente se ora e premtuar po afrohej me shpejtësi. Në drejtim të Nurit, në provincën e Mazendaranit, ai qe në gjendje të dallonte vezullimet e para që i paraprinin agimit të Dispensacionit të premtuar. Për të Revelacioni që parashikonin traditat gojore të mëposhtme ishte tashmë te porta: "Së shpejti ju do të sodisni fytyrën e Zotit tuaj, të ndritshme si hëna në shkëlqim të plotë. Megjithatë, ju nuk do të bashkoheni në njohjen e së vërtetës së Tij dhe për të përqafuar Besimin e Tij". Dhe: "Një nga shenjat më të fuqishme që do të sinjalizojë ardhjen e Orës së premtuar është kjo: 'Një grua do të lindë Një që do të jetë Zoti i saj'". 92 Prandaj Sheik Ahmeti iu drejtua Nurit dhe, i shoqëruar nga Sejed Kazemi e disa prej dishepujve të tij të shquar, u nis për në Teheran. Shahu i Persisë, i vënë në dijeni se Sheik Ahmeti po i afrohej kryeqytetit, u dha urdhër dinjitarëve e funksionarëve të lartë të Teheranit t'i dilnin përpara dhe në emër të tij t'i shprehnin një mirëseardhje të përzemërt. Vizitori i shquar dhe shokët e tij u trajtuan në mënyrë mbretërore prej Shahut, i cili e vizitoi atë personalisht dhe i deklaroi se ishte "lavdia e kombit të vet dhe një stoli për popullin e tij".25 Në ato ditë, në një familje të vjetër e fisnike të Nurit26 lindi një Djalë, Bábai i të cilit ishte Mirza Abbasi, i njohur më shumë me emrin Mirza Bozorg, ministër i nderuar i Kurorës. Ky Djalë ishte Bahá'u'lláh-u.27 Në orën e agimit, në ditën e dytë të Muharramit, në vitin 1233 A.H.28, bota, e pavetëdijshme për domethënien e kësaj ngjarjeje, qe dëshmitare e lindjes së Atij që ishte i destinuar të reshë mbi të bekime të pallogaritshme. Sheik Ahmeti, i cili e kuptonte tërësisht rëndësinë e kësaj ngjarjeje të gëzueshme, digjej nga dëshira që t'i kalonte ditët që i kishin mbetur brenda kufijve të oborrit të këtij Mbreti Hyjnor, të porsalindur. Por nuk do të ndodhte kështu. Me etjen të pashuar e me dëshirë të paplotësuar, ai e ndjeu veten të detyruar t'i nënshtrohej vendimit të prerë të Perëndisë dhe, duke i kthyer krahët qytetit të të Dashurit të tij, të vihej në rrugë për në Kermanshah. 93 Guvernatori i Kermanshahut, Princi Muhamet Ali Mirza, djali i madh i Shahut dhe pjesëtari më i aftë i shtëpisë së tij, i kishte kërkuar leje Madhërisë së tij Perandorake t'i jepte mundësinë të priste e t'i shërbente Sheik Ahmetit.29 Favori që Princi gëzonte pranë Shahut ishte i tillë saqë kërkesa e tij u lejua menjëherë. I nënshruar krejtësisht ndaj fatit të tij, Sheik Ahmeti i dha lamtumirën Teheranit. Para se të nisej nga qyteti, ai tha një lutje që bashkëqytetarët e tij, midis të cilëve kishte lindur ai Thesar i fshehur i Perëndisë, ta ruanin Atë e të kujdeseshin për Të, që ata të njihnin plotësisht hirësinë e lavdinë e Tij, dhe të lejoheshin t'u shpallnin përsosurinë e Tij të gjitha kombeve e të gjithë popujve. 94 Me të arritur në Kermanshah, Sheik Ahmeti vendosi të zgjidhte disa prej dishepujve të tij shiitë më të mprehtë dhe, duke i kushtuar vëmendje të veçantë edukimit të tyre, t'u jepte atyre mundësinë të bëheshin përkrahës aktivë të Kauzës së Revelacionit të premtuar. Në vargun e librave e të letrave që ai mori përsipër të shkruante, ndër të cilat përfshihet vepra e tij e njohur Sharhoz Zijareh, ai lartësoi me një gjuhë të qartë e të gjallë virtytet e Imamëve të Besimit dhe vuri një theks të veçantë mbi aluzionet që ata kishin bërë lidhur me ardhjen e të Premtuarit. Me referencat e tij të përsëritura për Hysenin, ai nuk kishte parasysh tjetërkënd veç Hysenit që ende duhej të shfaqej; dhe me aluzionet e herëpashershme për emrin Ali ai kishte parasysh jo Ali un që e patën vrarë, por Ali un e porsalindur. Atyre që e pyesnin për shenjat që duhej të paralajmëronin ardhjen e Kaimit, u pohonte energjikisht pashmangësinë e Dispensacionit të premtuar. Në po atë vit që kishte lindur Báb-i, Sheik Ahmeti pësoi vdekjen e djalit të tij që quhej Sheik Ali. Dishepujve të tij që vajtonin këtë humbje ai u tha këto fjalë ngushëllimi: "Mos u hidhëroni, miqtë e mi, sepse unë ofrova djalin tim, Ali un tim, si fli për atë Ali, ardhjen e të cilit ne të gjithë e presim. Për këtë qëllim e kam rritur dhe përgatitur atë". 95 Báb-i, emri i të cilit ishte Ali Muhamet, lindi në Shiraz, ditën e parë të muajit Muharram, në vitin 1235 A.H.30. Ai vinte nga një familje e shquar për fisnikërinë e saj, e cila e kishte prejardhjen nga Vetë Muhameti. I ati i Tij, Sejed Muhamet Reza, si dhe e ëma e Tij, ishin pasardhës të Profetit dhe u përkisnin familjeve me famë. Data e lindjes së Tij konfirmonte të vërtetën e thënies që i atribuohej Imam Aliut, Komandantit të Besnikëve: "Unë jam dy vjet më i ri se Zoti im". Por misteri i këtyre fjalëve mbeti i fshehur për të gjithë, me përjashtim të atyre që kërkonin dhe njohën të vërtetën e Revelacionit të ri. Ishte Ai, Báb-i, i cili në Librin e Tij të parë, më të rëndësishmin e më të madhërishmim, reveloi këtë pasazh lidhur me Bahá'u'lláh-un: "O Ti Gjurmë e Perëndisë! Unë kam flijuar gjithë veten time për Ty; kam pranuar të mallkohem për hir Tënd; dhe nuk kam dëshiruar tjetër veçse të martirizohem në shtegun e dashurisë Sate. Mua më mjafton dëshmia e Perëndisë, të Lartësuarit, Mbrojtësit, të Lashtit të Kohëve!" 96 Gjatë qëndrimit në Kermanshah, Sheik Ahmeti pati aq shumë prova devocioni të zjarrtë nga ana e Princit Muhamet Ali Mirza, saqë në një rast arriti të thoshte për Princin këto fjalë: "Muhamet Ali un e konsideroi si djalin tim edhe pse ai është pasardhës i Fat'h Aliut". Një numër i konsiderueshëm kërkuesish e dishepujsh mbushnin shtëpinë e tij dhe frekuentonin me zell mësimet që jepte. Por ndaj askujt ai nuk ishte i prirur të shfaqte atë konsideratë e dashuri që shquanin qëndrimin e tij ndaj Sejed Kazemit. Duket se ai e kishte veçuar atë nga të gjithë ata që grumbulloheshin për ta takuar dhe se po e përgatiste për të vazhduar me energji të pashtershme veprën e tij pas vdekjes së tij. Një ditë, njëri prej dishepujve të tij e pyeti Sheik Ahmetin lidhur me Fjalën që supozohej se i Premtuari do të thoshte kur të vinte koha, një Fjalë aq tmerrësisht tronditëse saqë të treqind e trembëdhjetë krerët e fisnikët e tokës pa përjashtim do t'ia mbathnin të lemerisur sikur t'i shtypte pesha e saj e pamatur. Atij Sheik Ahmeti iu përgjigj: "Si mund të pretendosh ti të mbash peshën e Fjalës që krerët e tokës nuk janë në gjendje ta mbajnë? Mos kërko të kënaqësh një dëshirë të pamundur. Mos më pyet më për këtë çështje dhe i kërko ndjesë Perëndisë". Ky njeri fodull që pyeste e nxiste përsëri atë të zbulonte natyrën e asaj Fjale. Më në fund Sheik Ahmeti iu përgjigj: "Sikur ti t'ia arrije asaj Dite, sikur të të thonin të mohoje autoritetin e Ali ut dhe të hidhje poshtë vlefshmërinë e tij, çfarë do të thonit ju?". "Mos e dhëntë Zoti!" thirri ai. "Gjëra të tilla nuk mund të ndodhin kurrë. Që fjalë të tilla të dalin nga goja e të Premtuarit, për mua kjo është e pakonceptueshme". Ç'gabim të rëndë bëri ai, dhe në ç'gjendje të vajtueshme u ndodh! Besimi i tij u vu në peshore dhe u gjend i mangët, përderisa nuk arriti të kuptonte se Ai që doemos do të shfaqet është i pajisur me fuqinë sovrane për të cilën askush nuk guxon të bëjë pyetje. Atij i përket e drejta "të urdhërojë çdo gjë që dëshiron dhe të vendosë çfarë t'i pëlqejë". Cilido që ngurron, cilido që, qoftë edhe sa të hapësh e të mbyllësh sytë ose edhe më pak, vë në dyshim autoritetin e Tij privohet nga hiri i Tij dhe numërohet ndër të humburit. E megjitatë vetëm pak veta, në qoftë se kishte të tillë, midis atyre që dëgjuan Sheik Ahmetin në atë qytet të shpaloste misteret e aluzioneve që përmbaheshin në Shkrimet e Shenjta qenë në gjendje të vlerësonin domethënien e fjalëve të tij dhe të kuptonin qëllimin e tyre. Vetëm Sejed Kazemi, mëkëmbësi i zoti e i shquar i tij, mund të pretendonte se e kishte kuptuar atë që ai donte të thoshte. 97 Pas vdekjes së Princit Muhamet Ali Mirza,31 Sheik Ahmeti, i çliruar nga kërkesat e ngutshme të Princit për të zgjatur qëndrimin e tij në Kermanshah, e transferoi selinë e vet në Qerbela. Megjithëse në dukje ai sillej rreth mauzoleut të Sejedush Shuhadait32, Imam Hysenit, zemra e tij, ndërsa kryente ato rite, ishte drejtuar ndaj Hysenit të vërtetë, i vetmi objekt i devocionit të tij. Një turmë ulamash e muxhtahidësh nga më të shquarit grumbulloheshin për ta parë. Shumë filluan t'ia kishin zili reputacionin dhe disa u përpoqën të minonin autoritetin e tij. Por sado që u orvatën, nuk arritën të lëkundnin pozitën e tij të epërsisë midis njerëzve më të ditur të qytetit. Më në fund, ajo dritë e shkëlqyeshme u thirr të përhapte rrezet e saj në qytetet e shenjta të Mekës e të Medinës. Ai vajti atje dhe aty vazhdoi me përkushtim të pashuar veprën e tij, dhe atje u vu të prehej nën hijen e varrit të Profetit, për kuptimin e Kauzës së të Cilit kishte punuar me aq besnikëri. 98 Para se të largohej nga Qerbelaja, ai i besoi Sejed Kazemit, pasardhësit që kishte zgjedhur, sekretin e misionit të tij33 dhe e udhëzoi atë të përpiqej të ndizte në çdo zemër të ndieshme atë zjarr që ishte djegur aq ndritshëm brenda tij. Megjithëse Sejed Kazemi nguli këmbë për ta shoqëruar atë deri në Najaf, Sheik Ahmeti refuzoi ta pranonte kërkesën e tij. "Ti nuk ke kohë për të humbur", qenë qenë fjalët e fundit që i drejtoi atij. "Çdo çast që kalon duhet përdorur plotësisht e me urti. Duhet të përgatitesh për të vepruar dhe të përpiqesh ditë e natë për të grisur, me hirin e Perëndisë dhe me dorën e urtisë e të mirësisë, perdet e moskokëçarjes që kanë veshur sytë e njerëzve. Sepse me të vërtetë të them se po afrohet Ora, ajo Orë që i jam lutur Perëndisë të më kursejë e të mos e shoh, sepse tërmeti i Orës së fundit do të jetë i llahtarshëm. Duhet t'i lutesh Perëndisë të t'i shmangë sprovat e papërballueshme të asaj Dite, sepse as unë as ti nuk jemi në gjendje t'i qëndrojmë forcës së saj të papërmbajtur. Të tjerë, të pajisur me vendosmëri e fuqi më të madhe, janë paracaktuar të mbajnë atë peshë të tmerrshme, njerëz zemrat e të cilëve janë të spastruara nga çdo gjë tokësore, forca e të cilëve është e mbështetur nga fuqia e pushtetit të Tij". 99 Pasi tha këto fjalë, Sheik Ahmeti i dha atij lamtumirën, e porositi të përballonte me kurajë sprovat që do t'i shkaktonin vuajtje dhe e ia besoi kujdesit të Perëndisë. Në Qerbela, Sejed Kazemi iu përkushtua punës që kishte filluar mësuesi i tij, shtjelloi mësimet e tij, mbrojti Kauzën e tij dhe iu përgjigj të gjitha pyetjeve që shkaktonin mëdyshje në mendjet e dishepujve të tij. Energjia me të cilën ai kreu detyrën e tij nxiti armiqësinë e injorantëve e të ziliqarëve. "Për dyzet vjet", thërrisnin ata, "kemi duruar të përhapeshin mësimet pretencioze të Sheik Ahmetit pa asnjë kundërshtim nga ana jonë. Ne nuk mund të tolerojmë më gjatë pretendime të tilla nga ana e pasardhësit të tij, që hedh poshtë besimin në ringjalljen e trupit, që kundërshton interpretimin e fjalëpërfjalshëm të 'Miraxh',34 që i konsideron si alegorike shenjat e Ditës që do të vijë dhe që predikon një doktrinë heretike për nga karakteri e subversive ndaj kanuneve më të mira të Islamit ortodoks". Sa më të mëdha bëheshin zhurma dhe pretendimet e tyre, aq më shumë rritej vendosmëria e Sejed Kazemit për të vazhduar misionin e për të përmbushur detyrën e tij. Ai i drejtoi Sheik Ahmetit një letër, në të cilën shtjellonte me hollësi shpifjet që ishin bërë kundër tij dhe e informonte për natyrën e për shkallën e kundërvënies së tyre. Në këtë letër ai merrte guximin ta pyeste se për sa kohë akoma ishte i destinuar t'i nënshtrohej fanatizmit të pamëshirshëm të njerëzve kryeneçë e injorantë dhe i lutej ta sqaronte se kur do të shfaqej i Premtuari. Kësaj letre Sheik Ahmeti iu përgjigj: "Ki besim në hirin e Perëndisë. Mos u brengos për ç'ka bëjnë ata. Misteri i kësaj Kauze medoemos do të shfaqet dhe sekreti i këtij Mesazhi duhet patjetër t'u revelohet tëgjithëve.35 Unë nuk mund të them më shumë, nuk mund të përcaktoj ndonjë kohë. Kauza e Tij do të bëhet e njohur pas Hinit.36 'Mos më pyet për gjëra që, po të të revelohen ty, vetëm do të të shkaktojnë vuajtje'". 100 Sa e madhe, sa e madhe vërtet, është Kauza e Tij, saqë një personazhi aq të shquar si Sejed Kazemi mund t'i drejtoheshin fjalë të tilla! Kjo përgjigje e Sheik Ahmetit i dha lehtësim e forcë zemrës së Sejed Kazemit, i cili me vendosmëri të dyfishuar vazhdoi t'i qëndronte sulmit të një armiku ziliqar e të pabesë. 101 Sheik Ahmeti vdiq pak kohë më pas37, në vitin 1242 A.H., në moshën tetëdhjetë e një vjeç, në rrethinat e Medinës, dhe u vu të prehet në varrezat e Baki38, në afërsi të vendprehjes së Muhametit në qytetin e shenjtë të Medinës. KAPITULLI II MISIONI I SEJED KAZEM RASHTIUT L ajmi i vdekjes së mësuesit të tij të dashur e hidhëroi aq sa s'tregohet Sejed Kazemin. I frymëzuar nga vargu i Kuranit "Ata me gjithë qejf do ta shuanin dritën e Perëndisë me gojën e tyre; por Perëndia dëshiron vetëm ta përsosë dritën e Tij, megjithëse të pabesët e urrejnë atë", ai iu përkushtua me synim të patundur kryerjes së detyrës që i kishte besuar Sheik Ahmeti. Pas humbjes së një mbrojtësi aq të shquar, ai e pa veten viktimë të gjuhës therëse e të armiqësisë së pamëshirshme të njerëzve që e rrethonin. Ata sulmuan personin e tij, u tallën me mësimet e tij dhe poshtëruan emrin e tij. Me nxitjen e një kreu të fuqishëm e të njohur shiit, Sejed Ibrahim Kazvini, armiqtë e Sejed Kazemit u lidhën së bashku dhe vendosën ta eliminonin atë. Prandaj Sejed Kazemi konceptoi një plan për të siguruar mbështetjen dhe dashamirësinë e njërit prej dinjitarëve klerikalë më autoritarë e më të shquar të Persisë, të famshmit Haxhi Muhamet Baker Rashti, që jetonte në Isfahan, por që autoriteti i tij shtrihej shumë më tej kufijve të atij qyteti. Kjo miqësi e simpati, mendonte Sejed Kazemi, do ta lejonte atë të vazhdonte pa pengesa rrrjedhën e veprimtarive të tij dhe do të rriste në mënyrë të konsiderueshme ndikimin që ai ushtronte mbi nxënësit e vet. "Ah, sikur ndonjëri prej jush", e kishin dëgjuar shpesh të thoshte, "të dilte dhe, duke hequr dorë prej çdo gjëje, të nisej për Isfahan e t'i çonte atij të dituri Sejed këtë mesazh nga ana ime: 'Pse në fillim ti shfaqe aq konsideratë e dashuri për të ndjerin Sheik Ahmet dhe tani papritur je shkëputur nga radhët e dishepujve të tij të zgjedhur? Përse na ke braktisur në mëshirën e kundërshtarëve tanë?'. Të donte qielli që ky lajmës, duke e mbështetur besimin te Perëndia, të merrte përsipër të zbulonte misteret që kanë vënë në mëdyshje mendjen e të diturit Sejed dhe të shpërndante dyshimet që na kanë larguar simpatinë e tij. Sikur të arrinte ai të merrte prej tij një deklaratë solemne që të dëshmonte autoritetin e padiskutueshëm të Sheik Ahmetit dhe të vërtetonte vlefshmërinë e mësimeve të tij. Dhe sikur pastaj, pasi të kishte siguruar një dëshmi të tillë, të shkonte në Mashhad dhe atje të merrte një deklaratë si kjo nga Mirza Askari, kreu fetar më i shquar në atë qytet të shenjtë, dhe pastaj, pasi të kishte kryer misionin e tij, të kthehej triumfator këtu". Shumë e shumë herë Sejed Kazemi gjeti mënyrën ta përsëriste thirrjen e tij. Por askush nuk guxoi t'i përgjigjej thirrjes së tij, me përjashtim të njëfarë Mirza Mohit Kermani, që shprehu gatishmërinë të merrte përsipër këtë mision. Sejed Kazemi iu përgjigj: "Kujdes mos ngacmo luanin që fle. Mos e nënvleftëso natyrën delikate dhe vështirësinë e një misioni të tillë". Pastaj duke e drejtuar shikimin nga nxënësi i tij i ri Mulla Hysen Boshrui, Bábol Báb-i,39 i tha atij këto fjalë: "Çohu dhe kryeje këtë mision, sepse unë deklaroj se je në lartësinë e tij. Fuqiploti do të të ndihmojë me dashamirësi dhe do të kurorëzojë me sukses përpjekjet e tua". 103 Mulla Hyseni brofi në këmbë gjithë gëzim, puthi cepin e rrobës së mësuesit të vet, e siguroi për besnikërinë e tij dhe pa vonesë u vu në udhëtim. Me shkëputje të plotë e me vendosmëri fisnike, ai mori rrugën për t'ia arritur qëllimit. Me të arritur në Isfahan, kërkoi menjëherë të takonte të diturin Sejed. I veshur me rroba të vjetra dhe i mbuluar nga pluhuri i udhëtimit, u duk në takimin e gjerë të dishepujve të veshur me rroba të pasura të atij drejtuesi të shquar, si një person i parëndësishëm e i papërfillshëm. Pa rënë në sy e i paepur, vajti deri në një vend që ndodhej përballë mësuesit të shquar. Duke thirrur në ndihmë gjithë kurajon e tij dhe besimin që i kishin frymëzuar udhëzimet e Sejed Kazemit, ai iu drejtua Haxhi Muhamet Baker Rashtin me këto fjalë: "Dëgjo fjalët e mia, o Sejed, sepse po iu përgjigje thirrjes simë do të shpëtosh Besimin e Profetit të Perëndisë, ndërsa po të refuzosh të marrësh parasysh mesazhin tim do t'i shkaktosh atij një dëm të madh". Këto fjalë të fuqishme e të guximshme, të thëna me çiltërsi e forcë, shkaktuan një përshtypje të habitshme te Sejedi. Ai menjëherë ndërpreu fjalën e tij dhe, duke injoruar auditorin, dëgjoi me vëmendje të madhe mesazhin që kishte sjellë ky vizitor i çuditshëm. Nxënësit e tij, të habitur nga kjo sjellje e pazakontë, e qortuan këtë të paftuar dhe dënuan pretendimet e tij të paturpshme. Me mirësjellje, por me një gjuhë të vendosur e dinjitoze, Mulla Hyseni vuri në dukje sjelljen e pahijshme e cektësinë që treguan dhe shprehu habinë për arrogancën e mendjemadhësinë e tyre. Sejedi i pëlqyen shumë sjellja e vizitorit dhe argumentat që ai parashtroi në mënyrë aq të prerë. Ai shprehu keqardhjen dhe kërkoi ndjesë për sjelljen e pahijshme të nxënësve të tij. Për të larë qëndrimin e tyre trashanik, ai tregoi gjithë përzemërsinë e mundshme ndaj atij të riu, e siguroi atë për mbështetjen e tij dhe e nxiti të parashtronte mesazhin që kishte. Atëherë Mulla Hyseni e vuri në dijeni të natyrës e të qëllimit të misionit që i ishte besuar. Kësaj Sejedi i ditur iu përgjigj: "Në fillim ne besonim se si Sheik Ahmeti dhe Sejed Kazemi nxiteshin vetëm nga dëshira për të çuar përpara kauzën e njohjes dhe të mbrojtjes së interesave të shenjta të Besimit, prandaj e ndienim veten të prirur t'u jepnim atyre mbështetjen tonë më të sinqertë dhe të ngrinim lart mësimet e tyre. Por në vitet që pasuan vumë re se në shkrimet e tyre kishte shumë pohime kontradiktore dhe aluzione të errëta e misterioze, saqë e pamë të arsyeshme që për njëfarë kohe të heshtim dhe as të mos i dënojmë as të mos i duartrokasim". Lidhur me këtë Mulla Hyseni u përgjigj: "Nuk mundem veçse të shpreh keqardhjen për këtë heshtje nga ana jote, sepse kam bindjen e patundur që kështu lihet të humbasë një rast i shkëlqyer për të çuar përpara kauzën e së Vërtetës. Shtjello me hollësi ato pasazhe të shkrimeve të tyre që të duken misterioze ose në kundërshtim me mësimet e Besimit, dhe unë, me ndihmën e Zotit, marr përsipër të shpjegoj domethënien e tyre të vërtetë". Vetëpërmbajtja, dinjiteti dhe besimi që karakterizonin sjelljen e këtij lajmëtari të papritur i bënë përshtypje të madhe Haxhi Sejed Muhamet Bakerit. Ai iu lut atij të mos ngulte këmbë në atë moment, por të priste një ditë tjetër, kur, në një bisedë private, ai ta vinte në dijeni të dyshimeve e të druajtjeve të tij. Mirëpo Mulla Hyseni, duke e ndier se shtyrja mund të ishte e dëmshme për kauzën që kishte për zemër, nguli këmbë që të kishte pavonesë një bisedë me të lidhur me problemet që e ndiente për detyrë e që ishte në gjendje t'i zgjidhte. Sejedi, i prekur deri në lot nga entuziazmi rinor, sinqeriteti dhe besimi i qetë që pamja e Mulla Hysenit i shprehte në mënyrë aq të admirueshme, dërgoi menjëherë të sillnin disa prej veprave të shkruara nga Sheik Ahmeti e Sejed Kazemi. Ai filloi ta pyeste Mulla Hysenin për ato pasazhe që kishin ngjallur mosaprovimin e habinë e tij. Secilës pyetjeje i dërguari i përgjigjej me gjallëri të jashtzakonshme, me dije mjeshtërore e me modestinë e duhur. 104 Ai vazhdoi në këtë mënyrë, në prani të dishepujve të mbledhur aty, të shtjellonte mësimet e Sheik Ahmetit e të Sejed Kazemit, të mbështeste të vërtetën dhe të mbronte kauzën e tyre, deri në çastin që muezini, i cili i ftonte besimtarët në lutje, ndërpreu papritur rrrjedhën e argumentimeve të tij. Të nesërmen, ai po kështu, në prani të një kuvendi të gjerë e përfaqësues, përballë Sejedit, rifilloi mbrojtjen e tij elokuente të misionit të lartë që i ishte besuar nga Perëndia fuqiplotë Sheik Ahmetit dhe pasardhësit të tij. Një heshtje e thellë ra mbi ata që e dëgjonin, që ishin pushtuar nga habia përpara forcës bindëse të argumentimit dhe tonit e mënyrës së fjalës së tij. Sejedi premtoi publikisht se ditën tjetër do të do të formulonte ai vetë një deklaratë me shkrim, në të cilën do të dëshmonte për pozitën e shquar të Sheik Ahmetit e të Sejed Kazemit dhe do të shpallte se kushdo që devijonte nga shtegu i tyre largohej nga Besimi i Vetë Profetit. Po kështu ai do të dëshmonte për intuitën e mprehtë dhe kuptimin e tyre të drejtë e të thellë të mistereve që përmbante Besimi i Muhametit. Sejedi e mbajti fjalën dhe shkroi me dorën e vet deklaratën e premtuar. Ai shkroi me hollësi dhe në kontekstin e dëshmisë së tij i bëri homazh karakterit dhe diturisë së Mulla Hysenit. Ai foli fjalë të ngrohta për Sejed Kazemin, kërkoi ndjesë për qëndrimin e tij të mëparshëm dhe shprehu shpresën se në të ardhmen do të ndreqte sjelljen e qortueshme të mbajtur kundrejt tij në të kaluarën. Ai ua lexoi me gojën e vet dishepujve të tij tekstin e kësaj deklarate të shkruar dhe ia dha atë të hapur Mulla Hysenit, duke e autorizuar t'ia tregonte përmbajtjen e saj kujtdo që të dëshironte, në mënyrë që të gjithë të mësonin shkallën e devocionit të tij ndaj Sejed Kazemit. 105 Sapo Mulla Hyseni u largua, Sejedi ngarkoi njërin prej shërbëtorëve të vet të besuar të ndiqte gjurmët e vizitorit dhe të gjente vendin ku ai kishte qëndruar. Shërbëtori e ndoqi atëderi në një ndërtesë e thjeshtë, që shërbente si medrese,40 dhe e pa të hynte në një dhomë që, veç një rrogozi të vjetër që mbulonte dyshemenë, nuk kishte asnjë orendi. E pa atë që arriti aty, tha një lutje falënderimi për Perëndinë dhe u shtri mbi atë rrogoz, i mbuluar vetyëm me Abanë e tij.41 Kur ia referoi të zotit ato që kishte parë, ai e ngarkoi shërbëtorin t'i çonte Mulla Hysenit një shumë prej njëqind tumanësh42 dhe t'i thoshte se i zoti i kërkonte sinqerisht ndjesë që nuk kishte mundur t'i ofronte një të dërguari kaq të shquar një mikpritje të denjë për rangun e tij. Kësaj oferte Mulla Hyseni iu përgjigj kështu: "I thuaj tët zoti se dhurata e vërtetë që më bëri ishte fryma e drejtësisë me të cilën më priti dhe mospasja e paragjykimeve që e shtyu atë, pavarësisht nga rangu i tij i lartë, t'i përgjigjej mesazhit që i solla unë, një i huaj i përvuajtur. Ktheja këto para tët zoti, sepse unë, si i dërguar, nuk kërkoj kurrfarë shpërblimi a çmimi. 'Ne ju ushqejmë vetëm për hir të Perëndisë dhe nuk duam prej jush as shpërblim as falënderime'43. Unë lutem që udhëheqja tokësor të mos e pengojë tët zot të njohë e të dëshmojë të vërtetën".44 Haxhi Sejed Muhamet Bakeri vdiq para vitit 1260 a.h. (1844 a.d.), vitit që qe dëshmitar i lindjes së Besimit të shpallur nga Báb-i. Ai mbeti deri në çastin e fundit një mbështetës i patundur dhe një admirues i zjarrtë i Sejed Kazemit. 106 Pasi kreu pjesën e parë të misionit të tij, Mulla Hyseni i dërgoi dëshminë e shkruar të Haxhi Sejed Muhamet Bakerit mësuesit të tij në Qerbela dhe mori rrugën për në Mashhad, i vendosur për t'i paraqitur sa më mirë Mirza Askariut mesazhin që ishte ngarkuar t'i çonte. Sapo letra që përmbante deklaratën e shkruar të Sejedit iu dorëzua Sejed Kazemit, ky u gëzua aq shumë saqë menjëherë i nisi Mulla Hysenit përgjigjen e tij, duke i shprehur vlerësimin e vet mirënjohës për mënyrën shembullore me të cilën e kishte kryer detyrën e ngarkuar. Ai ishte kaq i kënaqur me përgjigjen që mori saqë, duke ndërprerë mësimin, u lexoi dishepujve të vet si letrën e Mulla Hysenit dhe dëshminë e shkruar që ishte futur në të. Pastaj i vuri në dijeni të letrës që ai vetë i kishte shkruar Mulla Hysenit, duke njohur shërbimin e shquar që ai i kishte bërë. Në të Sejed Kazemi lavdëronte me aq zjarr arritjet e larta, aftësinë dhe karakterin e tij, saqë disa prej dëgjuesve dyshuan se mos Mulla Hyseni ishte i Premtuari për të cilin aludonte vazhdimisht mësuesi i tyre, Ai që ky aq shpesh kishte deklaruar se jetonte midis tyre e megjithatë nuk ishte njohur prej asnjerit prej tyre. Ajo letër e porosiste Mulla Hysenin t'i druhej Perëndisë, e nxiste ta konsideronte këtë si mjetin më të fuqishëm për t'i qëndruar sulmit të armikut dhe tiparin dallues të çdo pasuesi të vërtetë të Besimit. Ajo ishte konceptuar në terma të tillë dashurie të ngrohtë, saqë të gjithë ata që e lexuan e kuptuan se shkruesi i saj po i jepte lamtumirën dishepullit të vet të dashur dhe se ai nuk shpresonte ta shihte atë përsëri në këtë botë. 107 Në ato ditë Sejed Kazemi po bindej gjithnjë më shumë se po afrohej ora kur i Premtuari do të shfaqej.45 Duke e kuptuar sesa të dendura ishin perdet që i pengonin kërkuesit të perceptonin lavdinë e Manifestimit të fshehur, ai bëri të gjitha përpjekjet për të larguar pak nga pak, me kujdes e urti, të gjitha pengesat që qëndronin në rrugën e njohjes së plotë të atij Thesari të Perëndisë. Ai vazhdimisht i nxiste dishepujt e tij të kishin kurdoherë parasysh se Ai, ardhjen e të cilit prisnin, nuk do të shfaqej as nga Xhabolka as nga Xhabolsa.46 Madje aludoi për praninë e Tij në vetë gjirin e tyre. "Ju e shihni atë me vetë sytë tuaj", vinte në dukje shpesh ai, "e megjithatë nuk e njihni!". Dishepujve që e pyesnin për shenjat e Manifestimit, ai u thoshte: "Është me prejardhje fisnike. Është pasardhës i Profetit të Perëndisë, nga familja Hashem. Është i ri në moshë dhe zotëron dije të lindura. Doktrina e Tij nuk rrrjedh nga mësimet e Sheik Ahmetit, por nga Perëndia. Dijet e mia janë vetëm një pikë në krahasim me paanësinë e dijeve të Tij; kultura ime është një grusht pluhur para mrekullive të hirit e të pushtetit të Tij. Madje aq i madh është dallimi saqë nuk mund të bëhen krahasime. Është me trup mesatar, nuk pi duhan, është tepër i devotshëm e i përshpirtshëm"47. Disa prej dishepujve të Sejedit, pavarësisht nga thëniet e mësuesit të tyre, besonin se ai është i Premtuari, sepse tek ai ata shihnin shenjat për të cilat ai aludonte. Ndër ta ishte njëfarë Mulla Mehdi Hoi, i cili shkoi deri atje sa ta bënte publike bindjen e tij. Sejedi u inatos aq shumë për këtë, saqë do ta kishte përzënë nga shoqëria e pasuesve të tij, sikur ky të mos i kishte kërkuar të falur dhe të mos ishte penduar për veprimin që bëri. 108 Sheik Hasan Zonuzi më ka thënë vetë se edhe ai kishte dyshime të tilla dhe se luti Zotin që ta mbështeste në mendimin e tij, nëse supozimi ishte i bazuar, në rast të kundërt ta çlironte nga një fantazi e tillë boshe. "Isha aq i turbulluar", më tha ai një herë, "saqëpër ditë të tëra nuk mundja as të haja as të PAMJE E QERBELASË fija. Kisha kaluar tërë jetën në shërbim të Sejed Kazemit, të cilin e doja shumë. Një ditë, herët në mëngjes, më zgjoi papritur Mulla Nevruzi, një prej shërbëtorëve të tij më besuar, i cili tepër i emocionuar më tha të ngrihesha e t'i shkoja pas. Shkuam te shtëpia e Sejed Kazemit, ku e gjetëm atë krejt të veshur, me Abanë e tij, gati për të dalë nga shtëpia. Ai më kërkoi ta shoqëroja. 'Ka ardhur', më tha, 'një Person shumë i nderuar e i shquar dhe e quaj për detyrë që ne të dy t'i bëjmë Atij një vizitë'. Sapo kishte zbardhur drita e agimit kur u gjenda duke ecur me të nëpër rrugët e Qerbelasë. Shpejt arritëm në një shtëpi, te dera e së cilës qëndronte një i Ri, që sikur ishte në pritje për të na dhënë mirëseardhjen. Mbante në kokë një turban jeshil dhe pamja e tij tregonte një përunjësi e mirësjellje të tillë, që nuk i përshkruaj dot. Na u afrua i qetë, shtriu krahët nga Sejed Kazemi dhe e përqafoi me dashuri. Përzemërsia dhe dashamirësia e tij ishin në një kontrast të çuditshëm me ndjenjën e nderimit të thellë që karakterizonte qëndrimin e Sejed Kazemit ndaj Tij. Pa thënë asnjë fjalë dhe me kokën ulur, ai dëgjoi shprehjet e shumta të dashurisë e të respektit me të cilat e përshëndeti i Riu. Ai na priu menjëherë në katin e sipërm të shtëpisë; hymë në një dhomë të stolisur me lule dhe që kundërmonte nga aromat më të këndshme. Na ftoi të uleshim. Por ne nuk e dinim se ku ishim ulur, aq ishim të rrëmbyer nga ndjenja e kënaqësisë që na kishte pushtuar. Pamë një kupë argjendi të vendosur në mes të dhomës, që Mikpritësi ynë i ri, menjëherë sapo u ulëm, e mbushi deri në buzë dhe ia zgjati Sejed Kazemit me këto fjalë: 'Dhe një pije të kulluar do t'u japë Zoti të pinë'48. Sejed Kazemi e mori kupën me të dyja duart dhe e piu. Një ndjenjë gëzimi plot nderim e pushtoi qenien e tij, ndjenjë që nuk e fshiste dot. Edhe mua m'u dha një kupë nga ajo pije, por nuk m'u drejtua ndonjë fjalë. Gjithçka u tha në atë takim të paharruar ishte vargu i Kuranit që citova më sipër. Menjëherë pas kësaj, Mikpritësi u ngrit, na shoqëroi deri te pragu i derës së shtëpisë dhe u nda me ne. Mbeta pa gojë nga çudia dhe nuk dija si ta shprehja përzemërsinë e mirëseardhjes që na dha, dinjitetin e sjelljes së Tij, nurin e asaj fytyre dhe aromën e këndshme të asaj pije. U habita pamasë kur pashë mësuesin tim të pijë pa ngurrimin më të vogël pijen e shenjtë nga një kupë argjendi, përdorimi i së cilës, sipas rrgullave të Islamit, u ndalohet besnikëve. Nuk dija si ta shpjegoja arsyen që mund ta kishte shtyrë Sejedin të shfaqë një nderim aq të thellë në praninë e atij të Riu, një nderim që as pamja e mauzoleut të Sejedush Shuhadait nuk ia kishte shkaktuar. Tri ditë më vonë, e pashë atë të Ri të vinte e të zinte vend midis dishepujve të mbledhur të Sejed Kazemit. Ai u ul pranë portës dhe me të njëjtën modesti e qëndrim dinjitoz dëgjoi fjalën e Sejedit. Sapo vështrimi i tij ra mbi atë të Ri, Sejedi e ndërpreu fjalën dhe heshti. Atëherë njëri prej nxënësve iu lut të vazhdonte fjalën e tij që e kishte ndërprerë. 'Ç'mund të them tjetër?' u përgjigj Sejed Kazemi, duke kthyer fytyrën ndaj Báb-it. 'Ja, e Vërteta është më e dukshme se rrezja e dritës që ka rënë mbi atë prehër!'. Vura re menjëherë se rrezja së cilës i referohej Sejedi kishte rënë mbi prehrin e atij të Riu që i kishim bërë vizitë pak kohë më parë. 'Përse', pyeti i njëjti nxënës, 'ti as nuk tregon emrin dhe as e identifikon personin e Tij?'. Kësaj Sejedi iu përgjigj duke drejtuar gishtin nga fyti i vet, duke dashur të thotë FALTORJA E IMAM HYSENIT NË QERBELA se po të përhapte emrin e Tij, që të dy menjëherë do të vdisnin. Kjo e shtoi akoma më shumë hutimin tim. E kisha dëgjuar mësuesin tim të vërente se kaq e madhe ishte mbrapshtia e këtij brezi saqë po t'i vinte ai gishtin të Premtuarit e të thoshte: 'Ai me të vërtetë është i Premtuari, Dëshira e zemrave tuaja dhe simes', akoma askush nuk do ta njihte Atë. Dhe tani pashë me të vërtetë Sejedin të tregonte me gisht rrezen e diellit që kishte rënë mbi atë prehër, e megjithatë askush nga të pranishmit nuk u duk se e kapi domethënien. Unë për veten time isha i bindur se vetë Sejedi nuk mund të ishte kurrë i Premtuari, por se një mister i padepërtueshëm për të gjithë ne fshihej në atë të Ri të çuditshëm e tërheqës. Disa herë mora guximin t'i afrohem Sejed Kazemit për t'i kërkuar një shpjegim të këtij misteri. Por sa herë që i afrohesha, më pushtonte një ndjenjë druajtjeje që të ngjallte aq fort personaliteti i tij. Shpesh e kam dëgjuar të thoshte: 'O Sheik Hasan, gëzohu që emri yt është Hasan (i lavdërueshëm); Hasan është fillimi yt dhe Hasan fundi. Ke pasur privilegjin të jetosh në kohën FALTORJA E IMAM HYSENIT NË QERBELA e Sheik Ahmetit, ke qenë shumë pranë meje dhe në ditët që do të vinë do të kesh gëzimin e paçmuar të shohësh "atë që asnjë sy kurrë s'e ka parë, asnjë vesh s'e ka dëgjuar dhe asnjë zemër s'e ka konceptuar"'. 109 "Shpesh kam ndier shtytjen për të kërkuar ta takoja vetëm atë të Ri Hashemit dhe të përpiqesha të zbuloja misterin e Tij. E kisha parë shumë herë tek rrinte në pozë lutjeje në hyrje të mauzoleut të Imam Hysenit. Ishte aq i rrëmbyer nga lutja sa dukej se kishte harruar të gjithë ata që ndodheshin rreth Tij. Sytë i kullonin lot dhe nga buzët e Tij dilnin fjalë madhërimi e lavdërimi aq të fuqishme e të bukura saqë as pasazhet më fisnike të Shkrimeve tona të shenjta nuk mund të shpresonin t'ua kalojnë. Fjalët 'O Perëndi, Perëndia im, i Dashuri im, Dëshira e zemrës sime' thuheshin aq shpesh e me aq zjarr saqë pelegrinët që vizitonin mauzoleun e që ndodheshin mjaft pranë Tij sa ta dëgjonin ndërprisnin instinktivisht lutjet e tyre dhe çuditeshin për shprehjet e përshpirtnisë e të nderimit që përhapeshin nga fytyra rinore e Tij. Ashtu si Ai, ata prekeshin deri në lot dhe prej Tij merrnin mësimin e adhurimit të vërtetë. Pasi mbaronte lutjet, ai i Ri, pa e kapërcyer pragun e mauzoleut dhe pa u përpjekur t'u fliste atyre që ndodheshin rreth Tij, kthehej i heshtur në shtëpi. Unë ndieja nxitjen për t'i folur, por sa herë që merrja guximin t'i afrohesha një forcë që nuk e shpjegoja e as e mposhtja dot më mbante. Nga hetimet që bëra rreth Tij mësova se rrinte në Shiraz, se merrej me tregti dhe se nuk bënte pjesë në asnjë prej urdhrave klerikalë. U informova më tej se Ai, si dhe ungjërit e të afërmit e Tij, ishte ndër ata që i donin e i admironin Sheik Ahmetin dhe Sejed Kazemin. Shpejt pas kësaj mësova se ishte nisur për në Najaf gjatë rrugës për në Shiraz. Ai i Ri ma kishte ndezur zemrën flakë. Kujtimi i asaj vizite më mbeti në mendje. Shpirti im mbeti i bashkuar me Të deri ditën kur më erdhi në vesh thirrja e një të Riu nga Shirazi, që kishte shpallur se ishte Báb-i. Menjëherë në mendje më shkrepi mendimi se një person i tillë nuk mund të ishte kush tjetër veç vetë të Riut që kisha parë në Qerbela, të Riut që më kishte magjepsur. 110 "Kur më pas shkova nga Qerbelaja në Shiraz, mësova se Ai ishte nisur për haxhillëk në Mekë dhe Medinë. Unë e takova Atë pasi u kthye dhe bëra gjithçka, me gjithë pengesat e shumta, për t'i qëndruar shumë pranë. Më vonë, kur ai u burgos në fortesën Mah-Ku, në provincën e Azerbajxhanit, unë u ngarkova të kopjoja në të pastër vargjet që Ai i kishte diktuar sekretarit të Tij. Çdo natë, për një periudhë prej nëntë muajsh që ishte i burgosur në atë fortesë, Ai, pasi bënte lutjen e mbrëmjes, revelonte një koment për një xhuz.49 Në fund të çdo muaji plotësohej kështu një koment i tërë Librit të Shenjtë. Gjatë burgimit të Tij në Mah-Ku, prej Tij u reveluan nëntë komente të tërë Kuranit. Tekstet e këtyre komenteve iu besuan në Tabriz për t' ruajtur një të quajturi Sejed Ibrahim Halil, i cili u udhëzua t'i fshihte ato deri kur të vinte koha për t'i botuar. Fati i tyre ende nuk dihet. 111 "Lidhur me njërin prej këtyre komenteve, Báb-i një ditë më pyeti: 'Çfarë preferon, këtë koment që kam reveluar, apo Ahsanol Kesas, komentin Tim të mëparshëm për Surenë e Josifit? Cili qëndron më lart, sipas gjykimit tënd?' 'Mua', iu përgjigja, 'më duket se Ahsanol Kesas ka më shumë forcë e magjepsje'. Ai buzëqeshi për vërejtjen time dhe tha: 'Ti ende nuk je mësuar me tonin dhe domethënien e këtij komenti të fundit. Të vërtetat që fshihen në të do t'i lejojnë kërkuesit të arrijë më shpejt e më efektivisht objektin e kërkimit të tij'. 112 "Unë vazhdova të qëndroja shumë pranë Tij deri në betejën e madhe të Sheik Tabarsisë. Kur mësoi për këtë ngjarje, Báb-i u dha urdhër të gjithë shokëve të Tij të nxitonin në atë vend dhe t'i jepnin Kodusit, dishepullit të Tij heroik e të shquar, gjithë ndihmën që mundnin. Duke m'u drejtuar mua, një ditë Ai tha: 'Po të mos ishte për burgosjen Time në Xhabal Shadid, fortesën e Çehrikut, do ta kisha për detyrë të ndihmoja personalisht ta dashurin Kodus. Por pjesëmarrja në atë luftë nuk të është urdhëruar. Ti duhet të shkosh në Qerbela dhe të qëndrosh në atë qytet të shenjtë, sepse je caktuar të shohësh me sytë e tu tiparet e bukura të Hysenit të premtuar. Kur të vështrosh atë fytyrë rrezëlluese, më kujto edhe Mua. Shprehi Atij ndjenjat e devocionit Tim të përzemërt'. Pastaj shtoi me forcë këto fjalë: 'Me të vërtetë të them se të kam besuar një mision të madh. Kujdes se mos të lë guximi, se mos harron lavdinë me të cilën të kam rrethuar'. 113 "Pas pak kohësh shkova në Qerbela dhe jetova, siç më ishte urdhëruar, në atë qytet të shenjtë. Duke pasur frikë se mos qëndrimi im i zgjatur në atë qendër pelegrinazhi mund të ngjallte dyshime, vendosa të martohem. Fillova të siguroja jetesën duke punuar si shkrues. Ç'vuajtje më shkaktuan Sheikitë, ata që e shpallnin veten pasues të Sheik Ahmetit e megjithatë nuk e njohën Báb-in! Duke mbajtur parasysh këshillat e atij të Riu, unë iu nënshtrova me durim fyerjeve që më bëheshin. Jetova në atë qytet dy vjet. Ndërkohë ai i Ri i shenjtë u lirua nga burgu i Tij tokësor dhe, përmes martirizimit të Tij, u çlirua nga mizoritë e egra që shoqëruan vitet e fundit të jetës së Tij. 114 "Kishin kaluar gjashtëmbëdhjetë muaj hënorë, pa njëzet e dy ditë, që nga dita e martirizimit të Báb-it, kur, në ditën e Arafehut,50 në vitin 1267 A.H.51, ndërsa po kaloja pranë portës së oborrit të brendshëm të mauzoleut të Imam Hysenit, sytë e mi për herë të parë panë Bahá'u'lláh-un. Ç'mund të them për fytyrën që sodita? Bukuria e asaj fytyre, tiparet e hijshme që asnjë penë ose penel nuk është në gjendje t'i përshkruajë, shikimi i Tij depërtues, fytyra e Tij e ëmbël, madhështia e paraqitjes së Tij, ëmbëlsia e buzëqeshjes së Tij, harlisja e flokëve të Tij të zi si abanozi, më lanë në shpirt një përshtypje të pashlyeshme. Unë isha atëherë një plak i ngarkuar nga vitet. Me sa dashuri Ai u drejtua nga unë! Më zuri nga dora dhe me, një ton që tregonte në të njëjtën kohë forcë e bukuri, më tha këto fjalë: 'Sot i kam vënë Vetes si qëllim t'i bëj të ditur gjithë Qerbelasë se je një Bábí'. Duke e mbajtur dorën time në të Vetën, vazhdoi të bisedonte me mua. Përshkoi bashkë me mua gjithë rrugën e tregut dhe më në fund tha: 'Lavdi Zotit që qëndrove në Qerbela dhe pe me sytë e tu fytyrën e Hysenit të premtuar'. Menjëherë më erdhi ndërmend premtimi që më kishte bërë Báb-i. Fjalët e Tij, që unë mendoja se i referoheshin një të ardhmeje të largët, nuk ia kisha thënë askujt. Këto fjalë të Bahá'u'lláh-ut më prekën thellë në zemër. Ndjeva shtytjen t'u shpallja njerëzve të shkujdesur, që në atë çast me tërë shpirtin e forcat e mia, ardhjen e Hysenit të premtuar. Por Ai më ftoi t'i ndrydhja ndjenjat dhe t'i shihja emocionet e mia. 'Ende jo', më pëshpëriti në vesh; 'ora e caktuar po afrohet. Akoma nuk ka rënë. Rri i qetë dhe ki durim'. Qysh nga ai çast të gjitha brengat e mia u zhdukën. Shpirti m'u mbush gjithë gëzim. Në atë kohë isha aq i varfër, saqë në shumicën e rasteve vuaja nga uria. Por e ndieva veten aq të pasur, saqë të gjitha thesaret e tokës bëheshin një hiç në krahasim me atë që unë zotëroja. 'I tillë është hiri i Perëndisë; atij që Ai dëshiron i jep: me të vërtetë, mirësia e Tij është e paanë'". 115 Po kthehem tani, pas kësaj shmangieje, në temën time. Po flisja për zellin me të cilin Sejed Kazemi kishte vendosur të griste perdet që qëndronin midis njerëzve të kohës së tij dhe njohjes së Manifestimit të premtuar. Në pjesën hyrëse të veprave të tij me titull Sharh Kasideh dhe Sharh Hotbej,52 ai, me një gjuhë alegorike, bën aluzion për emrin e bekuar të Bahá'u'lláh-ut. Në një broshurë, të fundit që shkroi, ai përmend drejtpërsëdrejti emrin e Báb-it duke cituar termin "Zekrollah Azam". Aty ai shkruan: "Duke iu referuar këtij 'Zekr'53 fisnik, këtij zëri të fuqishëm të Perëndisë, unë them: 'Kam frikë nga njerëzit, se mos të bëjnë keq. Kam frikë nga vetja ime, se mos të të shkaktoj dhimbje, dridhem para autoritetit tënd, tmerrohem nga koha në të cilën ti jeton. Sikur të të ruaja si beben e syrit deri në Ditën e Ringjalljes, përsëri nuk do të kisha dhënë një provë të mjaftueshme të devocionit tim për ty'".54 116 Sa shumë vuajti Sejed Kazemi nga duart e njerëzve të ligj! Sa fyerje i bëri atij ai brez i ndyrë! Për vite me radhë ai vuajti në heshtje dhe përballoi me durim heroik të gjitha keqtrajtimet, shpifjet, denoncimet kundër tij. Por ai ishte i destinuar të shihte, në vitet e fundit të jetës së tij, sesi dora hakmarrëse e Perëndisë "shkatërronte tërësisht" ata që iu kundërvunë, që e përgojuan dhe që komplotuan kundër tij. Në ato ditë pasuesit e Sejed Ibrahimit, të atij armiku të njohur të Sejed Kazemit, u bashkuan me synimin për të nxitur rebelim e ligësi dhe për të vënë në rrezik jetën e kundërshtarit të tyre të fuqishëm. Me të gjitha mjetet që dispononin, ata u përpoqën të helmonin mendjet e admiruesve e të miqve të tij, të rrëzonin autoritetin e tij dhe të diskreditonin emrin e tij. Askush nuk u ngit që të protestonte kundër trazirave që po përgatiteshin me këmbëngulje nga ata njerëz të mbrapshtë e tradhtarë, çdonjëri prej të cilëve e shpallte veten përkrahës të dijes së vërtetë dhe bartës të mistereve të Besimit të Perëndisë. Askush nuk u përpoq që t'i paralajmëronte ose t'u hapte sytë atyre. Ata grumbulluan një forcë të tillë dhe nxitën një konflikt të tillë saqë arritën të dëbonin nga Qerbelaja në mënyrë poshtëruese përfaqësuesin zyrtar të qeverisë Otomane, dhe përvetësuan për qëllimet e tyre të ulëta të gjitha të ardhurat që i takonin atij. Qëndrimi i tyre kërcënues e irritoi qeverinë qendrore në Konstantinopojë, e cila dërgoi një zyrtar ushtarak në vendin e trazirave, me urdhër që të shuante zjarrin e mosmarrëveshjeve. Me forcat që kishte nën komandë, ky zyrtar rrethoi qytetin dhe i dërgoi Sejed Kazemit një njoftim, në të cilin i lutej atij të qetësonte mendjet e banorëve të nxitur. Ai i bënte thirrje atij t'i këshillonte banorët e qytetit të tregoheshin të përmbajtur, t'i bindëte ata të hiqnin dorë nga kokëfortësia dhe t'i nënshtroheshin vullnetarisht urdhrit të tij. Në qoftë se ata do t'i vinin veshin këshillave të tij, ai premtoi se do të impenjohej të siguronte sigurinë e mbrojtjen e tyre dhe do të përpiqej të favorizonte mirëqenien e tyre. Në qoftë se do të refuzonin të nënshtroheshin, ai i paralajmëroi se jetët e tyre do të viheshin në rrezik dhe se një gjëmë e madhe do t'u binte mbi kokë. 117 Me të marrë këtë njoftim zyrtar, Sejed Kazemi mblodhi në prani të tij nxitësist kryesorë të lëvizjes dhe me urtinë e përzemërsinë më të madhe i këshilloi ata të pushonin trazirat dhe të dorëzonin armët. Ai foli me një gojëtari aq bindëse, me aq sinqeritet e çinteresim, saqë zemrat e tyre u zbutën dhe rezistenca e tyre u nënshtrua. Ata u zotuan solemnisht të hapnin, të nesërmen në mëngjes, portat e qytezës dhe të paraqiteshin, të shoqëruar nga Sejed Kazemi, tek oficeri që komandonte forcat rrethuese. U morën vesh që Sejedi do të ndërhynte në favor të tyre dhe do të kërkonte që t'u sigurohej atyre ajo që do t'u sillte qetësi e mirëqenie. Por sapo ata u larguan nga prania e Sejedit, ulamatë, nxitësit kryesorë të rebelimit, u ngritën njëzëri për ta prishur këtë plan. Duke qenë krejt të vetëdijshëm se një ndërhyrje e tillë nga ana e Sejedit, i cili qysh më parë kishte ngjallur zilinë e tyre, do të shërbente për të rritur prestigjin e për të konsoliduar autoritetin e tij, ata vendosën të bindnin një numër elementësh të eksitueshëm e të marrë midis banorëve të bënin një dalje natën dhe të sulmonin forcat e armikut. Ata i siguruan këta elementë për fitoren mbi bazën e një ëndrre, në të cilën njëri prej tyre kishte parë Abbasin55, që e kishte ngarkuar t'i nxiste pasuesit e tij të ndërmerrnin luftën e shenjtë kundër rrethuesve dhe i kishte premtuar atij fitoren përfundimtare. 118 Të mashtruar nga ky premtim bosh, ata hodhën poshtë këshillën që u dha ai këshilltar i urtë e i mençur dhe u ngritën për të zbatuar synimet e udhëheqësve të tyre të marrë. Sejed Kazemi, i cili ishte plotësisht i vetëdijshëm për ndikimin keqdashës që e nxiste atë rebelim, i dërgoi një raport të hollësishëm të gjendjes komandantit turk, i cili i shkroi përsëri Sejed Kazemit, duke përsëritur thirrjen e tij për një rregullim paqësor të çështjes. Ai deklaronte, për më tepër, se në një kohë të caktuar do të hapte me forcë portat e qytezës dhe se do të konsideronte shtëpinë e Sejedit si të vetmin vend strehimi për armikun e mundur. Sejedi e shpërndau këtë deklaratë në të gjithë qytetin. Ajo shkaktoi vetëm talljen e përçmimim e banorëve. Kur mori vesh sesi u prit ajo deklaratë, Sejedi vërejti: "Me të vërtetë, ajo që i kërcënon është për në mëngjes. Dhe a nuk është mëngjesi afër?"56 119 Në të gdhirë, në orën e caktuar, forcat armike bombarduan fortifikatat e qytezës, shembën muret e saj, hynë në qytet dhe grabitën e masakruan një numër të madh banorësh të tij. Shumë njerëz, të tmerruar, shkuan me vrap në oborrin e varrit të Imam Hysenit. Të tjerë kërkonin strehë në faltoren e Abbasit. Ata që donin e nderonin Sejed Kazemin, vajtën në shtëpinë e tij. Aq e madhe ishte turma që nxitoi të strehohej në banesën e tij, sa që qe e nevojshme të ziheshin edhe një numër shtëpijash ngjitur për të rregulluar refugjatët e shumtë që grumbulloheshin te porta e tij. Kaq e madhe dhe e eksituar ishte turma që dyndej në shtëpinë e tij, saqë kur trazirat morën fund, u mësua që jo më pak se njëzet e dy persona u shtypën e vdiqën. 120 Çfarë tmerri i pushtoi banorët dhe vizitorët e atij qyteti të shenjtë! Me çfarë ashpërsie fitimtarët i trajtuan armiqtë e tyre të tmerruar! Me ç'guxim ata injoruan ato të drejta e prerogativa të shenjta, me të cilat devotshmëria e pelegrinëve të panumërt myslimanë kishte veshur vendet e shenjta të Qerbelasë! Ata refuzuan të njihnin qoftë varrin e Imam Hysenit, qoftë mauzoleun e shenjtë të Abbasit si shenjtërore të paprekshme për ata mijëra njerëz që ikën me vrap para zemërimit hakmarrës të të huajve. Në trojet e shenjta të të dy këtyre varreve rrodhi rrëke gjaku i viktimave. Një vend, dhe vetëm një, mundi të mbronte të drejtën e paprekshmërisë për njerëzit e pafajshëm e besnikë midis banorëve. Ky vend ishte banesa e Sejed Kazemit. Shtëpia e tij, me anekset e saj, konsiderohej se kishte dhuntinë e një shenjtërie të tillë, që as varri i shenjtë i Shiit Islamit nuk e ruajti dot. Ai manifestim i çuditshëm i zemërimit hakmarrës të Perëndisë ishte një mësim i qartë për ata që prireshin të nënvleftësonin pozitën e atij njeriu të shenjtë. Ajo ngjarje e paharruar57 ndodhi më tetë të Zel Hexhehut në vitin 1258 A.H.58 121 Është e qartë se në çdo epokë e dispensacion, ata që kanë si mision të shpallin të Vërtetën ose të përgatisin rrugën për pranimin e saj, janë kundërshtuar kurdoherë nga një numër kundërshtarësh të fuqishëm, që kanë sfiduar autoritetin e tyre dhe janë orvatur të shtrembërojnë mësimet e tyre. Këta, me mashtrim e simulim, me shpifje ose shtypje, kanë arritur për një kohë të mashtrojnë të painformuarit e të futin në rrugë të shtrembër të dobëtit. Duke dashur të ruanin ndikimin e tyre mbi mendjen dhe ndërgjegjen e njerëzve, ata kanë mundur, për aq kohë sa Besimi i Perëndisë ka mbetur i fshehur, të gëzojnë frytet e një epërsie kalimtare e të paqëndrueshme. Por sapo Besimi është shpallur, ata kanë parë, me ankthin më të madh, se komplotet e tyre të errëta janë zbehur para dritës së agimit të Ditës së re të Perëndisë. Para rrezeve të zjarrta të atij Ylli, të gjitha makinacionet dhe punët e liga të tyre janë shndërruar në hiç e shpejt janë bërë diçka e harruar. 122 Rreth Sejed Kazemit ishin mbledhur po ashtu një numër njerëzish të kotë e të ulët, që shtireshin si të përkushtuar e të dashur ndaj personit të tij, që thonin se janë të devotshëm e të përshpirtshëm, dhe që pretendonin se janë të vetmit bartës të mistereve të ruajtura në thëniet e Sheik Ahmetit e të pasardhësit të tij. Ata zinin vendet e nderit në mbledhjet e dishepujve të Sejed Kazemit. Atyre ua drejtonte ai fjalën e tij, dhe ndaj tyre tregonte një konsideratë e përzemërsi të theksuar. E megjithatë, ai shpesh, me fraza të mbuluara e të holla, bënte aluzion për verbërinë, vetëmburrjen dhe paaftësinë e tyre të madhe për të kuptuar misteret e fjalës Hyjnore. Ndër aluzionet e tij ishin edhe këto: "Askush nuk mund ta kuptojë gjuhën time veç atij që ka lindur nga unë". Shpesh herë ai citonte këtë thënie: "Jam i magjepsur nga ajo që shoh. Mbetem pa gojë nga habia dhe e shoh botën i privuar nga ndija e të dëgjuarit. Jam i pafuqishëm të hap misterin dhe i gjej njerëzit të paaftë për të mbajtur peshën e tij". Në një rast tjetër ai vërente: "Të shumtë janë ata që pretendojnë se kanë arritur bashkimin me të Shumëdashurin, megjithatë ai i Shumëdashur refuzon të njohë pretendimin e tyre. Nga lotët që derdh për të Dashurin e tij mund të dallohet dashuruesi i vërtetë nga i rremi". Shumë herë ai ka vërejtur: "Ai që është i destinuar të shfaqet pas meje është me prejardhje të kulluar, me origjinë të ndritur, nga fara e Fatimesë. Ai është me shtat mesatar dhe nuk ka të meta trupore".59 123 Unë kam dëgjuar Sheik Abu Torabin60 të tregojë këtë: "Unë, bashkë me disa prej nxënësve të Sejed Kazemit, mendonim se aluzionet për këto të meta, që Sejedi thoshte se i Premtuari nuk kishte të tilla, kishin të bënin në mënyrë specifike me tre individë midis shokëve tanë bashkënxënës. Ne madje u kishim vënë atyre nofka sipas të metave të tyre trupore. Njëri prej tyre ishte Haxhi Mirza Qerim Kani,61 i biri i Ibrahim Kan Kaxhar Kermaniut, i cili ishte edhe me një sy edhe me mjekër të rrallë. Një tjetër ishte Mirza Hasan Gouhari, një burrë jashtëzakonisht i shëndoshë. I treti ishte Mirza Mohet Shaer Kermani, që ishte jashtëzakonisht i hollë e i gjatë. Ne kishim bindjen se këta ishin pikërisht ata për të cilët aludonte vazhdimisht Sejedi se ishin njerëz të kotë e pa besë, që më në fund do të tregonin veten e tyre të vërtetë dhe do të shfaqnin mosmirënjohjen e marrëzinë e vet. Përsa i përket Haxhi Mirza Qerim Kanit, i cili për vite rrinte ulur pranë këmbëve të Sejed Kazemit dhe mësoi prej tij të gjithë të ashtuquajturën dituri, më në fund mori prej mjeshtrit të tij lejën për t'u vendosur në Kerman dhe atje u angazhua në përkrahje të interesave të Islamit dhe në përhapjen e atyre traditave që kishin lulëzuar rreth kujtimit të shenjtë të Imamëve të Besimit. 124 "Isha i pranishëm në bibliotekën e Sejed Kazemit kur, një ditë, arriti një shërbëtor i Haxhi Mirza Qerim Kanit, duke mbajtur në dorë një libër, të cilin ia dha Mjeshtrit në emër të të zotit, me kërkesën që ta lexonte dhe të shprehte, të shkruar me dorën e vet, miratimin për përmbajtjen e tij. Sejedi lexoi copa të shkëputura të librit dhe ia ktheu atë shërbëtorit me këtë mesazh: 'Thuaji tët zoti se ai, më mirë se kushdo tjetër, mund të çmojë vlerën e librit të vet'. Shërbëtori ishte larguar kur Sejedi, me zë të pikëlluar, vërejti: 'Mallkuar qoftë! Për vite të tëra ka qenë pranë meje, dhe tani që ka ndërmend të ndahet nga unë qëllimi i tij i vetëm, pas kaq vjet studimi e shoqërie, është të përhapë me anë të këtij libri doktrina të tilla heretike e ateiste, të cilat kërkon që unë t'i mbështes. Ai ka rënë në ujdi me një numër hipokritësh egoistë, me synimin që të vendoset në Kerman për të marrë, pas largimit tim nga kjo botë, frenat e një parësie të padiskutueshme. Sa shumë ka gabuar në gjykimin e tij! Sepse flladi i Revelacionit hyjnor, që fryn nga Ylli i Mëngjesit i udhërrëfimit, me siguri do ta shuajë dritën e tij dhe do të shkatërrojë ndikimin e tij. Pema e përpjekjeve të tij nuk do të prodhojë asgjë veç frytit të zhgënjimit të hidhur e të pendimit brejtës. Me të vërtetë ju them se do ta shihni këtë me sytë tuaj. Unë lutëm që ju të jeni të mbrojtur nga ndikimi keqdashës që ai, antikrishti i Revelacionit të premtuar, do të ushtrojë në të ardhmen'. Ai më porositi ta mbaj të fshehur këtë parashikim deri në Ditën e Ringjalljes, Ditën kur Dora e Plotfuqisë do të ketë zbuluar sekretet që tani janë të fshehura në gjoksin e njerëzve. 'Atë Ditë', më porositi ai, 'ngreu me synim e vendosmëri të patundur për triumfin e Besimit të Perëndisë. Shpall kudo atë që ke dëgjuar e ke parë'". Pikërisht ai Sheik Abu Torab, i cili në ditët e hershme të Dispensacionit të shpallur preh Báb-it gjykoi se ishte më e urtë e më mirë të mos bashkohej me Kauzën e Tij, ushqente në zemrën e tij dashurinë më të zjarrtë për Manifestimin e reveluar dhe qëndroi i vendosur e i patundur si shkëmbi në besimin e tij. Më në fund, ai zjarr i fshehur shpërtheu në shpirtin e tij dhe bëri që ai të sillet në mënyrë të tillë sa të burgoset në Teheran në të njëjtën qeli të nëndheshme ku qe mbyllur Bahá'u'lláh-u. Ai qëndroi i patundur deri në fund dhe e kurorëzoi një jetë plot sakrifica të devotshme me lavdinë e therorisë. 125 Dhe ndërsa ditët e tij i afroheshin fundit, ai, kurdo që takonte nxënësit e vet, qoftë në bisedë private ose në ndonjë fjalim publik, i paralajmëronte duke u thënë: "O shokët e mi të dashur! Kini mendjen, kini mendjen, që pas meje kotësitë kalimtare të botës të mos ju mashtrojnë. Kujdes se mos bëheni kryelartë dhe harroni Perëndinë. Duhet të hiqni dorë nga çdo rehati, nga të gjitha të mirat tokësore e nga të afërmit, në kërkim të Atij që është Dëshira e zemrave tuaja dhe e simes. Shpërndahuni gjithandej, shkëputuni nga të gjitha gjërat tokësore dhe, me përunjësi e devotshmëri lutjuni Zotit tuaj t'ju mbështesë e t'ju drejtojë. Mos u lëkundni kurrë në vendosmërinë tuaj për të kërkuar e për të gjetur Atë që është i fshehur prapa perdeve të lavdisë. Këmbëngulni derisa Ai, që është Udhërrëfyesi e Mjeshtri juaj i vërtetë, t'ju ndihmojë me dashamirësi dhe t'ju lejojë ta njihni. Jini të vendosur deri në ditën që kur Ai do t'ju zgjedhë ju si shokë të Tij dhe si përkrahës heroikë të Kaimit të premtuar. Lum cilido prej jush që do të pijë nga kupa e therorisë në shtegun e Tij. Ata prej jush, që Perëndia, me urtinë e Tij, do t'i ruajë e do t'i mbajë për të parë perëndimin e Yllit të udhërrëfimit Hyjnor, të Atij Pararendësi të Diellit të Revelacionit Hyjnor, duhet të kenë durim dhe të mbeten të sigurt e të patundur. Ata nuk duhet as të ngurrojnë e as të frikësohen. Sepse shpejt pas buçitjes së parë të borisë që do të godasë tokën me shfarosje e e vdekje, do të buçasë përsëri një thirrje tjetër, me të cilën të gjitha gjërat do të përtërihen e ringjallen. Atëherë do të revelohet domethënia e këtyre vargjeve të shenjta: 'Dhe pati një buçitje borie dhe të gjithë ata që janë në qiej e ata që janë mbi tokë mbaruan, përveç atyre që Perëndia u lejoi të jetonin. Pastaj pati një tjetër buçitje borie, dhe ja! duke u ngritur ata panë rreth e rrotull. Dhe atëherë toka ndriçoi me dritën e Zotit të saj, dhe Libri u hap, dhe u sollën Profetët e dëshmitarët; dhe u dha gjykimi midis tyre me paanësi; dhe askujt nuk iu bë padrejtësi'.62 Me të vërtetë ju them, pas Kaimit do të shfaqet Qayyúmi63. Sepse kur ylli i të Parit të ketë perënduar, do të dalë e do të ndriçojë gjithë botën dielli i bukurisë së Hysenit. Atëherë do të shpaloset në gjithë lavdinë e tij 'Misteri' dhe 'sekreti', për të cilin ka folur Sheik Ahmeti, që ka thënë: 'Misteri i kësaj Kauze duhet të shfaqet, dhe sekreti i këtij mesazhi duhet të përhapet'. Të arrish atë Ditë të ditëve do të thotë të kesh arritur lavdinë kurorëzuese të brezave të kaluar, dhe një vepër e mirë e bërë në atë epokë është baras me adhurimin e devotshëm të shekujve të panumërt. Sa shpesh ai shpirt i nderuar, Sheik Ahmeti, recitonte ato vargje të Kuranit të cilave iu referuam. Ç'rëndësi i jepte ai domethënies së tyre, si parashikim i ardhjes së atyre dy Revelacioneve binjake që do të vinë menjëherë njëri pas tjetrit, i destinuar çdonjëri prej tyre të mbulojë botën me tërë lavdinë e saj! Sa herë ka thirrur ai: 'Lum ai që do të njohë rëndësinë e tyre dhe do të shohë shkëlqimin e tyre!' Sa herë, duke m'u drejtuar mua, ai ka vërejtur: 'Asnjeri prej nesh nuk do të jetojë për të soditur lavdinë e tyre të shndritshme. Por shumë prej besnikëve midis nxënësve tuaj do të shohin Ditën, të cilën ne, mjerisht, nuk mund të shpresojmë kurrë ta shohim!' O shokët e mi të dashur! E madhe, shumë e madhe është Kauza! Sa e lartë është pozita ku ju ftoj! I madh është misioni për të cilin ju kam stërvitur e përgatitur! Përgatituni për të vepruar dhe pëqëndrojeni vështrimin te prmtimi i Tij. I lutem Perëndisë t'ju ndihmojë me dashamirësi t'u bëni ballë stuhive të provave e sprovave që do t'ju mësyjnë, t'ju bëjë të aftë të dilni të pacenuar e triumfues prej tyre dhe t'ju udhëheqë në fatin tuaj të lartë". PJESË E XHANISË BARASA 126 Çdo vit, në muajin e Zel Kadehut, Sejedi e kishte zakon të shkonte nga Qerbelaja në Kazemajn64 për të vizituar varret e imamëve. Ai kthehej në Qerbela në kohë për të vizituar, në ditën e Arafehut, mauzoleun e Imam Hysenit. Në atë vit, viti i fundit i jetës së tij, ai, duke i qëndruar besnik zakonit të vet, u nis nga Qerbelaja në ditët e para të muajit të Zel Kadehut, në vitin 1259 A.H.65, i shoqëruar nga disa prej shokëve e miqve të tij. Në ditën e katërt të atij muaji ai arriti në Xhami Barasa, që ndodhet në xhadenë midis Bagdadit dhe Kazemajnit, në kohë për të thënë lutjen e mesditës. Ai i tha muezinit të ftojë besnikët të mblidhen e të luten. Duke qëndruar nën hijen e një palme që ndodhej përballë xhamie, ai u bashkua me ata që ishin grumbulluar dhe sapo kishte përfunduar lutjen kur u shfaq papritur një arab, që iu afrua Sejedit dhe e përqafoi. "Tri ditë më parë", tha ai, "isha duke kullosur tufën time, kur papritur VENDPREHJA E SEJED KAZEMIT (GURI I VARRIT TASHMË I LËVIZUR) më zuri gjumi. Pashë në ëndërr Muhametin, Apostullin e Perëndisë, që m'u drejtua me këto fjalë: 'Vëru vesh, o bari, fjalëve të Mia, dhe ruaji ato në zemrën tënde. Sepse këto fjalë të Miat janë dëshmi e Perëndisë, të cilën po ta besoj ty. Në qoftë se do t'u qëndrosh besnik atyre, i madh do të jetë shpërblimi yt. Në qoftë e i lë pasdore, një ndëshkim i madh do të bjerë mbi ty. Më dëgjo; kjo është dëshmia që po të besoj ty: qëndro në oborrin e Xhami Barasasë. Ditën e tretë pas kësaj ëndrre, një pasardhës i derës sime, emri i të cilit është Sejed Kazem, bashkë me miq e shokë të tij do të zbresë nga kali, në orën e mesditës, nën hijen e një palme pranë xhamie. Aty do të bëjë lutjen e tij. Sapo vështrimi yt të bjerë mbi të, shko në prani të tij dhe jepi përshëndetjen time të përzemërt. Thuaji atij nga ana Ime: "Gëzohu, sepse ora e ikjes sate është afër. Pasitë të kesh kësaj Ai që është e Vërteta do të shfaqet.. Atëherë bota do të ndriçohet nga drita e fytyrës së Tij"'". Një buzëqeshje u duk në fytyrën e Sejed Kazemit kur përfundoi tregimi i ëndrrës së bariut. Ai tha: "Nuk ka asnjë dyshim për vërtetësinë e ëndrrës që ke parë". Shokët e tij u hidhëruan shumë. Duke iu drejtuar atyre, ai tha: "Vallë a nuk mëdoni ju mua për hir të atij të Vetmi të vërtetë, ardhjen e të cilit ne të gjithë e presim? A nuk doni ju që unë të vdes, në mënyrë që të shfaqet i Premtuari?". Ky episod, më është treguar në tërësinë e tij nga të paktën dhjetë persona, të gjithë të pranishëm në atë rast, të cilët konfirmuan hollësitë e tij. E megjithatë, shumë prej atyre që i panë me sytë e vet këto shenja të mrekullueshme kanë hedhur poshtë më pas të Vërtetën dhe nuk e kanë pranuar Mesazhin e Tij! 127 Lajmi për këtë ngjarje të çuditshme u përhap gjerësisht. Ai solli hidhërim në zemrat e atyre që e donin me të vërtetë Sejed Kazemin. Këtyre ai, me dashuri e gëzim të pamatur, u drejtoi fjalë ngushëllimi e shprese. Ai qetësoi zemrat e tyre të turbulluara, forcoi besimin e tyre dhe ndezi zellin e tyre. Me dinjitet e qetësi ai përfundoi pelegrinazhin dhe u kthye në Qerbela. Ditën që arriti ra i sëmurë dhe zuri shtratin. Armiqtë e tij përhapën fjalë se e kishte helmuar guvernatori i Bagdadit. Kjo ishte një shpifje e mirëfilltë e një gënjeshtër e plotë, sepse vetë Guvernatori kishte besim të plotë te Sejed Kazemi dhe e kishte konsideruar gjithnjë atë si një udhëheqës shumë të talentuar, të pajisur me intuitë të mprehtë e me karakter të paqortueshëm.66 Në ditën e Arafehut, në vitin 1259 A.H., para kohe në moshën gjashtëdhjetë vjeç, Sejed Kazemi, siç e kishte parë në ëndërr ai bari i thjeshtë, i la lamtumirën kësaj bote, duke lënë pas një grup dishepujsh të zjarrtë e të devotshëm, të cilët, të spastruar nga çdo dëshirë tokësore, u nisën në kërkim të të premtruarit të tyre të Shumëdashur. Trupi i tij i shenjtë u varros brenda oborrit të mauzoleut të Imam Hysenit.67 Vdekja e tij shkaktoi trazira në Qerbela, të ngjashme me ato që pushtuan popullsinë e saj një vit më parë,68 në vigjiljen e ditës së Arafehut, kur armiku fitimtar sulmoi portat e kështjellës dhe masakroi një numër të madh të banorëve të rrethuar të saj. Një vit më parë, atë ditë, shtëpia e tij u bë e vetmja strehë e paqes dhe e sigurisë për të braktisurit e njerëzit pa shtëpi, ndërsa tani ajo u bë një shtëpi e hidhërimit, ku ata që ai i kishte bërë shokë e i kishte ndihmuar vajtonin vdekjen e tij dhe mbanin zi për humbjen e tij.69 PJESA II - REVELACIONI I Báb-IT KAPITULLI III SHPALLJA E MISIONIT TË Báb-IT V dekja e Sejed Kazemit ishte sinjal për rigjallërimin e veprimtarisë në kampin armik. Të etur për karierë, të trimëruar nga ikja e tij dhe nga dëshpërimi që përfshiu pasuesit e tij, ata ripohuan pretendimet e u përgatitën të realizojnë ambiciet e tyre. Për një kohë, frika dhe ankthi mbushën zemrat e dishepujve besnikë të Sejed Kazemit, por me kthimin e Mulla Hysen Boshruit nga misioni tepër i suksesshëm, të cilin ia kishte besuar mësuesi i tij, trishtimi i tyre u davarit.1 129 Mulla Hyseni u kthye përsëri në Qerbela ditën e parë të Muharremit, të vitit 1260 Hixhri2. Ai mbushi me gëzim dhe forcë dishepujt e dëshpëruar të udhëheqësit të tij të shtrenjtë, ju kujtoi atyre premtimin e tij të patundur, ju lut për vigjilencë të parreshtur dhe përpjekje të pasosura në kërkimin e tyre për të Shumëdashurin e fshehur. Duke jetuar në fqinjësinë e ngushtë të shtëpisë që kishin okupuar Sejedët, ai, gjatë tri ditëve, ishte i zënë vazhdimisht me pranimin e vizitave nga një numër i konsiderueshëm i ngushëlluesve që nxituan t'i shprehin atij, si përfaqësues udhëheqës i dishepujve Sejedë, hidhërimin dhe brengosjen e tyre. Më pas ai thirri një grup nga bashkëpuntorët e tij më të shquar e më të besuar dhe u kërkoi të shpreheshin rreth dëshirave dhe amaneteve që la prijësi i tyre i ndjerë. Ata i treguan atij, që Sejed Kazemi, në mënyrë të përsëritur dhe me zjarr, i kishte urdhëruar të linin shtëpitë e tyre, të shpërndaheshin nga të gjitha anët, të spastronin zemrat nga çdo dëshirë boshe dhe t'i dedikoheshin kërkimit të Atij, ardhjen e të cilit ai e kishte përmendur aq shpesh. "Ai na tregoi, thoshin ata, që Objekti i kërkimit tonë tashmë ishte reveluar. Perdet që qëndruan midis jush dhe Atij janë të tilla që vetëm ju mund t'i hiqni nëpërmjet kërkimit tuaj të devotshëm. Asgjë nuk do t'u bëjë të aftë për t'i bërë copë-copë këto perde, përpos përpjekjeve të devotshme, pastërtisë së motiveve dhe mendjes së mbushur top. A nuk e ka reveluar Perëndia në Librin e Tij: 'Kush bën përpjekje për Ne, në rrugët Tona Ne do ta udhëheqim'?"3 "Përse, atëhere, vërejti Mulla Hyseni, ju kini zgjedhur të vonoheni në Qerbela? Ç'është kjo që nuk jini shpërndarë dhe nuk jini ngritur për të plotësuar amanetin e tij të hershëm?" "Ne e njohim dështimin tonë dhe dëshmojmë të gjithë para madhështisë tënde", ishte përgjigja e tyre. Besimi ynë tek ti është i tillë,që nëse ti pretendon të jesh i Premtuari, ne të gjithë do të të nënshtrohemi me qejf dhe padiskutim. Ne këtu premtojmë besnikërinë dhe bindjen tonë ndaj çdo gjëje që ti na urdhëron të kryejmë." "Mos e dhëntë Perëndia!", klithi Mulla Hyseni. "Qoftë larg nga lavdia e Tij që unë, që jam veç pluhur, të krahasohesha me Atë që është Zot i Zotërve! Nëse ju jini në një mendje me tonin dhe gjuhën e Sejed Kazemit, ju kurrë nuk duhet tu nxërë goja të tilla fjalë. Detyrimi juaj i parë, po ashtu edhe timi, është të zgjohemi e të plotësojmë me fjalë e me vepra amanetin e fundit të prijësit tonë të shtrenjtë." Ai u ngrit menjëherë nga vendi e shkoi drejt e te Mirza Hasan Gouhari, Mirza Mohiti dhe të tjera figura të mirënjohura mes dishepujve të Sejed Kazemit. Tek secili ai çoi pa frikë mesazhin e lamtumirës të prijësit të tij, theksoi karakterin e ngutshëm të detyrës së tyre dhe i nxiti ata të ngrihen e ta përmbushin atë. Njëri prej tyre vuri në dukje: "Armiqtë tanë janë shumë e të fuqishëm. Ne duhet të rrimë në këtë qytet dhe të ruajmë vendin vakant të prijësit tonë të ndjerë." Një tjetër tërhoqi vërejtjen: "Është detyra ime të qëndroj dhe kujdesem për fëmijët që Sejedi ka lënë pas". Mulla Hyseni e kuptoi menjëherë se përpjekjet e tij ishin pa bereqet. Duke kuptuar shkallën e budallallëkut, verbërisë dhe mosmirënjohjes së tyre, ai nuk foli më me ta. Ai u tërhoq duke i lënë ata në kërkimet e tyre boshe. 130 Pasi viti gjashtëdhjetë, viti që dëshmoi lindjen e Revelacionit të premtuar, sapo kishte aguar mbi botë, do të ishte me vend që, në këtë moment, të devijonim nga tema dhe të përmendnim traditat e natyrshme të Muhametit dhe imamëve të Besimit që bartin referime specifike ndaj këtij viti. Imam Xhaferi, i biri i Muhametit, kur u pyet në lidhje me vitin në të cilin Kaimi do të bëhej manifest, përsëriti si vijon: "Me të vërtetë, në vitin gjashtëdhjetë Kauza e Tij do të revelohet dhe emri i Tij do të përhapet kudo." Në veprat e të diturit famëmadh Mohjed Din Arabi, gjenden shumë referime në lidhje me vitin e ardhjes dhe emrin e Manifestimit të premtuar. Ndër to janë të mëposhtmet: "Ministrat dhe përkrahësit e Besimit të Tij do të jenë prej popullit të Persisë." "Në emrin e Tij, emrin e Ruajtësit [Ali] paraprin ai i Profetit [Muhametit]." "Viti i Revelimit të Tij është i barabartë me gjysmën e atij numri që plotpjestohet me nëntë [2520]." Mirza Muhamet Akbari, në poemat e tij që lidhen me vitin e Manifestimit, bën predikimet e mëposhtme: "Në vitin Gars [vlera numerike e shkronjave të të cilit është 1260] toka do të ndriçohet nga drita e Tij dhe në vitin Garaseh [1265] bota do të mbulohet me lavdinë e tij. Nëse ju jetoni deri në vitin Garasi [1270] ju do të dëshmoni se si kombet, sundimtarët, popujt dhe Besimi i Perëndisë do të jenë përtërirë të gjithë." Në një traditë të përshkruar nga Imam Aliu, Komandanti i Besnikëve, thuhet gjithashtu: "Në Gars do të mbillet Pema e udhëheqjes Hyjnore". SHTËPIA E MUJLLA HYSENIT NË BOSHRUJEH 131 Mulla Hyseni, pasi e çliroi veten nga detyrimi që ai ndjente për të nxitur dhe zgjuar bashkëdishepujt e tij, u nis nga Qerbelaja për Naxhaf. Me të ishte vëllai i tij, Muhamet Hasani dhe i nipi, Muhamet Bakeri, të cilët e kishin shoqëruar atë gjithmonë, që nga vizita e tij në qytetin e lindjes Boshruji, në provincën e Horasanit. Pasi arriti në Xhami Kufehun, Mulla Hyseni vendosë të rrijë atje dyzet ditë, i tërhequr nga jeta dhe i dhënë pas lutjes. Nëpërmjet agjërimit dhe lutjeve natën, ai pregatiti veten për veprën e shenjtë, që së shpejti do të ndërmerrte. Në ushtrimin e këtyre akteve adhuruese atë e shoqëronte vetëm vëllai i tij, kurse i nipi, që kujdesej për kërkesat e tyre ditore, ndiqte agjërimin dhe në kohën e lirë bashkohej me devocionet e tyre. 132 Heshtja e varrit, që i rrethonte ata, u prish papritur pas pak ditësh me mbërritjen e Mulla Ali Bastamit, një nga dishepujt më të shquar të Sejed Kazemit. Ai, së bashku me dymbëdhjetë shokë, mbërriti në Xhami Kufehun, ku gjeti bashkëdishepullin e tij Mulla Hysen të zhytur në mendime e lutje. Mulla Aliu ishte i paisur me një dituri aq të gjerë dhe ishte aq thellë i familjarizuar me mësimet e Sheik Ahmetit sa shumë vetë e vlerësonin atë superior edhe ndaj Mulla Hysenit. Në disa raste ai u përpoq të mësonte nga Mulla Hyseni destinacionin e tij pas përfundimit të kësaj periudhe devocionesh. Por çdo moment që matej t'i afrohej atij, ai e gjente aq të zhytur në devocionet e tij sa e shihte të pamundur të bënte një pyetje. Atëhere ai vendosi të tërhiqej nga shoqëria e njerëzve, si ai, për dyzet ditë. Të gjithë shokët ndoqën shembullin e tij, me përjashtim të tre vetëve, që vepruan si ndihmës personalë të tyre. 133 Sapo plotësoi dyzet ditët e veçimit, Mulla Hyseni me dy bashkudhëtarët e tij u nis për Naxhaf. Ai la me natë Qerbelanë, gjatë rrugës vizitoi faltoren e Naxhafit dhe vazhdoi drejt Busherit, në Gjirin Persik. Atje filloi lutjen për të Shumëdashurin e dëshirës së tij të zemrës. Atje, për herë të parë, ai ndjeu aromën e Atij, që për vite kishte udhëhequr në atë qytet jetën e qytetarëve tregtarë e të qytetarëve të thjeshtë. Atje thithi aromën e ëmbël të shenjtërisë, me të cilën muzat e panumërta të të Shumëdashurit me aq begati kishin mbarsur atmosferën e atij qyteti. 134 Megjithatë, ai nuk mund të qëndronte gjatë në Busher. I tërhequr si me një magnet, që dukej sikur e tërhiqte atë papërmbajtshëm drejt veriut, ai vazhdoi drejt Shirazit. Pasi arriti portën e qytetit, ai udhëzoi të vëllanë dhe të nipin të shkojnë drejt e te Xhamia Ilhani dhe të qëndronin atje deri sa të vinte ai. Ai kishte shpresë që, me vullnetin e Perëndisë, do të arrinte në kohë për t'u bashkuar me ta në lutjen e mbrëmjes. 135 Pikërisht atë ditë, pak orë para perëndimit të diellit, ndërsa ishte duke ecur jashtë portës së qytetit, sytë e tij ndeshën papritur tek një i Ri me pamje të shkëlqyer, që mbante një çallmë jeshile dhe që, duke ecur drejt tij, e përshëndeti me një buzëqeshje dashamirëse mirëseardhjeje. Ai e përqafoi Mulla Hysenin me dashamirësi sikur të ishte një mik i tij i ngushtë e i vjetër. Mulla Hyseni në fillim e mendoi atë si një dishepull të Sejed Kazemit, që duke ditur ardhjen e tij në Shiraz, kishte dalë ta mirëpriste. 136 Mulla Ahmet Kazvini, martiri, që në shumë raste kishte dëgjuar Mulla Hysenin t'u rrëfente besimtarëve të hershëm historinë e lëvizjes së tij dhe intervistën historike me Báb-in, më ka treguar si vijon: "Unë kam dëgjuar Mulla Hysenin në mënyrë të përsëritur dhe të gjallë, të përshkruajë rrethanat e këtij takimi të shquar: 'I Riu që më takoi mua jashtë portës së Shirazit më mbuloi me dashuri e përzemërsi. Ai më bëri një ftesë miqësore për të vizituar shtëpinë e Tij dhe atje më freskoi pas udhëtimit tim të lodhshëm. Unë kërkova të falur, duke pohuar se dy shokët e mi tashmë e kishin organizuar qëndrimin tim në atë qytet dhe se ishin duke më pritur. "Lëri ata nën kujdesin e Perëndisë", ishte përgjigja e Tij, "Sigurisht që Ai do t'i mbrojë dhe ruajë ata". Pasi tha këto fjalë Ai më ftoi ta ndiqja.Unë isha thellësisht i prekur nga ëmbëlsia e sjelljes akoma imponuese me të cilën ai i Ri i panjohur foli me mua. Pasi e pasova Atë, ecja e Tij, hijeshia e zërit të Tij, dinjiteti i qëndrimit të Tij, shërbyen për të shtuar përshtypjet e mia të para për këtë takim të papritur. PAMJE TË XHAMISË ILHANI PAMJE E PËRGJITHSHME E SHIRAZIT 137 "'Ne shpejt e pamë veten duke qëndruar tek porta e një shtëpie me pamje modeste. Ai trokiti në derë, që u hap shpejt nga një shërbëtor etiopian. "Hyr këtu në paqe, i sigurt"70, ishin fjalët e Tij, ndërsa kaloi pragun dhe më bëri shenjë ta pasoja. Ftesa e Tij, e shprehur me pushtet e madhështi, përshkoi shpirtin tim. Unë e konsiderova një ogur të mirë pritjen me të tilla fjalë, qëndrimin që bëra në pragun e shtëpisë së parë që bujta në Shiraz, qyteti, atmosfera e thellë e të cilit kishte shkaktuar një përshtypje të papërshkrueshme tek mua. A nuk më bën të zotin, mendova me vete, vizita në këtë shtëpi për t'ju afruar më tepër Objektit të kërkimit Tim? A nuk e shpejton fundin e periudhës së mallit të madh, të kërkimit të zellshëm, të ankthit të shtuar, që një kërkim i tillë përfshin? Pasi hyra në shtëpi dhe ndoqa Mikpritësin në dhomën e Tij, një ndjenë e gëzimit të patreguar pushtoi qenien time. Sapo u ulëm, Ai porositi të sillej një ibrik me ujë dhe më ftoi të pastroja duart e këmbët nga pisllëku i udhëtimit. Unë i kërkova lejë të mos isha në praninë e Tij dhe ta bëja pastrimin në një dhomë fqinje. Ai refuzoi të pranonte kërkesën time dhe vazhdoi të hedhë ujë mbi duart e mia. Më pas Ai më dha të pija nga një pije freskuese, pas së cilës kërkoi samovarin71 dhe e përgatiti Vetë çajin që më ofroi mua. 138 "'I befasuar nga veprimet e Tij me mirësi të jashtëzakonshme, unë u ngrita për t'u nisur. "Koha për lutjen e mbrëmjes po afrohet", guxova të them unë. "Unë ju kam premtuar shokëve të jem me ta në atë orë në Xhaminë Ilhani." Me mirësjellje dhe qetësi absolute Ai u përgjigj: "Ju sigurisht duhet ta realizoni orën tuaj të kthimit të kushtëzuar nga vullneti dhe pëlqimi i Perëndisë. Duket se vullneti i Tij ka urdhëruar ndryshe. Ju s'kini pse të trëmbeni se mos kini thyer fjalën e dhënë." Dinjiteti dhe vetsiguria e Tij më bënë të heshtja.Unë u pastrova përsëri dhe u pregatita për lutje. Ai, gjithashtu, qëndroi pranë meje dhe u lut. Duke u lutur, unë çlirova shpirtin tim, që ishte shumë i ndrydhur, si nga misteri i kësaj bisede ashtu dhe nga tendosja e stresi i kërkimit tim. Unë mërmërita këtë lutje: "Unë jam përpjekur me gjithë shpirt, O Perëndia im dhe deri tani nuk kam mundur ta gjej Lajmëtarin Tënd të premtuar. Unë dëshmoj që fjala Jote nuk shuhet dhe premtimi Yt është i sigurt." DHOMË NË XHAMINË ILHANI, SHIRAZ, KU U TAKUAN Báb-I ME MULLA HYSENIN 139 "'Ajo natë, ajo natë e paharrueshme, ishte mbrëmja që paraprinte ditën e pestë të Xhamadijol Avalit, të vitit 1260 Hixhri72. Një orë para perëndimit të diellit, Mikpritësi filloi të bisedojë më mua. "Pas Sejed Kazemit", më pyeti Ai, "cilin vlerësoni ju si pasardhës të tij dhe udhëheqësin tuaj?" "Në çastin e vdekjes së tij", iu përgjigja, "mësuesi ynë, që po na linte, na këshilloi me këmbëngulje të linim shtëpitë tona, të shpërndaheshim nga të gjitha anët, në kërkim të të Shumëdashurit të Premtuar. Prandaj, unë kam udhëtuar drejt Persisë, jam ngritur të plotësoj amanetin e tij dhe akoma jam i angazhuar me kërkimin tim." "A ju ka dhënë mësuesi juaj", pyeti Ai më pas, "detaje të hollësishme për tiparet dalluese të Njeriut të premtuar?" "Po", ju përgjigja unë, PEMË PORTOKALLI E MBJELLË NGA Báb-IT NË KOPSHTIN E SHTËPISË SË TIJ NË SHIRAZ "Ai është me prejardhje të kulluar, me parardhës të famshëm dhe pinjoll i Fatimesë. Përsa i përket moshës, Ai është më shumë se njëzet dhe më pak se tridhjet vjeç. Ai është i pajisur me dije të lindura. Është me shtat mesatar, ka lënë duhanin dhe nuk ka mangësi trupore". Ai heshti një çast dhe më pas zëri i tij drithërues deklaroi: "Shiko, të gjitha këto shenja manifestohen tek Unë!" Më pas Ai shqyrtoi më vete secilën prej shenjave të sipërpërmendura dhe si konkluzion provoi që secila prej tyre gjente zbatim në personin e Tij. Unë isha tepër i befasuar dhe sjellshëm vërejta: "Ai, ardhjen e Të Cilit ne presim, është një Njeri i shenjtërisë së paarritshme dhe Kauza që Ai do revelojë, Kauzë e fuqisë së jashtëzakonshme. Të shumta dhe të ndryshme janë kërkesat që duhet të plotësojë Ai, që pretendon të jetë mishërimi i dukshëm i saj. Sa shpesh i ishte referuar Sejed Kazemi pafundësisë së dijes së Njeriut të premtuar! Sa shpesh ai thoshte: 'Dija ime s'është veçse një pikë po të krahasohet me dijen me MANGALLI DHE SAMOVARI I Báb-IT të cilën është pajisur Ai. Të gjitha njohuritë e mija janë veçse një grimcë pluhuri përballë pafundësisë së dijes së Tij. Pra, ndryshimi është i pamatshëm.'" Sapo këto fjalë dolën nga goja ime, më mbërtheu një frikë dhe pendim i tillë sa nuk mund as ta fshihja e as ta shpiegoja. E qortova rëndë veten dhe vendosa në moment të ndërroja qëndrimin dhe të zbutja tonin. Ju betova Perëndisë që nëse Mikpritësi im do të dilte përsëri në temë, unë do t'i përgjigjesha me përulje të madhe duke thënë: "Nëse ti je i gatshëm të provosh pretendimin tënd, ti me siguri absolute do të më çlirosh nga ankthi e tensioni që kaq rëndë shtypin shpirtin tim.Unë me të vërtetë do të jem borxhli ndaj teje për një çlirim të tillë." Kur fillova kërkimin tim, unë vendosa të marr parasysh dy standartet e mëposhtme nëpërmjet të cilëve të mund të vlerësoja vërtetësinë e kujtdoqoftë që mund të pretendonte të ishte i premtuari i Kaimit. I pari ishte një traktat, që e kisha hartuar vetë, duke u mbështetur mbi mësimet e thella e të fshehura të parashtruara nga Sheik Ahmeti dhe Sejed Kazemi. Kujtdo që do të DHOMA (MAJTAS) KU LINDI Báb-I NË SHIRAZ PERIFERI TË SHIRAZIT KU Báb-I SHKONTE SHPESH PËR TË SHËTITUR PAMJE TË DHOMËS SË SIPËRME TË SHTËPISË SË Báb-IT NË SHIRAZ, KU DEKLAROI MISIONIN E TIJ më dukej mua i aftë për të zbuluar aluzionet misterioze që bëheshin në atë traktat, unë do t'i paraqitja kërkesën e dytë dhe do t'i kërkoja të zbulonte, pa hezitimin dhe reflektimin më të vogël, një koment mbi Suren e Jozefit, me një gjuhë dhe stil krejt të ndryshëm nga standartet ekzistuese të kohës. Unë paraprakisht i kisha kërkuar Sejed Kazemit më vete, të shkruante një koment rreth së njëjtës Sure, të cilin ai e refuzoi duke thënë: "Kjo, në të vërtetë, është jashtë mundësive të mija. Ai, Njeriu i madh, që vjen pas meje, papyetur, do ta zbulojë atë për ty. Ai koment do të përbëjë një nga testimonitë më me peshë të vërtetësisë së Tij dhe një nga faktet më të qartë të lartësisë së pozitës së Tij."73 140 "'Unë isha duke tjerrë këto gjëra në mendjen time, kur Mikpritësi im i shquar nënvizoi përsëri: "Këqyr me vëmendje. A mund të jetë Personi që kishte ndërmend Sejed Kazemi një tjetër, përveç se Unë?" Paskëtaj unë u ndjeva i detyruar të paraqitja para Tij një kopje të traktatit që e kisha me vete. "A do ta lexoni këtë libër timin", e pyeta unë, "e të shihni faqet e tij me sy tolerues? Unë ju lutem të mos i vini re dobësitë dhe mangësitë e mia." Ai hijshëm u pajtua me dëshirën time. E hapi librin, shikoi pasazhe të caktuara, e mbylli dhe filloi të më drejtohej mua. Brenda pak minutash, Ai kishte zbuluar, me fuqi dhe joshje karakteristike, të gjitha misteret e tij dhe kishte zgjidhur të gjitha problemet e tij. Pasi plotësoi me gjithë dëshirën time, brenda një kohe aq të shkurtër, detyrën që unë kisha pritur ta përmbushte, Ai më pas shtjelloi për mua të verteta të caktuara që nuk mund të gjendeshin as në thëniet e njohura të imamëve të Besimit, as në shkrimet e Sheik Ahmetit dhe Sejed Kazemit. Këto të vërteta, të cilat unë kurrë nuk i kisha dëgjuar më parë, dukeshin të pajisura me gjallëri e forcë ripërtëritëse. "Sikur të mos ishe miku Im", pohoi Ai më pas, "pozicioni tënd në të vërtetë do të kishte qenë i hidhur. Hiri gjithpërfshirës i Perëndisë të ka shpëtuar ty. Është e drejtë e Perëndisë të provojë shërbëtorët e Tij dhe jo e shërbëtorëve të Tij ta gjykojnë Atë sipas standarteve të tyre të mangëta. Sikur Unë të mos zgjidhja enigmat e tua, a mund të vlerësohej Realiteti që shkëlqen brenda Meje si i pafuqishëm ose dija Ime të akuzohej si e gabuar? Jo, për drejtësinë e Perëndisë!, në këtë ditë, popujt dhe kombet e Lindjes dhe të Perëndimit duhet të nxitojnë tek ky prag dhe të kërkojnë të pajisen këtu me hirin rigjallërues të të Plotmëshirshmit. Kush ngurron do të jetë në të vërtetë në një humbje të plotë. A nuk dëshmojnë popujt e botës se qëllimi kryesor i krijimit të tyre është dija dhe adhurimi i Perëndisë? Ajo i bën ata të ngrihen, aq herët dhe spontanisht sa ju jini ngritur, e të kërkojnë me vendosmëri DHOMA E TIJ E GJUMIT DHOMA E NËNËS SË TIJ DHOMA E TIJ E NDENJIES PAMJE TË SHTËPISË SË Báb-IT NË SHIRAZ e qëndrueshmëri të Shumëdashurin e tyre të premtuar." Ai pastaj vijoi: "Tani është koha për të reveluar komentin mbi Suren e Jozefit." Ai mori penën e Tij dhe me një shpejtësi të pabesueshme reveloi gjithë Suren e Mulkut, kapitulli i parë i komentit të Tij mbi Suren e Jozefit. Efekti shfrenues i mënyrës me të cilën Ai shkruante ngrihej nga intonacioni i ëmbël i zërit të Tij, që shoqëronte të shkruarit. Ai, për asnjë moment, nuk e ndërpreu lumin e vargjeve që ridhte nga pena e Tij. Ai nuk pushoi asnjëherë derisa e përfundoi Suren e Mulkut. Unë rrija i ngazëllyer nga magjia e zërit dhe nga forca gjithpërfshirëse e revelacionit të Tij. Më në fund u ngrita padashur nga vendi dhe ju luta të më lejonte të nisesha. Ai duke buzëqeshur më ofroi të rrija ulur dhe tha: "Nëse ti ikën në një gjendje të tillë, kushdo që të shikon me siguri do të thotë: 'I gjori djalë, e ka humbur toruan'". Në atë moment ora shënonte dy e njëmbëdhjetë minuta pas perëndimit të diellit74. Ajo natë, Mbrëmja e ditës së pestë të Xhamadijol Avalit, e vitit 1260 Hixhri, korespondonte me mbrëmjen që parapriu ditën e gjashtëdhjetëepestë pas Nevruzit, që ishte gjithashtu mbrëmja e ditës së gjashtë të Hordadit, të vitit Nahang. "Kjo natë", deklaroi Ai, "pikërisht kjo orë, do të festohet në ditët që vijnë si një nga më të mëdhatë e më të rëndësishmet e të gjitha festave. Falëndero Perëndinë që të ka ndihmuar me hir për të plotësuar dëshirën e zemrës tënde dhe të ka dhënë të pish me fund nga vera e taposur e fjalës së Tij. 'Lum ata që ja arrijnë kësaj dite.'"75 141 "'Orën e tretë pas perëndimit të diellit, Mikpritësi im porositi të shtrohej darka. I njëjti shërbëtor etiopian u duk përsëri dhe shtroi para nesh ushqimin më të zgjedhur. Ai vakt i shenjtë përtëriti si trupin ashtu edhe shpirtin tim. Në praninë e Mikpritësit tim, në atë orë, unë ndjeva sikur isha duke ngrënë nga frutat e Parajsës. Unë nuk mund veçse të mrekullohesha nga sjelljet e përkujdesjet e devotshme të atij shërbëtori etiopian, jeta e të cilit dukej se ishte transformuar nga ndikimi ripërtëritës i Mjeshtrit të tij. Atëhere, për herë të parë, unë kuptova rëndësinë e asaj shprehjeje të mirënjohur tradicionale atribuar ndaj Muhametit: "Unë kam përgatitur për besimtarët dhe të drejtët midis shërbëtorëve të Mi atë që syri nuk e ka parë, veshi s'e ka dëgjuar dhe zemra njerëzore nuk e ka konceptuar." Nëse Mikpritësi im i ri nuk kishte tjetër pohim ndaj madhështisë, kjo ishte e mjaftueshme - se Ai më priti mua me aq mikpritje e dashamirësi sa që unë isha i bindur se ato nuk mund t'i shfaqte asnjë qenie tjetër njerëzore. 142 "'Unë mbeta gojëhapur nga fjala e Tij, duke harruar orën dhe ata që më prisnin. Papritur thirrja e Muezinit, që ftonte besimtarët për lutjen e mëngjesit, më zgjoi nga gjendja e ekstazës, në të cilën dukej se kisha rënë. Të gjitha kënaqësitë, të gjitha lavditë e parrëfyeshme, të cilat Urtiploti i ka numëruar në Librin e Tij si pasuri të paçmuara të njerëzve të Parajsës - këto më dukej se po i provoja atë natë. Më duket se isha në një vend për të cilin vërtetësisht mund të thuhej: "Aty s'ka mundim që të na kapë dhe s'ka dobësi ta na prekë"; "As diskutime pa bukë, as ndonjë falsitet nuk do të dëgjohet atje, por vetëm thirrja: 'Paqe! Paqe!'; "Tirrja e tyre atje do të jetë: 'Lavdia qoftë me Ty, O Perëndi!', dhe përshëndetja e tyre atje do të jetë: 'Paqe!' Dhe mbyllja e thirrjes së tyre: 'Lëvduar qoftë Perëndia, Zoti i gjithë krijesave!'"76 143 "'Atë natë më iku gjumi. Unë isha i magjepsur nga muzika e atij zëri që ulej e ngrihej sikur Ai këndonte; tani ngrihej pasi Ai revelonte vargjet e Kajumol Asmait77, përsëri merrte harmoninë eterike e të butë pasi Ai shqiptonte lutjet që po revelonte.78 Në lutjet fund të çdo lutjeje, Ai do të përsëriste këtë varg: "Qoftë larg nga lavdia e Zotit, Lavdiplotit, ajo që krijesat e Tij pohojnë për Të! Qoftë paqja mbi Lajmëtarët e Tij! Qoftë lëvduar Perëndia, Zoti i të gjitha qenieve!"79 144 "'Pastaj Ai m'u drejtua mua me këto fjalë: "O ti që je i pari që Më besove! Me të vërtetë Unë them, Unë jam Báb-i, Porta e Perëndisë dhe ti je Bábol Báb-i, porta e kësaj Porte. Në fillim, tetëmbëdhjetë shpirt duhet që, spontanisht e me pëlqimin e tyre, të më pranojnë Mua dhe të njohin të vërtetën e Revelacionit Tim. Të paftuar dhe të paparalajmëruar, secili prej tyre, në mënyrë të pavarur, duhet të kërkojë për të më gjetur Mua. Dhe kur numri i tyre të jetë plotësuar, një prej tyre duhet të zgjidhet për të më shoqëruar Mua gjatë pelegrinazhit Tim në Mekë e Medinë. Atje unë do të shpërndaj Mesazhin e Perëndisë tek Sharifi i Mekës. Pastaj do të kthehem në Kufeh, ku përsëri, në Xhaminë e atij qyteti të shenjtë, do të manifestoj Kauzën e Tij. Është detyra KORNIZË DRITAREJE DHE DERË SHKALLET QE TË ÇOJNË NË ORIGJINALE DHOMËN E DEKLARIMIT HYRJA PAMJE TË SHTËPISË SË Báb-IT NË SHIRAZ, KU AI DEKLAROI MISIONIN E TIJ tënde të mos zbulosh as tek shokët e tu, as tek ndonjë shpirt tjetër, atë që ke parë e dëgjuar. Qofsh i zënë me lutje dhe mësime në Xhaminë Ilhani. Unë, gjithashtu, do të jem atje me ju në lutje grigje. Kujdes se mos qëndrimi yt ndaj Meje tradhton sekretin e besimit tënd. Ti duhet të vazhdosh këtë detyrë dhe të mbash këtë qendrim deri sa të nisesh për Hixhaz. Para se të nisemi, ne do të caktojmë për secilin nga tetëmbëdhjetë shpirtët misionin e tij të veçantë dhe do t'i dërgojmë ata përpara për të plotësuar detyrën e tyre. Ne do t'i udhëzojmë ata të mësojnë Fjalën e Perëndisë dhe të ngjallin shpirtërat e njerëzve". Pasi më tha këto fjalë, Ai më largoi nga prania e Tij. Duke më shoqëruar drejt derës së shtëpisë, Ai më besoi nën kujdesin e Perëndisë. 145 "'Ky Revelacion, që kaq papritur dhe vrullshëm u fut tek mua, erdhi si një vetëtimë që, për një kohë, u duk se mpiu aftësitë e mia.80 Unë isha i verbuar nga shkëlqimi marramendës dhe i pushtuar nga forca e tij dërmuese. Eksitimi, gëzimi, ankthi dhe çudia trazoheshin në thellësitë e shpirtit tim. Mbizotërues ndaj këtyre emocioneve ishte një ndjenjë kënaqësie dhe force, e cila ngjante se më kishte shndërruar mua. Sa i dobët dhe i pafuqishëm ndjehesha më parë, sa i brengosur dhe i druajtur! Atëhere, aq shumë më dridheshin duart e këmbët sa nuk mundja as të shkruaja, as të ecja. Ndërsa tani njohja e këtij Revelacioni e kishte elektrizuar tërë qenien time. Ndjeja se zotëroja një guxim dhe forcë të atillë sa që edhe sikur bota, të gjithë njerëzit dhe diktatorët e saj, të ngriheshin kundër meje, unë, i vetëm dhe i patrembur, do t'i qëndroja sulmit të tyre të furishëm. Universi nuk dukej veçse një dorë dhé në grushtin tim. Unë ngjaja të isha mishërimi i Zërit të Gavrilit, që thërriste për gjithë njerëzimin: "Hej, zgjohuni! se Drita e mëngjesit ka aguar. Ngrihuni,se Kauza e tij u bë manifest. Portali i hirit të Tij është hapur plotësisht, hyni atje, o njerëz të botës! Sepse Ai që është i Premtuari juaj ka ardhur!" 146 "'Në një gjendje të tillë unë lashë shtëpinë e tij dhe u bashkova me vëllanë e nipin im. Një numër i madh i pasuesve të Sheik Ahmetit, që kishin dëgjuar për mbërritjen time, ishin grumbulluar në Xhaminë Ilhani për të më takuar. Besnik ndaj orientimeve të të Shumëdashurit tim të ri që gjeta, e vura veten menjëherë për të përmbushur dëshirat e Tij. Pasi fillova të organizoj klasat e të kryej devocionet e mia, një turmë e madhe njerëzish u mblodh gradualisht rreth meje. Krerë të fesë dhe ofiqarë të qytetit erdhën për të më vizituar. Ata u mrekulluan nga shpirti që shfaqnin leksionet e mia, duke mos ditur që Burimi nga rridhte kjo dije nuk ishte tjetër veçse Ai, ardhjen e të cilit shumica e tyre po e prisnin me padurim. 147 "'Gjatë atyre ditëve, Báb-i më ftoi ta vizitoja në shumë raste. Ai do të dërgonte natën në xhami, të njëjtin shërbëtor etiopian, për të më sjellë mesazhin e Tij të mirëpritjes aq të përzemërt. Çdo herë që e vizitoja e kaloja gjithë natën në prani të Tij. I magjepsur nga hijeshia e shprehjes së Tij, i shkëputur nga bota, kujdesjet e kënaqësitë e saj, rrija zgjuar tek këmbët e Tij deri në agim. Sa shpejt që fluturonin ato orë të vyera! Në agim, me gjysmë zemre, largohesha nga prania e Tij. O sa me padurim prisja të vinte ora e mbrëmjes! Me ç'ndjenjë trishtimi dhe keqardhjeje e shihja ditën që agonte! Në një prej këtyre vizitave të natës, Mikpritësi im m'u drejtua me këto fjalë: "Nesër do të mbërrijnë trembëdhjetë nga shokët e tu. Trego perzemërsinë më të madhe për secilin prej tyre. Mos i ler vetëm, sepse ata ia kanë dedikuar jetën kërkimit të të Shumëdashurit të tyre. Lutju Perëndisë i bëftë të zot për të ecur të sigurtë në shtegun që është më i ngushtë se një fije floku dhe më i mprehtë se shpata. Disa prej tyre do të konsiderohen, me syrin e Perëndisë, si dishepuj të Tij të zgjedhur e të preferuar. Sa për të tjerët, ata do të mbeten në mes të rrugës. Fati i pjesës së mbetur do të mbetet i padeklaruar deri sa gjithçka që është e fshehur të bëhet manifest."1 148 "'Po atë mëngjes, me lindjen e diellit, kur sapo isha kthyer nga shtëpia e Báb-it, Mulla Ali Bastami, i shoqëruar nga aq shokë sa më kishte thënë Báb-i, mbërriti në Xhaminë Ilhani. Unë menjëherë fillova të siguroj paisjet për rehatimin e tyre. Një natë, pak ditë pas mbërritjes së tyre, Mulla Aliu, si zëdhënës i shokëve të vet, shprehu ndjenja që ai nuk mund t'i ndrydhte më gjatë. "Ti e di mirë", tha Ai, "se sa i madh është besimi ynë tek ti. Ne të sjellim kaq besnikëri, sa nëse ti do të pretendoje të ishe i premtuari Kaim, ne të gjithë pa hezitim do të të nënshtroheshim. Të bindur ndaj thirrjeve të tua, ne kemi braktisur shtëpitë tona dhe kemi ecur përpara në kërkim të të Shumëdashurit të premtuar. Ti ishe i pari që na dhe këtë shembull fisnik. Ne kemi ecur në gjurmët e tua. Ne kemi vendosur të mos i rreshtim përpjekjet deri sa të gjejmë Objektin e kërkimit tonë. Ne të kemi ndjekur në këtë vend, të gatshëm për të pranuar këdo që pranon ti, me shpresën e kërkimit të strehës mbrojtëse të Tij dhe të kalimit me sukses përmes gurgulesë dhe trazimit që duhet të sinjalizojë Orën e fundit. Përse ndodh që ne të shohim ty tani duke mësuar njerëzit e duke drejtuar lutjet e devocionet e tyre me qetësi të jashtëzakonshme? Shenjat e trazimit dhe pritjes duket se janë zhdukur nga fytyra tënde. Të lutemi na trego arsyen, që edhe ne të çlirohemi nga gjendja jonë e tanishme e ankthit dhe e dyshimit." "Shokët e tu", thashë unë më mirësi, "natyrshëm mund t'ia atribuojnë paqen dhe vetëpërmbajtjen time lartësimit që unë duket të kem marrë në këtë qytet. Por e vërteta është larg prej kësaj. Unë të siguroj se bota, me gjithë salltanetet dhe joshjet e saj, nuk mund ta largojë kurrë këtë Hysen e Boshrujehut nga i Shumëdashuri i tij. Unë jam betuar që me fillimin e kësaj ndërmarrjeje të shenjtë të vulos me gjak destinacionin tim. Për hir të Tij kam mirëpritur zhytjen në një oqean dertesh. Unë nuk kam mall për gjërat e kësaj bote, por digjem vetëm për kënaqësinë e plotë të të Shumëdashurit tim. E derisa të derdh gjakun në emër të Tij, zjarri që flakëron brenda meje nuk do të shuhet. Lus Perëndinë, rrofsh ti për të dëshmuar atë ditë. Mos kanë menduar vallë shokët e tu se për shkak të thellësisë së mallit dhe qëndrueshmërisë së përpjekjeve të mia, Perëndia, me mëshirën e Tij të pafundme, ka denjuar me mirësjellje të hapë Portën e hirit të Tij para fytyrës së Mulla Hysenit dhe, duke dashur të fsheh këtë fakt, me urtinë e Tij të padepërtueshme më ka urdhëruar të angazhohem në të tilla kërkime?" Këto fjalë e trazuan shpirtin e Mulla Aliut. Ai e thithi menjëherë kuptimin e tyre. Me sy të përlotur ai m'u përgjërua t'i zbuloj identitetin e Atij, që kishte kthyer trazimin tim në paqe e kishte shndruar ankthin tim në siguri. "Të betohem", u lut ai, "më jep një çikë nga ajo gllënkë e shenjtë, që Dora e mëshirës të ka dhënë për të pirë, sepse ajo me siguri do të shuajë etjen time dhe do të më lehtësojë dhimbjen e mallit në zemrën time." "Mos m'u lut mua të ta bëj këtë favor", iu përgjigja unë. Qoftë besimi yt me Të, sepse Ai me siguri do t'i udhëheqë hapat e tu dhe do ta qetësojë gurgulenë e zemrës sate."'" 149 Mulla Aliu nxitoi te shokët e tij dhe i njohu me natyrën e bisedës që pati me Mulla Hysenin. Flakëruar nga zjarri që kishte ndezur në zemrat e tyre përmbajtja e asaj bisede, ata u shpërndanë menjëherë dhe, duke kërkuar vetminë e strehëzave të tyre, u lutën, përmes agjërimit dhe faljeve, të hiqej sa më parë perdja që qëndronte midis tyre dhe njohjes së të Shumëdashurit. Ata u lutën në heshtje: "O Perëndi, O Perëndia ynë! Ne të falemi vetëm Ty dhe vetëm Ty të kërkojmë ndihmë. Na udhëhiq, të lutemi, në Shtegun e drejtë, O Zot, Perëndia Ynë! Përmbush çfarë na ke premtuar nëpërmjet Apostujve të Tu dhe mos na turpëro në Ditën e Ringjalljes. Me të vërtetë, Ti nuk do ta thyesh premtimin Tënd." 150 Në ditën e tretë të faljes, ndërsa ishte i zhytur në lutje, Mulla Ali Bastami pati një vegim. Para iu shfaq një dritë dhe, hej! ajo dritë filloi të lëvizë para syve të tij. I bërë për vete nga shkëlqimi i saj ai e ndoqi derisa më në fund ajo e çoi tek i Shumëdashuri i tij i premtuar. Pikërisht në atë orë, në orën e mesnatës, ai u ngrit e, i ngazëllyer prej haresë dhe i dehur prej kënaqësisë, hapi derën e dhomës dhe nxitoi te Mulla Hyseni e iu hodh në krahë shokut të tij të respektuar. Mulla Hyseni e përqafoi me shumë përzemërsi dhe i tha: "Lëvduar qoftë Perëndia Që na ka drejtuar këtu! Ne nuk do ishim drejtuar sikur të mos na udhëhiqte Perëndia!" 151 Pikërisht në agimin e atij mëngjesi, Mulla Hyseni, i ndjekur dhe nga Mulla Aliu, nxitoi në rezidencën e Báb-it. Në hyrje të shtëpisë së Tij takuan shërbëtorin besnik etiopian, që, sa i pa, i njohu dhe i përshëndeti me këto fjalë: "Para agimit, u thirra në prani të Mjeshtrit tim, që më udhëzoi të hapja derën e shtëpisë e të prisja në pragun e saj. 'Dy miq', tha Ai, 'do të mbërrijnë këtë mëngjes herët. Shprehu atyre një mirëseardhje të ngrohtë në emrin Tim. Thuaju nga Mua: "Hyni këtu në emër të Perëndisë."'" 152 Takimi i parë i Mulla Aliut me Báb-in, që ishte analog me takimin e Mulla Hysenit, ndryshonte vetëm në këtë pikë: ndërsa në takimin e mëparshëm dëshmitë dhe testimonitë e misionit të Báb-it ishin kqyrur e shtjelluar me kujdes, këtë radhë të gjitha argumentet ishin lënë mënjanë dhe asgjë nuk mbizotëronte, përveç ndjenjës së adhurimit të madh, miqësisë së ngushtë dhe të zjarrtë. E tërë dhoma dukej sikur ishte gjallëruar nga fuqia hyjnore që buronte prej fjalës së Tij frymëzuese. Çdo gjë në atë dhomë dukej sikur drithërohej nga kjo testimoni: "Me të vërtetë, me të vërtetë, agimi i Ditës së re ka aguar. Njeriu i premtuar është kurorëzuar në zemrat e njerëzve. në dorën e Tij Ai mban kupën mistike, kupën e pavdekësisë. Qofshin bekuar ata që pinë prej saj!" 153 Secili nga dymbëdhjetë shokët e Mulla Aliut, gjatë kthimit dhe me përpjekjet e veta, kërkoi dhe gjeti të Shumëdashurin. Disa në gjumë, disa zgjuar, një pakicë gjatë lutjes dhe të tjerë në momente të zhytjes në mendime, provuan dritën e këtij Revelacioni Hynor dhe u udhëhoqën të njohin fuqinë e lavdisë së saj. Sipas shembullit të Mulla Aliut, këta e një pakicë tjetër, të shoqëruar nga Mulla Hyseni, arritën praninë e Báb-it e u deklaruan "Shkronjat e të Gjallit". Shtatëmbëdhjetë Shkronjat gradualisht u regjistruan në Tabelën e Perëndisë dhe u emëruan si Apostujt e zgjedhur të Báb-it, ministrat e Besimit të Tij, përhapësit e dritës së Tij. 154 Një natë, gjatë bisedës me Mulla Hysenin, Báb-i tha këto fjalë: "Shtatëmbëdhjetë Shkronjat deri tani janë marrë në shërbim sipas standartit të Besimit të Perëndisë. Mbetet akoma edhe një për të plotësuar numrin. Këto Shkronja të të Gjallit do të ngrihen për të shpallur Kauzën Time dhe për të krijuar Besimin Tim. Nesër mbrëma do të mbërrijë Shkronja që mungon dhe do të kompletojë numrin e dishepujve Tim të zgjedhur." Ditën tjetër, kur binte mbrëmja, ndërsa Báb-i, i pasuar nga Mulla Hyseni, po kthehej në shtëpinë e Tij, atje u duk një i ri i shpupurisur dhe me pluhur udhëtimi. Ai iu afrua Mulla Hysenit, e përqafoi dhe e pyeti nëse e kishte arritur qëllimin e tij. Mulla Hyseni, në fillim provoi të qetësonte trazimin e tij dhe e këshilloi të pushonte për një çast, duke i premtuar se do ta sqaronte më pas. Megjithatë, i riu refuzoi të ndjekë këshillën e tij. Duke e ngulur shikimin e tij te Báb-i, ai i tha Mulla Hysenit: "Përse do ta fshehësh Atë prej meje? Unë mund ta njoh Atë nga ecja. Me siguri dëshmoj se asnjë, përveç Tij, qoftë në Lindje, qoftë në Perëndim, nuk mund të pretendojë të jetë E Vërteta. Askush tjetër nuk mund të manifestojë fuqinë dhe madhështinë që rrezaton personaliteti i Tij i Shenjtë." Mulla Hyseni u mrekullua nga fjalët e tij.I kërkoi falje dhe e bindi të përmbante ndjenjat e tij deri sa ai të ishte gati për ta njohur me të vërtetën. Ndërsa e la të priste, vetë nxitoi të takojë Báb-in dhe e informoi rreth bisedës që pati me të riun. "Nuk mrekullohem", vërejti Báb-i, "me sjelljen e tij të çuditshme. Ne jemi bashkuar me këtë të ri në botën e shpirtit. Ne e njohim atë që më parë. Ne, në të vërtetë po prisnim ardhjen e tij. Shko te ai dhe ftoje menjëherë në praninë Tonë". Këto fjalë të Báb-it i kujtuan menjëherë Mulla Hysenit shprehjen tradicionale që vijon: "Ditën e fundit, Njerëzit dhe të Padukshmit, mbi krahët e shpirtit, do të përshkojnë pafundësinë e tokës, do të arrijnë praninë e të premtuarit Kaim dhe do të kërkojnë prej Tij sekretin, që do të zgjidhë problemet e do t'i shpëtojë nga hallet." 155 Megjithëse të ndryshëm nga trupi, këta shpirtëra heroikë u angazhuan në komunikimin e përditshëm me të Shumëdashurin e tyre, morën pjesë nga begatia e fjalës së Tij dhe ndanë privilegjin suprem të shoqërisë me Të. Përndryshe si mund të kishin njohur Báb-in Sheik Ahmeti dhe Sejed Kazemi? Si mundet ata të kishin kuptuar rëndësinë e sekretit që qëndronte i fshehur te Ai? Si mundet që Báb-i Vetë, si mundet që Kodusi, dishepulli i Tij i shtrenjtë, të kishin shkruar me të tilla terma, sikur marëdhënia e shpirtit mistik të mos i lidhte shpirtërat e tyre së bashku? A nuk aludoi Báb-i, në ditët e hershme të Misionit te Tij, me pasazhin e hapjes së Kajumol Asmasë, koment i Tij mbi Suren e Jozefit, për lavdinë dhe rëndësinë e Revelacionit të Bahá'u'lláh-ut. Duke shtjelluar mosmirënjohjen dhe mëritë, që karakterizuan trajtimin e Jozefit nga vëllezërit e tij, a nuk kishte Ai për qëllim të predikonte se Bahá'u'lláh-u ishte destinuar të vuante nga duart e vëllait dhe farefisit të Tij? A nuk ishte Kodusi, që megjithëse i rrethuar brenda fortesës së Sheik Tabarsit nga batalionet dhe zjarri i një armiku të pamëshirshëm, u angazhua ditën edhe natën, në plotësimin e panegjirizmit të tij për Bahá'u'lláh-un - nëpërmjet atij komenti të pavdekshëm mbi Sadin e Samadit, që ka arritur pothuajse madhësinë e pesëqindmijë vargëzimeve? Çdo vargëzim i Kajumol Asmasë, çdo fjalë e komentit të sipërpermendur të Kodusit, nëse shihet pa pasione, do të sjellë testimoni elokuente ndaj kësaj të vërtete. 156 Pranimi nga Kodusi i së vërtetës mbi Revelacionin e Báb-it kompletoi numrin e caktuar të dishepujve të Tij të zgjedhur. Kodusi, emri i të cilit ishte Muhamet Ali, nga nëna ishte pasardhës direkt i Imam Hasanit, nipit të PAMJE TË BANJËS PUBLIKE TË SHIRAZIT, KU Báb-I SHKONTE QË FËMIJË profetit Muhamet.81 Ai kishte lindur në Barfurush, në provincën e ranit. Thuhet, nga ata që ndiqnin leksionet e Sejed Kazemit, se në vitet e fundit të moshës pjekurisë, Kodusi e radhiste veten si një nga dishepujt e Sejedit. Ai ishte i fundit që mbërriti dhe gjithmonë zinte vendin më modest në asamble. Ai ishte i pari që largohej nga konkluzionet e çdo mbledhjeje. Qetësia që zotëronte dhe modestia e sjelljes së tij e shquanin nga pjesa tjetër e shokëve të vet. Sejed Kazemi shpesh dëgjohej të vinte në dukje se, midis dishepujve të tij, disa të veçantë, megjithëse zinin vendet më modeste dhe tregonin heshtje të plotë, nuk ishin më pak të lartësuar në sytë e Perëndisë, sa të ndjeheshin pa vlerë për t'u radhitur midis shërbëtorëve të Tij. Dishepujt e tij, megjithëse e vinin re modestinë e Kodusit dhe e njihnin karakterin e shkëlqyer të sjelljes së tij, nuk e morën vesh qëllimin e Sejed Kazemit. Kur Kodusi mbërriti në Shiraz dhe përqafoi Besimin e deklaruar nga Báb-i ishte vetëm njëzet e dy vjeç. Megjithëse i ri nga mosha, ai shfaqte një kurajo dhe besim të paepur, të cilin nuk mund ta kalonte asnjë nga dishepujt e mësuesit të tij., Me jetën dhe martirizimin e tij të lavdishëm ai simbolizoi të vërtetën e kësaj tradite: "Kush Më kërkon do të Më gjejë. Kush Më gjen, do të tërhiqet drejt Meje. Kush më afrohet Mua, do të Më dojë. Atë që më do Mua do ta dua dhe Unë. Atë që është i shtrenjti im, Unë do ta vras. Atij që vritet prej Meje, Unë Vetë do t'i bëhem peng." 157 Báb-i, emri i të cilit ishte Sejed Ali Muhamet82, kishte lindur në qytetin e Shirazit, në ditën e parë të Muharremit, në vitin 1235 Hixhri [20 Tetor 1819 A.D.] Ai i përkiste një dere që shquhej për fisnikërinë e saj dhe që e kishte origjinën nga Vetë Muhameti. Dita e lindjes së Tij konfirmon vërtetësinë e profecisë që tradicionalisht i atribuohet Imam Aliut: "Unë jam dy vjet më i ri se Zoti im." Kishin kaluar njëzet e pesë vjet, katër muaj e katër ditë që nga lindja, kur Ai shpalli Misionin e Tij. Në fëmijërinë e hershme, Ai humbi Bábanë, Sejed Muhamet Rezanë83, një burrë që ishte i njohur në provincën e Farsit për virtytin dhe besimin e thellë, që vlerësohej me respekt e nderim të madh. Të dy, nëna e Bábai i tij, ishin pasardhës të Profetit, të dy duheshin e respektoheshin nga njerëzit. Ai u edukua nga dajua i Tij, Haxhi Mirza Sejed Aliu, një dëshmor i Besimit, që e vuri, që kur ishte fëmijë, nën kujdesin e një tutori të quajtur Sheik Abedi.84 Báb-i, megjithëse nuk u prir pas studimit, iu nënshtrua vullnetit dhe udhëzimeve të dajos së Vet. 158 Sheik Abedi, i njohur nga nxënësit e tij si Sheikona, ishte një njeri i besimit të thellë dhe i diturisë. Ai kishte qenë dishepull si i Sheik Ahmetit, ashtu edhe i Sejed Kazemit. "Një herë", tregon ai, "i kërkova Báb-it të recitojë fjalët e hapjes së Kuranit: 'Besmellaher-Rahmaner-Rahim'.85 Ai hezitoi, duke kërkuar se po të mos i tregohej ç'kuptim kishin këto fjalë, Ai në asnjë mënyrë nuk do të përpiqej t'i thoshte. Unë u hoqa sikur nuk e dija kuptimin e tyre. 'Unë e di ç'kuptim kanë këto fjalë, tha nxënësi im, e me lejën tuaj do ta shpjegoj.' Ai RËNOJAT E KAHVEJEH-OULIYASË, KU SHKONTE Báb-I NË SHIRAZ DERA E HYRJES E RËNOVAJE TË KAHVEJEH-OULIYASË PEMË QË TREGON VENDPREHJEN E BIRIT TË MITUR TË Báb-IT NË BábI-DOHTARAN, SHIRAZ VARRI I GRUAS SË Báb-IT NË SHAH ÇERAG, SHIRAZ foli me të tillë njohje e lirshmëri sa unë shtanga nga habia. Ai shtjelloi kuptimin e 'Allahut', të 'Rahmanit' dhe 'Rahimit', me terma të tilla që kurrë s'i kisha lexuar e dëgjuar. Akoma qëndron në kujtesën time ëmbëlsia e shprehjes së Tij. U ndjeva i detyruar ta çoj përsëri tek dajua e t'i dorëzoja Besimin, që ai e kishte lënë nën kujdesin tim. Vendosa t'i tregoj se sa i pavlerë u ndjeva për të mësuar një fëmijë kaq të mrekullueshëm. E gjeta dajon e Tij në zyrën e vet. 'E kam sjellë Atë përsëri tek ty', i thashë unë, 'ndaj besoja Atë mbrojtjes tënde vigjilente. Ai nuk duhet trajtuar si një fëmijë i thjeshtë, sepse tek Ai unë kam shquar faktet e asaj fuqie misterioze, që mund t'i revelojë vetëm Revelacioni i Saheboz Zamanit.86 Është detyra tënde ta rrethosh me kujdesin më dashamirës. Mbaje në shtëpi, sepse Ai, me të vërtetë, nuk ka nevojë për mësues të tillë si Unë.' Haxhi Mirza Sejed Aliu e qortoi ashpër Báb-in. 'I ke harruar porositë e mia?', i tha ai. 'A nuk të kam këshilluar të ndjekësh shembullin e bashkënxënësve të Tu, të mbash heshtje dhe të dëgjosh me vëmendje çdo fjalë që thotë mësuesi Tënd?' Pasi mori premtimin e Tij për t'iu bindur besnikërisht porosive të marra, ai e urdhëroi Báb-in të rikthehej në shkollë. Megjithatë, shpirti i atij fëmije nuk mund të përmbahej nga qortimet e ashpra të dajos së Vet. Asnjë rregull nuk mund ta shtypte rrrjedhën e dijes së tij intuitive. Ditë pas dite Ai vazhdoi të manifestojë aq fakte të dallueshmë të mençurisë mbinjerëzore sa që unë nuk jam në gjendje t'i numëroj." Më në fund dajua i Tij u bind ta heqë nga shkolla e Sheik Abedit dhe ta mbajë me vete në profesionin e tij.87 Atje, Ai shfaqi, gjithashtu, shenja të një fuqie e madhështie që një pakicë mund t'i afrohej dhe askush nuk mund ta rivalizonte. 159 Disa vjet më vonë88 Báb-i u martua me motrën e Mirza Sejed Hasanit dhe Mirza Abul Kazemit.89 Fëmijën që lindi nga kjo martesë, Ai e quajti Ahmet.90 Ai vdiq në vitin 1259 Hixhri,91 viti që parapriu shpalljen e Besimit nga Báb-i. Bábai nuk e vajtoi humbjen e tij. Ai i kushtoi vdekjes së tij fjalë të tilla si këto: "O Perëndi, Perëndia im! Sikur njëmijë Ismailë të Më ishin dhënë, ky Abraham i Yti, do t'i ofronte ata të gjithë, si një flijim të përzemërt ndaj Teje. O i Shumëdashuri im, O Dëshirë e zemrës! Flijimi i Ahmetit, të cilin shërbëtori Yt Ali Muhamet e ka ofruar në altarin e dashurisë Tënde kurrë nuk mund të jetë i mjaftueshëm për të shuar flakën e përgjërimit në zemrën e Tij. Gurguleja e shpirtit të Tij nuk do të qetësohet derisa Ai të flijojë zemrën e Vet në këmbët e Tua, derisa i tërë trupi i Tij të bjerë viktimë në shtegun Tënd kundër tiranisë mizore, derisa gjoksi i Tij për hir Tënd të bëhet një tabelë e shigjetave të panumërta. O Perëndia im, O Dëshira ime e vetme! Bëfsh që flijimi i birit Tim, birit Tim të vetëm, të jetë i pranueshëm për Ty. Dhurofsh që ajo të jetë një prelud për flijiminTim personal, për gjithë qenien Time, në shtegun e kënaqësisë Tënde të plotë. E bëfsh atë të ujitë e të mbajë gjallë farat e Besimit Tënd. I dhënç fuqinë tënde hyjnore, që kjo farë foshnje e Perëndisë mbiftë në zemrat e njerëzve, lulëzoftë e përparoftë, u rrittë për t'u bërë një pemë madhështore, nën hijen e së cilës u mbledhçin gjithë popujt dhe fiset e tokës. I dhënç përgjigje lutjes Sime, O Perëndi, e plotësofsh dëshirën Time më të zjarrtë. Ti je, me të vërtetë, Fuqiploti, Bujariploti."92 160 Ditët që Báb-i ju kushtua aktivitetit tregtar, i ka kaluar kryesisht në Busher.93 Nxehtësia e padurueshme e verës nuk e frenoi Atë për t'ju kushtuar vazhdimisht adhurimeve çdo të premte, disa orë, mbi çatinë e shtëpisë së Tij. Megjithëse i ekspozuar ndaj rrezeve të forta të diellit të mesditës, Ai, duke kthyer zemrën ndaj të Shumëdashurit të Tij, vazhdoi të shkrihej me të, pa pyetur për intensitetin e nxehtësisë dhe krejt i harruar për botën rreth Tij. Herët FAKSIMILE E SHKRIMIT TË DORËS SË TAHIRES në agim e deri në lindjen e diellit, nga mesdita e deri vonë pasdite, Ai ju kushtua meditimit dhe adhurimit fetar. Duke e kthyer vështrimin nga veriu, në drejtim të Teheranit, Ai në çdo agim të ditës, përshëndeste me zemrën mbushur plot dashuri e gëzim, lindjen e diellit, që për Të ishte një shenjë dhe simbol i Diellit të së Vërtetës që së shpejti do të agonte për botën. Si një i dashur që shikon fytyrën e të shtrenjtës së vet, Ai shikonte me vendosmëri e mall mbi syrin diellor që lindte. Ai dukej sikur i drejtohej me një gjuhë mistike asaj drite shkëlqimtare, sikur i jepte asaj mesazhin e mallit dhe të dashurisë për të Shumëdashurin e Tij të padukshëm. Me aq ngazëllime kënaqësie përshëndeste Ai rrezet vezulluese diellore, sa që moskokëçarësit dhe injorantët përreth mendonin se Ai ishte i dashuruar me diellin.94 161 Unë kam dëgjuar Haxhi Sejed Xhevad Qerbelanë95 duke rrëfyer si vijon: "Kur udhëtoja për Indi, kaloja përmes Busherit. Duke qenë se isha i njohur me Haxhi Mirza Sejed Alinë, unë kisha mundësi të takoja Báb-in në shumë raste. Sa herë që e takoja, Ai më dukej aq i thjeshtë e modest sa që fjalët e mia nuk e përshkruajnë dot. Sy-ulur, me mirësjellje të jashtëzakonshme e me një shprehje engjëllore të fytyrës, Ai linte një përshtypje të pashlyeshme në shpirtin tim.96 Unë dëgjoja shpesh ata që lidheshin ngushtë me Të, të dëshmonin për karakterin e Tij të pastër, për hijeshinë e sjelljes së Tij, për vetëmohimin, ndershmërinë e madhe dhe devocionin e Tij të jashtëzakonshëm ndaj Perëndisë.97 Njëherë, një burrë i besoi Atij një mall, duke i kërkuar ta hiqte qafe me një çmim të caktuar. Kur Báb-i i dërgoi atij vlerën e atij artikulli, burri pa se shuma që i ishte afruar atij tejkalonte në mënyrë të konsiderueshme limitin që ai kishte fiksuar. Ai i shkroi menjëherë Báb-it duke i kërkuar arsyen. Báb-i iu përgjigj: 'Ç'të kam dërguar është i tëri haku yt. Nuk ka qoftë edhe një çerek leku më tepër se sa të takon ty. Ishte një kohë kur amanetit që më kishe lënë i ishte rritur vlera. Duke mos e shitur dot me atë çmim, Unë tani e ndjej për detyrë të të ofroj të tërën e asaj shume.' Klienti iu përgjërua Báb-it kushedi sa herë që të pranonte përsëri shumën shtesë, por Báb-i refuzoi me këmbëngulje. 162 "Me çfarë përkushtimi ndoqi Ai ato grumbullime, në të cilat ngriheshin në qiell virtytet e Sejedosh Shohadas, Imam Hysenit! Me ç'vëmendje dëgjoi Ai të kënduarit panegjirik! Ç'brishtësi e devocion tregoi Ai në ato skena të vajit e lutjes! Kur buzët e Tij, që dridheshin, murmurisnin fjalët e lutjes dhe të lavdërimit, lotët i rridhnin çurg nga sytë. Sa imponues ishte dinjiteti i Tij, sa të brishta ndjenjat që frymëzonte pamja e Tij!" 163 Emrat e atyre, privilegji suprem i të cilëve ishte të regjistroheshin nga Báb-i në Librin e Revelacionit të Tij si të zgjedhur Shkronjat e të Gjallit, janë si vijon: Mulla Hysen Boshrui, Muhamet Hasan, vëllai i tij, Muhamet Baker, nipi i tij, Mulla Ali Bastami, Mulla Koda Bakhsh Kuçani, më vonë i quajtur Mulla Aliu, Mulla Hasan Baxhestani, Sejed Hysen Jazdi, Mirza Muhamet Rouzeh Kan Jazdi, Said Hendi, Mulla Mahmud Hoi, Mulla Xhalil Orumi, Mulla Ahmet Ebdal Maragej, Mulla Baker Tabrizi, Mulla Jusuf Ardebili, Mirza Hadi, i biri i Mulla Abdul Vahab Kazvinit, Mirza Muhamet Ali Kazvini98, Tahire2, Kodus.99 164 Të gjithë këta, me përjashtim vetëm të Tahires, arritën praninë e Báb-it dhe u mveshën personalisht prej Tij me veçorinë e këtij rangu. Ajo duke mësuar për ikjen e qëllimshme nga Kazvini të kunatit të saj, Mirza Muhamet Aliut, i besoi atij një letër të vulosur, duke i kërkuar që t'ia dorëzonte Njeriut të premtuar, të cilin, i tha ajo, ti me siguri do ta takosh gjatë udhëtimit tënd. "Thuaji Atij nga mua", vijoi ajo më tej, "'Shkrepëtima e fytyrës Tënde flakëron përpara dhe rrezet e pamjes Tënde ngrihen në qiell. Pastaj thuaji këto fjalë: "A nuk jam Unë Zoti yt?" dhe "Ti je, Ti je!"ne të gjithë do të përgjigjemi'".100 165 Mirza Muhamet Aliu më në fund takoi e njohu Báb-in dhe i çoi Atij edhe letrën, edhe mesazhin e Tahires. Báb-i e shpalli menjëherë atë një nga Shkronjat e të Gjallit. Bábai i saj, Haxhi Mulla Saleh Kazvini dhe vëllai i tij, Mulla Taki, ishin të dy Moxhtahedë të famshëm101, të kualifikuar në traditat e ligjit mysliman e përgjithësisht të respektuar nga njerëzit e Teheranit, Kazvinit dhe qyteteve të tjera kryesore të Persisë. Ajo u martua me Mulla Muhametin, djalin e Mulla Takiut, xhaxhai i saj, të cilin shiitët e cilësuan Shahid Sales102. Megjithëse familja e saj i përkiste Bala-Sarive, Tahirja e vetme shfaqi që në fillim një simpati e devocion të veçantë për Sejed Kazemin. Si fakt të admirimit të saj personal për të, ajo shkroi një apologji në mbrojtje dhe justifikim të mësimeve të Sheik Ahmetit dhe ja paraqiti atij. Për këtë ajo mori shpejt një përgjigje, shkruar me fjalët më të dashura, në pasazhin e fillimit të së cilës Sejedi i drejtohej kështu: "O ti që je ngushëllim i syve të mi (Ja Korratol Ejni!) dhe kënaqësia e zemrës sime!" Që atëhere ajo është njohur si Korratol Ejn. Pas mbledhjes historike të Badashtit, një numër i atyre që morën pjesë mbetën aq të habitur me guximin dhe fjalën e sinqertë të asaj heroine, sa e ndjenë për detyrë t'i bënin të njohur Báb-it karakterin e sjelljes së saj të pazakontë e të pashembullt. Ata u përpoqën të nxinin pastërtinë e emrit të saj. Báb-i iu përgjegj kështu akuzave të tyre: "Çfarë duhet të them Unë për atë që Gjuha e Pushtetit dhe e Lavdisë e ka quajtur Tahire (e Dëlira)?" Këto fjalë treguan se ishin të mjaftueshme për të qetësuar ata që ishin munduar të nënvleftësonin pozitën e saj. Që prej asaj kohe ajo u emërtua nga besimtarët si Tahire.103 166 Diçka duhet thënë tani në shpjegim të termit Bala-Sari. Sheik Ahmeti dhe Sejed Kazemi, si dhe pasuesit e tyre, kur vizitonin faltoren e Imam Hysenit në Qerbela, për shenjë nderimi zinin pandryshim anën e poshtme të sarkofagut. Ata kurrë nuk shkonin përtej saj, ndërsa adhuruesit e tjerë, Bala-Saritë, recitonin lutjet e tyre në seksionin e sipërm të asaj faltoreje. Sheikitë, duke besuar që "çdo besimtar i vërtetë jeton si në këtë botë edhe në tjetrën", e shihnin të pahijshme e të gabuar të kalonin përtej limiteve të seksioneve të poshtme të faltores së Imam Hysenit, që në sytë e tyre ishte mishërimi më i plotë i besimtarit më të përsosur.104 167 Mulla Hyseni, që pritej të ishte bashkudhëtar i zgjedhur i Báb-it gjatë pelegrinazhit të Tij në Mekë e Medinë, sapo ky i fundit vendosi të niset nga Shirazi, u thirr në prani të Mjeshtrit të tij, që i dha udhëzimet e mëposhtme: "Ditët e bashkëudhëtimit tonë po i afrohen fundit. Besëlidhja Ime me ty tani është lidhur. Shtrëngo rripat dhe ngrihu të përhapësh Kauzën Time. Mos u tut nga degjenerimi dhe mbrapështia e këtij brezi, se Zoti i Besëlidhjes sigurisht do të të ndihmojë. Me të vërtetë, Ai do të të rrethojë me përkrahjen e tij të përzemërt e do të të udhëheqë nga fitorja në fitore. Ashtu si reja që derdh begatinë e saj mbi tokë, qarkoje tokën cep më cep e derdh mbi njerëzit e saj bekimet që i Plotfuqishmi, me mëshirën e Tij, ka denjuar të t'i akordojë ty. Shmangu prej ulemave dhe bindju vullnetit të Perëndisë. Ngrije thirrjen: "Hej! Zgjohuni, zgjohuni se Porta e Perëndisë është hapur dhe Drita e mëngjesit po derdh rrezatimin e saj mbi gjithë njerëzimin! I Premtuari u bë manifest; shtroni udhën për Të, o njerëz të tokës! Mos e privoni veten nga hiri i saj shpëtimtar e mos mbyllni sytë para lavdisë së saj verbuese." Ndaj letrat dhe tabelat që Ne të kemi reveluar me ata që i përgjigjen thirrjes tënde, se ndofta, këto fjalë mahnitëse i bëjnë të largohen nga bataku i moskokëçarjes dhe të fluturojnë në mbretërinë e pranisë Hyjnore. Në këtë pelegrinazh, në të cilin Ne kemi shpejt për t'u nisur, Ne kemi zgjedhur Kodusin si bashkudhëtarin Tonë. Ne të kemi lënë ty prapa për të përballur furinë e një armiku të egër e të papajtueshëm. Megjithatë, fli i qetë se një bujari lavdie e papërshkrueshme do të derdhet mbi ty. Ndiq rrugën drejt veriut dhe vizito gjatë udhëtimit Isfahanin, Kashanin, Komin e Teheranin. Lusim Providencën e plotfuqishme, që me hir të Tij, të dhëntë mundësinë, që në atë kryeqytet, të arrish vendin e sovranitetit të vërtetë e të hysh në shtëpinë e të Shumëdashurit. Një sekret gjendet i fshehur në atë kryeqytet. Kur të manifestohet, ai do ta kthejë tokën në parajsë. Unë shpresoj se ti do të marrësh nga hiri i tij e do të njohësh shkëlqimin e tij. Nga Teherani shko në Horasan dhe shpalle Thirrjen përsëri atje. Prej aty kthehu në Nazhaf e Qerbela dhe prit atje thirrjet e Zotit tënd. Ji i sigurt se misioni i lartë për të cilin je krijuar, do të kryhet plotësisht prej teje. Deri sa të kryesh detyrën, edhe sikur të gjitha shigjetat e një bote jobesimtare të drejtohen kundër teje, ato do të jenë të pafuqishme që të prekin ty qoftë edhe një fije floku. Të gjitha gjërat janë nën VENDI I PORTËS SË KAZERANIT, RRUGA E TREGUT, VAKIL, SHIRAZ SHIRAZ kontrollin e Tij të fuqishëm. Ai, me të vërtetë është i Plotfuqishmi, Gjithënënshtruesi." 168 Pastaj Báb-i thirri në praninë e Tij Mulla Ali Bastamin dhe i adresoi atij fjalë inkurajimi dhe dashamirësie. Ai e udhëzoi atë të shkojë drejt e në Naxhaf dhe Qerbela, i përmendi sprovat e vuajtjet e rënda që do të binin mbi të dhe e uroi të ishte i patundur deri në fund. "Besimi yt", i tha Ai, "duhet të jetë i palëkundur si një shkëmb, duhet të mposhtë çdo stuhi dhe të përballojë çdo fatkeqësi. Mos lejo që akuzat e mendjelehtëve dhe shpifjet e klerit të të prekin e të të largojnë nga qëllimi yt. Sepse ti je thirrur të marrësh nga banketi qiellor, i përgatitur për ty në Mbretërinë e pavdekshme.Ti je i pari që duhet të lësh Shtëpinë e Perëndisë dhe të vuash për hir të Tij. Nëse ti vritesh në shtegun e Tij, kujto se shpërblimi yt do të jetë i madh dhe e bukur dhurata që do të të jepet." 169 Sapo u thanë këto fjalë, Mulla Aliu u ngrit nga vendi e u nis të kryejë misionin e tij. Një farsang larg nga Shirazi atë e arriti një i ri që, flakëruar nga emocioni, kërkoi me padurim të fliste me të. Emri i tij ishte Adul Vahab. "Të lutem", iu përgjërua ai Mulla Aliut me lot në sy, "më lër të të shoqëroj në udhën tënde. Pikëpyetjet e mbytin zemrën time, të lutem më udhëhiq në udhën e së Vërtetës. Natën e kaluar, unë dëgjova në ëndërr thirrjen e tellallit sikur në rrugën e pazarit të Shirazit u shfaq Imam Aliu, Komandanti i Besnikëve. Ai i thirri mizërisë së njerëzve: 'Ngrihuni dhe kërkojeni atë. Shihni, ai nxjerr nga zjarri përvëlues kartat e lirisë dhe po i shpërndan tek njerëzit. Nxitoni tek ai, se kush i merr ato nga dora e tij do të shpëtojë nga vuajtjet dhe kush nuk i merr ato prej tij do të mbetet pa bekimet e Parajsës.' Sapo dëgjova zërin e tellallit, u ngrita dhe, pasi lashë dyqanin tim, vrapova përmes pazarit të Vakilit deri në një vend ku sytë e mi të panë ty duke qëndruar e shpërndarë të njëjtët karta tek njerëzit. Secilit që afrohej për të marrë ato nga dora jote, ti i pëshpërisje ca fjalë në vesh, që e bënin atë të ikte nga sytë këmbët me tmerr e duke thirrur: 'Bobo ç'më gjeti belaja, se jam privuar nga bekimet e Aliut e të fisit të tij! Oh, unë i mjeri, që llogaritem mes të flakurve dhe të rrëzuarve!' U zgjova nga gjumi e, i zhytur në një oqean mendimesh, mbërrita sërish në dyqan. Papritur të pashë tek kaloje me një burrë që mbante një çallmë dhe që po bisedonte me ty. Brofa nga vendi dhe, i shtyrë nga një forcë që nuk mund ta përmbaja, nxitova të të arrij. Për çudinë time të madhe, të gjeta duke ndenjur pikërisht në vendin që të kisha parë në ëndërr, i zënë me recitimin e traditave dhe vargëzimeve. Pasi qëndrova mënjanë, po të vështroja nga larg, pa u vënë re prej teje dhe mikut tënd. Unë dëgjova burrin me të cilin ti po flisje, të protestonte rrëmbyer: 'Më mirë të më përfshijnë flakët e ferrit se sa të pranoj thëniet e tua, peshën e të cilave nuk e mbajnë dot as malet!' Kundërshtimit të tij përçmues ti i dhe këtë përgjigje: 'Sikur i gjithë universi të hedhë poshtë të vërtetën e Tij, ai kurrë nuk mund të zbehë dëlirësinë e panjollë ta asaj robe të madhështisë.' Pasi u largove prej tij, ti ece drejt portës së Kazeranit. Unë vazhdova të të ndjek deri sa të arrita në këtë vend." 170 Mulla Aliu provoi të qetësonte zemrën e tij të trazuar dhe ta bindë të kthehej në dyqanin e tij e të rifillonte punën ditore. "Shoqërimi me ty", i tha ai, "do të më fuste në vështirësi. Kthehu në Shiraz e fli i qetë, se ti llogaritesh në njerëzit e shpëtimit. Qoftë larg nga drejtësia e Perëndisë të mbajë kupën e lavdisë së Tij për një kërkues kaq të flaktë e të devotshëm ose të privojë një shpirt kaq të etur nga tallazet e oqeanit të Revelaciont të Tij." Fjalët e Mulla Aliut ranë në vesh të shurdhër. Sa më tepër këmbëngulte ai për kthimin e Abdul Vahabit, aq më tepër ngihej të qarët dhe kuja e tij. Më në fund, Mulla Aliu, duke iu bindur vullnetit të Perëndisë, ndjeu se duhet ta përmbushte dëshirën e të riut. 171 Haxhi Abdul Maxhidi, Bábai i Abdul Vahabit, shpesh është dëgjuar të kujtojë, me lot në sy, këtë histori: "Sa më vjen keq", thota ai, "për veprën që kam kryer. Lus Perëndinë, më dhëntë shplarjen nga mëkati. Unë isha një nga të privilegjuarit në oborrin e bijve të Farman Farmasë, Guvernator i provincës së Farsit. Kisha një pozitë të tillë sa askush nuk do të guxonte të më kundërshtonte apo të më dëmtonte. Askush nuk e vinte në diskutim autoritetin tim apo të guxonte të ndërhynte në lirinë time. Sapo dëgjova që im bir, Abdul Vahabi, kishte lënë dyqanin dhe qytetin, vrapova jashtë në drejtim të portës së Kaziranit që ta arritja. I armatosur me një kopaçe, me të cilën doja ta rrihja, pyeta për rrugën nga kishte ikur. Më thanë që një burrë me çallmë sapo kishte kaluar rrugën dhe që djali im ishte parë duke e ndjekur. Ata dukej sikur kishin rënë dakord të iknin nga qyteti së bashku. Kjo ma ndezi më tej zemërimin dhe indinjatën. Si mud të toleroj, mendova me vete, një sjellje kaq të pahijshme të djalit tim, unë që mbaj një pozitë kaq të privilegjuar në oborrin e djemve të Farman Farmasë? Asgjë, thashë, përveç drurit, nuk mund ta fshijë të keqen e sjelljes së pahijshme të tim biri. 172 "Vazhdova ta kërkoj derisa i arrita. I mbërthyer nga një furi e egër e bëra Mulla Alinë për ujë të ftohtë. Goditjeve, që binin pa mëshirë mbi të, ai me një kthjelltësi të jashtëzakonshme, u dha këtë përgjigje: 'Mbaje dorën, o Abdul Maxhid, se syri i Perëndisë po të shikon. Unë e kam dëshmitar Atë se në asnjë mënyrë nuk kam përgjegjësi për sjelljen e djalit tënd. Unë s'çaj kokë për torturat që po më bën, se jam i përgatitur për të këqiat më të zeza në rrugën që kam zgjedhur të ndjek. Plagosjet e tua, krahasuar me ato që janë të destinuara të më bien në të ardhmen, janë si një pikë në oqean. Me të vërtetë, unë them se duhet të më lësh gjallë dhe do ta sjellë rasti të njohësh pafajësinë time. Atëhere, pendimi yt do të jetë i madh dhe hidhërimi i thellë.' Duke përçmuar vërejtjet e tij e moskokëçarës ndaj apelit të tij, vazhdova ta rrah sa u kapita. Me qetësi e heroizëm ai duroi drurin më të pamerituar nga duart e mia. Më në fund, urdhërova tim bir të më ndjekë dhe e lashë Mulla Alinë vetëm. 173 "Gjatë rrugës për në Shiraz, biri im më tregoi ëndërrën që kishte parë. Një ndjenjë e thellë keqardhjeje më mbërtheu gradualisht. Pafajësia e Mulla Aliut ishte e qartë në sytë e mi dhe kujtimi i mizorisë sime ndaj tij, vazhdoi të më ndrydhte shpirtin për një kohë të gjatë. Farmaku i saj qëndroi në zemrën time deri sa unë u ndjeva i detyruar të ndërroj banimin tim nga Shirazi në Bagdad. Nga Bagdadi lëviza në Kazemejn, ku Abdul Vahabi vendosi biznesin e tij. Fytyra e tij e re tirrte një mister të çuditshëm. Ai dukej sikur më fshihte një sekret, që dukej se kishte transformuar jetën e tij. Kur në vitin 1267 Hixhri105 Bahá'u'lláh-u udhëtoi në Irak e vizitoi Kazemejn, Abdul Vahabi u dorëzua menjëherë nën magjinë e hirit të Tij dhe i premtoi devocionin e tij të pavdekshëm. Pak vjet më vonë, kur im bir u martirizua në Teheran dhe Bahá'u'lláh-u u syrgjynos në Bagdad, Ai, me dashamirësinë e mëshirën e Tij pakufi, më zgjoi nga gjumi i moskokëçarjes dhe më mësoi Vetë mesazhin e Ditës së Re, duke i shplarë me ujrat e ndjesës Hyjnore njollat e atij akti barbar." 174 Ky episod shënon dhimbjen e parë që pësoi një dishepull i Báb-it pas shpalljes së misionit të Tij. Nga kjo përvojë, Mulla Aliu kuptoi se sa të përpjeta, tatëpjeta e ferra kishte shtegu që të çonte në arritjen përfundimtare të premtimit të dhënë nga Mjeshtri i tij. I bindur plotësisht ndaj vullnetit të Tij e i gatshëm për të derdhur gjakun për Kauzën e Tij, ai rifilloi udhëtimin deri sa arriti në Naxhaf. Në prani të Sheik Muhamet Hasanit, një nga klerikët më të famshëm të Islamit shiit dhe përballë një shoqërie të shquar të dishepujve të tij, Mulla Aliu shpalli pa frikë manifestimin e Báb-it, të Portës, ardhjen e të cilit ata mezi po e prisnin. "Dëshmia e Tij", deklaroi ai, "është fjala e Tij; testimonia e Tij, asgjë tjetër përveçse testimonia me të cilën Islami kërkon t'i japë të drejtë të vërtetës së tij. Nga pena e këtij Të Riu Hashemeti të pashkolluar nga Persia, kanë rrrjedhur, brenda dyzet e tetë orëve, një numër aq i madh vargëzimesh lutjeje, predikimesh e traktatesh shkencore, sa mund ta barazohen me tërë Kuranin, që për ta reveluar i mori Muhametit, Profetit të Perëndisë, njëzet e tre vjet!" Lideri kryelartë e fanatik, në vend të mirëpriste këto fakte jetësore mbi një Revelacion të sapolindur në një kohë errësire e paragjykimi, në çast e shpalli Mulla Aliun heretik dhe e përjashtoi atë nga asambleja. Dishepujt dhe pasuesit e tij, bile edhe Sheikitë, të cilët që më parë dëshmonin për besimin e thellë, sinqeritetin e diturinë e Mulla Aliut, pranuan pa hezitim gjykimin kundër tij. Dishepujt e Sheik Muhamet Hasanit, duke u bashkuar me kundërshtarët e tyre, i bënë atij një keqtrajtim të patreguar. Përfundimisht e dorëzuan atë, me duar të lidhura me zinxhirë, tek një zyrtar i qeverisë otomane, duke e paditur si prishës të Islamit, shpifës ndaj Profetit, nxitës të shejtanit, turp të Besimit dhe që meritonte dënimin me vdekje. Ai u çua në Bagdad nën ekskortën e zyrtarëve qeveritarë dhe u flak në burg nga guvernatori i atij qyteti. 175 Haxhi Hashemi, i mbiquajtur Atar, një tregtar i shquar, që ishte i mirëditur në Shkrimet e Shenjta të Islamit, kujtonte si vijon: "Unë isha i pranishëm në Shtëpinë Qeveritare në një rast kur Mulla Aliu u thirr në praninë e zyrtarëve të shquar të asamblesë së atij qyteti. Ai u akuzua publikisht si i pafe, anulues i ligjeve të Islamit e mohues i ritualeve dhe normave të tij të pranuara. Pasi u renditën shkeljet e akuzës dhe veprat e tij të këqia, Myftiu, eksponenti kryesor i ligjit të Islamit në qytet, iu kthye e i tha: 'O armik i Perëndisë!' Duke qenë se unë kisha zënë një vend pranë Myftiut, i pëshpërita atij në vesh: 'Ti e njeh kaq pak këtë të huaj të pafat. Pse i drejtohesh me fjalë të tilla? A nuk e kupton se këto fjalë që i thua do të ndezin zemërimin e turmës kundër tij? Është detyra tënde të zhvlerësosh akuzat e pabazuara, që këta njerëz të bezdisshëm kanë ngritur kundër tij, ta pyesësh vetë e ta gjykosh sipas normave të pranuara të drejtësisë së rrënjosur nga Besimi Islam.' Myftiu mbeti shumë i pakënaqur, u ngrit nga vendi dhe la mbledhjen. Mulla Aliu u flak përsëri në burg. Pak ditë më vonë, unë pyeta për të, me shpresë se mos arrija lirimin e tij. Më thanë se natën, që sapo kishte kaluar, ai ishte dëbuar për në Kostandinopojë. Bëra kërkime të mëtejshme e u përpoqa të zbuloj ç'pësoi ai përfundimisht. Megjithatë, nuk munda ta zbuloj të vërtetën. Një pakicë besoi se gjatë rrugës për në Kostandinopojë ai ishte sëmurur dhe vdiq. Të tjerë këmbëngulën se ai u martirizua."106 Çfarëdo të ishte fundi i tij, Mulla Aliu, me jetën dhe vdekjen e tij, kishte fituar epërsinë e pavdekshme të të qënit i pari vuajtës në shtegun e Besimit të ri të Perëndisë, i pari që dha jetën e tij si dhuratë mbi Altarin e Flijimit. 176 Pasi nisi Mulla Aliun për misionin e tij, Báb-i thirri para Tij Shkronjat e tjera të të Gjallit dhe për secilin dha porosi të veçanta e caktoi detyra speciale. Ai iu drejtoi atyre këto fjalë ndarjeje: "O miqtë e Mi të shtrenjtë! Ju jeni bartësit e emrit të Perëndisë në këtë Ditë. Ju jeni zgjedhur si thesaret e misterit të Tij. Është detyra e secilit prej jush të manifestojë atributet e Perëndisë e të shëmbëlleni me fjalë e me vepra shenjat e drejtësisë, të fuqisë e të lavdisë së Tij. Pikërisht anëtarët e grupit tuaj duhet të dëshmojnë për lartësinë e qëllimit, ndershmërinë e jetës suaj, realizmin e besimit dhe karakterin e lartë të devocionit tuaj. Se, me të vërtetë, Unë them, që kjo është Dita e treguar nga Perëndia në Librin e Vet:107 'Atë ditë nëse Ne u vulosim gojët, duart e tyre do të flasin me Ne dhe këmbët do të dëshmojnë për atë që do të kishin bërë.' Peshoni fjalët e Jezusit drejtuar dishepujve të Tij, ndësa i dërgonte përpara për të propaganduar Kauzën e Perëndisë. Ai i ftoi ata të ngrihen e të përmbushin misionin e tyre me fjalë si këto: 'Bile ju jini si zjarri që, në errësirën e natës, është ndezur mbi majën e malit. Le të shkëlqejë drita juaj para syve të njerëzve. Dëlirësia e karakterit tuaj dhe shkalla e kundërshtimit duhet të jetë e tillë, sa njerëzit e tokës të njohin e të afrohen nëpërmjet jush tek Ati qiellor që është burimi i dëlirësisë dhe i hirit. Sepse askush nuk e ka parë Atin që është në qiell. Ju që jini fëmijët e Tij shpirtërorë, me veprat tuaja, duhet të shëmbëlleni virtytet e Tij e të dëshmoni lavdinë e Tij. Ju jeni kripa e tokës, por nëse kripa humbet shijen e saj, me se do të kriposet ajo? Në çdo qytet ku hyni për të shpallur e mësuar Kauzën e Perëndisë, shkalla e mënjanimit tuaj duhet të jetë e tillë, sa që ju në asnjë mënyrë nuk duhet të prisni as mish, as shpërblim nga njerëzit e tij. Madje, kur të largoheni nga qyteti, ju duhet të shkundni edhe pluhurin nga këmbët tuaja. Ashtu siç kini hyrë të dëlirë e të pafëlliqur, ashtu duhet të ikni nga qyteti. Se, me të vërtetë Unë them, Ati qiellor është gjithnjë me ju dhe kujdeset për ju. Nëse jeni besnikë ndaj Tij, Ai me siguri do të shpërndajë në duart tuaja të gjitha thesaret e tokës e do t'ju lartësojë ju mbi të gjithë sundimtarët dhe mbretërit e botës.' O Shkronjat e Mia! Me të vërtetë Unë them, e lartësuar pafundësisht është kjo Ditë mbi ditët e Apostujve të së shkuarës. Madje, i pamatë është ndryshimi. Ju jeni dëshmitarët e Agimit të Ditës së premtuar të Perëndisë. Ju jeni pjestarët e kupës mistike të Revelacionit të Tij. Shtrëngoni rripat dhe qofshi të vetëdijshëm për fjalët e Perëndisë, siç revelohen në Librin e Tij:108 'Hej, Zoti, Perëndia juaj po vjen dhe me Të është kompania e engjëjve të Tij rreshtuar para Tij!' Pastroni zemrat nga dëshirat tokësore e le të jenë virtytet engjëllore adhururimi juaj. Luftoni që me veprat tuaja ju qofshi dëshmitarë të së vërtetës së këtyre fjalëve të Perëndisë e hapni sytë se, s'ka 'kthim prapa' e Ai 'ju bëftë të tjerë njerëz', që 'nuk do të jenë si ju' e do të marrin prej jush Mbretërinë e Perëndisë. Ditët, kur adhurimet boshe mendoheshin të mjaftueshme, kanë mbaruar. Ka ardhur koha, kur asgjë përveç motiveve të pastra, të mbështetur nga veprat e dëlirësisë së panjollë, mund të ngrihen në fronin e Më Të Lartit e të jenë të pranueshme për Të. 'Fjala e mirë ngrihet lart tek Ai dhe veprat e drejta do ta bëjnë atë të lartësohet para Tij.' Ju jeni modestët, për të cilët Perëndia ka folur kështu në Librin e Tij:109 'Dhe Ne dëshërojmë të shfaqim pëlqim ndaj atyre që u sollën modestë në tokë, t'i bëjmë ata udhëheqës shpirtërorë mes njerëzve, t'i bëjmë ata trashëgimtarët Tanë.' Ju jeni thirrur për këtë stacion, ju do ta arrini atë vetëm nëse ngriheni e të shkelni me këmbë çdo dëshirë tokësore dhe të përpiqeni të bëheni ata 'shërbëtorë të nderuar të Tij, që nuk flasin deri sa Ai të ketë folur, që plotësojnë urdhëratën e Tij.' Ju jeni Shkronjat e para që janë përtëritur nga Pika Kryesore110, Pranverat e para që kanë shpërthyer nga Gurra e këtij Revelacioni. Lus Zotin, Perëndinë tuaj, dhëntë të mos ketë asnjë pengesë tokësore, asnjë dashuri të kësaj bote, asnjë kërkim kalimtar, që të zbehë dëlirësinë apo të hidhërojë ëmbëlsinë e atij hiri që rrrjedh përmes jush. Unë po ju përgatis për ardhjen e Ditës së madhe. Bëni përpjekjet tuaja maksimale që, në botën që vjen, Unë, që po ju udhëzoj tani, u gëzofsha para vend-mëshirës së Perëndisë me veprat tuaja dhe paça lavdi në arritjet tuaja. Sekreti i Ditës që do të vijë tashmë është i fshehtë. Ai tani as mund të zbulohet, as mund të vlerësohet. Bebja e sapolindur për këtë Ditë lë pas njerëzit më të mençur e më të nderuar të kësaj kohe dhe më modestët e më të pamësuarit e asaj periudhe do t'i tejkalojnë në mirëkuptim edhe teologët më eruditë e më të përkryer të kësaj periudhe. Shpërndahuni anë e kënd kësaj toke e me këmbë të forta dhe zemra të shenjtëruara, shtroni udhën për ardhjen e Tij. Mos i vini veshin dobësisë e brishtësisë suaj, përqëndroni shikimin mbi fuqinë e pathyeshme të Zotit, Perëndisë suaj, Të Plotfuqishmit. A nuk e bëri Ai Abrahamin, në kohën e shkuar, të triumfojë mbi forcat e Nimrodit, pavarësisht se dukej sikur nuk po e ndihmonte atë? A nuk e bëri Ai Moisiun, shkopi i të cilit ishte i vetmi shok i Tij, të aftë të mundë Faraonin dhe ushtritë e tij? A nuk e ngriti Ai përmbi forcat e bashkuara të popullit izraelit Jezusin, që ishte i varfër e i ulët në sytë e njerëzve? A nuk i nënshtroi Ai fiset barbare dhe militante të Arabisë ndaj disiplinës së shenjtë e transformuese të Muhametit, Profetit të Tij? Ngrihuni në emër të Tij, Vini tërë besimin tuaj te Ai dhe jini të sigurt për fitoren përfundimtare."111 177 Me fjalë të tilla Báb-i gjallëroi besimin e dishepujve të tij dhe i nisi ata për misionin e tyre. Ai i caktoi secilit si fushë pune provincën e vendlindjes së tyre. Ai orientoi secilin t'i përmbahej referencave të veçanta ndaj emrit dhe personit te Tij.112 Ai i udhëzoi ata të ngrejnë thirrjen se Porta për të Premtuarin është hapur, se dëshmia e Tij është e pakundërshtueshme dhe testimonia e Tij është plotësuar. Ai i urdhëroi ata të deklarojnë se kushdo që beson Atë ka besuar të gjithë profetët e Perëndisë dhe kushdo që mohon Atë ka mohuar të gjithë shenjtorët e të zgjedhurit e Tij. Me të tilla udhëzime Ai i liroi ata prej pranisë së Tij dhe i besoi ndaj kujdesit të Perëndisë. Prej Shkronjave të të Gjallit, të cilëve Ai iu drejtua në këtë mënyrë, qëndruan me Të në Shiraz, Mulla Hyseni, i pari i këtyre Shkronjave dhe Kodusi, i fundmi. Pjesa tjetër, katërmbëdhjetë vetë, u nisën nga Shirazi në agim me vendosmërinë për të kryer tërësisht detyrën që u ishte besuar. 178 Mulla Hysenit, kur iu afrua ora e nisjes, Báb-i i drejtoi këto fjalë: "Mos u pikëllo që nuk je zgjedhur të më shoqërosh Mua për pelegrinazhin Tim në Hexhaz. Në vend të tij, Unë do të udhëheq hapat e tua në atë qytet që ruan një Mister të një shenjtërie kaq të jashtëzakonshme sa as Hexhazi, as Shirazi nuk mund të shpresojnë ta rivalizojnë. Shpresa Ime është që ti, me ndihmën e Perëndisë, qofsh i zoti të heqësh perdet nga sytë e të pabindurve dhe të pastrosh mendjet e keqdashësve. Vizito, gjatë rrugës, Isfahanin, Kashanin, Teheranin e Horasanin. Prej andej shko në Irak e atje prit thirrjet e Zotit tënd që do të të ruajë ty dhe do të të drejtojë ndaj çdo gjëje që është vullneti e dëshira e Tij. Përsa më takon Mua, i shoqëruar nga Kodusi dhe shërbëtori Im etiopian, unë do të vazhdoj pelegrinazhin Tim në Hexhaz. Unë do të bashkohem me grupin e pelegrinëve të Farsit, që së shpejti do të vozitin drejt asaj toke. Unë do të vizitoj Mekën e Medinën dhe atje do të përmbush misionin, që më ka besuar Perëndia. Me vullnetin e Perëndisë, Unë do të kthehem këndej nga udha e Kufehit, ku shpresoj të të takoj ty. Nëse është shkruar ndryshe, Unë do të të kërkoj të më takosh në Shiraz. Ji i sigurt se Ushtritë e Mbretërisë së padukshme do të mbështesin e përforcojnë përpjekjet e tua. Thelbi i fuqisë tashmë po banon tek ty dhe shoqëria e engjëjve të Tij të zgjedhur vërtitet rreth teje. Krahët e Tij fuqiplotë do të të rrethojnë e Shpirti i Tij i pavdekshëm përherë do të vazhdojë të udhëheqë hapat e tu. Ai që të do ty, do Perëndinë e kushdo që të kundërvihet ty, i kundërvihet Perëndisë. Kush miqësohet me ty, do të jetë i miqësuar nga Perëndia dhe kush të kundërshton ty, do të kundërshtohet nga Perëndia." KAPITULLI IV UDHËTIMI I MULLA HYSENIT NË TEHERAN M e këto fjalë fisnike që tingëllonin në veshët e tij, Mulla Hyseni filloi ndërrmarjen e tij të rrezikshme. Kudo që shkoi, te cilitdo grup njerëzish, ku u drejtua, ai shpërndau pa frikë e pa rezervë Mesazhin që i kishte besuar Mjeshtri tij i shtrenjtë. Kur arriti në Isfahan, ai u vendos në medresenë e Nim-Avardit. Rreth tij u mblodhën ata që në vizitën e tij të mëparshme në atë qytet e kishin njohur tek moxhtahedi i shquar Haxhi Sejed Muhamet Baker, si lajmëtarin e preferuar të Sejed Kazemit.113 I biri i Muhamet Bakerit, i cili tashmë kishte vdekur, sapo kishte ardhur nga Naxhafi dhe kishte zënë vendin e të atit. Haxhi Muhamet Ibrahim Kalbasi ishte gjithashtu seriozisht i sëmurë, në prag të vdekjes. Dishepujt e të ndjerit Haxhi Sejed Muhamet Baker, tashmë të çliruar nga ndikimi kufizues i mësuesit të tyre të ndjerë dhe të alarmuar nga doktrinat e çuditshme që po propagandonte Mulla Hyseni, e denoncuan atë me nxitim tek Haxhi Sejed Asadollahu, i biri i të ndjerit Haxhi Sejed Muhamet Baker. "Mulla Hyseni", u ankuan ata, "gjatë vizitës së tij të fundit, në çështjen e Sheik Ahmetit kishte fituar mbështetjen e Bábait tënd të nderuar. Asnjë nga dishepujt e paaftë të Sejedit nuk guxoi ta kundërshtonte atë. Tashmë, ai vjen si përkrahës i një kundërshtari akoma më të shquar dhe po mbron Kauzën e Tij me vrull e guxim akoma më të madh. Ai po pretendon me këmbëngulje se Ai, Kauzën e të cilit ai përkrah, është Reveluesi i Një Libri me frymëzim hyjnor dhe që ka ngjashmëri të çuditshme me tonin dhe gjuhën e Kuranit. Ai u përplasi në surrat njerëzve të këtij qyteti këto fjalë sfiduese: 'Nëse jini me të vërtetë burra, bëni një si ky.' Nuk do të jetë e largët dita, kur tërë Isfahani do të ketë përqafuar Kauzën e Tij!" Haxhi Sejed Asadollahu ktheu përgjigje të paqarta ndaj ankesave të tyre. "Ç'tu them unë?," tha ai më në fund nga zori. "A nuk e pranuat vetë që Mulla Hyseni me elokuencën dhe forcën e tij bindëse, i ka mbyllur gojën një burri jo më pak të madh se Bábai im i nderuar? Atëhere, si mund unë, që jam kaq inferior ndaj tij në merita e dituri, të mendoj për të sfiduar atë që ka parapëlqyer ai? Çdonjerile t'i shqyrtojë pa pasione pretendimet e tij. Nëse ai kënaqet, mirë, nëse nuk kënaqet, le të heshtë e të mos ngjallë rrezikun e diskretitimit të emrit të mirë të Besimit tonë." 180 Pasi panë që, përpjekjet e tyre për të influencuar mbi Haxhi Sejed Asadollahun kishin dështuar, dishepujt e tij e referuan çështjen te Haxhi Muhamet Ibrahim Kalbasi. "Na gjeti belaja, kundërshtuan ata me zë të lartë, se armiku është ngritur për të prishur Besimin e shenjtë të Islamit!" Me një gjuhë të ndezur dhe egzagjeruese, ata theksuan karakterin sfidues të ideve të shpallura nga Mulla Hyseni. "Ruani qetësinë", u përgjigj Haxhi Muhamet Ibrahimi. "Mulla Hyseni nuk është një njeri që mund të mashtrohet nga ndokush, as të bjerë viktimë e herezive të rrezikshme. Nëse pretendimi juaj është i vërtetë, nëse Mulla Hyseni ka përqafuar me të vërtetë një Besim të ri, është e padiskutueshme që detyrimi juaj fillestar është të pyesni, pa pasione, për karakterin e mësimeve të tij e të mos bëni denoncimin e tij pa e kqyrur punën paraprakisht e në mënyrë të kujdesshme. Nëse shëndeti dhe fuqia ime rikthehen, me vullnetin e Perëndisë, synimi im është ta hetoj çështjen personalisht e të gjej të vërtetën." 181 Ky qortim i ashpër, i bërë nga Haxhi Kalbasi, i hutoi shumë dishepujt e Haxhi Sejed Asadollahut. Në pështjellimin e sipër ata i apeluan Manuçer Kanit, Motamedod Douleh, guvernator i qytetit. Ai sundimtar i urtë e i matur refuzoi të ndërhyjë në këto çështje, të cilat sipas tij ishin vetëm brenda juridiksionit të ulemave. Ai i paralajmëroi ata të heqin dorë nga prapësia dhe të pushonin prishjen e qetësisë e të paqes së lajmëtarit. Fjalët e tij të prera i davaritën shpresat e ngatërrestarëve. Nga kjo, Mulla Hyseni u çlirua prej makinacioneve të armiqve të tij e, për një kohë, vazhdoi të ndjekë i papenguar vazhdimin e punës së vet. 182 I pari që përqafoi Kauzën e Báb-it në atë qytet ishte një burrë, sitës i grurit, që sapo mori vesh Thirrjen, pranoi Mesazhin pa rezerva. Ai i shërbeu Mulla Hysenit me devocion të shkëlqyer e në sajë të shoqërisë së ngushtë me të u bë avokat i zellshëm i Revelaciont të ri. Pak vjet më vonë, kur atij po i tregonin rreth ngjarjeve në fortesën e Sheik Tabarsit detaje që të këputin shpirtin, ai ndjeu një shtytje të parezistueshme për t'u bashkuar me gjithë shpirt me shokët heroikë të Báb-it, që ishin ngritur për mbrojtjen e Besimit të tyre. U ngrit menjëherë dhe me sitë në dorë u nis të arrijë skenën e asaj ndeshjeje të paharrueshme. "Përse nxiton kaq shumë?" e pyetën shokët e tij, kur e panë duke vrapuar përmes pazarit të Isfahanit në gjë gjendje të fortë emocionale. "Unë jam ngritur", u përgjegj ai, "për t'u bashkuar në shoqërinë e lavdishme të mbrojtësve të fortesës së Sheik Tabarsit! E në çdo qytet ku do kaloj, synoj të kaloj njerëzit nëpër këtë sitë, që kam me vete. Cilindo që gjej gati për të përkrahur Kauzën, që kam përqafuar unë, do t'i kërkoj të bashkohet me mua dhe të nxitojmë menjëherë drej fushës së martirizimit." I tillë ishte përkushtimi i këtij të riu, që Báb-i, në Bajanin Persisht, i drejtohet me këto fjalë: "Isfahani, ai qytet i shquar, dallohet nga entuziazmi fetar i banorëve të tij shiitë, nga dituria e teologëve të tij e nga mirëpritja, që tregonin njësoj të mëdhenj e të vegjël, për ardhjen e shpejtë të Saheboz Zamanit. Institucione fetare janë vendosur në çdo lagje të atij qyteti. E, megjithatë, kur Lajmëtari i Perëndisë ishte bërë manifest, ata që pretendonin të ishin thesare diturie dhe shpjegues të mistereve të Besimit të Perëndisë, e kundërshtuan Mesazhin e Tij. Nga të gjithë banorët e atij vendi të dijes, vetëm një njeri, një sitës gruri, u gjet për të njohur të Vërtetën dhe u vesh me roben e virtytit Hyjnor!"114 183 Midis sejedëve të Isfahanit, të paktë, si Mirza Muhamet Ali Nahri, vajza e të cilit u martua më pas me Degën Më Të Madhe,115 Mirza Hadi, vëllai i Mirza Muhamet Aliut e Mirza Muhamet Reza Pa Kaleji, njohën të vërtetën e Kauzës. Mes besimtarëve të parë që e njehsuan veten me Mesazhin e shpallur nga Báb-i ishte edhe Mulla Sadek Horasani, më parë i njohur si Mokadas e i mbiquajtur nga Bahá'u'lláh-u Ismollahol Asdak, i cili, sipas udhëzimeve të Sejed Kazemit kishte banuar pesë vjetët e fundit në Isfahan dhe ishte duke përgatitur udhën për ardhjen e Revelacionit të ri.116 Sapo mësoi për ardhjen e Mulla Hysenit në Isfahan, ai nxitoi për ta takuar. Ai jep përmbledhjen e mëposhtme rreth takimit të parë, që u zhvillua natën në shtëpinë e Mirza Muhamet Ali Nahrit: "Unë i kërkova Mulla Hysenit të zbulonte emrin e Atij që pretendonte të ishte Manifestimi i premtuar. Ai u përgjigj: 'Të pyesësh për atë emër dhe ta zbulosh atë, që të dyja janë të ndaluara.' 'Atëhere', e pyeta unë, 'a do të ishte e mundur për mua që, si Shkronjat e të Gjallit, të kërkoj në mënyrë të pavarur hirin e Mëshirëplotit dhe të zbuloj identitetin e Tij nëpërmjet lutjesh?' 'Dera e hirit të Tij', u përgjigj ai, 'kurrë nuk mbyllet para fytyrës së atij që kërkon ta gjejë Atë.' Unë u tërhoqa menjëherë nga prania e tij dhe i kërkova mikpritësit të më lejonte vetëm në një dhomë të shtëpisë së tij, ku mënjanë e i pashqetësuar, të mund të shkrihesha me Perëndinë. I zhytur thellë në mendime, papritur m'u kujtua fytyra e një Të Riu, që shpesh e kisha vënë re kur isha në Qerbela, në hyrje të faltores së Imam Hysenit, i cili qëndronte në pozicion lutjeje me fytyrën të mbytur në lot. E njëjta fytyrë u rishfaq tashmë para syve të mi. Në vegim më dukej sikur shihja të njëjtën fytyrë, të njëjtat tipare, që shprehnin kaq hare sa nuk mund ta përshkruaj dot kurrë. Ai më buqëqeshi e më nguli sytë. Shkova drejt Tij, gati për t'iu hedhur ndër këmbë. Po përulesha drejt tokës, kur, ou! ajo figurë rrezatues u zhduk prej meje. I tejmbushur me gëzim e kënaqësi, vrapova të takoj Mulla Hysenin, që i emocio- PAMJE TË TEHERANIT nuar më pranoi dhe më siguroi se unë kisha arritur më në fund objektin e dëshirës sime. Megjithatë, ai më urdhëroi të përmbaj ndjenjat e mia. 'Mos ia trego askujt vegimin tënd', më tha ai, 'sepse ende nuk ka ardhur koha. Duke pritur në Isfahan ti ke vjelë frutin e durimit tënd. Tashmë ti duhet të shkosh në Kerman e t'i bësh të njohur këtë Mesazh Haxhi Mirza Qerim Kanit. Prej andej duhet të udhëtosh në Shiraz e të përpiqesh të zgjosh prej moskokëçarjes njerëzit e atij qyteti. Unë shpresoj të bashkohem me ty në Shiraz e të ndaj me ty bekimet e ribashkimit të hareshëm me të Shumëdashurin tonë." 117 184 Nga Isfahani, Mulla Hyseni shkoi në Kashan. I pari që u regjistrua në atë qytet midis shoqërisë së besnikëve ishte një farë Haxhi Mirza Xhani, i mbiquajtur Par Pa, i cili ishte një tregtar i rëndësishëm.118 Midis miqve të njohur të Mulla Hysenit ishte dhe teologu i mirënjohur Sejed Abdul Bakiu, banor i Kashanit dhe anëtar i komunitetit Sheiki. Megjithëse shoqërohej në intimitet me Mulla Hysenin gjatë qëndrimit të tij në Naxhaf e Qerbela, Sejedi ndjehej i pazoti për të sakrifikuar rangun dhe udheheqjen për Mesazhin, që i kishte sjellë miku i tij. 185 Pasi arriti në Kom, Mulla Hyseni pa se njerëzit e tij ishin krejt të papërgatitur për të dëgjuar thirrjen e tij. Farat që mbolli midis tyre nuk mbinë deri sa Bahá'u'lláh-u u syrgjynos në Bagdad. Ato ditë, Haxhi Mirza Musai, një vendali nga Komi, përqafoi Besimin, udhëtoi në Bagdad e atje takoi Bahá'u'lláh-un. Ai përfundimisht piu kupën e martirizimit në shtegun e Tij. 186 Nga Komi, Mulla Hyseni shkoi drejt e në Teheran. Gjatë qëndrimit në kryeqytet, ai jetoi në një nga dhomat e medresesë së Mirza Salehut, e njohur më mirë si medreseja e Pai Menarit. Haxhi Mirza Muhamet Horasani, udhëheqësi i komunitetit shiit të Teheranit, që vepronte si instruktor në atë institucion, u afrua me Mulla Hysenin, por nuk iu përgjigj thirrjes së tij për të pranuar Mesazhin. "Ne kishim mbajtur gjallë shpresën", i tha ai Mulla Hysenit, "që pas vdekjes së Sejed Kazemit ti do të përpiqeshe për të përkrahur interesat më të mira të komunitetit Sheiki e do ta çlironit atë nga errësira ku ishte fundosur. Megjithatë ti dukesh të kesh tradhtuar kauzën e tij. Ti i ke davaritur shpresat tona të mira. Nëse ti këmbëngul në përhapjen e këtyre doktrinave armiqësore, ti përfundimisht do t'i shuash gjurmët e Sheikive në këtë qytet." Mulla Hyseni e siguroi se ai nuk synonte ta zgjaste qëndrimin e tij në Teheran dhe se qëllimi i tij nuk ishte në asnjë mënyrë që të ulte apo të shuante mësimet e ngulitura nga Sheik Ahmeti e Sejed Kazemit.119 AGA KALIM, VËLLAI I Bahá'u'lláh-UT 187 Gjatë qëndrimit në Teheran, Mulla Hyseni, çdo ditë, do të linte dhomën e tij herët në mëngjes e do të kthehej atje vetëm një orë pas perëndimit të diellit. Gjatë kthimit do të hynte në dhomë i vetëm e, pasi mbyllte derën qetësisht, qëndronte në vetminë e dhomëzës së tij deri ditën tjetër.120 Mirza Musai, Aga Kalimi, vëllai i Bahá'u'lláh-ut, rrëfente si më poshtë: "Unë e kam dëgjuar Mulla Muhamet Moallemin, një vendali nga Nuri, në provincën e Mazendaranit, që ishte një admirues i zjarrtë i Sheik Ahmadit dhe i Sejed Kazemit, që tregonte këtë histori: 'Në ato kohë unë njihesha si një nga dishepujt e privilegjuar të Haxhi Mirza Muhametit dhe jetoja në të njëjtën shkollë ku mësonte ai. Dhoma ime ishte ngjitur me të tijën e ne shoqëroheshim shumë me njeri tjetrin. Ditën që ai ishte i zënë në diskutim me Mulla Hysenin, më kapi veshi bisedën e tyre nga fillimi deri në fund dhe isha thellësisht i prekur nga hovi, lirshmëria e dituria e atij të riu të çuditshëm. Unë u befasova PAMJE TË SHTËPISË SË Bahá'u'lláh-UT NË TEHERAN nga përgjigjet e paqarta, arroganca dhe sjellja përbuzëse e Haxhi Mirza Muhametit. Atë ditë, e ndjeva veten të tërhequr forcërisht nga joshja e atij të riu dhe nuk e duroja dot sjelljen e paturpshme të mësuesit tim ndaj tij. Megjithatë, i fsheha ndjenjat e mia dhe u shtira sikur injoroja diskutimet e tij me Mulla Hysenin. Isha mbërthyer nga dëshira e zjarrtë për të takuar këtë të fundit e guxova të shkoj në mesnatë për ta vizituar. Ai nuk më priste, por unë trokita në derë dhe e gjeta zgjuar të ulur pranë llampës. Më priti me dashuri e foli me mua me mirësjellje e butësi të jashtëzakonshme. E lehtësova zemrën time para tij e ndërsa po i drejtohesha, më rodhën lotë, që nuk mund t'i mbaj. "Tani e kuptoj", tha ai, "arsyen përse unë kam zgjedhur të banoj në këtë vend. Mjeshtri tënd ka kundërshtuar me përbuzje këtë Mesazh dhe ka përçmuar Autorin e tij. Shpresoj që nxënësit e tij, pa i ngjarë mësuesit të tyre, të njohin këtë të vërtetë. Si quhesh dhe nga cili qytet je?" "Emri im është Mulla Muhamet", iu përgjigja unë, "dhe mbiemri Moallem. Jam nga Nuri, në provincën e Mazendaranit." "Më trego", pyeti më tej Mulla Hyseni, "a ka njeri sot atje nga familja e Mulla Bozorg Nurit, që ishte aq me nam për karakterin, hijeshinë dhe arritjet e tij intelektuale e artistike, ndonjeri që trashëgon traditat e larta të asaj shtëpie të shquar?" "Po", iu përgjigja, "mes bijve të tij të gjallë, njeri e ka bërë Veten të njohur pikërisht me veçoritë që karakterizonin atin e Tij. Me jetën e Tij të virtytshme, me arritjet e larta, me mirëdashjen dhe bujarinë, Ai e ka provuar veten pasardhës fisnik i Bábait të tij fisnik." "Cili është profesioni i Tij?", më pyeti ai. "Asnjë", thashë unë, "përveç miqësimit me të varfërit dhe të huajt." "Cili është emri i Tij?" "Hysen Ali." "Cilin nga shkrimet e të atit lë pas Ai?" "Shkrimi i Tij i preferuar është shekasteh-nastalik." "Si e kalon kohën Ai?" "Bredh nëpër pyjet dhe kënaqet me bukuritë e fshatit."121 "Ç'moshë ka?" "Njëzet e tetë." Etja me të cilën Mulla Hyseni më pyeste mua dhe sensi i kënaqësisë me të cilën ai mirëpriste çdo përgjigje të veçantë që i jepja, më befasuan shumë. Pasi u kthye nga mua, me fytyrën që ndriste nga kënaqësia dhe gëzimi, ai më pyeti përsëri: "Them se ti e takon shpesh Atë?" "E vizitoj herë pas here," iu përgjigja unë. "A i dorëzon në dorë", më tha ai, "një amanet nga mua?" "Pa tjetër," ishte përgjigja ime. Pastai ai më dha një dorëshkrim të mbështjellë në në një copë rrobë e më kërkoi t'ia dorëzoja Atij ditën tjetër në agim. "Nëse denjon të më përgjigjet", shtoi ai, "a do të kishe mirësinë të më vësh në dijeni me përgjigjen e Tij?" Mora dorëshkrimin e mbështjellë e, në të gdhirë, u ngrita për të përmbushur dëshirën e tij. 188 "'Kur iu afrova shtëpisë së Bahá'u'lláh-ut, njoha vëllanë e Tij Mirza Musai, që po rrinte tek porta dhe i tregova për qëllimin e vizitës sime. Ai u fut në shtëpi e u rishfaq përsëri me një mesazh mirëseardhjeje. Mirza Musai më ftoi në prani të Tij, ndërsa unë i dhashë dorëshkrimin, që e vendosi para Bahá'u'lláh-ut. Ai na ftoi të dyve të uleshim. Pasi e çmbështolli dorëshkrimin, i hodhi një sy përmbajtjes së tij e filloi të lexojë me zë të lartë disa nga pasazhet. Unë rrija i ngazëllyer kur dëgjoja tingullin e Zërit dhe ëmbëlsinë e melodisë së tij. Ai kishte lexuar një faqe të dorëshkrimit, kur duke iu kthyer të vëllait i tha: "Musa, ç'ke për të thënë? Me të vërtetë, Unë them se kush beson Kuranin e njeh origjinën e tij Hyjnore, por që, megjithatë nguron, qoftë edhe për një moment, të pranojë se këto fjalë shpirt-drithëruese janë të pajisura me të njëjtën fuqi ripërtëritëse, sigurisht që ka gabuar në gjykimin e tij dhe ka humbur larg nga shtegu i drejtësisë." Ai nuk foli më. Pasi më lejoi të largohem prej pranisë së Tij, më ngarkoi t'i çoj Mulla Hysenit, si dhuratë prej Tij, një masë sheqeri rus me një pako çaji122 dhe t'i shprehja vlerësimin e dashurinë e Tij. 189 "'U ngrita e, i mbushur me gëzim, nxitova tek Mulla Hyseni, të cilit i dhashë dhuratën dhe mesazhin e Bahá'u'lláh-ut. Me ç'gëzim e triumf i pranoi ai ato prej meje! Fjalët e mia nuk janë të afta të përshkruajnë thellësinë e emocionit të tij. Ai bëri një hap, mori dhuratën nga dora ime me kokë të përulur dhe e puthi atë me zjarr. Pastaj më mori në krahë, puthi sytë e mi e tha: "Miku im shumë i shtrenjtë! Lutem që pasi ke gëzuar zemrën time, dhëntë Perëndia për ty një lumturi të përjetshme dhe e mbushtë zemrën tënde me kënaqësi të pavdekshme." Unë isha i mrekulluar nga sjellja e Mulla Hysenit. Ç'mund të jetë, mendova unë, natyra e lidhjes që i bashkon këta dy shpirtra? Çfarë mund të ketë ndezur me kaq zjarr miqësinë në zemrat e tyre? Përse duhet që Mulla Hyseni, në vështrimin e të cilit salltanetet dhe kushtet e mbretërisë ishin çikërrimat më të vogla, të ketë shfaqur kaq kënaqësi në vlerësimin e një dhurate kaq të thjeshtë nga duart e Bahá'u'lláh-ut? Unë vrisja mendjen me këtë mendim e nuk mund ta zbuloja misterin e tij. 190 "'Pak ditë më vonë, Mulla Hyseni u nis për Horasan. Pasi më dha lamtumirën, më tha: "Mos nxir zë tek askush për çke parë e çke dëgjuar. Le të jetë ai një sekret brenda gjoksit tënd. Mos e zbulo emrin e Tij, se ata që e kanë zili pozitën e Tij do të ngrihen ta dëmtojnë. Në momentet e tua të meditimit, lutu që i Plotfuqishmi e ruajtë Atë e, nëpërmjet Tij, lartësoftë të shtypurit, pasuroftë të varfërit e shpëtoftë të rënët. Sekreti i gjërave fshihet nga sytë e tu. Detyra jonë është të ngrejmë thirrjen e Ditës së Re e të shpallim këtë Mesazh Hyjnor para njerëzve. Nga ky qytet, shumë shpirtra do të derdhin gjakun në shtegun e Tij. Ky gjak do të ujisë Pemën e Perëndisë, do ta bëjë atë të lulëzojë e te hijesojë gjithë njerëzimin."'" KAPITULLI V UDHËTIMI I Bahá'u'lláh-UT NË MAZENDARAN U dhëtimi i parë që Bahá'u'lláh-u ndërmori me qëllim të promovimit të Revelacionit të shpallur nga Báb-i, ishte në qytetin eTij stërgjyshor të Nurit, në provincën e Mazendaranit. Ai u nis për në fshatin e Takorit, pronë private e të atit, ku Ai zotëronte një shtëpi të madhe, mobiluar në mënyrë mbretërore dhe e ngritur në mënyrë madhështore. Ishte privilegji im, të dëgjoj një ditë Bahá'u'lláh-un duke rrëfyer si vijon: "Veziri i fundit, Im atë, gëzonte një pozitë tepër të admirueshme mes bashkëatdhetarëve të vet. Pasuria e tij e madhe, trashëgimia fisnike, arritjet artistike, prestigji i tij i pakrahasueshëm dhe rangu i lartë e bënin atë objekt admirimi për të gjitha ata që e njihnin. Për mëse njëzet vjet, askush nga rrethi i tij i gjerë familjar e farefisnor, që shtrihej nga Nuri në Teheran, nuk pati halle, lëndime apo sëmundje. Ata gëzuan për një periudhë të gjatë e të pandërprerë, bekime të pasura e të shumanshme. Megjithatë, krejt papritur, kjo mirëqenie e lavdi i lanë vendin një sërë fatkeqësish, që tronditën rëndë themelet e mirëqenies së tij materiale. Humbja e parë që pësoi u shkaktua nga një përmbytje e madhe e cila, pasi u ngrit nga malet e Mazendaranit, përfshiu me forcë të madhe fshatin e Takorit dhe shkatërroi plotësisht gjysmën e shtëpisë së Vezirit, e ngritur mbi fortesën e atij fshati. Pjesa më e mirë e shtëpisë, që njihej për qëndrueshmërinë e themeleve të saj, u përla e gjitha nga furia e rrëmetit ulëritës. Mobiljet e tij të çmuara u shkatërruan dhe ornamentika e zgjedhur u prish në mënyrë të pandreqshme. Kjo shpejt u pasua nga humbja e një sërë postesh të ndryshme Shtetërore, që Veziri mbante dhe nga sulmet e përsëritura, që kundërshtarët ziliqarë ndërmorën kundër tij. Pavarësisht nga ky ndryshim i papritur i fatit, Veziri ruajti dinjitetin e qetësinë dhe, brenda kufizimeve të shtrënguara të mjeteve të veta, vazhdoi aktet e dashamirësisë dhe bamirësisë. Ai vazhdoi të tregojë ndaj shokëve të vet besnikë atë mirësjellje e përzemërsi, që ishte karakteristike në marëdhëniet e tij me ta. Ai u përfyt me kundërshtarët, që shkelën aq rëndë mbi të, me vendosmëri të shkëlqyer, deri në minutën e fundit të jetës së tij." 192 Bahá'u'lláh-u, para deklarimit të Báb-it, kishte vizituar distriktin e Nurit, kur moxhtahedi i shquar Mirza Muhamet Taki Nuri ishte në kulm të autoritetit e ndikimit të tij. Kaq e shquar ishte pozita e tij sa ata që rrinin në këmbët e tij e vlerësonin veten si eksponentë të autorizuar të Besimit e të Ligjit Islam. Moxhtahedi drejtonte një grup prej më se dyqind dishepujsh të tillë e po RRUGA DHE RËNOJAT E SHTËPISË ORIGJINALE TË Bahá'u'lláh-UT NË TAKOR, MAZINDARAN zbërthente një shteg të errët të shprehjeve të thëna nga imamët, kur Bahá'u'lláh-u, i pasuar nga një grup shokësh, kaloi pranë atij vendi e pushoi për pak që të dëgjonte diskutimet e tij. Moxhtahedi u kërkoi dishepujve të tij të hedhin dritë në një teori të vështirë, që lidhej me aspektet metafizike të mësimeve islamike. Pasi të gjithë ata pohuan paaftësinë për ta shpjeguar atë, Bahá'u'lláh-u lëvizi për të dhënë shkurtimisht, por me një gjuhë bindëse, një paraqitje të qartë të asaj teorie. Moxhtahedi u zemërua shumë nga pazotësia e dishepujve të tij. "Unë ju kam mësuar me vite", bërtiti ai me zemërim, "e me durim jam përpjekur të rrënjos në mendjet tuaja të vërtetat më të thella dhe parimet më fisnike të Besimit. E megjithatë, ju, pas kaq vitesh studimi të vazhdueshëm, lejoni këtë të ri, që mbante qylaf123, që nuk ka patur formim shkollor e që s'është aspak familjar me studimin tuaj akademik, të demonstrojë epërsinë e tij mbi ju!" 193 Më vonë, pasi Bahá'u'lláh-u ishte larguar, moxhtahedi u tregoi dishepujve të tij dy nga ëndërrat e tij të fundit, rrethanat e të cilave, besonte ai, ishin me rëndësi të jashtëzakonshme. "Në ëndërrën e parë", tha ai, "unë po qëndroja në mes të një turme të madhe njerëzish, të cilët, të gjithë dukej sikur po tregonin me gisht një farë shtëpie në të cilën, siç thoshin ata, banonte Saheboz Zamani. I çmendur nga gëzimi, nxitova në ëndërr të arrij praninë e Tij. Kur arrita në shtëpi, për çudinë time të madhe, mu kundërshtua hyrja. 'I premtuari Kaim', më njoftuan mua, 'është i zënë në një bisedë private më një Person tjetër. Hyrja tek ata është e ndaluar plotësisht.' Nga rojet që qëndronin pranë derës, unë kuptova që ai Person nuk ishte tjetër, veçse Bahá'u'lláh-u. 194 "Në ëndërrën e dytë", vazhdoi moxhtahedi, "e pashë veten në një vend, ku shihja rreth meje një shumicë sëndyqësh, që u deklarua, se i përkisnin të gjithë Bahá'u'lláh-ut. Pasi i hapa, zbulova se ata ishin mbushur me libra. Çdo fjalë e shkronjë shkruar në këto libra ishte vendosur me xhevahire jashtëzakonisht të bukur. Vezullimi i tyre më verboi. Unë isha kaq i mposhtur nga shkëlqimi i tyre sa u zgjova menjëherë nga gjumi." 195 Kur në vitet '60, Bahá'u'lláh-u arriti në Nur, Ai zbuloi se moxhtahedi i shquar, që në vizitën e Tij të parë kishte përdorur pushtet aq të madh, kishte vdekur. Numuri i madh i të përkushtuarve të tij ishin mbledhur një grusht dishepujsh të brengosur që, nën udhëheqjen e pasardhësit të tij, Mulla Muhametit, po luftonin të mbanin traditat e udhëheqësit të tyre të ndjerë. Entuziazmi me të cilin u përshëndet ardhja e Bahá'u'lláh-ut kontrastoi thellë me Mirzanë që kishte përfshirë të mbeturit e këtij komuniteti, dikur të lulëzuar. Një numër i madh zyrtarësh e njerëzish të shquar në atë rrethinë e ftuan atë dhe, në shenjë dashurie e respekti, i bënë pritjen e duhur. Ata ishin të etur, në sajë të pozitës sociale që Ai zinte, të mësonin prej Tij gjithë të rejat në lidhje me jetën e Shahut, veprimtaritë e ministrave të tij dhe marëdhëniet e qeverisë. Pyetjeve të tyre, Bahá'u'lláh-u iu përgjigj me indiferencë të jashtzakonshme dhe dukej sikur shfaqte shumë pak interes e shqetësim. Me elokuencë bindëse Ai mbrojti kauzën e Revelacionit të ri dhe e drejtoi vëmendjen e tyre ndaj përfitimeve të pamatshme, të destinuara për t'iu akorduar vendit të tyre.124 Ata që e dëgjuan u mrekulluan me interesin e madh që një njeri i pozitës e moshës GDHENDJE E VENDOSUR NGA VEZIRI, Mirza BOZORG, MBI DERËN E HYRJES TË SHTËPISË SË TIJ NË TAKOR së Tij shfaqte ndaj të vërtetave që shqetësonin kryesisht klerin dhe teologët e Islamit. Ata ndjeheshin të pafuqishëm të sfidonin tingëllimin e argumenteve të Tij apo të zvogëlonin Kauzën që Ai e parashtroi me aq zotësi. Ata admiruan lartësinë e entuziazmit, thellësinë e mendimeve të Tij dhe u prekën thellësisht nga objektiviteti e modestia i tij. 196 Asnjeri nuk guxoi të debatojë me pikëpamjet e Tij, përveç xhaxhait të Tij Aziz, që filloi ta kundërshtojë, duke sfiduar deklaratat e Tij e duke shpifur ndaj së vërtetës së tyre. Kur ata që e dëgjuan, kërkuan ta qetësojnë kundërshtarin e tyre e ta lëndojnë atë, Bahá'u'lláh-u ndërhyri në emër të tij dhe i këshilloi ta lënë atë në dorë të Perëndisë. I alarmuar, ai kërkoi ndihmën e moxhtahedit të Nurit, Mulla Muhametit e i bëri thirrje atij t'i japë ndihmë të menjëhershme. "O mëkëmbës i Profetit të Perëndisë!" i tha ai. "Shiko ç'i ka ndodhur Besimit. Një i ri, një diletant, veshur me roben e fisnikërisë, ka ardhur në Nur, ka sulmuar shtyllat e orthodoksisë e ka shprishur Besimin e shenjtë të Islamit. Ngrihu e bëji ballë furisë së tij. Kushdo që arrin praninë e tij bie menjëherë nën magji e skllavërohet nga fuqia e shprehjes së tij. Unë nuk e di nëse është magjistar apo nëse përzjen me çajin disa substanca misterioze që bëjnë çdo njeri, që e pi atë çaj, të bjerë viktimë e hijeshisë së tij." Moxhtahedi, pavarësisht nga mungesa e formimit të tij, ishte i aftë të kuptonte budallallëkun e të tilla përcaktimeve. Ai i tha me shaka: "Ti s'paske pirë nga çaji i tij apo s'e paske dëgjuar t'u drejtohet shokëve të tij?" "Unë kam pirë", iu përgjigj ai, "por në sajë të mbrojtjes tënde dashamirëse, kam mbetur i imunizuar nga efekti i fuqisë së tij misterioze." Moxhtahedi, duke e parë veten inferior ndaj detyrës për të ngritur popullsinë kundër Bahá'u'lláh-ut e për të luftuar direkt idetë, që një kundërshtar kaq i fuqishëm po shpërndante pa frikë, e kënaqi veten me një deklaratë të shkruar në të cilën ai deklaroi: "O Aziz, mos ki frikë, askush nuk do guxojë të të ngasë ty." Në shkrimin e saj, moxhtahedi, me një gabim gramatikor, e kishte shtrembëruar aq shumë kuptimin e deklaratës së tij, sa që, mes të të shquarve të Takorit, ata që e lexuan atë u skandalizuan me kuptimin e saj dhe e përgojuan si sjellësin ashtu edhe autorin e deklaratës. 197 Ata që arritën praninë e Bahá'u'lláh-ut dhe e dëgjuan duke shtjelluar Mesazhin e shpallur nga Báb-i, ishin aq shumë të prekur me seriozitetin e thirrjes së Tij, sa u ngritën menjëherë ta përhapnin atë Mesazh mes njerëzve të Nurit dhe të lartësojnë virtytet e Përkrahësit të tij të shquar. Ndërkohë dishepujt e Mulla Muhametit u përpoqën të bindin mësuesin e tyre, të shkojnë në Takor, të takojnë Bahá'u'lláh-un personalisht, të dëgjojnë prej Tij natyrën e këtij Revelacioni të ri e të sqarojnë pasuesit e tyre në lidhje me karakterin dhe qëllimin e tij. Lutjes së tyre të zellshme moxhtahedi i dha një përgjigje të paqartë. Megjithatë, dishepujt e tij, kundërshtuan të pranojnë vlefshmërinë e kundërshtimeve që ai ngrinte. Ata i thanë se detyrimi i parë që i imponohet një njeriu të pozitës së tij, funksioni i të cilit ishte të mbronte integritetin e shiitëve Islamikë, ishte të pyesë për natyrën e çdo lëvizjeje që priret të prekë interesat e Besimit të tyre. Mulla Muhameti përfundimisht vendosi të delegojë dy nga zëvendësit e tij të shquar, Mulla Abazin e Mirza Abul Kazemin, të dy dhendurë dhe dishepuj të besuar të moxhtahedit të fundit, Mirza Muhamet Takiut, për të vizituar Bahá'u'lláh-un e për të përcaktuar karakterin e vërtetë të Mesazhit që Ai kishte sjellë. Moxhtahedi u zotua për të pranuar pa rezerva konkluzionet në të cilat do arrinin të dërguarit e tij e të njihte si përfundimtar vendimin e tyre për këtë çështje. PAMJE E JASHTME E DHOMËS QË MBAHEJ NGA Bahá'u'lláh-U NË TAKOR, MAZENDARAN PAMJE E BRENDSHME E DHOMËS SË Bahá'u'lláh-UT, MBAJTUR NË FORMEN ORIGJINALE PAMJE E JASHTME E DHOMËS QË MBAHEJ NGA 'Abdu'l-Bahá-I NË TAKOR, MAZENDARAN PAMJE E BRENDSHME E DHOMËS SË MBAJTUR NGA 'Abdu'l-Bahá-I 198 Pas mbërritjes së tyre në Takor, të informuar se Bahá'u'lláh-u ishte larguar në strehimin e tij dimëror, përfaqësuesit e Mulla Muhametit vendosën për t'u nisur në atë vend. Kurr arritën atje, Bahá'u'lláh-un e gjetën të angazhuar në revelimin e një komenti mbi Suren hyrëse të Kuranit, e titulluar "Shtatë Vargjet e Përsëritjes." Pasi u ulën dhe dëgjuan ligjëratën e Tij, atyre u bëri përshtypje të thellë lartësia e temës, elokuenca bindëse që karakterizonte paraqitjen e saj, si dhe mënyra e jashtëzakonshme e trasmetimit. Mulla Abazi, duke mos e mbajtur dot veten, u ngrit nga vendi e i nxitur prej një shtytjeje, së cilës nuk mundi t'i rezistonte, eci prapa e qëndroi pranë derës në pozicion përuljeje nderuese. Hijeshia e ligjëratës që dëgjoi e kishte magjepsur. "Shiko gjendjen time," i tha ai shokut të vet, ndërsa dridhej nga emocioni e me sy të mbushur me lot. "Unë nuk jam i zoti ta pyes Bahá'u'lláh-un. Pyetjet që kisha përgatitur t'i bëja, u zhdukën papritur nga kujtesa ime. Ti je i lirë ose të vazhdosh me pyetjen tënde ose të kthehesh i vetëm te mësuesi ynë e ta informosh për gjendjen time. Thuaji atij prej meje se Abazi kurrë nuk do të kthehet më tek ai. Ai nuk mund ta braktisë më këtë faltore." Mirza Abul Kazemi lëvizi po ashtu për të ndjekur shembullin e shokut të vet. "Unë kam hequr dorë nga njohja e mësuesit tim," ishte përgjigja e tij. "Pikërisht këtë moment unë i jam betuar Perëndisë t'i kushtoj ditët që më kanë mbetur nga jeta ime në shërbim të Bahá'u'lláh-ut, Mjeshtri im i vetëm e i vërtetë." 199 Lajmi i shndërrimit të papritur të të dërguarve të zgjedhur të moxhtahedit të Nurit u shpërnda me shpejtësi marramendase përmes distriktit. Ai zgjoi njerëzit nga letargjia. Udhëheqësit fetarë, zyrtarët e Shtetit, tregtarët e fshatarët, të gjithë u mlodhën tufë tek Bahá'u'lláh-u. Një numër i konsiderueshëm i tyre përqafuan vullnetarisht Kauzën e Tij. Në admirimin ndaj Tij, një numër i më të shquarve mes tyre i vuri në dukje: "Ne e shohim se si njerëzit e Nurit janë ngritur e mbledhur përreth teje. Ne dëshmojmë në çdo drejtim faktet e ngazëllimit të tyre. Sikur Mulla Muhameti të bashkohej, gjithashtu, me ta, triumfi i këtij Besimi do të sigurohej plotësisht." "Unë kam ardhur në Nur," u përgjigj Bahá'u'lláh-u, "vetëm për qëllimin e shpalljes së Kauzës së Perëndisë. Unë nuk i gëzohem synimi tjetër. Sikur të më thoshin se njëqind lega larg një kërkues digjet për Të Vërtetën dhe është i paaftë për të më takuar, Unë, me kënaqësi e pa ngurim, do të nxitoja në strehën e tij e do ta kënaqja Vetë urinë e tij. Mulla Muhameti, siç më kanë thënë, jeton në Sadat Abad, një fshat jo shumë larg prej këtu. Qëllimi im është ta vizitoj atë e t'i transmetoj Mesazhin e Perëndisë." 200 I dëshiruar për të vënë në jetë fjalët e Tij, Bahá'u'lláh-u, i shoqëruar nga një grup shokësh, shkoi menjëherë në atë fshat. Mulla Muhameti e priti me shumë ceremoni. "Unë nuk kam ardhur këtu", tha Bahá'u'lláh-u, "t'iu nderoj me një vizitë zyrtare apo ceremoniale. Qëllimi im është t'u sqaroj në lidhje me një Mesazh të ri e të mahnitshëm, i frymëzuar në mënyrë hyjnore e që përmbush premtimin e dhënë ndaj Islamit. Kushdo që i ka vënë veshin këtij Mesazhi ka ndjerë fuqinë e tij të papërballueshme, dhe është transformuar prej fuqsë së hirit të tij. Më trego çdo gjë që mundon mendjen tënde apo që të fsheh nga njohja e së Vërtetës." Mulla Muhameti vërejti me nënçmim: "Unë nuk ndërmarr veprime po të mos konsultohem fillimisht me Kuranin. Unë, në mënyrë të pandryshueshme, në të tilla raste kam ndjekur praktikën e kërkimit të ndihmës prej Perëndisë e të bekimeve të Tij; të hapjes kuturu të Librit të tij të Shenjtë e duke u konsultuar me vargun e parë të një faqeje të veçantë mbi të cilin venë rastësisht sytë e mi. Nga natyra e atij vargu mund të gjykoj urtinë dhe çfarë është e këshillueshme për veprimin tim të mëtejshëm." Pasi pa që Bahá'u'lláh-u nuk kishte ndërmend ta kundërshtonte kërkesën e tij, moxhtahedi kërkoi një kopje të Kuranit, e hapi dhe e mbylli përsëri, duke kundërshtuar të zbulojë për të pranishmit natyrën e vargut, që pa. Gjithçka që tha ishte kjo: "Unë kam konsultuar Librin e Perëndisë dhe jam i mendimit se është e pakëshillueshme të vazhdoj më tej me këtë çështje." Një pakicë ra dakord me të, pjesa tjetër, shumica, kuptoi frikën që lihej të kuptohej nga këto fjalë. Bahá'u'lláh-u, duke mos patur ndërmend ta vinte në siklet të mëtejshëm, u ngrit e, duke kërkuar falje, i dha një lamtumirë të perzemërt. 201 Një ditë, gjatë njërit prej udhëtimeve me kalë nëpër vend, Bahá'u'lláh-u, i shoqëruar nga shokët e Tij, pa një të ri ulur buzë rrugës. Flokët i kishte të shpupurisur dhe mbante veshjen e një dervishi. Kishte ndezur një zjarr pranë një përroi, gatoi ushqimin e ishte duke ngrënë. Pasi iu afrua, Bahá'u'lláh-u e pyeti me shumë përzemërsi: "Më trego o dervish, ç'je duke bërë?" "Jam i angazhuar në ngrënien e Perëndisë," u përgjigj ai hapur. "Jam duke gatuar Perëndinë e duke e djegur Atë." Thjeshtësia e natyrshme e sjelljes dhe çiltërsia e përgjigjes së tij e kënaqi pa masë Bahá'u'lláh-un. Ai buzëqeshi me pohimin e tij e filloi të bisedojë me të me butësi dhe shumë lirshëm. Brenda një hapësire të shkurtër kohe, Bahá'u'lláh-u e ndryshoi atë plotësisht. I sqaruar mbi natyrën e vërtetë të Perëndisë e me një mendje të spastruar nga fantazitë boshe të njerëzve të vet, ai njohu menjëherë Dritën që i kishte sjellë kaq papritur ky i Huaj i dashur. Dervishi, emri i të cilit ishte Mustafa, u bë aq i dhënë pas mësimeve që u rrënjosën në mendjen e tij sa la enët e gatimit prapa, u ngrit menjëherë dhe ndoqi Bahá'u'lláh-un. Më këmbë, prapa kalit të Tij, i përflakur me zjarrin e dashurisë për Të, këndonte gëzueshëm ca vargje të një këngë dashurie, që i kushtohej të Shumëdashurit. "Ti je Dielli udhërrëfyes," dëgjohej refreni i saj gazmor. "Ti je Drita e Së Vërtetës. Zbuloje Veten tek njerëzit, o Revelues i së Vërtetës." Megjthëse në vitet e mëvonshme ajo vjershë fitoi përhapje të gjerë midis njerëzve të tij, dhe u bë e njohur që njëfarë dervishi, i mbiquajtur Maxhzub, emri i të cilit ishte Mustafa Bej Sanandaxhi, e kishte kompozuar spontanisht atë në lavdërim të të Shumëdashurit, asnjë nuk dukej të ishte në dijeni se kujt i referohej ajo në të vërtetë, asnjë nuk dyshonte, në një kohë kur Bahá'u'lláh-u ishte akoma i mbuluar për sytë e njerëzve, se ky dervish i vetëm kishte njohur pozitën e Tij dhe kishte zbuluar lavdinë e Tij. 202 Vizita e Bahá'u'lláh-ut në Nur kishte dhënë rezultate maksimale e i kishte dhënë një shtytje të fuqishme përhapjes se Revelacionit të sapolindur. Me elokuencën e Tij magnetike, me dëlirësine e jetës së Tij, me dinjitetin e sjelljes, me logjikën e pakundërshtueshme të argumentit dhe me shumë fakte të dashamirësisë së Tij, Bahá'u'lláh-u kishte fituar zemrat e popullit të Nurit, kishte rrëmbyer shpirtrat e tyre dhe i kishte regjistruar ata nën flamurin e Besimit. Ndikimi i fjalëve dhe i veprave të Tij, pas vajtjes te bashkëfshatarët e Nurit për të predikuar Kauzën e për të reveluar lavdinë e saj, ishte i tillë sa edhe gurët e pemët e atij distrikti dukej sikur ishin gjallëruar nga dallgët e fuqisë shpirtërore që buronte nga personi i Tij. Të gjitha gjërat dukeshin të pajisura me një jetë të re më të begatë, të gjitha gjërat dukeshin se shpallnin me zë të lartë: "Shihni, Bukuria e Perëndisë është bërë manifest! Ngrihuni, se Ai ka ardhur me gjithë lavdinë e Tij." Edhe kur u largua Bahá'u'lláh-u njerëzit e Nurit vazhduan të propagandojnë Kauzën e të konsolidojnë themelet e saj. Një numër prej tyre, për hir të Tij, duruan dhimbjet më të forta, të tjerë, në shtegun e Tij, e pinë me kënaqësi kupën e martirizimit. Mazendarani në përgjithësi dhe Nuri në veçanti, u dalluan nga provincat dhe distriktet e tjerë të Persisë, se ishin të parët që përqafuan me etje Mesazhin Hyjnor. Distrikti i Nurit, që fjalë për fjalë do të thotë "dritë", shtrihet i futur midis maleve të Mazendaranit dhe ishte i pari që kapi rrezet e Diellit që kishte lindur në Shiraz, i pari që shpalli ndaj pjesës tjetër të Persisë, që akoma shtrihej e mbështjellë nga mjegulla e luginës së moskokëçarjes, se Dielli i udhërrëfimit qiellor kishte lindur me kohë për të ngrohur e për të ndriçuar tërë dheun. 203 Kur Bahá'u'lláh-u ishte akoma fëmijë, i ati, Veziri, pa një ëndërr. Bahá'u'lláh-u iu shfaq duke notuar në një oqean madhështor, të pafund. Trupi i Tij lëshonte mbi valë rrezatimin që ndriçonte detin. Rreth kokës, që mund të shquhej qartë përmbi valë, përhapeshin në të gjitha drejtimet flokët e Tij të gjatë, sterrë të zez, që lundronin në një hapësirë të madhe përmbi valë. Një mizëri peshqish u grumbulluan përreth tij, secili duke u mbajtur fort në fundin e një floku. Të magjepsur nga nuri i fytyrës së Tij ata e ndiqnin në çdo drejtim nga notonte Ai. Kaq i madh ishte numri i tyre e, megjithëse kapeshin me vendosmëri pas flokëve të Tij, dukej sikur asnjë fije floku nuk iu këput nga koka dhe as lëndimi më i vogël nuk preku personin e Tij. I lirë e i papërmbajtur, Ai lëvizte përmbi ujra, ndërsa të gjithë ata e ndiqnin. 204 Veziri, shumë i çuditur nga kjo ëndërr, thirri një fallxhor, që kishte marrë nam në atë rajon e i kërkoi t'i shpjegonte ëndërrën që pa. Ky njeri, sikur të ishte frymëzuar nga parandjenja e lavdisë së ardhshme të Bahá'u'lláh-ut, deklaroi: "Oqeani i pafund që ti ke parë në ëndërr, o Vezir, s'është gjë tjetër, veçse bota e qenies. I vetëm dhe i vetmi, djali tënd do të arrijë mbi të lartësinë supreme. Ai do të shkojë i papenguar kudo që i pëlqen. Askush nuk do t'i rezistojë marshimit të Tij, askush nuk do të ndalojë përparimin e Tij. Mizëria e peshqve tregon pështjellimin që ai do të ngrejë mes njerëzve dhe fiseve të tokës. Ata do të mblidhen rreth Tij e do të mbahen pas Tij. I sigurt nga mbrojtja e pavdekshme e Fuqiplotit, kjo gurgule nuk do ta dëmtojë kurrë personin e Tij dhe vetmia mbi detin e jetës nuk do ta rrezikojë sigurinë e Tij." 205 Fallxhorin më pas e çuan të shihte Bahá'u'lláh-un. Ai i pa qëllimisht fytyrën dhe kqyri me kujdes tiparet e Tij. U hijeshua prej pamjes së Tij dhe i lavdëroi çdo tipar të fytyrës. Në sytë e tij, çdo shprehje e asaj fytyre zbulonte një shenjë të lavdisë së Tij të pafshehur. Aq i madh ishte admirimi e aq i shumtë lavdërimi i tij për Bahá'u'lláh-un, sa, që nga ajo ditë, Veziri u bë akoma më me zjarr i përkushtuar ndaj të birit. Fjalët që tha fallxhori i shërbyen për të fuqizuar shpresat dhe besimin ndaj Tij. Ashtu si Jakovi, ai dëshironte të siguronte vetëm mirëqenien e Jozefit të tij të shtrenjtë e ta rrethonte Atë me kujdesin e tij të përzëmërt. 206 Haxhi Mirza Agasi, Veziri i Madh i Shah Muhametit, megjithëse tërësisht i armiqësuar me të atin e Bahá'u'lláh-ut, i shfaqi birit të Vezirit çdo shenjë konsiderate e pëlqimi. Aq i madh ishte vlerësimi që Haxhiu pohonte për Të, sa Mirza Kan Aga Nuri, Itemadod Douleh, që më pas trashëgoi postin e Haxhi Mirza Agasit, ndjehej ziliqar. Ai nuk e duronte dot superioritetin që, në krahasim me të, i akordohej Bahá'u'lláh-ut, që në moshë kaq të re. Që prej asaj kohe në gjoksin e tij u ngulitën farat e xhelozisë. Atij, mendonte Aga Nuri, i jepet përparësi në prani të Vezirit të Madh, kur ende është i ri e kur Bábai i tij është ende gjallë. Vras mendjen, po kur ky djalë i ri të trashëgojë postin e të atit, çdo të ndodhë me mua? 207 Pas vdekjes së Vezirit, Haxhi Mirza Agasi vazhdoi të tregojë konsideratën më të madhe për Bahá'u'lláh-un. Ai do ta vizitonte Atë në shtëpi e do t'i drejtohej si birit të tij. Megjithatë, sinqeriteti i devocionit të tij u vu shumë shpejt në provë. Një ditë, kur po kalonte përmes fshatit të Kuç Hesarit, që i përkiste Bahá'u'lláh-ut, atij i la aq shumë mbresa hijeshia, bukuria e begatia e ujit të atij vendi, sa ushqeu idenë të bëhej pronar i tij. Bahá'u'lláh-u, të cilin e kishte thirrur për të ndikuar në shitjen e atij fshati, i tha: "Sikur kjo pronë të ishte personalisht e imja, unë vullnetarisht do ta plotësoja dëshirën tënde. Kjo jetë tranzitore, me të gjitha gjërat e saj të pista, për mua s'vlen asgjë, aq më pak kjo pronë e vogël dhe e parëndësishme. Si gjithë njerëzit e tjerë, të pasur e të varfër, të vegjël e të mëdhenj, që kanë pjesë me mua në këtë pronë, do t'ju kërkoja ta përcillnit këtë çështje tek ta e të kërkonit pëlqimin e tyre." I pakënaqur nga kjo përgjigje, Haxhi Mirza Agasi kërkoi të arrinte qëllimin e tij me mjete mashtruese. Sapo mësoi qëllimet e tij të mbrapshta, Bahá'u'lláh-u, me pëlqimin e të gjthë të interesuarve, e transferoi menjëherë të drejtën e pronësisë në emër të së motrës së Shah Muhametit, që kishte shprehur gjithashtu dëshirën ta kishte pronë të sajën. Haxhiu, i tërbuar nga kjo ujdi, urdhëroi që prona të rrëmbehej me forcë, duke pretenduar se gjoja e kishte blerë nga pronari i saj i parë. Përfaqësuesit e Haxhi Mirza Agasit u qortuan ashpër nga agjentët e motrës së Shahut dhe iu kërkua të njoftonin ustanë e tyre për vendosmërinë e kësaj zonje në mbrojtje të të drejtave të saj. Haxhiu e përcolli rastin te Shah Muhameti e u ankua për trajtimin e padrejtë, që po i bëhej. Pikërisht atë natë, motra e Shahut e kishte vënë atë në dijeni për natyrën e ujdisë. "Shumë herë", i tha ajo vëllait të vet, "Madhëria juaj Perandorake ka shprehur hirshëm dëshirën që unë duhet të heq qafe xhevahiret me të cilat kam zakon të stolisem në praninë tënde e me të ardhurat të blej ndonjë pronë. Unë më në fund e kam plotësuar dëshirën tënde. Por tani, Haxhi Mirza Agasi është plotësisht i vendosur të ma rrëmbejë atë forcërisht." Shahu e qetësoi të motrën dhe e urdhëroi Haxhinë ta harronte pretendimin e tij. Ky i fundit, në dëshpërim e sipër, thirri para tij Bahá'u'lláh-un e u përpoq të diskretitojë emrin e Tij me çdo dredhi. Akuzave, që ai ngriti kundër Tij, Bahá'u'lláh-u iupërgjigj energjikisht, duke provuar me sukses pafajësinë e Tij. Me inatin e tij impotent, Veziri i Madh bërtiti: "Cili është qëllimi i gjithë kësaj darke e banketi në të cilin ti dukesh se kënaqesh? Unë, që jam Kryeministri i Shahanshahit të Persisë, kurrë nuk kam sasinë e llojshmërinë e miqve që mblidhet rreth sofrës tënde çdo natë. Përse gjithë ky teprim e kotësi? Ti sigurisht po thur komplot kundër meje." "I hirshmi Perëndi!", u përgjigj Bahá'u'lláh-u. "Mos duhet të akuzohet se fsheh qëllime kriminale njeriu që, me zemër të bardhë, ndan bukën e tij me shokët?" Haxhi Mirza Agasi e humbi krejt. Ai nuk guxoi të përgjigjej. Megjithëse i mbështetur nga forcat e kombinuara civile e fetare të Persisë, përfundimisht ai e pa veten plotësisht të dështuar në çdo sherr që ndezi kundër Bahá'u'lláh-ut. 208 Epërsia e Bahá'u'lláh-ut ndaj kundërshtarëve të Tij ishte njësoj e suksesshme dhe e njohur dhe në shumë raste të tjera. Këto fitore shërbyen për të lartësuar pozitën e për të përhapur famën e Tij jashtë shtetit. Gjithë shtresat njerëzore u mrekulluan me suksesin e Tij të mbinatyrshëm, se si Ai dilte i padëmtuar nga ndeshjet më të rrezikshme. Asgjë përveç mbrojtjes Hyjnore, mendonin ata, nuk mund ta kishte garantuar sigurinë e Tij në të tilla raste. Megjithëse i rrethuar nga rreziqet më madhore, Bahá'u'lláh-u, asnjëherë nuk u nënshtrua ndaj arrogancës, Bábëzisë e tradhtisë rreth Tij. Gjatë atyre ditëve, në shoqërinë e Tij të përhershme me udhëheqësit më të lartë të mbretërisë, qofshin klerikë apo zyrtarë shtetërorë, Ai kurrë nuk ishte i kënaqur thjesht të binte dakord me pikëpamjet që ata shprehnin apo pretendimet që ata ngrinin. Në takimet me ta, Ai do të mbronte pa frikë kauzën e së vërtetës, do të afirmonte të drejtat e të shtypurve, mbrojtjen e të dobtëve dhe përkrahjen e të pafajshmëve. KAPITULLI VI UDHËTIMI I MULLA HYSENIT NË HORASAN P asi iu dha lamtumirën Shkronjave të të Gjallit, Báb-i i udhëzoi të gjithë të regjistronin më vete emrin e çdo besimtari që përqafonte Besimin dhe njehsonte veten me mësimet e tij. Ai i porositi ta mbyllnin listën e besimtarëve në letra të vulosura e t'ja dërgonin dajës së Tij, Haxhi Mirza Sejed Aliut, në Shiraz, i cili do t'ja përcillte Atij. "Unë do t'i klasifikoj këto lista", u tha Ai, "në tetëmbëdhjetë grupe me nëntëmbëdhjetë emra secili. Çdo grup do të caktojë një vahid.125 Të gjithë këta emra, në të tetëmbëdhjetë grupet, së bashku me vahidin e parë, që përmban emrin Tim dhe të tetëmbëdhjetë Shkronjave të të Gjallit do të formojnë numrin e Koll Shajt.126 Të gjithë këta besimtarë Unë do t'i përmend në Tabelën e Perëndisë, me qëllim që mbi secilin prej tyre i Shumëdashuri i zemrave tona, në Ditën kur Ai do të ketë ngjitur fronin e lavdisë, të japë bekimet e Tij të paçmueshme e t'i shpallë banorët e Parajsës së Tij." 210 Báb-i, në mënyrë të veçantë, i dha Mulla Hysenit urdhëra të përcaktura për t'i dërguar një raport të shkruar mbi natyrën dhe progresin e veprimtarive të tij në Isfahan, Teheran e Horasan. I kërkoi atij ta informonte mbi ata që pranonin dhe i nënshtroheshin Besimit, po ashtu dhe për ata që e kundërshtonin dhe hidhnin poshtë të vërtetën e tij. "Derisa të marr letrën tënde nga Horasani", i tha Ai, "Unë nuk do të jem gati për t'u nisur nga ky qytet për pelegrinazhin Tim drejt Hexhazit." 211 Mulla Hyseni, i përtërirë e i fuqizuar me eksperiencën e komunikimit me Bahá'u'lláh-un, nisi udhëtimin për Horasan. Gjatë vizitës në atë provincë, ai shfaqi në mënyrë mahnitëse efektet e asaj force ripërtëritëse, me të cilën e kishin pajisur fjalët e ndarjes me Báb-in.127 I pari që përqafoi Besimin në Horasan ishte Mirza Ahmet Azgandi, më i dituri, më i urti e më i shquari midis ulemave të asaj province. Ai ishte pandryshueshmërisht i vetmi folës kryesor në çdo mbledhje ku mori pjesë, pavarësisht sa i madh ishte numri ose sa përfaqësues ishte karakteri i teologëve që ishin të pranishëm. Veçoritë e larta të karakterit si dhe devotshmëria e tij e madhe, kishin fisnikëruar reputacionin që ai kishte fituar përmes erudicionit, aftësisë e urtisë së tij. Njeriu tjetër mes Sheikëve të Horasanit, që përqafoi Besimin, ishte Mulla Ahmet Moallemi, i cili kur ishte në Qerbela, kishte qenë instruktor i fëmijve të Sejed Kazemit. Pas tij erdhi Mulla Sheik Aliu, të cilin Báb-i e mbiquajti Azim, e pastaj Mulla Mirza Muhamet Furugi, dituria e të cilit ishte e patejkalueshme, përveç prej asaj të Mirza Ahmetit. Askush tjetër, përveç këtyre figurave të shquara nga radhët e udhëheqësve fetarë të Horasanit, nuk mund të ushtronte autoritet të mjaftueshëm apo të zotëronte njohuri të nevojshme për të sfiduar argumentet e Mulla Hysenit. 212 Mirza Muhamet Baker Kaeni, që kishte vendosur residencën e tij në Mashhad vitet e fundit, ishte një tjetër, që përqafoi Mesazhin. Dashuria për Báb-in flakëroi shpirtin e tij me një pasion aq djegës sa askush nuk mund t'i rezistonte asaj force apo ta zvogëlonte ndikimin e saj. Guximi, energjia e pashtershme, besnikëria e patundur dhe tërësia e jetës së tij, u kombinuan të gjitha për ta bërë atë tmerr për armiqtë e burim frymëzimi për shokët e vet. Ai e vuri shtëpinë në dispozicion të Mulla Hysenit, organizoi takimet e veçanta midis tij dhe ulemave të Mashhadit dhe vazhdoi të përpiqej me tërë fuqinë për të hequr çdo pengesë që mund të ndalonte përparimin e Besimit. Ai ishte i palodhur në përpjekjet e tij, i palëkundur në qëllimin e tij e i pashtershëm në energjitë e tij. Ai vazhdoi të punojë pa u epur për Kauzën e tij të shtrenjtë deri në momentin e fundit të jetës, kur ra martir në fortesën e Sheik Tabarsit. Ditët e fundit, pas vdekjes tragjike të Mulla Hysenit, ai u urdhërua prej Kodusit të marrte udhëheqjen e mbrojtësve heroikë të fortesës. Ai e kreu detyrën e tij me lavdi. Shtëpia e tij, ngritur në Bala Kijaban, në qytetin e Mashhadit, njihet edhe sot me emrin Báb-ijeh. Kushdo që hyn atje kurrë nuk mund t'i shpëtojë akuzës së të qënit Báb-i. U prehtë shpirti i tij në paqe! PAMJE E XHAMISË SË GOUHAR SHADIT NË MASHHAD, QË TREGON MIMBANIN KU PREDIKOI MULLA HYSENI 213 Mulla Hyseni, sapo kishte fituar për Kauzën ata mbështetës të aftë e të devotshëm, vendosi t'i dërgojë Báb-it një raport të shkruar mbi veprimtaritë e tyre. Në këtë letër ai iu referua gjatë udhëtimit të tij në Isfahan e Kashan, përshkroi rezultatet e përvojës së tij me Bahá'u'lláh-un, njoftoi largimin e këtij të fundit për Mazendaran, iu referua ngjarjeve të Nurit dhe e informoi për sukseset që kishin arritur përpjekjet e tij personale në Horasan. Brenda saj ai përfshiu një listë emrash të atyre që i ishin përgjigjur thirrjes së tij, për vendosmërinë e sinqeritetin e të cilëve ishte i sigurtë. Letrën e dërgoi për në Jazd, me anën e partnerëve të besueshëm të dajos së Báb-it që në atë kohë banonin në Tabas. Këtë letër Báb-i e mori një natë para ditës së njëzet e shtatë të Ramadanit,128 një natë që nderohet shumë nga të gjitha sektet e Islamit dhe vlerësohet nga shumica se rivalizon në shenjtëri vetë Lejlatol Kadrin, nata, që me fjalët e Kuranit "lë pas njëmijë muaj."129 Atë natë që mbërriti letra, Kodusi ishte i vetmi shok i Báb-it që u ndodh atje e me të cilin Ai lexoi një pjesë fragmentesh të saj. PAMJE E "BABIJEH" NË MASHHAD 214 Unë kam dëgjuar Mirza Muhametin që rrëfente si vijon: "Vetë dajua i Báb-it më ka përshkruar rrethanat që shoqëruan marrjen nga Báb-i të letrës së Mulla Hysenit: 'Atë natë, në fytyrëne Báb-it e të Kodusit pashë kaq gëzim e kënaqësi sa unë nuk mund ta përshkruaj. Ato ditë, dëgjoja shpesh Báb-in që me ngazëllim përsëriste fjalët: "Sa e mrekullueshme, sa madhërisht e mrekullueshme është ajo që ka ndodhur midis muajve të Xhamadit e Raxhabit!" Duke lexuar letrën që i drejtonte Mulla Hyseni, Ai kthehej nga Kodusi e, duke i treguar atij pasazhe të ndryshme nga ajo letër, i shpjegonte arsyen e befasimit të tij të hareshëm. Unë, për veten time, mbeta tërësisht i paditur për natyrën e atij shpjegimi.'" 215 Mirza Ahmeti, mbi të cilin përshkrimi i kësaj ngjarjeje kishte lënë mbresa të thella, ishte i vendosur të zbardhte misterin e saj. "Unë nuk isha i zoti të shuaja kuriozitetin tim", më ka thënë ai, "derisa takova Mulla Hysenin në Shiraz. Kur ia përsërita përshkrimin që më kishte bërë dajua i Báb-it, ai buzëqeshi e më tha se e mbante mend mirë që midis muajve të Xhamadit e Raxhabit ai kishte qëlluar të ishte në Teheran. Ai nuk dha shpjegime të mëtejshme e u ndje i kënaqur me këtë pohim të shkurtër. Megjithatë, kaq ishte e mjaftueshme për mua, të bindeshe se në qytetin e Teheranit ndodhej fshehur një Mister që, kur iu zbulua botës, do të sillte gëzim të patreguar në zemrat e të dyve, Báb-it e Kodusit." PAMJE E "BABIJEH" NË MASHHAD 216 Referimet e letrës së Mulla Hysenit për përgjigjen e menjëhershme të Bahá'u'lláh-ut ndaj Mesazhit Hyjnor, ndaj fushatës së fuqishme që Ai kishte nisur personalisht në Nur e për suksesin e mahnitshëm që kishte arritur në përpjekjet e Tij, e gëzuan, e kënaqën Báb-in dhe përforcuan besimin e Tij për fitoren përfundimtare të Kauzës së Tij. Ai ndjehej i sigurt se nëse tani do të binte papritur viktimë e tiranisë së armiqve e do të ikte nga kjo botë, Kauza që Ai kishte reveluar do të jetonte, nën drejtimin e Bahá'u'lláh-ut, do të vazhdonte të zhvillohej e lulëzonte, do të jepte përfundimisht frytet e saj më të zgjedhura. Dora mjeshtërore e Bahá'u'lláh-ut do ta orientonte kursin e saj dhe forca pushtuese e dashurisë së Tij do t'i bënte vend në zemrat e njerëzve. Një bindje e tillë i fuqizoi shpirtin dhe e mbushi Atë me shpresë. Që nga ai moment frika nga një kërcënim i rrezikshëm apo serioz u largua tërësisht prej Tij. Si Feniksi Ai mirëpriti me hare zjarrin e kundërshtarit dhe u mbulua me lavdi në zjarrminë e përvëlimin e flakës së tij. VISATIM I MEKËS KAPITULLI VII PELEGRINAZHI I Báb-IT NË MEKË E NË MEDINË L etra e Mulla Hysenit i lejoi Báb-it të ndërmerrte pelegrinazhin e paramenduar për në Hexhaz. Pasi i besoi nënës së Vet gruan dhe pastaj të dyja ato kujdesit e mbrojtjes së dajos, Ai u bashkua me grupin e pelegrinëve të Farsit që po përgatiteshin të linin Shirazin për në Mekë dhe Medinë.130 Kodusi ishte i vetmi bashkudhëtar i Tij dhe shërbëtori etiopian shoqëruesi i Tij personal. Fillimisht Ai shkoi në Busher, vendi i biznesit të dajos, ku në ditët e mëparshme, në bashkëpunim të ngushtë me të, kishte bërë jetën e një tregtari të thjeshtë. Atje, ndërsa bënë parapërgatitjet për udhëtimin e gjatë e të lodhshëm, Ai hipi mbi një anije, që pas dy muajsh të një lundrimi të ngadaltë, të stuhishëm e të pasigurt, e zbarkoi në brigjet e asaj toke të shenjtë.131 Detrat e dallgëzuar dhe mungesa e plotë e komoditetit nuk e penguan as rregullsinë e devocioneve të Tij, as nuk e turbulluan qetësinë e meditimeve e lutjeve të Tij. Duke harruar stuhinë që turfullonte përreth e i patrazuar nga të vjellat që kishin mbërthyer bashkë-pelegrinët, Ai vazhddoi të zinte kohën duke i diktuar Kodusit kaq predikime e letra, kur ndihej i frymëzuar për t'i reveluar. 218 Unë kam dëgjuar Haxhi Abul Hasan Shirazin, i cili ishte duke udhëtuar me Báb-in në të njëjtën anije, të përshkruante atë udhëtim që mbahet mend: "Gjatë gjithë periudhës prej afro dy muajsh", pohonte ai, "që nga dita kur ne hipëm në Busher e deri sa zbarkuam në Xhadeh, porti i Hexhazit, qoftë ditën apo natën, kur qëllonte të takoja ose Báb-in, ose Kodusin, unë gjithmonë i gjeja ata së bashku, të dy të zhytur në punën e tyre. Báb-i dukej se diktonte e Kodusi ishte shumë i angazhuar për të shënuar çdo gjë që dilte nga goja e tij. Bile edhe në një kohë kur dukej se pasagjerët i kishte zënë frika nga që anija troshitej nga stuhia, ata do ti shihje duke vazhduar punën e tyre me qetësi e siguri të pacenuar. As dhuna e forcave të natyrës, as gurguleja e njerëzve përreth tyre nuk mund as t'u thartonin kthjelltësinë e fytyrës, as t'i kthente prej qëllimit të tyre." 219 Për vuajtjet e atij udhëtimi Báb-i rrëfen Vetë në Bajanin Persisht.132 "Për ditë të tëra", shkruante Ai, "ne vuajtëm nga mungesa e ujit. Unë duhet të kënaqja veten me lëngun e limonit të ëmbël." Për shkak të kësaj eksperience, ai luti të Plotfuqishmin të bënte që mjetet e udhëtimit oqeanik së shpejti të përmirësoheshin me shpejtësi, të pakësoheshin vuajtjet e të eleminoheshin tërësisht rreziqet e tij. Brenda një kohe të shkurtër, kur kjo lutje u bë, faktet e një përmirësimi të shënuar në të gjitha format e transportit detar janë shumëfishuar shumë dhe Gjiri Persik, që në ato kohë zor se kishte ndonjë anije me avull, tashmë mburret me me një flotë të linjave oqeanike, që, brenda pak ditëve e me komoditet maksimal, transporton njerëzit e Farsit në pelegrinazhin e tyre vjetor në Hexhaz. 220 Popujt e Perëndimit, ku u shfaqën faktet e para të këtij Revolucioni të madh Industrial, megjithatë, mjerisht, janë tërësisht të paditur për Burimin prej nga vjen kjo rrymë e fuqishme, kjo forcë e madhe shtytëse - një forcë që ka revolucionarizuar çdo aspekt të jetës së tyre materiale. Historia e tyre dëshmon faktin se në vitin që shënoi agimin e këtij Revelacioni të lavdishëm, atje shfaqen papritur faktet e një revolucioni ekonomik e industrial që vetë njerëzit deklarojnë të ketë qenë i pashembullt në historinë e njerëzimit. Në interesimin e tyre për detajet e punimit e rregullimeve të kësaj makinerie të krijuar sërishmi, ata gradualisht humbën vështrimin ndaj Burimit e objektit të kësaj force të pamatë që Fuqiploti kishte dhënë në ngarkim të tyre. Ata duket se e kanë keqpërdorur seriozisht këtë fuqi dhe e kanë keqkuptuar funksionin e saj. Përcaktuar për të derdhur mbi popujt e Perëndimit bekimet e paqes e të lumturisë, ajo është përdorur prej tyre për të nxitur interesat e shkatërrimit e të luftës. 221 Me mbërritjen në Xhadeh, Báb-i veshi roben e pelegrinit, i hipi një deveje e filloi udhëtimin për në Mekë. Kurse Kodusi, pa marrë parasysh dëshirën e përsëritur të shprehur nga Mjeshtri i tij, preferoi ta shoqëronte më këmbë gjatë gjithë rrugës nga Xhadehu në qytetin e shenjtë. Duke mbajtur në dorë kapistrën e devesë mbi të cilën udhëtonte Báb-i, ai ecte karshi me gëzim e devotshmëri, duke shërbyer ndaj kërkesave të Mjeshtrit të tij e pa vënë re fare stërmundimin e atij marshimi të rëndë. Çdo natë, nga mbrëmja deri në agim, Kodusi, duke sakrifikuar rehatinë e gjumin, do të vazhdonte me vigjilencë të parreshtur të ruante pranë të Shumëdashurit të tij, i gatshëm për të plotësuar dëshirat e Tij e për të siguruar mjetet e mbrojtjes e sigurisë së Tij. 222 Një ditë, kur Báb-i kishte ndalur pranë një burimi me qëllim që të bënte lutjen e mëngjesit, shfaqet në horizont një nomad beduin, që iu afrua, i rrëmbeu hejben, që ishte mbi tokë pranë Tij mbushur me shkrimet e letrat, dhe u zhduk në shkretëtirën e panjohur. Shërbëtor i Tij etiopian u nis ta kërkonte, por u ndalua nga Mjeshtri, që, meqë ishte duke u lutur, i bëri shenjë me dorë për ta lënë kërkimin. "Sikur të të kisha lejuar", i tha më vonë Báb-i atij me dshamirësi, "ti sigurisht do ta kishe arritur dhe ndëshkuar atë. Por kjo nuk duhet të ndodhte. Letrat e shkrimet që përmbante ajo hejbe janë destinuar të arrijnë, nëpërmjet dobisë së këtij arabi, vende të tilla që ne kurrë nuk mund t'i kishim shkelur. Prandaj, mos u brengos nga veprimi i tij, se ai është dekretuar nga Perëndia, Urdhëruesi, i Plotfuqishmi." Shumë herë paskësaj, në raste të tilla, Báb-i kërkoi t'i qetësonte miqtë e Tij me të tilla reflektime. Me fjalë të tilla si këto Ai kthente hidhërimin e keqardhjes e të fyerjes në pranimin e heshtur rezatues të qëllimit Hyjnor e në nënshtrimin e gëzuar ndaj vullnetit të Perëndisë. 223 Ditën e Arafatit,133 duke kërkuar qoshen e qetë të qelës së Tij, Báb-i i kushtoi tërë kohën meditimit dhe faljes. Ditën tjetër, ditën e Nahrit, pasi kishte kryer lutjen e ditës agjëruese, Ai shkoi në Mona, ku, sipas zakonit të lashtë, bleu nëntëmbëdhjetë qingja të racës më të zgjedhur, prej të cilëve bëri kurban nëntë në emër të Tij, shtatë në emër të Kodusit dhe tre në emër të shërbëtorit të Tij etiopian. Ai refuzoi të marrë mish nga ky kurban i shenjtë, por preferoi ta shpërndante atë gratis për të varfërit e nevojtarët e asaj rrethine. 224 Megjithëse muaji i Zel Hexheh,2 muaji i pelegrinazhit në Mekë e në Medinë, në atë vit koincidoi me muajin e parë të stinës dimërore, nxehtësia në atë rajon ishte akoma aq e madhe sa pelegrinët që bënin xhiron e faltores së shenjtë ishin të pazot ta kryenin këtë ritual me tallaganet e tyre të zakonshme. Mbuluar në dritë me tunikën përkatëse të çlirët, ata u bashkuan me kremtimin e festës. Megjithatë, Báb-i refuzoi, për shenjë nderimi, të heqë qoftë çallmën, qoftë tallaganen e Tij. Veshur me petkun e Tij të zakonshëm, Ai, me dinjitet e qetësi absolute, me thjeshtësi e nderim të pashoq, qarkoi Kabehun dhe i kreu të gjitha ritet e përshkruara të adhurimit. 225 Ditën e fundit të pelegrinazhit të Tij në Mekë, Báb-i takoi Mirza Mohit Kermanin. Ai qëndronte përballë Gurit të Zi, kur Báb-i iu afrua e pasi i dha dorën, iu drejtua me këto fjalë: "O Mohit! Ti e vlerëson veten si një nga figurat më të shquara të komunitetit Sheiki e si një eksponent i njohur i mësimeve të tij. Bile në zemrën tënde ti pretendon të jesh një nga pasardhësit e VESHJE E MBAJTUR NËN XHYBE, VESHUR NGA Báb-I (VESHJE E JASHTME) drejtpërdrejtë dhe trashëgimtarët legalë të dy Dritave të mëdha binjake, i Yjve që kanë lajmëruar agimin e udhërrëfimit Hyjnor. Shiko, ne të dy tani po qëndrojmë brenda kësaj faltoreje kaq të shenjtë. Brenda mureve të saj të shenjtëruar, Ai, shpirti i të cilit banon në këtë vend, mund të bëjë që e Vërteta të njihet menjëherë e të dallohet nga gënjeshtra, e drejta të njihet nga gabimi. Me të vërtetë, Unë deklaroj, që në këtë ditë, qoftë në Lindje, qoftë në Perëndim, askush përveç Meje nuk mund të pretendojë të jetë Porta që udhëheq njerëzit ndaj dijes së Perëndisë. Dëshmia Ime nuk është gjë tjetër veçse dëshmia me anën e së cilës u krijua e vërteta e Profetit Muhamet. Më pyet çfardo që të pëlqen, pikërisht në këtë moment, e Unë premtoj të reveloj Vetë aq vargëzime sa mund të të demostroj të vërtetën e misionit Tim. Ti duhet të zgjedhësh ose t'i nënshtrohesh pa rezerva Kauzës Time ose ta hedhësh tërësisht poshtë. Ti nuk ke alternativë tjetër. Nëse zgjedh të kundërshtosh mesazhin Tim, Unë s'ta lëshoj dorën për të shkuar deri sa të japësh fjalën për të deklaruar publikisht kundërshtimin tënd ndaj së Vërtetës, që Unë kam shpallur. Kështu do të bëhet i njohur Ai që thotë të Vërtetën, kurse ai që flet dokra do të dënohet me mjerim e turp të përjetshëm. Atëhere do të revelohet udha e së Vërtetës e do të bëhet manifest për të gjithë njerëzit." 226 Kjo sfidë e rëndë, që Báb-i i bëri kaq papritur Mirza Mohit Kermanit, e shkatërroi atë nga themelet. Ai u mposht nga çiltërsiae saj, nga madhështia e fuqia e saj. Para këtij Të Riu, ai, megjithë moshën, autoritetin e diturinë e tij, u ndje si një zog i mjerë që mbërthehet nga kthetrat e një shqiponje të fuqishme. I hutuar e gjithë frikë, ai u përgjigj: "Zoti im, Mjeshtri im! Që ditën kur sytë e mi të panë Ty në Qerbela, unë kuptova të paktën se kisha gjetur e njohur Atë që kishte qenë objekt i kërkimit tim. Unë mohoj këdo që nuk të ka njohur Ty dhe përbuz atë që në zemër ka akoma edhe dyshimin më të vogël ndaj dëlirësisë e shenjtërisë Tënde. Të lutem të mbikqyrësh dobësinë time, Të përgjërohem të më japësh përgjigje në pështjellimin tim. Të lutem o Perëndi, pikërisht në këtë vend, brenda mureve të këtij vendi të shenjtë, bëfsha be për Ty e u ngriça për triumfin e Kauzës Tënde. Në qofsha i pasinqertë në atë që po deklaroj, në paça mosbesim në zemrën time në atë që po e thotë goja, e pafsha veten tërësisht të padenjë ndaj hirit të Profetit të Perëndisë, e pafsha veprën time si një akt pabesie ndaj Aliut, pasardhësit të Tij të zgjedhur." 227 Báb-i, që i dëgjoi me vëmendje fjalët e tij, që ishte mirë në dijeni të mjerimit e varfërisë së shpirtit të tij, iu përgjigj e i tha: "Me të vërtetë Unë them se e Vërteta pikërisht tani njihet dhe dallohet nga gënjeshtra. O vakëf i Profetit të Perëndisë dhe ti, o Kodus, që më ke besuar Mua! Këtë moment, ju të dy ju kam dëshmitarët e Mi. Ju kini parë e dëgjuar çka ardhur për të kaluar midis Meje dhe atij. Unë ju ftoj të dëshmoni për këtë dhe Perëndia, me të vërtetë, përtej e mbi ju, është Dëshmitari Im i sigurt e i fundit. Ai është Gjithëshikuesi, Dijeploti, Urtiploti. O Mohit! Thuaj ç'të mundon dhe unë, me ndihmën e Perëndisë, do të zgjidh gjuhën Time e do të ndërmarr zgjidhjen e problemeve të tua, që ti të dëshmosh për përsosmërine e fjalës Sime e të kuptosh që askush veç Meje nuk është i aftë të manifestojë mençurinë Time." RROBE E MBAJTUR NGA Báb-I, KUR QARKONTE KABEHUN 228 Mirza Mohiti iu përgjigj ftesës së Báb-it e i paraqiti Atij pyetjet e veta. Duke lypur ndjesë për domosdoshmërinë e largimit të tij të menjëhershëm për Medinë, ai shprehu shpresën e marrjes së tekstit të përgjigjes së premtuar, para largimit nga ai qytet. "Unë do ta plotësoj kërkesën tënde", e siguroi Báb-i. "Gjatë rrugës për Medinë, Unë, me ndihmën e Perëndisë, do të reveloj përgjigjen ndaj pyetjeve të tua. Nëse s'të takoj në atë qytet, përgjigja Ime sigurisht do të mbërrijë menjëherë sapo të jesh kthyer në Qerbela. Unë pres nga ty të bësh atë që të urdhëron drejtësia e ndershmëria. 'Nëse bën mirë, do të bësh mirë për veten tënde, nëse bën keq, i bën keq kokës tënde.' 'Perëndia është me të vërtetë e pavarur nga gjithë krijesat e Tij.'" 134 229 Mirza Mohiti, para largimit, shprehu përsëri vendimin e tij të patundur për të mbajtur premtimin e tij solemn. "Çfardo që të bëhet", siguroi ai Báb-in, "unë nuk lëviz kurrë nga Medina pa përmbushur besëlidhjen me Ty." Ashtu si grimca e pluhurit, që fluturon prej tufanit, ai, i paaftë për t'i qëndruar madhështisë gjithpërfshirëse të Revelacionit të shpallur nga Báb-i, fluturoi prej Tij nga sytë këmbët. Ai priti një copë herë në Medinë dhe, bukëshkalë ndaj fjalës së dhënë e mosmirënjohës ndaj këshillave të ndërgjegjes së vet, u nis për Qerbela. 230 Báb-i, besnik ndaj premtimit të Tij, reveloi, gjatë rrugës nga Meka në Medinë, përgjigjen e shkruar për pyetjet që kishin munduar mendjen e Mirza Mohitit e i dha asaj emrin e Sahifej Bajnol Haramajnit.135 Mirza Mohiti, që e mori atë sapo kishte mbërritur në Qerbela, qëndroi i patundur nga avazi i tij dhe refuzoi të njihte parimet që ajo nguliste. Qëndrimi i tij ndaj Besimit ishte kundërshtimi i fshehur e i vazhdueshëm. Me kohë ai pohoi se ishte pasues e mbështetës i kundërshtarit famëkeq të Báb-it, Haxhi Mirza Qerim Kanit e herë pas here pretendoi se ishte në pozitën e një udhëheqësi të pavarur. Kur po i vinte fundi, ndërsa banonte në Irak, ai, duke u shtirur si i nënshtruar ndaj Bahá'u'lláh-ut, shprehu nëpërmjet një princeshe persiane që banonte ne Bagdad, dëshirën për ta takuar Atë. Ai kërkoi që takimi i propozuar të vlerësohej si tepër konfidencional. "I thuaj atij", u përgjigj Bahá'u'lláh-u, "që ditët e prehjes sime në malet e Sulejmanies, Unë, në një ode që hartova, paraqes kërkesat themelore për çdo udhëtar që shkel shtegun e kërkimit për gjetjen e së Vërtetës. Përdoreni bashkë këtë vargëzim të asaj ode: 'Nëse qëllimi tënd është të mbash gjallë veten tënde, mos iu afro oborrit tonë; por nëse sakrifica është dëshira e zemrës tënde, eja e le të vinë me ty edhe të tjerë. Sepse e tillë është udha e Besimit, nëse në zemrën tënde ti kërkon ribashkimin me Bahá-in, por nëse ti refuzon të shkelësh këtë shteg, përse na shqetëson? Qërrohu!' Nëse është i gatshëm, ai, hapur e pa rezerva, do të nxitojë të më takojë Mua, në se jo, Unë refuzoj ta shoh atë." Përgjigja pa ekuivoke e Bahá'u'lláh-ut e turbulloi Mirza Mohitin. I paaftë për të rezistuar dhe i pavullnetshëm për t'u pajtuar, ai u largua nga shtëpia e tij në Qerbela pikërisht ditën që mori këtë mesazh. Sapo arriti, u sëmur dhe, pas tri ditësh, vdiq. 231 Sapo realizoi të fundmin e riteve në lidhje me pelegrinazhin në Mekë, Báb-i i dërgoi një letër Sherifit të atij qyteti të shenjtë, ku Ai paraqiti, me terma të qarta e të padyshimta, tiparet dalluese të misionit të Tij dhe e ftoi atë të ngrihej e përqafonte Kauzën e Tij. Këtë letër, së bashku me përzgjedhje nga shkrimet e Tij të tjera, ia dorëzoi Kodusit duke e porositur t'ja paraqiste Sherifit. Megjithatë, ky i fundit ishte tepër i zënë me kërkimet e tij materiale që të prirej t'u vinte veshin fjalëve që i kishte dërguar Báb-i e nuk arriti t'i përgjigjej thirrjes së Mesazhit Hyjnor. Haxhi Nijaz Bagdadi është dëgjuar të rrëfejë si vijon: "Në vitin 1267 Hixhri [1850-1851 A.D.], unë ndërmora pelegrinazhin në atë qytet të shenjtë, ku kisha privilegjin të takoj Sherifin. Gjatë bisedës së tij me mua, ai tha: 'Unë kujtoj që në vitet '60, gjatë stinës së pelegrinazhit, erdhi e më vizitoi një i ri. Ai më paraqiti një libër të vulosur të cilin e pranova me dëshirë, por në atë kohë isha shumë i zënë e s'munda ta lexoj. Pak ditë më vonë e takova përsëri të riun, që më pyeti nëse kisha për të dhënë ndonjë përgjigje ndaj ofertës së tij. Tensioni i punës më kishte shkëputur përsëri nga vlerësimi i përmbajtjes së atij libri. Për këtë arsye, nuk isha në gjendje t'i jepja atij një përgjigje të kënaqshme. Kur stina e pelegrinazhit mbaroi, një ditë, ndërsa po seleksionoja letrat e mia, aksidentalisht më vajtën sytë tek ai libër. E hapa e pashë, në faqet e parathënies, një fjalim prekës i shkruar me elegancë, që pasohej nga vargëzime, gjuha e toni i të cilave bartte një ngjashmëri të habitshme me Kuranin. Gjithçka që mësova nga leximi i librit ishte se mes njerëzve të Persisë, një njeri nga fara e Fatimesë e pasardhës i familjes së Hashimit, kishte ngritur një thirrje të re e po bënte të ditur për gjithë njerëzit, shfaqjen e të premtuarit Kaim. Megjithatë, une mbeta i paditur për emrin e autorin e atij libri, as nuk u informova mbi rrethanat që shoqëruan atë thirrje.' 'Një gurgule e madhe', thashë unë, 'ka mbërthyer në të vërtetë këtë tokë gjatë pak viteve të fundit. Një i Ri, një pasardhës i Profetit e tregtar nga profesioni, ka pretenduar që fjala e Tij ishte Zëri i frymëzimit Hyjnor. Ai ka pohuar publikisht se, brenda pak ditëve, nga gjuha e Tij mund të rrjedhin vargëzime të tilla në numër e përsosmëri sa do të tejkalonin në vëllim dhe bukuri edhe vetë Kuranin, një punë që i mori Muhametit për ta reveluar jo më pak se njëzet e tre vjet. Një mori njerëzish, të lartë e të ulët, civilë e klerikë, nga njerëzit e Persisë, janë grumbulluar rreth flamurit të Tij dhe me vullnet kanë sakrifikuar veten në shtegun e Tij. Ai i Ri, gjatë vitit të shkuar në ditët e fundit të muajit Shaban136 u martirizua në Tabriz, në provincën e Azerbajxhanit. Ata që e persekutuan kërkuan në këtë mënyrë të shuanin dritën që Ai ndezi në këtë tokë. Megjithatë, që prej martirizimit ndikimi i Tij është përhapur te gjithë klasat e njerëzve.' Sherifi, që ishte duke dëgjuar me vëmendje, shprehu indinjatën e tij ndaj sjelljes së atyre, që kishin persekutuar Báb-in. 'Mallkimi i Perëndisë rëntë mbi këta njerëz të liq', thirri ai, 'njerëz, që në kohët e para, trajtuan në të njëjtën mënyrë stërgjyshërit tanë të shenjtë e të famshëm!' Me këto fjalë Sherifi e mbylli bashkëbisedimin me mua." VIZATIM I MEDINËS 232 Nga Meka Báb-i shkoi në Medinë. Ishte dita e parë e muajit Muharrem, e vitit 1261 Hixhri,137 kur Ai mori rrugën për në atë qytet të shenjtë. Kur iu afrua atij, Ai solli ndërmend ngjarjet tronditëse që e bënë të pavdekshëm emrin e Atij, që kishte jetuar e vdekur brenda atyre mureve. Ato skena që sillnin dëshmi të qarta për forcën krijuese të atij Gjeniu të pavdekshëm dukej sikur po riluheshin para syve të Tij me shkëlqim të plotë. Ai u lut ndërsa u afrua tek sarkofagu i shenjtë që ruan eshtrat e vdekshme të Profetit të Perëndisë. Pasi shkeli atë truall të shenjtë, Ai kujtoi, gjithashtu, atë Lajmëtar shkëlqimtar të Dispensacionit të Tij. Ai e dinte që në varrezën e Bakiut, në një vend jo larg nga vakëfi i Muhametit, shtrihej në paqe Sheik Ahmet Ahsai, dallëndyshja e Revelacionit të Tij, që, pas një jete shërbimi të rëndë, kishte vendosur t'i kalonte mbrëmjet e ditëve të tij brenda mureve të këtij vendi të shenjtëruar. Atje erdhën gjithashtu para vizionit të Tij ata njerëz të shenjtë, ata pionierë e martirë të Besimit, që kishin rënë me lavdi në fushën e betejës e që me gjakun e tyre kishin vulosur triumfin e Kauzës së Perëndisë. Pluhuri i shenjtë i tyre dukej sikur mori jetë nga prekja e butë e këmbës së Tij. Hijet e tyre dukej sikur ishin tronditur nga fryma rigjallëruese e pranisë së Tij. Ata shikonin drejt Tij sikur të ishin ngritur me afrimn e Tij, po nxitonin drejt Tij e po ngrinin zërat e tyre të mirëseardhjes. Ata dukej sikur i adresonin Atij këtë premtim të zjarrtë: "Mos shko në tokën Tënde amtare, të lutemi ne, O Ti i Shumëdashuri i zemrave tona! Jeto mes nesh, sepse këtu, larg nga rrëmeti i armiqve të Tu, që po shtrihen në pritë për Ty, do të jesh i parrezikuar e i sigurt. Ne jemi të trembur për Ty. Ne tmerrohemi nga komplotet dhe makinacionet e armiqve të Tu. Ne dridhemi nga mendimi që veprat e tyre mund të sjellin mallkim të përjetshëm në shpirtrat e tyre." "Mos ki frikë", u përgjigj Shpirti i paepur i Báb-it: "Unë kam ardhur në këtë botë të dëshmoj për lavdinë e sakrificës. Ju jeni në dijeni për intensitetin e mallit Tim, ju e kuptoni shkallën e mospranimit tim. Pra, lusni Zotin, Perëndinë Tuaj të shpejtojë orën e martirizimit e të pranojë sakrificën Time. Gëzoni, se Unë e Kodusi, të dy do të vritemi në altarin e devocionit tonë ndaj Mbretit të Lavdisë. Gjaku, që ne kemi caktuar të derdhim në shtegun e Tij, do të vaditë e gjallërojë kopshtin e lumturisë sonë të pavdekshme. Pikat e këtij gjaku të shenjtëruar do të jenë farat mbi të cilat do të rritet Pema madhështore e Perëndisë, Pema që do të mbledhë nën hijen gjithpërfshirëse të saj njerëzit dhe fiset e tokës. Pra, mos u brengos, nëse Unë largohem nga kjo tokë, sepse po nxitoj të përmbush destinacionin Tim." KAPITULLI VIII QËNDRIMI I Báb-IT NË SHIRAZ PAS PELEGRINAZHIT V izita e Báb-it në Medinë shënoi fazën e fundit të pelegrinazhit të Tij në Hexhaz. Prej andej Ai u kthye në Xhadeh e me rrugë detare mbërriti në tokën e Tij amtare. Ai zbarkoi në Busher pas nëntë muajsh hënorë që nga fillimi i pelegrinazhit nga ky port. Në të njëjtën bujtinë138 që kishte zënë atëhere, Ai takoi miqtë e të afërmit që kishin ardhur ta përshëndesnin e t'i uronin mirëseardhjen. Ndërkohë që ishte në Busher, thirri Kodusin para Tij dhe me mirësi të përzemërt e ftoi të nisej për Shiraz. "Ditët e shoqërimit tënd me Mua", i tha Ai, "janë duke shkuar drejt fundit. Ora e ndarjes ka trokitur, një ndarje që nuk do të ketë ribashkim përveç se në Mbretërinë e Perëndisë, në prani të Mbretit të Lavdisë. Në këtë botë pluhuri, për ty ishin caktuar jo më shumë se nëntë muaj shoqërimi me Mua, që fluturuan. Megjithatë, në brigjet e së Botës së Madhe të Përtejme, në mbretërinë e pavdekësisë, na pret gëzimi i ribashkimit të përjetshëm. Përpara dora e fatit do të të kredhë gjatë në një oqean mundimesh për hir të Tij. Unë, gjithashtu, do të të pasoj ty; Unë, po ashtu, do të zhytem poshtë thellësive të tij. Gëzohu me kënaqësi të paparë, se ti je zgjedhur si standart-duruesi i aradhës së vuajtjeve e po qëndron në pararojë të ushtrisë fisnike që do të martirizohet në emër të Tij. Poshtërime do të mbulojnë në rrugët e Shirazit e lëndime të rënda do të vuajë trupi tënd. Ti do t'i mbijetosh sjelljes poshtëruese të armiqve tënd e do të arrish praninë e Atij që është i vetmi objekt i adhurimit e dashurisë tënde. Në praninë e Tij do të harrosh dëmin dhe poshtërsitë që kanë rënë mbi ty. Ushtritë e Të Padukshmit do të nxitojnë përpara të të ndihmojnë e do t'i shpallin gjithë botës heroizmin e lavdinë tënde. Gëzimi i patreguar për pirjen e kupës së martirizimit për hir të Tij do të jetë i yti. Unë, gjithashtu, do të shkel në shtegun e sakrificës e do të bashkohem me ty në mbretërinë e përjetësisë." Pastaj, Báb-i i dorëzoi atij në dorë një letër, që e kishte shkruar për Haxhi Mirza Sejed Aliun, dajon e Tij, në të cilën e informonte për kthimin e Tij të sigurt në Busher. Ai, gjithashtu, i besoi atij një kopje të Kasael Sabehut,139 një traktat në të cilin Ai kishte paraqitur kërkesat themelore ndaj atyre që kishin dijeni për Revelacionin e ri e kishin njohur thirrjen e tij. Pasi i dha Kodusit lamtumirën e fundit, i kërkoi t'i transmetonte përshëndetjet e Tij secilit prej njerëzve të dashur të Tij në Shiraz. 234 Kodusi, me ndjenjën e vendosmërisë së patundur për të plotësuar dëshirat e shprehura nga Mjeshtri i tij, u nis nga Busheri. Pasi arriti në Shiraz, ai u prit përzemërsisht nga Haxhi Mirza Sejed Aliu, që e mori në shtëpinë e tij e me padurim pyeti për shëndetin dhe punët e Nipit të tij të shtrenjtë. Duke e parë atë mirëpritës ndaj thirrjes së Mesazhit të ri, Kodusi e njohu me natyrën e Revelacionit me të cilin ky i Ri kishte ndezur tanimë shpirtin e tij. Dajua i Báb-it, si rezultat i përpjekjeve të ushtruara nga Kodusi, ishte i pari që, pas Shkronjave të të Gjallit përqafoi Kauzën në Shiraz. Meqë rëndësia e plotë e Besimit të sapolindur kishte mbetur akoma e pazbuluar, ai nuk ishte në dijeni mbi hapësirën e plotë të përfshirjes e lavdisë së tij. Megjithatë, biseda me Kodusin e hoqi velin nga sytë e tij. Kaq i patundur u bë besimi i tij e kaq e thellë u rrit dashuria e tij për Báb-in, sa ai ia kushtoi tërë jetën shërbimit të Tij. Me vigjilencë të parreshtur ai u ngrit të mbronte Kauzën e Tij e të ruante personin e Tij. Në përpjekje të vazhdueshme, ai shpërfilli lodhjen e përçmoi vdekjen. Megjithëse njihej si një figurë e shquar midis njerëzve të biznesit të atij qyteti, ai kurrë nuk lejoi që konsideratat materiale të pengojnë përgjegjësinë e tij shpirtërore për mbrojtjen e personit të Nipit të tij të shtrenjtë dhe përparimin e Kauzës. Ai këmbënguli në detyrë deri në momentin kur, duke u bashkuar në shoqërinë e Shtatë Martirëve të Teheranit, në rrethana të heroizmit të jashtëzakonshëm, ai dha jetën për Të. 235 Personi tjetër që Kodusi takoi në Shiraz ishte Ismollahol Asdaki, Mulla Sadek Horasani, të cilit i besoi një kopje të Kasael Sabehut dhe theksoi domosdoshmërine e vënies menjëherë në veprim të të gjithë kushteve të saj. Mes parimeve të saj ishte urdhëri i rreptë i Báb-it ndaj çdo besimtari besnik për të shtuar fjalët e mëposhtme në formulën tradicionale të azanit:140 "Unë dëshmoj se Ai emri i të cilit është Ali Kabl Muhamet141 është shërbëtor i Bakijatollahut."142 Mulla Sadeku që ato ditë ishte duke lavdëruar nga froni i lartë tek audiencat e mëdha virtytet e imamëve të Besimit, ishte kaq i ngazëllyer nga tema dhe gjuha e atij traktati sa që ai vendosi pa hezitim të mbajë të gjitha ritet që ai porosiste. I shtyrë nga forca detyruese që përmbante ajo Tabelë, një ditë kur në Xhaminë Nou po drejtonte grigjën e tij në lutje, ai papritur shpalli, kur po këndonte azanin, fjalët shtesë përshkruar nga Báb-i. Turma që dëgjoi atë u shushat nga thirrja e tij. Frika e tmerri mbërthyen tërë grigjën. Teologët e shquar që zinin vendet e para e që ishin shumë të nderuar për orthodoksinë e tyre fanatike, ngritën poteren duke protestuar me zë të lartë: "Na zëntë mallkimi, ne ruajtësit e mbrojtësit e Besimit të Perëndisë! Shikoni, ky njeri ka ngritur flamurin e heresizë. Poshtë ky tradhtar i poshtër! Ai ka folur blasfemi. Arrestojeni, se ai është turpi i Besimit tonë." "Kush guxoi", bërtisnin ata me zemërim, "të autorizojë një largim kaq madhor nga parimet e vendosura të Islamit? Kush ka menduar t'ja atribuojë vetes këtë të drejtë supreme?" 236 Turma ripërsëriti protestat e teologëve e u ngrit të përforcojë zhurmën e tyre. Ishte ngritur tërë qyteti dhe, si rezultat, rendi publik u kërcënua seriozisht. Guvernatori i provincës së Farsit, Hysen Kan Iravani, i mbiquajtur Axhudan Bashi e, përgjithësisht i quajtuar në ato ditë si Saheb Ektijar,143 e pa të PAMJE TË XHAMISË NOU domosdoshme të ndërhyjë e të kërkojë shkakun e kësaj trazire të papritur. Ai u informua se një dishepull i një djali të ri quajtur Sejed Báb-i, që sapo ishte kthyer nga pelegrinazhi i tij në Mekë e Medinë e që tani po jetonte në Busher, kishte mbërritur në Shiraz dhe po propagandonte mësimet e Mjeshtrit të tij. "Ky dishepull", e informuan më tej Hysen Kanin, "pretendon se mësuesi i tij është autor i një revelacioni të ri dhe është reveluesi i librit që ai pohon se është me frymëzim hyjnor. Mulla Sadek Horasani ka përqafuar këtë besim dhe pa frikë po fton një mori njerëzish për pranimin e atij mesazhi. Ai deklaron se njohja e tij duhet të jetë detyrimi i parë për çdo pasues besnik e të devotshëm të shiitëve Islamë." 237 Hysen Kani urdhëroi arrestimin e të dyve, Kodusit e Mulla Sadekut. Autoritetet policore, tek të cilat ata u dorëzuan, u porositën t'i sillnin ata nën pranga para guvernatorit. Policia, gjithashtu, dorëzoi në duart e Hysen Kanit kopjen e Kajumol Asmasë, që ata e kishin rrëmbyer nga Mulla Sadeku, kur ai ishte duke lexuar me zë të lartë pasazhet e saj ndaj një grigje të eksituar. Kodusi, me pamjen e tij rinore dhe veshjen origjinale, në fillim u injorua nga Hysen Kani, që preferoi të drejtojë pyetje ndaj shokut të tij më të vjetër e më dinjitoz. "Më trego", pyeti me zëmërim guvernatori, "pasi iu kthye Mulla Sadekut, nëse ti je në dijeni për pasazhin e fillimit të Kajumol Asmasë ku Sejed Báb-i u drejtohet sundimtarëve dhe mbretërve të tokës me këto fjalë: 'Zhvishni veten nga rroba e sovranitetit, sepse Ai që është Mbret në të vërtetë, është bërë manifest! Mbretëria është e Perëndisë, Më Madhështorit. Kështu ka dekretuar Pena e Më Të Lartit!' Nëse kjo është e vërtetë, ajo duhet patjetër të gjejë zbatim dhe ndaj sovranit tim, Shah Muhametit, nga dinastia Kaxhar,144 të cilin unë e përfaqësoj si zyrtari kryesor i kësaj province. Mos vallë Shah Muhameti duhet, sipas këtij urdhëri, të dorëzojë kurorën e të braktisë sovranitetin e tij? Unë, gjithashtu, mos vallë duhet të heq dorë nga pushteti e të lë pozitën time?" Mulla Sadeku iu përgjigj pa hezitim: "Sapo e vërteta e Revelacionit që bën të ditur Autori i këtyre fjalëve do të vendoset përfundimisht, e vërteta e gjithçkaje që ka dalë nga buzët e Tij po ashtu do të përligjet. Nëse këto fjalë janë Fjala e Perëndisë, largimi nga froni i Shah Muhametit e homologëve të tij nuk ka rëndësi shumë. Ajo, në asnjë mënyrë, nuk mund të pengojë qëllimin Hyjnor, as të ndryshojë sovranitetin e Mbretit të plotfuqishëm e të përjetshëm."145 238 Qeveritari mizor e i pashpirt ishte tepër i pakënaqur me një përgjigje të tillë. Ai e shau dhe e mallkoi atë, urdhëroi shoqëruesit ta zhvishnin lakuriq e t'i jepnin dajak njëmijë kamzhikë. Më pas urdhëroi t'u digjej mjekra të dyve, Kodusit e Mulla Sadekut, t'u çpoheshin hundët e t'u vendosej në të nga një hallkë, ku të lidhej kapistra prej së cilës të hiqeshin nëpër rrugët e qytetit.146 "Ky", deklaroi Hysen Kani, "do të jetë një mësim për popullin e Shirazit, që do të mësojë se cili do të jetë dënimi për herezinë." Mulla Sadeku, i qetë e i vetpërmbajtur, me sy të ngritur nga qielli, u dëgjua të recitonte këtë lutje: "O Zot, Perëndia Ynë! Ne në të vërtetë kemi dëgjuar zërin e Atij që thirri. Ai na ftoi tek Besimi - 'Besoni në Zotin, Perëndinë tuaj!' - e ne kemi besuar. O Perëndi, Perëndia Ynë! Falna, pra, mëkatet tona, mbulona të metat e bëna të vdesim me të drejtët."147 Me guxim të jashtëzakonshëm ata e lanë veten në dorë të fatit. Ata që ishin udhëzuar të impononin këtë ndëshkim barbar e bënë detyrën me zell e entuziazëm. Askush nuk ndërhyu në emër të të persekutuarve, askush nuk ishte i prirur të mbronte kauzën e tyre. Shpejt pas kësaj, ata të dy u përzunë nga Shirazi. Para se të dëboheshin, u paralajmëruan të mos përpiqeshin herë tjetër të ktheheshin në atë qytet, se ndryshe të dy do kryqëzoheshin. Me vvuajtjet e tyre ata fituan epërsinë e pavdekshme të të qënit të parët që u persekutuan në tokën persiane për hir të Besimit të tyre. Mulla Ali Bashtami, megjithëse ishte viktima e parë e urrejtjes së papajtueshme të armikut, iu nënshtrua persekutimit të tij në Irak, që shtrihet përtej kufijve të Persisë. Askush nuk ka hequr siç hoqën ata, krahasuar me mizorinë e pashoqe e barbare, që karakterizoi torturat që u ushtruan ndaj Kodusit e Mulla Sadekut. 239 Një dëshmitar okular i këtij episodi revoltues, një jobesimtar që banonte në Shiraz, më ka treguar si vijon: "Unë isha prezent kur Mulla Sadeku ishte nën dajak. Shihja persekutorët e tij, që e godisnin me radhë me kamzhik mbi shpatulla, që i kullonin gjak, ndërsa vazhdonin ta gjuanin deri sa kapitej. Askush nuk e besonte që Mulla Sadeku, aq i vjetër në moshë e aq i brishtë nga trupi, do t'u mbijetonte qoftë edhe pesëdhjetë gjuajtjeve të tilla barbare. Ne u mrekulluam nga burrëria e tij kur pamë që, megjithëse ai kishte pësuar mbi nëntëqind goditje kamzhiku, fytyra e tij e ruante akoma kthjelltësinë e qetësinë e mëparshme. Mbi fytyrën e tij kishte buzëqeshje, ndërsa dorën e mbante para gojës. Dukej krejt indiferent ndaj breshërit që po derdhej mbi të. Kur po dëbohej nga qyteti, unë munda t'i afrohem e ta pyes pse e mbante dorën para gojës. U befasova nga buzëqeshja e pamjes së tij. Ai u përgjigj prerazi: 'Shtatë gjuajtjet e para ishin tmerrësisht të dhimbshme, ndaj të tjerave unë dukej se isha indiferent. Po vrisja mendjen nëse gjuajtjet që pasuan jepeshin apo nuk jepeshin mbi trupin tim. Një ndjenjë ngazëllimi e hareshme më kishte pushtuar shpirtin. Po përpiqesha të përmbaj ndjenjat e të mbaj të qeshurit. Tani e kuptoj se si Shpërndarësi i plotfuqishëm është i aftë, sa të hapësh e të mbyllësh sytë, të kthejë dhimbjen në rehati e hidhërimin në gëzim. Fuqia e Tij, pafundësisht e lartësuar, është përmbi e përtej fantazive boshe të krijesave të Tij të vdekshme.'" Mulla Sadeku, të cilin e kam takuar vite më pas, më konfirmoi çdo hollësi të këtij episodi të gjallë. 240 Zemërimi i Hysen Kanit nuk u kënaq me dhënien e dajakut të egër e të pamerituar. Mizoria e tij e pajustifikuar e kapriçioze gjeti shprehjen e mëtejshme në sulmin që drejtoi kundër personit të Báb-it.148 Ai dërgoi në Busher një shpurrë të ngritur me rojet e tij të besuara, me urdhër të prerë për të arrestuar Báb-in e për ta sjellë në Shiraz nën zinxhirë. Drejtuesi i kësaj shpurre, një anëtar i komunitetit Nosajri, të njohur më mirë si sekti i Alijollahit, rrëfente si vijon: "Pasi plotësuam fazën e tretë të udhëtimit tonë për Busher, ne vumë re në mes të shkretëtirës, një të ri që mbante një pelerinë jeshile e një çallmë të vogël sipas zakonit të sejedëve që janë me profesion tregtari. Ai ishte mbi kalë e pasohej nga një shërbëtor etiopian, që kujdesej për sendet e tij. Pasi iu afruam, na përshëndeti e na pyeti për ku shkonim. Mendova më mirë mos i thoshim të vërtetën dhe iu përgjigja që në këtë rrethinë ne kishim marrë urdhër nga guvernatori i Farsit të kryejmë një lloj kërkimi. Ai duke buzëqeshur tha: 'Guvernatori ju ka dërguar të më arrestoni Mua. Ja ku jam, bëni me Mua ç'të doni. Duke dalë jashtë për t'ju takuar, unë kam shkurtuar gjatësinë e marshimit tuaj dhe ia u bëra më të lehtë për të më gjetur.' U tremba paksa nga thëniet e tij dhe u mahnita me çiltërsinë e qartësinë e tyre. Megjithatë, nuk munda ta shpjegoj gatishmërinë e tij për të dorëzuar vetvehten me dëshirë nën disiplinën e ashpër të zyrtarëve qeveritarë e për pasojë të rrezikonte jetën e sigurinë e tij. Provova të mos e vlerësoj e isha përgatitur ta lija, kur m'u afrua e më tha: 'Të betohem me drejtësinë e Atij që krijoi njeriun, që e dalloi atë nga pjesa tjetër e krijesave të Tij dhe e bëri zemrën e tij të bëhet vend i dijes e sovranitetit të Tij, që gjithë jetën time nuk kam thënë asnjë fjalë, përveç të vërtetës e nuk kisha dëshirë tjetër, përveç mirëqenies e përparimit të racës njerëzore. Kam braktisur rehatinë personale e jam shmangur nga të qënit shkak i dhimbjes apo hidhërimit për ndonjeri. Unë e di që po më kërkoni. Preferoj të dorëzohem në dorën tënde, se sa ty dhe shokët e tu, për hir Tim, t'ju gjejë belaja e panevojshme.' Këto fjalë më tundën nga themelet. I zbrita kalit instiktivisht e duke puthur yzengjitë e tij, iu drejtova me këto fjalë: 'O dritë e syve të Profetit të Perëndisë! Të zë be për Atë që të ka krijuar e të ka pajisur me kaq madhështi e pushtet, të plotësosh kërkesën time e t'i përgjigjesh lutjes sime. Të përgjërohem të arratisesh nga ky vend e të zhdukesh nga faqja e Hysen Kanit, guvernatorit mizor e djallëzor të kësaj province. Unë i trëmbem makinacioneve të tij kundër teje, unë tmerrohem nga idea e të qënit një instrument i qëllimeve të tij të poshtra kundër një pasardhësi kaq të pafajshëm e fisnik të Profetit të Perëndisë. Shokët e mi janë të gjithë njerëz të ndershëm. Ata nuk e hapin gojën. Ata betohen me kokë të mos tradhtojnë fluturimin tënd. Të lutem, shko në qytetin e Mashhadit në Horasan e mos bjer viktimë e brutalitetit të këtij ujku të pamëshirshëm.' Përgjërimit tim të vërtetë ai i dha këtë përgjigje: 'Të shpërbleftë Zoti, Perëndia Yt për shpirtmadhësinë e qëllimin fisnik. Askush nuk e di misterin e Kauzës Sime, askush nuk mund të kuptojë sekretet e saj. Kurrë nuk do kthej fytyrën prapa ndaj dekretit të Perëndisë. Vetëm Ai është Fortesa Ime e sigurtë, Qëndrimi Im e Streha Ime. Përderisa ora Ime e fundit po troket, askush nuk guxon të më sulmojë, askush nuk mund të zhbëjë planin e Të Plotfuqishmit. Dhe kur të vijë ora Ime, sa i madh do të jetë gëzimi im për të pirë kupën e martirizimit në emër të Tij! Ja ku jam, më dorëzo në duart e ustait tënd. Mos ki frikë, se askush nuk të fajëson ty.' E lashë pëlqimin tim dhe plotësova dëshirën e tij." 241 Aty për aty, Báb-i rifilloi udhëtimin për Shiraz. I lirë e i paprangosur, Ai shkonte para shpurrës, që e ndiqte duke treguar përkushtim të respektueshëm. Me fjalët e Tij magjike, Ai kishte çarmatosur armiqësinë e rojeve e kishte transformuar arrogancën e tyre kryelartë në thjeshtësi e dashuri. Pasi arritën qytetin ata shkuan drejt e në zyrat qendrore. Kushdo që vinte re varganin që marshonte përmes rrugëve nuk kish ç'bënte, përveçse të çuditej me këtë spektakël shumë të pazakontë. Sapo u informua për mbërritjen e Báb-it, Hysen Kani e thirri përpara tij. Ai e priti me mungesë të plotë respekti dhe e urdhëroi të zinte një vend që ishte përballë tij në mesin e dhomës. E qortoi publikisht e, me një gjuhë abuzive, dënoi sjelljen e Tij. "A e kupton ti", protestoi ai me zemërim, "çfarë dëmi të madh që ke shkaktuar? A e di ti çfarë turpi i ke bërë Besimit të shenjtë të Islamit dhe personit mbretëror të sovranit tonë? A nuk je ti njeriu që pretendon të jetë autori i një revelacioni të ri që anulon parimet e shenjtëruara të Kuranit?" Báb-i iu përgjigj qetësisht: "Nëse ndonjë njeri i lig vjen para teje me lajme, sqaroje çështjen menjëherë, që të mos lëndosh të tjerët nga padija e të mos bëhesh shpejt pishman për çfarë ke bërë." Këto fjalë e ndezën tërbimin e Hysen Kanit. "Çfarë?", klithi ai. "Guxoke ti të na veshësh ne të ligën, padijen e budallallëkun?" Pasi u kthye nga shoqëruesi i tij e urdhëroi atë të qëllonte Báb-in në fytyrë. Aq e fortë ishte goditja sa çallma e Báb-it ra përdhe. Sheik Abu Torabi, Imami Xhomeh i Shirazit, që ishte i pranishëm në atë takim e që nuk miratoi aspak sjelljen e Hysen Kanit, urdhëroi që Báb-it t'i vihej çallma në kokë dhe e ftoi atë të ulej nga ana e tij. Duke u kthyer nga guvernatori, Imami Xhomeh i shpjegoi atij rrethanat që lidheshin me revelacionin e vargëzimit të Kuranit të cilat Báb-i kishte cituar e kërkoi në këtë mënyrë të qetësonte furinë e tij. "Ky vargëzim që citoi ky i ri", i tha ai, "ka bërë një përshtypje të thellë mbi mua. Rruga e mençur, siç ndjej unë, është të pyesim për këtë çështje me kujdes të madh e ta gjykojmë atë sipas parimeve të Librit të shenjtë." Hysen Kani gati ra dakord, ndërsa Sheik Abu Torabi pyeti Báb-in në lidhje me natyrën e karakterin e Revelacionit të Tij. Báb-i e mohoi pretendimin e të qënit ose përfaqësues i të premtuarit Kaim apo ndërmjetës midis Tij dhe besimtarëve. "Ne jemi plotësisht të kënaqur", u përgjigj Imami Xhomeh, "ne do t'ju kërkonim të prezantoni veten të Premte në Xhaminë Vakil e të shpallni publikisht mohimin tuaj." Pasi Sheik Abu Torabi u ngrit të largohej me shpresën e përfundimit të proçedurave, Hysen Kani ndërhyri e tha: "Ne duhet të kërkojmë një person të njohur të japë garanci e siguri për të, të garantojë fjalët e tij me shkrim e nëqoftëse në të ardhmen do të përpiqet ndonjëherë me fjalë e me vepra të paragjykojë ose interesat e Besimit të Islamit, ose interesat e qeverisë në këtë vend, ai duhet ta dorëzojë menjëherë në duart tona e të ngarkojë veten në çdo rrethanë me përgjegjësi për sjelljen e tij." Haxhi Mirza Sejed Aliu, dajua i Báb-it, që ishte i pranishëm në takim, ra dakord të veprojë si sponsor i Nipit të vet. Me dorën e tij ai shkrojti premtimin, vulosur me vulën e tij, të konfirmuar nga disa dëshmitarë dhe e dorëzoi atë tek guvernatori. Pas kësaj Hysen Kani urdhëroi që Báb-i të besohej nën kujdesin e dajos së Vet, me kusht që në çdo kohë që guvernatori e shihte të arsyeshme, Haxhi Mirza Sejed Aliu ta dorëzonte menjëherë Báb-in në duart e Tij. 242 Haxhi Mirza Sejed Aliu me zemrën e mbushur me mirënjohje për Perëndinë, e çoi Báb-in në shtëpi dhe ia besoi Atë kujdesit të përzemërt të nënës së Tij të nderuar. Ai u gëzua nga ky ribashkim familjar e u çlirua plotësisht nga lirimi i Nipit të tij të shtrenjtë e të çmuar prej kthetrave të atij tirani të poshtër. Në qetësinë e shtëpisë së vet, Báb-i për një kohë bëri një jetë të qetë. Askush, përveç gruas, nënës e dajllarëve të Tij, nuk kishte lidhje me Të. Ndërkohë dhelpërakët po ushtronin presion të vazhdueshëm ndaj Sheik Abu Torabit për të thirrur Báb-in në Xhaminë Vakil e ta ftonte Atë për të përmbushur premtimin e dhënë. Sheik Abu Torabi njihej si njeri që prirej nga e mira, me temperament e natyrë që ngjasonte si dy pika uji me të ndjerin Mirza Abul Kazem, Imami Xhomeh i Teheranit. Ai ishte shumë kundërshtues ndaj trajtimit me një gjuhë fyese të personave me pozitë të njohur e në mënyrë të veçantë kur ata ishin banorë të Shirazit. Instiktivisht Ai e ndjente këtë detyrë të tijën, e kryente me ndërgjegje dhe, si rezultat, vlerësohej nga të gjithë njerëzit e atij qyteti. Prandaj kërkoi që, nëpërmjet përgjigjeve evazive e shtyrjeve të vazhdueshme, të shuante indinjatën e turmave. Megjithatë, ai zbuloi se fajtorët e dhelpërive dhe nxitësit e rebelimit po bënin çdo përpjekje për të ndezur ndjenjat e një irritimi të përgjithshëm, që kishte mbërthyer masat. Më pas u ndje i detyruar t'i drejtonte një mesazh konfidencional Haxhi Mirza Sejed Aliut, duke i kërkuar atij të vinte të Premte me Báb-in në Xhaminë Vakil, që Ai PAMJE E PJESËSHME, E BRENDSHME MIMBANI PREJ NGA KU DERA E HURJES Báb-I IU DREJTUA GRIGJËS PAMJE TË XHAMISË VAKIL, SHIRAZ të mund të përmbushte premtimin e dhënë. "Unë shpresoj", shtonte ai, "që me ndihmën e Perëndisë, deklaratat e nipit tuaj mund të qetësojnë situatën e tensionuar e mund të çojnë në qetësimin tuaj e tonin gjithashtu." 243 Báb-i, i shoqëruar nga Haxhi Mirza Sejed Aliu, arriti në Xhami në kohën kur Imami Xhomeh sapo kishte ngjitur mimbanin dhe po pregatiste të jepte predikmin e tij. Sapo i zunë sytë Báb-in, ai publikisht i uroi mirëseardhjen, i kërkoi të ngjitej në mimban dhe e ftoi t'i drejtohej grigjës. Báb-i, duke iu përgjigjur ftesës, eci drejt tij e, duke qëndruar në shkallën e parë të shkallares, u përgatit t'u drejtohej njerëzve. "Ngjitu më lart," ndërhyri Imami Xhomeh. Duke i plotësuar dëshirën, Báb-i ngjiti dy shkallë të tjera. Pasi qendroi, koka e Tij fshehu gjoksin e Sheik Abu Torabit, që zinte majën e mimbanit.Ai filloi duke perifrazuar deklaratën e Tij publike me një fjalë hyrëse. Pa thënë akoma mirë fjalët e hapjes "Qoftë lëvduar Perëndia, që në të vërtetë ka krijuar qiejt dhe tokën," një farë sejedi i njohur si Sejed Shesh Pari, funksioni i të cilit ishte të mbante skeptrin para Imamit Xhomeh, paturpësisht thirri: "Boll me këto dërdëllisje të kota! Shpalle tani e menjëherë çfarë synon të thuash." Imami Xhomeh nuk e duroi aspak vrazhdësinë e sjelljes së sejedit. "Mbaje veten", e qortoi ai, "e të kesh turp nga harbutëria tënde." Pastaj iu kthye Báb-it e i kërkoi të fliste shkurt, pasi kjo, tha ai, do të zbuste eksitimin e njerëzve. Báb-i, pasi u kthye përballë grigjës, deklaroi: "Mallkimi i Perëndisë qoftë mbi atë që më shikon mua ose si përfaqësues të Imamit ose si portë e tij. Mallkimi i Perëndisë qoftë po ashtu mbi këdo që më fajëson mua me akuzën e mohimit të unitetit të Perëndisë, e kundërshtimit të profetërisë së Muhametit, Vulës së Profetëve, e kundërshtimit të së vërtetës së ndonjerit nga lajmëtarët e moçëm apo të refuzimit të njohjes së kujdestarisë së Aliut, Komandanti i Besnikëve, apo të ndonjë imami që ka pasuar atë." Pastaj, Ai u ngjit në majë të mimbanit, përqafoi Imamin Xhomeh e, duke zbritur në dyshemenë e Xhamisë, u bashkua me grigjën për të ndjekur lutjen e së Premtes. Imami Xhomeh ndërhyri e i kërkoi Atij të shkonte. "Familja", i tha ai, "po pret me ankth kthimin tënd. Të gjithë e kanë kuptuar të mos të të shkaktojnë ty ndonjë dëm. Kthehu në shtëpi e atje ofro lutjen tënde, me vlerë të lartë do të jetë kjo vepër në sytë e Perëndisë." Imami Xhomeh i kërkoi, gjithashtu, Haxhi Mirza Sejed Aliut, të shoqëronte të nipin në shtëpi. Kjo masë paraprake, të cilën Sheik Abu Torabi e mendoi me zgjuarësi, u vu në veprim nga frika se mos, pas shpërndarjes së grigjës, një pakicë, nga mendje-liqtë midis turmës, mund të tentonin përsëri për të lënduar personin e Báb-it apo ta rrezikonin jetën e Tij. Por po të ishte për mendjemprehtësinë, simpatinë e vëmendjen e kujdesshme që Imami Xhomeh kishte shfaqur kaq hapur në shumë raste, turma e egërsuar pa dyshim do të kishte shkuar të kënaqte dëshirën e saj të egër e do të kishte kryer teprime nga më të neveritshmet. Ky rast ngjante të ishte instrumenti i Dorës së padukshme i caktuar që t'i mbronte të dy, personin dhe Misionin e atij të Riu.149 244 Báb-i mbërriti sërish në shtëpi e për një kohë jetoi një jetë relativisht të qetë, në intimitet në shtëpinë e Tij e në lidhje të ngushtë me familjen e farefisin. Në këto ditë ai kremtoi ardhjen e Nevruzit të parë, që nga koha kur kishte deklaruar Misionin e Tij. Kjo festë, atë vit ra ditën e dhjetë të muajit Rabiol Aval, viti 1261 Hixhri.150 245 Një pakicë nga ata që ishin të pranishëm në atë rast që mbahet mend, në Xhaminë Vakil dhe kishin dëgjuar deklaratat e Báb-it, patën një përshtypje të thellë nga mënyra mjeshtërore me të cilën ky i Ri, me përpjekjet e veta, ia doli me sukses qetësimit të kundërshtarëve të Tij të mëdhenj. Shpejt, pas kësaj ndodhie, secili prej tyre u drejtua të kuptonte realitetin e Misionit të Tij e të njihte lavdinë e tij.Midis tyre ishte Sheiku Ali Mirza, nipi i Imamit Xhomeh, një djalë i ri që sapo kishte arritur moshën e pjekurisë. Fara e rrënjosur në zemrën e tij u rrit e u zhvillua, deri sa në vitin 1267 151 Hixhri ai pati privilegjin të takojë Bahá'u'lláh-un në Irak. Ajo vizitë e mbushi me gëzim e entuziazëm. Pasi u kthye krejt i freskët në tokën amtare, rifilloi me energji të shumëfishtë punën e tij për Kauzën. Që nga ai vit e deri tani, ai kishte ngulmuar në detyrën e tij e ishte shquar me drejtësinë e karakterit të tij dhe devocionin me gjithë zemër ndaj qeverisë e vendit të tij. Kohët e fundit, kishte mbërritur në Tokën e Shenjtë një letër që ai i drejtonte Bahá'u'lláh-ut, ku shprehte kënaqësinë e plotë për progresin e Kauzës në Persi. "Unë kam mbetur pa gojë nga habia", shkruan ai, "kur shoh faktet e fuqisë së pakonkurueshme të Perëndisë të shfaqura mes njerëzve të vendit tim. Në tokën, që ka persekutuar kaq egërsisht Besimin me vite, një njeri që për dyzet vjet është njohur nëpër Persi si Báb-i, është bërë arbitri i vetëm në një rast të diskutueshëm që përfshin, nga njëra anë, Sulltanin Zilu, të birin tiran të Shahut e një armik i betuar i Kauzës e, nga ana tjetër, Mirza Fat'h Ali Kanin, Saheb Divan. Është njoftuar publikisht se ç'fardo të jetë verdikti i këtij Báb-i, do të pranohet pa rezerva njëlloj nga të dy palët e do të zbatohet pa hezitim." 246 Një farë Muhamet Qerimi që ishte midis pjesëmarrësve të grigjës atë të Premte ishte tërhequr po ashtu nga sjellja e mrekullueshme e Báb-it në atë rast. Çfarë pa e dëgjoi ai atë ditë çoi në shndërrimin e tij të menjëhershëm. Persekutimi e shtyu jashtë Persisë për në Irak, ku në prani të Bahá'u'lláh-ut, ai e thelloi vazhdimisht arsyetimin e tij dhe besimin. Më pas u urdhërua nga Ai të kthehej në Shiraz e të jepte maksimumin e aftësive të tij për propagandimin e Kauzës. Atje ai qëndroi e punoi deri në fund të jetës së vet. 247 Një tjetër ishte Mirza Aga Rekab Sazi. Ai ishte kaq i dashuruar pas Báb-it atë ditë sa asnjë persekutim, sado i egër e i gjatë, nuk ishte në gjendje as të lëkundte bindjet e tij, as të errësonte rrezatimin e dashurisë së tij. Ai, gjithashtu, arriti praninë e Bahá'u'lláh-ut në Irak. Në përgjigje të pyetjeve që i bëri në lidhje me interpretimin e Letrave Të Shkëputura të Kuranit dhe kuptimin e Vargëzimit të Nurit, ai u favorizua me një Tabelë të shkruar apostafat, që u revelua nga pena e Bahá'u'lláh-ut. Ai përfundimisht u martirizua në shtegun e Tij. 248 Midis tyre ishte gjithashtu Mirza Rahim Kabazi, që e dalloi veten me guximin e vrullin e zjarrtë. Ai nuk i rreshti përpjekjet e tij deri në momentin e vdekjes. 249 Haxhi Abul Hasan Bazazi, që si bashkudhëtar i Báb-it gjatë pelegrinazhit të Tij në Hexhaz, kishte njohur, por turbullt, madhështinë e jashtëzakonshme të Misionit të Tij, ishte në atë të Premte që mbahet mend, i tronditur thellësisht e i transformuar plotësisht. Ai i solli kaq dashuri Báb-it sa lotët e një devocioni të fuqishëm rodhën vazhdimisht nga sytë e tij. Të gjithë që e njohën atë, admiruan drejtësinë e sjelljes dhe lavdëruan mirësinë e çiltërsinë e tij. Ai, si të dy bijtë e tij, provoi me vepra këmbënguljen ndaj besimit e fitoi vlerësimin e shokëve të tij besimtarë. 250 Një tjetër nga ata që u magjepsën nga Báb-i atë ditë, ishte edhe i ndjeri Haxhi Muhamet Besat, një njeri që njihte mirë vargëzimet në mësimet metafizike të Islamit e një admirues i madh i të dyve, Sheik Ahmetit e Sejed Kazemit. Ai ishte i prirur për të mira e me dhunti për një sens të hollë humori. Ai kishte fituar miqësinë e Imamit Xhomeh, kishte shoqëri të ngushtë me të e ishte një ndjekës besnik në lutjen e grigjës së të Premtes. 251 Nevruzi i atij viti, që njoftoi ardhjen e një pranvere të re, ishte gjithashtu simbol i asaj rilindjeje shpirtërore, trazimet e para të së cilës tashmë mund të dalloheshin an' e mbanë tokës. Një numër nga më të shquarit e të diturit e njerëzve të atij vendi dolën nga vetmia dimërore e moskokëçarjes e u gjallëruan nga flladi ripërtëritës i Revelacionit të sapolindur. Farat që Dora e Plotfuqishme kishte rrënjosur në zemrat e tyre shpërthyen në lulëzim me aromë të pastër e nga më të kënaqshmet.152 Kur flladi i mëshirës së Tij të përzemërt e të brishtë u përhap mbi këtë lulëzim, fuqia depërtuese e parfumit të tyre u shpërnda gjatë e gjerë mbi faqen e gjithë tokës. Bile, ajo u përhap edhe përtej kufivë të Persisë. Ajo arriti në Qerbela e ringjalli shpirtrat e atyre që po prisnin me besim rikthimin e Báb-it në atë qytet. Shpejt, pas Nevruzit, tek ta mbërriti një letër nga drejtimi i Basrehut, në të cilën Báb-i, që kishte synuar të rikthehej nga Hexhazi në Persi nga rruga e Qerbelasë, i informoi për ndryshimin e planit të Tij e mbi pamundësinë për të përmbushur premtimin e Tij. Ai i drejtoi të shkonin në Isfahan e të qëndronin atje deri sa të merrnin udhëzime të tjera. "Sikur të mendohej e këshillueshme", shtoi Ai, "Ne do t'ju kërkojmë ju të shkoni në Shiraz, në se jo vononi në Isfahan për aq kohë sa Perëndia t'ju bëjë të ditur vullnetin dhe udhërrëfimin e Tij." 252 Marrja e këtij informacioni të papritur krijoi një trazim të konsiderueshëm midis atyre që mezi po prisnin arritjen e Báb-it në Qerbela. Ajo shkundi mendjet e tyre e testoi besnikërine e tyre. "Ku e ka premtimin që na dha ne?" pëshpëritën një pakicë të pakënaqurish mes tyre. "Mos vallë Ai e vlerëson thyerjen e premtimit të Tij si një ndërhyrje të vullnetit të Perëndisë?" Të tjerët, ndryshe nga këta të lëkundur, u bënë më të patundur në besimin e tyre e u kapën me vendosmëri akoma më të madhe ndaj Kauzës. Besnikë ndaj Mjeshtrit të tyre, ata iu përgjigjën me gëzim ftesës së Tij, duke injoruar tërësisht kriticizmin e kundërshtimet e atyre që ishin ligështuar në besimin e tyre. Ata u nisën në Isfahan, të vendosur për t'u pajtuar me çdo gjë që do të ishte vullnet e dëshirë e të Shumëdashurit të tyre. Me ta u bashkuan një pakicë nga shokët, që, megjithëse u tronditën fort në besimin e tyre, i fshehën ndjenjat. Mirza Muhamet Ali Nahri, vajza e të cilit u martua më vonë me Degën Më Të Madhe e Mirza Hadi, vëllai i Mirza Muhamet Aliut, të dy banorë të Isfahanit, ishin midis atyre shokëve, vizionin e të cilëve për lavdinë e madhështinë e Besimit nuk mund ta errësonin dyshimet e shprehura nga pëshpëritjet djallëzore. Midis tyre ishte, gjithashtu, një farë Muhamet Hana Sabi, po ashtu banor i Isfahanit, që tashmë po shërbente në shtëpinë e Bahá'u'lláh-ut. Një numër nga këtë shokë të patundur të Báb-it, morën pjesë në luftën e madhe të Sheik Tabarsit e, mrekullisht, i shpëtuan fatit tragjik të vëllezërve të tyre të rënë. 253 Gjatë rrugës për në Isfahan ata takuan në qytetin e Kangavarit, Mulla Hysenin me të vëllanë e të nipin, që ishin bashkudhëtarët e tij gjatë vizitës së mëparshme në Shiraz e që po shkonin në Qerbela. Ata u kënaqën shumë nga ky takim e i kërkuan Mulla Hysenit ta zgjaste qëndrimin në Kangavar, kërkesë të cilën ai e plotësoi me qejf. Mulla Hyseni, që, ndërkohë në atë qytet udhëhiqte shokët e Báb-it në lutjen e grigjës së të Premtes, shikohej me kaq vlerësim e nderim nga bashkëdishepujt e tij sa një pjesë nga të pranishmit, që më vonë, në Shiraz, shfaqën pabesinë e tyre ndaj Besimit, plasën nga marazi. Midis tyre ishin Mulla Xhevad Baragani dhe Mulla Abdul Ali Harati, të cilët të dy u shtirrën të nënshtruar ndaj Revelacionit të Báb-it me shpresë për të kënaqur ambiciet e tyre për udhëheqje. Ata të dy u përpoqën fshehtazi për të minuar pozitën e lakmueshme të arritur nga Mulla Hyseni. Nëpërmjet aluzioneve e insinuatave të tyre, ata u përpoqën vazhdimisht të sfidojnë autoritetin e të njollosin emrin e tij. 254 Unë kam dëgjuar Mirza Ahmet Qatibin, i njohur më mirë ato kohë si Mulla Abdul Qerimi, që kishte qenë bashkudhëtar i Mulla Xhevadit nga Kazvini, duke rrëfyer si vijon: "Mulla Xhevadi në biseda me mua aludonte shpesh për Mulla Hysenin. Vërejtjet e tij të përsëritura e nënçmuese, të mbështjella me një gjuhë dhelpërie, më detyruan t'i jap fund shoqërisë me të. Sa herë që vendosja të ashpërsoja marëdhëniet e mia me Mulla Xhevadin, më kishte penguar Mulla Hyseni, që duke zbuluar qëllimin tim, më këshillonte të isha i durueshëm me të. Lidhja e Mulla Hysenit me shokët besnikë të Báb-it e shtoi shumë entuziazmin e zellin e tyre. Ata u edukuan me shembullin e tij e ishin të përpirë nga admirimi për cilësitë e shkëlqyera të mendjes e zemrës që e bënin kaq të shquar një bashkëdishepull." 255 Mulla Hyseni vendosi me shoqërinë e miqve të tij të shkojë me ta në Isfahan. Duke udhëtuar i vetëm, rreth një distancë farsaki153 përpara shokëve të tij, ai sapo pushonte në mbrëmje për të bërë lutjen e tij, do të arrihej nga shokët e tij e, në shoqërinë e tyre, do të plotësonte devocionet e tij. Ai do të ishte i pari për të rifilluar udhëtimin e do të ndiqej përsëri nga ai grup i devotshëm në orën e agimit, kur përsëri do të ndërpriste marshimin për të bërë lutjen.Vetëm kur detyrohej nga miqtë e tij ai do të jepte pëlqim të zbatonte formën tubimore të adhurimit. Në të tilla raste ai disa herë do të ndiqte drejtimin e lutjes nga njëri prej shokëve të vet. Devocioni që ai kishte ndezur në zemrat e tyre ishte i tillë, sa një numër nga bashkudhëtarët e tij do të zbrisnin nga kuajt e do t'ua ofronin atyre që ecnin më këmbë, do të pasonin atë, pa pyetur fare për ngarkesën dhe lodhjen e marshimit. 256 Pasi iu afruan rrethinave të Isfahanit, Mulla Hyseni, i trembur se mos një hyrje e papritur e një grupi kaq të madh njenëzish mund të ngjallte kuriozitet e dyshime tek banorët e tij, i këshilloi ata që po udhëtonin me të të shpërndaheshin e të hynin nëpër portat me grupe të vogla që nuk binin në sy. Pak ditë pas mbërritjes së tyre, ata morën lajmin se Shirazi ishte në gjendjen e një trazimi të dhunshëm, se të gjitha mënyrat e komunikimit me Báb-in ishin ndaluar e se vizita e tyre e planifikuar për në atë qytet do të ishte me rrezik shumë të madh. Mulla Hyseni, krejt i patrembur nga ky lajm, vendosi të eci drejt Shirazit. Ai vuri në dijeni për qëllimin e tij vetëm një pakicë prej shokëve të tij të besuar. Pasi hoqi roben e çallmën e tij, veshi xhobehun154 e kolahin e njerëzve të Horasanit dhe, duke e maskuar veten si një kalorës të Hezarahit e Kuçanit, i shoqëruar nga vëllai e nipi i tij, u nis në një moment të befasishëm për në qytetin e të Shumëdashurit të tij. Pasi iu afrua portës së qytetit, udhëzoi të vëllanë për të shkuar në mesnatë në shtëpinë e dajos së Báb-it e t'i kërkonte atij që t'i njoftonte Báb-it mbërritjen e tij. Të nesërmen, Mulla Hyseni mori lajmin e mirëseardhur që Haxhi Mirza Sejed Aliu e priste atë në portën jashtë qytetit, një orë pas perëndimit të diellit. Mulla Hyseni e takoi në orën e caktuar dhe u drejtua për në shtëpinë e tij. Disa herë gjatë natës, Báb-i e nderoi atë shtëpi me praninë e Tij e qëndroi në shoqërinë e ngushtë të Mulla Hysenit deri në të gdhirë. Shpejt pas kësaj, Ai u dha lejë shokëve të Tij që ishin grumbulluar në Isfahan, të niseshin gradualisht për Shiraz e atje të prisnin deri sa të ishte e mundur për Të që t'i takonte. Ai i këshilloi ata të tregojnë vigjilencë të lartë, i porositi të hyjnë pak e nga pak nëpër portën e qytetit e i urdhëroi që, sapo të mbërrinin në qytet të shpërndaheshin nëpër lagjet që rezervoheshin për udhëtarët e të pranonin çdo lloj punësimi që mund të gjenin. 257 Grupi i parë që erdhi në qytet dhe takoi Báb-in, pak ditë pas mbërritjes së Mulla Hysenit, përbëhej nga Mirza Muhamet Ali Nahri, Mirza Hadi, vëllai i tij, Mulla Abdul Qerim Kazvini, Mulla Xhevad Baragani, Mulla Abdul Ali Harati e Mirza Ibrahim Shirazi. Gjatë shoqërimit të tyre me Të, tre të fundit e grupit treguan verbërinë e zemrës së tyre dhe shfaqën poshtërsinë e karakterit të tyre. Faktet e shumta të favorit në rritje të Báb-it ndaj Mulla Hysenit, rritën zemërimin dhe nxitën zjarrin e brendshëm të xhelozisë së tyre. Të pafuqishëm në furinë e tyre, ata iu drejtuan armëve të mjera të mashtrimit e shpifjes. Në fillim, të paaftë për të manifestuar hapur armiqësinë e tyre ndaj Mulla Hysenit, ata kërkuan me çdo mjet dinakërie të gënjejnë mendjet e të ftohin dashurinë e admiruesve të tij të devotshëm. Sjellja e tyre e pahijshme tjetërsoi simpatinë e besimtarëve dhe solli ndarjen e tyre nga shoqëria e besnikëve. Të përjashtuar nga gjiri i Besimit pikërisht prej veprimeve të tyre, ata u lidhën me armiqtë e tij të hapur dhe shpallën kundërshtim të plotë ndaj thirrjeve e parimeve të tij. Aq e madhe ishte prapësia që nxitën mes njerëzve të atij qyteti sa përfundimisht ata u përzunë prej autoriteteve civile, që përbuzën e u frikësuan njësoj nga intrigat. Báb-i, në një Tabelë, ku shkruan hollësisht mbi makinacionet e prapësitë e tyre, i ka krahasuar ata me viçin e Samerit, viçin që s'kishte as zë, as shpirt, që ishte si një punë dore e ndyrë, ashtu edhe një objekt adhurimi për njerëzit udhëtarë. "Rëntë dënimi Yt, O Perëndi!" shkroi Ai, duke iu drejtuar Mulla Xhevadit e Mulla Abdul Aliut, mbi Xhebtin e Tagutin155, "idolet binjake të këtij populli të mbrapshtë." Të tre këta shkuan më pas në Kerman e u bashkuan me Haxhi Muhamet Qerim Kanin, qëllimet e të cilit ata i frynë më tej dhe furinë e akuzave të të cilit ata u përpoqën ta përforcojnë. 258 Një natë, pas dëbimit të tyre nga Shirazi, Báb-i, që po vizitonte shtëpinë e Haxhi Mirza Sejed Aliut, ku Ai kishte thirrur për të takuar Mirza Muhamet Ali Nahrin, Mirza Hadin e Mulla Abdul Qerim Kazvinin, iu kthye papritur këtij të fundit dhe e pyeti: "Abdul Qerim, a po kërkon Manifestimin?" Këto fjalë, të thëna me qetësi e mirësi ekstreme, patën një ndikim befasues për të. Ai u zbeh nga kjo pyetje e papritur e u mbyt në lotë. Ai, tepër i tronditur, u ul në gjunjë para Báb-it. Báb-i e mori në krahë me përzemërsi, i puthi ballin dhe e ftoi të ulej në anën e Tij. Me një ton të butë e dashamirës, Ai arriti të qetësojë trazimin e zemrës së tij. 259 Sapo arritën në shtëpinë e tyre, Mirza Muhamet Aliu dhe vëllai i tij, i kërkuan Mulla Abdul Qerimit arsyen e turbullimit, që e mbërtheu atë papritur. "Dëgjoni", u përgjigj ai, "unë do t'ju rrëfej historinë e një përvoje të çuditshme, një histori që nuk ia kam treguar askujt deri më sot. Kur arrita moshën e pjekurisë, ndërsa jetoja në Qavzin, ndjeja një dëshirë të zjarrtë për të zbuluar misterin e Perëndisë e të kuptoja natyrën e shënjtorëve e profetëve të saj. E kuptova se asgjë tjetër, përveç studimit të suksesshëm, nuk mund të më bënte të aftë për të arritur qëllimin tim. Ia arrita të marr pëlqimi e Bábait e të xhaxhallarëve për të braktisur biznesin tim e të ngulesha menjëherë në studim e kërkime. Zura një dhomë në një nga medresetë e Kazvinit e i përqëndrova përpjekjet në përvetësimin e çdo dege të mundshme të dijes njerëzore. Shpesh diskutoja me shokët e mi njohuritë që përvetësoja e kërkoja me çdo mjet të pasuroja përvojën time. Natën, do të tërhiqesha në dhomën time e, në vetminë e bibliotekës sime, do t'i kushtoja shumë orë studimit të qetë. Isha kaq i zhytur në punën time sa nuk pyesja as për gjumë e as për të ngrënë. Brenda dy vjetëve kisha arritur të diplomohesha në jurisprudencë e teologji. Unë isha një ndjekës besnik i leksioneve të Mulla Abdul Qerim Iravanit, që në atë kohë mbahej si teologu më i shquar i Kazvinit. Admiroja shumë erudicionin e tij të madh, besimin e thellë dhe virtytin e tij. Kur isha dishepull i tij, çdo natë, ja kushtoja kohën shkrimit të një traktati që ja paraqita atij, të cilin ai e pa me kujdes e interes. Ai dukej se ishte shumë i kënaqur me përparimin tim dhe shpesh lavdëronte arritjet e mia. Një ditë, në prani të dishepujve të tij të mbledhur, ai deklaroi: 'Mulla Abdul Qerimi i ditur e i mprehtë, është diplomuar për të shpjeguar me kompetencë Shkrimet e shenjta të Islamit. Ai nuk ka më nevojë të ndjekë klasën time apo të tjera simotra të saj. Unë, i lutem Perëndisë, të festoj ngjitjen e tij në shkallën e moxhtahedit në mëngjesin e së Premtes tjetër e t'i dorëzoj atij çertifikatën pas lutjes së grigjës.' 260 "Sapo tha këto fjalë, Mulla Abdul Qerimi u largua, ndërsa dishepujt e tij erdhën e më uruan përzemërsisht për arritjet e mia. U ktheva në shtëpi duke fluturuar nga gëzimi. Kur arrita në shtëpi, vura re se Bábai dhe xhaxhai i madh, Haxhi Hysen Aliu, që të dy tepër të vlerësuar në gjithë Kazvinin, po përgatisnin një darkë për nderin tim, me të cilën ata kishin qëllim të festonin përfundimin e studimeve të mia. Unë iu kërkova t'i shtynin ftesat që kishin shpërndarë tek njerëzit e shquar të Kazvinit deri në një njoftim të dytë nga ana ime. Ata pranuan me kënaqësi, duke besuar që unë isha i etur për një festë të tillë e nuk do ta shtyja atë së tepërmi. Atë natë u ktheva në bibliotekë e në intimitetin e qoshezës sime, peshoja në zemër mendimet që vijojnë: A nuk e ke imagjinuar vërtet, i thosha vetes, se vetëm i shenjtëruari në shpirt mund të shpresojë dikur të arrijë pozitën e një shpjeguesi me autoritet për Shkrimet e shenjta të Islamit? Mos vallë nuk beson që kush arrrin këtë pozitë do të jetë i imunizuar nga gabimi? A nuk llogaritesh tashmë ti midis atyre që e gëzojnë këtë gradë? A nuk të kanë njohur e shpallur ty të tillë teologët më të shquar të Kazvinit? Ji i ndershëm. A e vlerëson në zemrën tënde sikur ke arritur gjendjen e dëlirësisë e veçimit madhështor, të cilin në kohën e shkuar, e ke konsideruar si kërkesë për atë që aspiron të arrijë atë pozitë të lartë? Thirri mendjes të jesh i lirë nga çdo njollë e dëshirës egoiste? Pasi qetësova frymëzimin, më pushtoi gradualisht një ndjenjë që s'vleja një lek. E shihja veten akoma si një viktimë të përkujdesjeve dhe trazimeve, e ngasjeve dhe dyshimeve. Më mundonin mendime të tilla, se si të sillem në klasë, si të drejtoj grigjën time në lutje, si të përforcoj ligjet dhe parimet e Besimit. Ndjehesha vazhdimisht në ankth se si të shkarkoja detyrat e mia, si të siguroja superioritetin e arritjeve ndaj atyre që më kishin paraprirë. Isha i pushtuar nga një ndjenjë poshtërimi sa ndjehesha i detyruar të kërkoja falje nga Perëndia. Qëllimi tënd në përvetësimin e tërë kësaj diturie, mendoja unë, ka qenë të zbulosh misterin e Perëndisë e të arrish pozitën e bindjes së plotë. Ji i ndershëm. A je i sigurtë për interpretimin që i bën Kuranit? A je i sigurt se ligjet që ti përhap reflektojnë vullnetin e Perëndisë? Vetëdija e gabimit papritur më vuri poshtë. Për herë të parë kuptova se si ndryshku i studimit kishte më gërryer shpirtin e më kishte errësuar pamjen. E qava të shkuarën dhe më erdhi keq për kotësinë e përpjekjeve të mia. E dija që njerëz të rangut tim vuanin nga të njëjtat mundime. Sapo bëheshin të vetëdijshëm për këtë të ashtuquajtur studim, ata do të pretendonin të ishin eksponentët e ligjit të Islamit e do t'i atribuonin vetes privilegjin e jashtëzakonshëm të deklarimit të doktrinës së tij. 261 "Mbeta i zhytur në mendime deri në agim. Atë natë as hëngra e as fjeta. Here pas here do të shkrihesha shpirtërisht me Perëndinë: 'Ti më shikon, O Zoti im e Ti e vë re gjendjen time të vështirë. Ti e di që unë nuk i gëzohem tjetër dëshire, përveç vullnetit e kënaqësisë Tënde të shenjtë. Kam humbur toruan me mendimin e morisë së sekteve në të cilat Besimi Tënd i shënjtë ka rënë. Unë ngatërrohem shumë kur shikoj fraksionet që kanë shqyer fetë e së shkuarës. A do më udhëheqësh në përpëlitjet e mia e të më lirosh nga dyshimet? Ku duhet të shkoj për ngushëllim e udhërrëfim?' Qava me aq ngashërim atë natë sa m'u duk se humba vetëdijen, kur papritur, më erdhi një vegim i një grumbullimi të madh njerëzish, shprehja e ndriçuar e fytyrës të të cilëve më bëri përshtypje të madhe. Një figurë fisnike, veshur me roben e një sejedi, zuri vend në mimbanin përballë grigjës. Ai po shtjellonte kuptimin e këtij vargëzimi të shenjtë të Kuranit: 'Kush përpiqet për ne, në rrugët tona ne do ta udhëheqim.' Isha i magjepsur pas fytyrës së tij. U ngrita, eca drejt tij e isha në një pikë sado hidhja veten në këmbët e tij kur vegimi m'u zhduk papritur. Zemra ime u mbush me dritë. Gëzim im ishte i papërshkrueshëm. 262 "Vendosa menjëherë të konsultohem me Haxhi Allah Vardin, të atin e Muhamet Xhevad Ferhadit, një njeri i njohur në Kazvin për mprehtësinë e thellë shpirtërore. Kur i rrëfeva vegimin tim, ai buzëqeshi dhe me saktësi të jashtëzakonshme më përshkroi tiparet dalluese të sejedit, që më ishte shfaqur mua. 'Ajo figurë fisnike', shtoi ai, 'nuk ishte tjetër veçse Haxhi Sejed Kazem Rashti, që tani është në Qerbela e mund të gjendet çdo ditë duke shtjelluar tek dishepujt e tij, mësimet e shenjta të Islamit. Ata që i dëgjojnë ligjëratën freskohen e edukohen nga fjala e tij. Unë kurrë nuk mund të përshkruaj përshtypjen që lënë mbi dëgjuesit fjalët e tij.' U ngrita me gëzim e duke i shprehur ndjenjat e një vlerësimi të thellë, u tërhoqa drejt shtëpisë e fillova menjëherë udhëtimin për Qerbela. Bashkëdishepujt e mi të vjetër erdhën e m'u lutën ose të ftoja personalisht të diturin Mulla Abdul Qerim, që kishte shprehur një dëshirë për të më takuar ose të lejoja atë të vinte në shtëpinë time. 'Unë', iu përgjigja, 'ndjej një shtytje të brendshme për të vizituar vakëfin e Imam Hysenit në Qerbela. Jam betuar të filloj menjëherë këtë pelegrinazh. Nisjen time nuk mund ta spostoj. Nëse është e mundur, do ta vizitoj për pak momente kur të filloj të lë qytetin. Nëse nuk mundem, do t'i lutem të më falë e të lutet në emër tim që të drejtohem në udhë të drejtë.' 263 "Vura në dijeni konfidencialisht të afërmit e mi me natyrën e vegimit tim dhe interpretimin e tij. I informova ata për vizitën e planifikuar për Qerbela. Fjalët e mia, pikërisht atë ditë ngulitën në zemrat e tyre dashurinë për Sejed Kazemin. Ata u ndjenë thellësisht të tërhequr ndaj Haxhi Allah Vardit, u lidhën lirisht me të e u bënë admiruesit e tij të zjarrtë. 264 "Vëllai im, Abdul Hamiti [që më vonë piu kupën e martirizimit në Teheran], më shoqëroi gjatë udhëtimit tim për Qerbela. Atje takova Sejed Kazemin e u mahnita nga dëgjimi i ligjëratës së tij me dishepujt të mbledhur egzaktësisht nën të njëjtat rrethana siç më ishin fanitur në vegimin tim. Kur mbërrita atje, u shastisa fare kur zbulova që ai po shtjellonte kuptimin e të njëjtit vargëzim, të cilin po u shpjegonte dishepujve të tij, kur m'u fanit mua. Pasi u ula e po e dëgjoja, më la përshtypje të thellë forca e argumentit dhe thellësia e mendimeve të tij. Më priti me mirësjellje e tregoi ndaj meje dashamirësi të madhe. Ndjemë, të dy me tim vëlla, një gëzim të brendshëm, që kurrë s'e kishim provuar më parë. Kur po agonte do të nxitonim për në shtëpinë e tij e do ta shoqëronim për vizitë në vakëfin e Imam Hysenit. 265 "Gjithë dimrin e kalova në shoqëri të ngushtë me të. Gjatë gjithë asaj periudhe, ndoqa besnikërisht klasat e tij. Çdo herë që dëgjoja fjalimet e tij, e dëgjoja të përshkruante një aspekt të veçantë të manifestimit të të premtuarit Kaim. Kjo temë përbënte subjektin e vetëm të ligjëratave të tij. Cilindo vargëzim apo traditë që ndodhte të shtjellonte ai, pandryshueshmërisht do të konkludonte komentin e tij me një referencë të veçantë për ardhjen e Revelacionit të premtuar. 'I Premtuari', do të shpallte ai hapur e vazhdimisht, 'jeton në mesin e këtij populli. Koha e caktuar për shfaqjen e Tij po afrohet shpejt. Bëni gati udhën për Të e pastroni veten me qëllim që të njihni bukurinë e Tij. Pamja e Tij nuk do të zbulohet para se unë të kem ikur nga kjo botë. Është detyra juaj, që pas ikjes sime të ngriheni e ta kërkoni. Ju nuk duhet të pushoni për asnjë moment deri sa ta gjeni Atë.' 266 "Pas kremtimit të Nevruzit, Sejed Kazemi më urdhëroi të largohesha nga Qerbelaja. 'Fli i qetë, o Abdul Qerim', më tha pasi më dha lamtumirën, 'se ti je nga ata që Ditën e Revelacionit, do të ngrihesh për triumfin e Kauzës së Tij. Unë shpresoj se do të më kujtosh në atë Ditë të bekuar.' Iu përgjërova të më lejonte të rrija në Qerbela, duke i qarë hallin se kthimi im në Kazvin mund të shtonte armiqësinë e mullave të atij qyteti. 'Qoftë besimi tënd i tëri në Perëndinë', ishte përgjigja e tij. 'Injoroji tërësisht makinacionet e tyre. Merru me punë e fli i qetë se kundërshtimet e tyre kurrë nuk do të arrijnë të të dëmtojnë ty.' Ndoqa këshillën e tij e, së bashku me vëllanë, u nisëm për Kazvin. 267 "Sapo mbërrita atje, mora përsipër të zbatoj këshillën e Sejed Kazemit. Me udhëzimet që më kishte dhënë isha i aftë për të bërë të heshtte çdo kundërshtar keqdashës. Ditët ia kushtova veprimeve të biznesit tim, natën do të kthehesha sërish në shtëpi e, në qetësinë e dhomës sime, do të shënjtëroja kohën me meditim e lutje. Me lot në sy, do të shkrihesha shpirtërisht me Perëndinë e do t'i lutesha Atij, duke thënë: 'Me gojën e shërbëtorit Tënd të frymëzuar, Ti ke premtuar që unë do të arrij Ditën Tënde e do të shoh Revelacionin Tënd. Nëpërmjet tij, Ti më ke siguruar që unë do të jem mes atyre që do të ngrihen për Kauzën Tënde. Përsa kohë Ti do ta fshehësh prej meje premtimin Tënd? Kur, dora e mirësisë Tënde të përzemërt, do ta hapë për mua Derën e hirit Tënd e do të derdhë mbi mua bujarinë Tënde të përjetëshme?' Çdo natë do ta bëja sërish këtë lutje e do të vazhdoja me përgjërimet e mia deri në të gdhirë. 268 "Një natë të vitit 1255 Hixhri,156 në mbrëmjen e ditës së Arafehut, isha kaq i përpirë në lutje sa më dukej sikur kisha rënë në ekstazë. Përpara m'u fanit një zog, i bardhë si dëbora, që më rrinte pezull mbi kokën, duke qëndruar në degëzën e një peme pranë meje. Me një theks ëmbëlsie të papërshkrueshme, zogu kumboi këto fjalë: 'O Abdul Qerim, mos vallë po kërkon Manifestimin? Hap sytë në vitet '60.' Menjëherë pas kësaj, zogu fluturoi e u zhduk. Misteri i këtyre fjalëve më tronditi. Kujtimi i bukurisë së atij vegimi më mbeti në mendje për një kohë të gjatë. Më dukej sikur kisha shijuar të gjitha kënaqësitë e Parajsës. Gëzimi im ishte i papërmbajtshëm. 269 "Mesazhi mistik i atij zogu më hyri thellë në shpirt dhe e kisha vazhdimisht në majë të gjuhës. E vërtisja atë nëpër kokë vazhdimisht. Nuk ia tregova askujt, nga frika se mos më braktiste ëmbëlsia e tij. Pak vjet më vonë, më kapi veshi Thirrjen nga Shirazi. Ditën që e dëgjova, nxitova për në atë qytet. Gjatë rrugës takova në Teheran, Mulla Muhamet Moallemin, që më vuri në dijeni me natyrën e kësaj thirrjeje e më informoi se ata, që kishin marrë dijeni për të, ishin mbledhur në Qerbela e po prisnin Udhëheqësin e tyre nga Hexhazi. U nisa menjëherë për në atë qytet. Mulla Xhevad Baragani, për fatkeqësinë time të madhe, më shoqëroi nga Hamadani deri në Qerbela, ku pata privilegjin të të takoj ty si dhe pjesën tjetër të besimtarëve. Unë vazhdoja ta ruaja në zemër si thesar, mesazhin e çuditshëm që më përcolli ai zog. Kur më pas arrita praninë e Báb-it dhe nga buzët e Tij dëgjova të njëjtat fjalë, të thëna me të njëjtin ton e të njëjtën gjuhë, siç i kisha dëgjuar nga zogu, kuptova rëndësinë e tyre. Isha i pushtuar aq shumë nga fuqia e lavdia e tyre sa që, instiktivisht, rashë te këmbët e Tij e madhërova emrin e Tij." 270 Në ditët e para të vitit 1265 Hixhri,157 në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, u nisa nga fshati im i lindjes Zarand për në Kom, ku pata rastin të takoj Sejed Ismail Zavarin, i mbiquajtur Zabih, që më pas, kur ishte në Bagdad, dha jetën si flijim në shtegun e Bahá'u'lláh-ut. Nëpërmjet tij u drejtova për të njohur Revelacionin e ri. Më pas, ai po përgatitej të ikte për Mazendaran e kishte vendosur të bashkohej me mbrojtësit heroikë të fortesës së Sheik Tabarsit. Ai kishte synuar të më merrte me vete, së bashku me Mirza Fat'hollah Hakakin, një djalë i moshës sime, që ishte banor i Komit. Pasi rrethanat e prishën planin e tij, ai, para largimit na premtoi që do të lidhej me ne nga Teherani e do ta na kërkonte të shkonim me të. Gjatë bisedës me mua e Mirza Fat'hollahun, ai na rrëfeu përmbledhjen e përvojës së shkëlqyer të Mulla Abdul Qerimit, që në atë kohë jetonte në të njëjtën medrese. Ato ditë ne na informuan se lufta e Sheik Tabarsit kishte mbaruar e se shokët e Báb-it, që ishin mbledhur në Teheran e që po mendonin të bashkoheshin më vëllezërit e tyre, ishin kthyer secili në provincën e vet, pa arritur qëllimin. Mulla Abdul Qerimi qëndroi në kryeqytet, ku i kushtoi kohën kopjimit të Bajanit Persisht. Në atë kohë, shoqëria e ngushtë me të, më shërbeu për të thelluar dashurinë e admirimin ndaj tij. Edhe pse kanë kaluar tridhjet e tetë vjet që nga takimi ynë i parë në Teheran, akoma ndjej ngrohtësinë e miqësisë së tij dhe afshin e zjarrtë të besimit të tij. Ndjenjat e mia të dashurisë për të më nxitën të jetoj gjatë me kushtet e jetës së tij të hershme, që arriti kulmin në atë që mund të vlerësohet si pikë kthese e gjithë karrierës së tij. Pastë shërbyer ajo për të zgjuar lexuesin drejt lavdisë së këtij Revelacioni monumental. KAPITULLI IX QENDRIMI I Báb-IT NË SHIRAZ PAS PELEGRINAZHIT (Vazhdim) M enjëherë pas mbërritjes së Mulla Hysenit në Shiraz, njerëzit ngritën zërat në protestë kundër tij. Frika dhe indinjata e turmës u nxit nga fakti i bashkëpunimit të tij të ngushtë e të vazhdueshëm me Báb-in. "Ai ka ardhur përsëri në qytetin tonë," çirreshin ata; "ai ka ngritur përsëri flamurin e revoltës e, së bashku me shefin e tij, po thurin një sulm akoma më të egër kundër institucioneve tona tradicionalisht të respektuara." Situata u bë aq e rrezikshme e kërcënuese sa që Báb-i e porositi Mulla Hysenin të kthehej sërish në provincën e tij të lindjes, Horasan, nëpërmjet rrugës së Jazdit. Ai, po ashtu, la pjesën tjetër të shokëve të Tij, që ishin grumbulluar në Shiraz, e i urdhëroi ata të ktheheshin në Isfahan. Ai mbajti vetëm Mulla Abdul Qerimin, të cilit i ngarkoi si detyrë të kopjonte shkrimet e Tij. 272 Këto masa paraprake, të cilat Báb-i i mendoi t'i ndërmerrte me urti, e shpëtuan Atë nga rreziku i drejtpërdrejtë i dhunës së njerëzve të xhindosur të Shirazit dhe shërbyen për t'i dhënë një shtytje të re propagandimit të Besimit të Tij përtej caqeve të atij qyteti. Dishepujt e Tij, që ishin shpërndarë an' e kënd vendit, shpallnin pa frikë forcën ripërtëritëse të Revelacionit të sapolindur tek moria e bashkatdhetarëve të tyre. Fama e Báb-it kishte kapërcyer kufijtë e vendit dhe kishte arritur në veshët e atyre që mbanin poste të larta shtetërore si në kryeqytet dhe nëpër provinca.158 Vala e kërkimit pasionant tundi mendjet e zemrat si të udhëheqësve ashtu edhe të masës së popullit. Ata, që nga goja e lajmëtarëve të drejtpërdrejtë të Báb-it kishin dëgjuar tregimet për shenjat e dëshmitë, që lajmëronin lindjen e Manifestimit të Tij, ishin mbërthyer nga habia e thagma. Personalitetet e Shtetit e të Fesë ose e takuan personalisht ose deleguan përfaqësuesit e vet më të aftë të pyesin për të vërtetën e karakterin e kësaj Lëvizjeje të jashtzakonshme. 273 Vetë Shah Muhameti159 lëvizi për të vlerësuar vërtetësinë e këtyre raporteve e të hetojë rreth natyrës së tyre. Ai delegoi Sejed Jahja Darabin,160 njeriun më të ditur, më elokuent e më me ndikim nga nënshtetasit e vet, për të pyetur Báb-in e të raportonte për rezultatet e hetimeve të tij. Shahu kishte besim të patundur në paanshmërinë e tij, në kompetencën e tij e në vizionin e tij të thellë shpirtëror. Ai zinte midis figurave udhëheqëse të Persisë një pozitë kaq të shkëlqyer sa në çdo mbledhje ku ndodhte të ishte i pranishëm, pavarësisht sa i madh ishte numri i udhëheqësve fetarë që ndiqnin mbledhjen, ai ishte përherë kryefolësi i saj. Askush nuk do të guxonte të pohonte pikëpamjet e tij në praninë e Sejedit. Ata të gjithë mbanin me nderim heshtje para tij; të gjithë dëshmonin për mendjemprehtësinë e tij, dijen e tij të pakalueshme e urtinë e tij të thekur. 274 Ato ditë, Sejed Jahjai, si mik i nderuar i Madhërisë së tij Perandorake, banonte në Teheran në shtëpinë e Mirza Lutfi Aliut, Mjeshtër i Ceremonive të Shahut. Shahu në mirëbesim përcolli nëpërmjet Mirza Lutfi Aliut dëshirën e kënaqësinë e tij, që Jahjai të shkonte në Shiraz e të hetonte çështjen personalisht. "Thuaji atij nga ne," urdhëroi sovrani, "se përderisa ne mbështesim besimin më të madh në ndershmërinë e tij, admirojmë parametrat e tij morale e intelektuale dhe e vlerësojmë atë si më të përshtatshmin midis teologëve të mbretërisë sonë, ne presim që ai të shkojë në Shiraz, të hetojë me themel episodin e Sejed Báb-it e të na informojë rezultatet e hetimeve të tij. Atëhere ne do të jemi në gjendje të përcaktojmë masat që na takon të marrim." 275 Nga ana e tij Sejed Jahjai dëshironte të siguronte njohuri të dorës së parë rreth pretendimeve të Báb-it, por, për shkak të rrethanave të ndryshme, s'kishte qenë i aftë të ndërmerrte një udhëtim në Fars. Mesazhi i Shah Muhametit e bëri atë të realizonte synimin e tij të kah-pritshëm. Pasi e siguroi sovranin për gatishmërinë e tij për t'i përmbushur dëshirën, ai u nis menjëherë për Shiraz. 276 Gjatë rrugës formuloi pyetje të ndryshme që mendonte t'ja parashtronte Báb-it. Sipas mendimit të tij, nga përgjigjet që do të jepte ky i fundit, varej e vërteta dhe vlefshmëria e misionit të Tij. Me të mbërritur në Shiraz, ai takoi Mulla Sheik Aliun, i mbiquajtur Azim, me të cilin kishte lidhje të ngushta që kur ishte në Horasan. Ai e pyeti atë nëse ishte i kënaqur nga takimi me Báb-in. "Ti duhet ta takosh Atë", u përgjegj Azimi, "e kërko në mënyrë të pavarur të bëhesh i njohur me Misionin e Tij. Si mik, unë të këshilloj që në bisedat me Të të shfaqësh besimin më të madh, që në fund të mos jesh i detyruar të të vijë keq për ndonjë akt mosmirësjelljeje ndaj Tij." 277 Sejed Jahjai e takoi Báb-in në shtëpinë e Haxhi Mirza Sejed Aliut dhe shfaqi ndaj Tij atë mirësjellje që i këshilloi Azimi. Për më shumë se dy orë ai e drejtoi vëmendjen e Báb-it në temat më të thella e të ndërlikuara të mësimeve metafizike të Islamit, në pasazhet më të errta të Kuranit e ndaj gojëdhënave e profecive më misterioze të imamëve të Besimit. Báb-i në fillim dëgjoi referencat e ligjit e profecive të tij të mësuara të Islamit, i shënoi të gjitha pyetjet e tij e filloi t'i japë secilës një përgjigje të shkurtër, por bindëse. Konçiziteti e qartësia e përgjigjeve të Tij nxiti mrekullimin e admirimin e Sejed Jahjait. Ai u pushtua nga një ndjenjë poshtërimi ndaj pompozitetit e krenarisë së tij. Ndjenja e tij e superioritetit u zhduk plotësisht. Ndërsa u ngrit për të ikur, ai iu drejtua Báb-it me këto fjalë: "Lus Perëndinë, që në takimin tjetër, të paraqes pjesën tjetër të pyetjeve të mia e me to do të përfundoj hetimin." Sapo u largua, ai takoi Azimin, të cilit i rrëfeu përmbledhjen e bisedës së tij. "Në praninë e Tij", i tha ai, "unë padrejtësisht kam paraqitur hollësisht të mësuarit tim. Ai ishte i zoti t'u përgjigjej pyetjeve të mia e të zgjidhte kompleksitetet e mia me pak fjalë. U ndjeva aq i poshtëruar para Tij sa iu luta me nxitim të ikja për të pushuar." Azimi i kujtoi këshillën e tij e iu lut të mos e harronte këtë herë këshillën që i kishte dhënë. 278 Gjatë intervistës së dytë, Sejed Jahjai, për habinë e tij, vuri re se gjithë pyetjet që kishte menduar t'ja parashtronte Báb-it, ishin zhdukur nga kujtesa e tij. Ai e kënaqi veten me çështje që dukeshin të palidhura me objektin e hetimit të tij e, për çudinë e tij akoma më të madhe, zbuloi shpejt se Báb-i po u përgjigjej, me të njëjtën qartësi e konçizitet që kishte karakterizuar përgjigjet e mëparshme, të njëjtave pyetje që ai i kishte harruar momentalisht. "M'u duk se kisha rënë shpejt në gjumë," vuri në dukje ai më vonë. "Fjalët e Tij, përgjigjet e Tij ndaj pyetjeve që unë kisha harruar t'i bënja, më rizgjuan. Një zë mbeti akoma duke pëshpëritur në veshin tim: 'Mbi të gjitha, a mund të ketë qenë kjo një koincidencë e rastit?' Isha tepër i tronditur për të mbledhur mendjen e përsëri i kërkova lejë për të ikur. Azimi, të cilin e takova më pas, më priti me indiferencë të plotë e vërejti ashpër: 'Ah sikur të ishin hequr tërësisht shkollat, që asnjeri nga ne mos kishte ndjekur shkollë! Nëpërmjet mendjengushtësisë e mendjemadhësisë sonë, ne po i ndalojmë vetes hirin shpëtimtar të Perëndisë e po i shkaktojmë dhimbje Atij, që është Shatërvani i Perëndisë. A nuk do t'i lutesh këtë herë Perëndisë të dhëntë të bëhesh i zoti të arrish praninë e Tij me modesti e çlirim të hijshëm e të çliroftë hirshëm nga brenga e pasigurisë dhe dyshimit?' 279 "Vendosa që në intervistën e tretë me Báb-in, do t'i kërkoja Atij me gjithë zemër për të më reveluar një koment mbi Suren e Kousarit161 e vendosa të mos e bëja atë kërkesë në prani të Tij. Nëse, pa e pyetur, Ai do të revelonte këtë koment në mënyrë të atillë që ta shquante menjëherë në sytë e mi nga parametrat ekzistuese, aktuale në mes të komentatorëve të Kuranit, atëhere do të bindesha për karakterin Hyjnor të Misionit të Tij e do ta përqafoja me vullnet Kauzën e Tij. Në të kundërtën, unë do të refuzoja ta njihja Atë. Sapo u çova në praninë e Tij, më mbërtheu papritur një ndjenjë frike, të cilën nuk mund ta përshkruaja. Kur pashë fytyrën e Tij filluan të më dridheshin gjunjët. Unë, që në shumë raste isha prezantuar para Shahut e që kurrë nuk kisha parë as gjurmën më të vogël të druajtjes në veten time, tashmë isha kaq i emocionuar e i tronditur sa nuk mund të qëndroja më këmbë. Báb-i, duke parë gjendjen time, u ngrit nga vendi, m'u afrua e duke më mbajtur për dore, më uli pranë Tij. 'Më kërko', tha Ai, 'çdo gjë që të do zemra e Unë do ta reveloj me qejf për ty.' Mbeta pa gojë nga çudia. Si një fëmijë që as kupton e as flet, u ndjeva i pafuqishëm për t'u përgjigjur. Ai buzëqeshi e, pasi më pa, më tha: 'Sikur të reveloja për ty Suren e Kousarit, a do ta pranoje që fjalët e Mia kanë lindur nga Shpirti i Perëndisë? A do të njihje që fjala Ime në asnjë mënyrë nuk mund të jetë e lidhur me fallin apo magjinë?' Pasi dëgjova të thoshte këto fjalë, më rodhën lotë nga sytë. Gjithçka që mund të shprehja ishte ky vargëzim i Kuranit: 'O Zoti Ynë, ne jemi sjellë padrejtësisht me veten tonë: nëse Ti nuk na fal e nuk ke mëshirë për ne, ne me siguri do të jemi prej atyre që do kalben.' 280 "Ishte akoma pasdite herët kur Báb-i i kërkoi Haxhi Mirza Sejed Aliut t'i sillte kutinë e penës e ca letër. Pastaj Ai filloi të revelojë komentin e Tij mbi Suren e Kousarit. E si mund ta përshkruaj unë këtë skenë madhështie të pashprehshme? Vargjet ridhnin nga pena e Tij me një shpejtësi që me të vërtetë të shastiste. Shpejtësia e pabesueshme e të shkruarit të Tij,162 mërmërima e butë dhe e ëmbël e zërit të Tij dhe forca e jashtzakonshme e stilit të Tij, më mrekulloi e më trullosi. Ai vazhdoi kështu deri sa u afrua perëndimi i diellit e nuk pushoi deri sa përfundoi komentarin e plotë të Sures. Atëhere la penën e kërkoi një çaj. Pas pak, në praninë time Ai filloi ta lexojë atë me zë të lartë. Zemra ime hidhej si e çmendur kur dëgjova prej Tij, me një theks ëmbëlsie të patreguar, të derdhte ato thesare të mbështjella në atë koment madhështor.163 Isha kaq i magjepsur nga bukuria e tij sa përmbi tre herë isha në prag të të fiktit. Ai, me ca pika uji-trëndafili, që m'i spërkati mbi fytyrë, kërkoi të rigjallëronte forcën time të dobësuar. Kjo më risolli forcën e më aftësoi të ndjek leximin e Tij deri në fund. 281 "Kur kishte përfunduar recitalin, Báb-i u ngrit për të ikur. Para se të ikte, mua më besoi nën kujdesin e dajos së Tij. "Ky do të jetë miku yt, i tha Ai, derisa ai, në bashkëpunim me Mulla Abdul Qerimin, do të kenë përfunduar kopjimin e këtij komenti të saporeveluar e do të kenë verifikuar saktësinë e kopjes së shkruar. Mulla Abdul Qerimi dhe unë i kushtuam kësaj pune tri ditë e tri netë. Ne me radhë do t'i lexonim njeri tjetrit me zë një pjesë të komentit deri sa i gjithë ai ishte shkruar. Ne verifikuam të gjitha gojëdhënat në tekst e pamë se ato ishin plotësisht të sakta. Gjendja e sigurisë, që kisha arritur ishte e tillë, sa edhe nëse të gjitha fuqitë e tokës të ishin lidhur kundër meje, do të ishin të pafuqishme të trondisnin këte sigurinë për madhështinë e Kauzës së Tij.164 282 "Meqë, pas mbërritjes sime në Shiraz, unë kisha jetuar në shtëpinë e Hysen Kanit, guvernator i Farsit, ndjeva se mungesa ime e gjatë në shtëpinë e tij mund të nxiste dyshime e t'i ndizte zemërimin. Prandaj vendosa t'i marr lejë Haxhi Mirza Sejed Aliut e Mulla Abdul Qerimit, për t'u rikthyer në shtëpinë e guvernatorit. Sapo mbërrita atje, pashë që Hysen Kani, që ndërkohë ishte duke më kërkuar, ishte i zellshëm për të ditur nëse kisha rënë viktimë e influencës magjike të Báb-it. 'Askush', iu përgjigja unë, 'veçse Perëndia, që vetëm mund të ndryshojë zemrat e njerëzve, është i aftë të pushtojë zemrën e Sejed Jahjait. Kush mund të zërë në grackë zemrën e tij është i Perëndisëdhe fjala e tij padiskutim zëri i së Vërtetës.' Përgjigja ime e bëri të heshtë guvernatorin. Nga biseda e tij me të tjerët, unë mësova më pas, se ai kishte shprehur pikëpamjen që unë, gjithashtu kisha rënë viktimë e pashpresë nga hijeshia e atij të Riu. Bile ai i kishte shkruar Shah Muhametit e ishte ankuar që gjatë qëndrimit tim në Shiraz unë kisha refuzuar gjithë rrugët e bashkëpunimit me ulematë e qytetit. 'Megjithëse formalisht miku im', i shkruante ai sovranit, 'ai mungoi shpesh në shtëpinë time për disa ditë e netë rresht. Që ai është bërë një Báb-i, që zemra e shpirti i tij është skllavëruar nga vullneti i Sejed Báb-it, për mua s'ka pikë dyshimi.' 283 "Vetë Shah Muhameti, në një nga pritjet shtetërore në kryeqytet, raportohet t'i ketë drejtuar këto fjalë Haxhi Mirza Agasit: 'Ne kohët e fundit jemi informuar165 që Sejed Jahja Darabi është bërë Báb-i. Nëse kjo është e vërtetë, është detyra jonë të ndërpresim nënvleftësimin e kauzës së atij sejedi.' Nga ana e tij, Hysen Kani mori këtë urdhër perandorak: 'Është rreptësisht e ndaluar për këdo nga subjektet tona të shprehë fjalë të tilla që do të prireshin të cenonin rangun e lartë të Sejed Jahja Darabit. Ai ka një prejardhje fisnike, është një njeri i dijes së madhe, i virtytit të përsosur e të përkryer. Ai në asnjë rrethanë nuk do t'i vinte veshin ndonjë kauze po të mos e besonte atë të favorshme për përparimin e interesave më të mira të mbretërisë sonë e për mirëqenien e Besimit të Islamit.' 284 "Pas marrjes së këtij urdhëri perandorak, Hysen Kani, i paaftë për të më kundërshtuar mua hapur, u përpoq fshehtazi të minojë autoritetin tim. Fytyra e tij tregonte një armiqësi e urrejtje të papajtueshme. Megjithatë, në raport me favoret e dukshme që Shahu më bënte mua, ai nuk mundi as të dëmtojë personin tim, as të diskretitojë emrin tim. 285 "Unë u urdhërova më pas nga Báb-i të udhëtoja në Boruxherd e atje vura në dijeni atin166 tim me Mesazhin e ri. Ai më nxiti të ushtroja ndaj tij vetëpërmbajtjen e konsideratën maksimale. Nga bisedat e mia intime me të, kuptova që ai nuk ishte i gatshëm të pranonte të vërtetën e Mesazhit që i kisha sjellë. Megjithatë, ai preferoi të lihej i qetë e të lejohej të ndiqte rrugën e vet personale." 286 Një tjetër funksionar i mbretërisë që hetoi pa pasione dhe përfundimisht përqafoi Mesazhin e Báb-it ishte Mulla Muhamet Aliu,167 një vendali nga Zanxhani, të cilin Báb-i e mbiquajti Hoxhat Zanxhani. Ai ishte një kokë më vete, që shquhej për origjinalitetin e lirinë ekstreme nga të gjitha format e kufizimeve tradicionale. Ai dënoi gjithë jerarkinë e udhëheqësve fetarë të vendit të tij që nga Abvabi Arbaih168 deri tek mullai më i thjeshtë mes bashkëkohësve të tij. Ai përbuzi karakterin e tyre, vajtoi degjenerimin e tyre e i zbërtheu veset e tyre. Bile Ai, para bisedës së tij, shfaqi një qëndrim mospërfilljeje të hapur për Sheik Ahmet Ahsain e Sejed Kazem Rashtin.169 Ai ishte aq i mbushur me inat nga prapësitë që kishin njollosur historinë e shiitëve Islamë, saqë kushdo që i përkiste këtij sekti, pavarësisht sa të larta ishin arritjet e tij personale, për mendimin e tij vlerësohej si i padenjë. Rastet e kundërshtimeve të egra që ngriheshin jo rrallë midis tij e klerikëve të Zanxhanit, pa ndërhyrjen personale të Shahut, do të kishin çuar në çrregullime e gjakderdhje serioze. Ai përfundimisht u thirr në kryeqytet e në prani të kundërshtarëve të tij, përfaqësues të krerëve fetarë të Teheranit e të qyteteve të tjera, iu bë thirrje të përligjte pretendimin e tij. Edhe i vetëm ai do të vendoste superioritetin e tij mbi kundërshtarët e do t'u mbyllte gojën britmave të tyre. Megjithëse me zemër ata nuk pajtoheshin me pikëpamjet e tij dhe dënonin sjelljen e tij, nga jashtë ishin të detyruar të njihnin autoritetin e tij e të konfirmonin opinionin e tij. 287 Sapo i mbërriti në vesh thirrja nga Shirazi, Hoxhati delegoi një nga dishepujt e tij, Mulla Skënderin, tek i cili kishte besimin më të plotë, të hetonte gjithë problemin e t'i raportonte atij rezultatin e hetimeve. Krejt indiferent ndaj lavdërimit e çensurës së bashkëatdhetarëve të tij, integritetin e të cilëve ai e shihte me dyshim dhe gjykimin e të cilëve ai e përçmonte, ai dërgoi delegatin e tij në Shiraz me udhëzime të qarta për të zhvilluar një hetim të pavarur e të shpejtë. Mulla Skënderi arriti në praninë e Báb-it e menjëherë ndjeu forcën ripërtëritëse të ndikimit të Tij. Ai u vonua në Shiraz dyzet ditë, kohë në të cilën ai thithi parimet e Besimit e përftoi, sipas kapacitetit të tij, një dije mbi përmasën e lavdisë së tij. 288 Me miratimin e Báb-it, ai u kthye në Zanxhan. Ai arriti në një kohë kur të gjithë ulematë udhëheqës të qytetit ishin mbledhur në praninë e Hoxhatit. Sapo e pa atë, Hoxhati e pyeti nëse e besoi apo e kundërshtoi Revelacionin e ri. Mulla Skënderi i paraqiti shkrimet e Báb-it, që kishte marrë me vete e pohoi se cilido të ishte vendimi i mjeshtrit të tij, ai e mendonte njësoj detyrimin e tij për të ndjekur Revelacionin. "Çfarë!", bërtiti Hoxhati me zemërim. "Sikur të mos isha në mes kësaj shoqërie të shquar unë do të të shaja ashpër. Si guxon ti të mendosh që çështjet e besimit varen nga miratimi apo kundërshtimi i të tjerëve?" Pasi mori nga dora e kasnecit të tij kopjen e Kajumol Asmasë, ai, pasi kishte lexuar një faqe të atij libri, ra më gjunjë në tokë e thirri: "Unë dëshmoj se këto fjalë që kam lexuar vijnë nga i njëjti Burim si ai i Kuranit. Kush ka njohur të vërtetën e Librit të shenjtë duhet të dëshmojë për origjinën Hyjnore të këtyre Fjalëve e duhet t'u nënshtrohet këshillave të rrënjosura nga Autori i tyre. Unë ju kam ju, anëtarë të kësaj asambleje, si dëshmitarët e mi: Unë premtoj kaq lidhje me Autorin e këtij Revelacioni sa edhe sikur Ai ndonjëherë të shpallë natën ditë e të deklarojë diellin hije, unë do t'i nënshtrohem gjykimit të Tij e do të vlerësoj vendimin e Tij si zërin e së Vërtetës. Kush mohon Atë, do të vlerësohet prej meje si mohues i Vetë Perëndisë." Me këto fjalë ai mbylli punimet e asaj mbledhjeje.170 289 Në faqet e mëparshme, ne kemi treguar për dëbimin e Kodusit e Mulla Sadekut nga Shirazi e jemi përpjekur të përshkruajmë, megjithëse në mënyrë të pamjaftueshme, ndëshkimin që ushtroi kundër tyre tirani e makuti Hysen Kan. Tani duhet thënë një fjalë lidhur me natyrën e veprimeve të tyre pas dëbimit nga ai qytet. Për pak ditë, ata vazhduan të udhëtonin së bashku, pas kësaj u ndanë, Kodusi drejt Kermanit me qëllim që të takonte Haxhi Mirza Qerim Kanin, kurse Mulla Sadeku u drejtua nga Jazdi me synimin për të vazhduar mes ulemave të asaj province punën, të cilën në Fars ishte i detyruar ta braktiste aq barbarisht. Sapo mbërriti, Kodusi u prit në shtëpinë e Haxhi Sejed Xhevad Kermanit, të cilin ai e kishte njohur në Qerbela, dituria, aftësia e kompetenca e të cilit universalisht njihej nga njerëzit e Kermanit. Në gjithë mbledhjet që u mbajtën në shtëpinë e tij, ai vazhdimisht i dha mikut të ri vendin e nderit dhe e trajtoi atë me respekt e mirësjellje të jashtëzakonshme. Një preferencë kaq e shquar për një person kaq të ri e në dukje mediokër, ngjalli zilinë e dishepujve të Haxhi Mirza Qerim Kanit, që, duke përshkruar me një gjuhë të ndezur e egzagjeruese nderet që po i bëheshin Kodusit, kërkuan të zgjojnë armiqësinë e fjetur të shefit të tyre. "Shiko", i pëshpëritën ata në vesh, "ai që është shoku më i shtrenjtë, më i besuar e më i ngushtë i Sejed Báb-it, tashmë është mik i nderuar i atij që siç pranohet është banori më i fuqishëm i Kermanit. Nëse ai do të lejohet të jetojë në shoqëri të ngushtë me Haxhi Sejed Xhevadin, ai pa dyshim që do të futë helmin në shpirtin e tij e do ta përdorë atë si instrument prej ku ai do të ketë sukses për të shkatërruar autoritetin tënd e të shuajë famën tënde." I alarmuar nga këto pëshpërima djallëzore, burracaku Haxhi Mirza Qerim Kan iu drejtua guvernatorit dhe e nxiti të thërresë personalisht Haxhi Sejed Xhevadin e t'i kërkonte për t'i dhënë fund asaj shoqërie të rrezikshme. Përfaqësuesit e guvernatorit ndezën zemërimin e të papërmbajturit Haxhi Sejed Xhevad. "Sa herë iu kam këshilluar", kundërshtoi ai dhunshëm, "të injoroni pëshpëritjet e këtij komplotisti të poshtër! Vetpërmbajtja ime e ka trimëruar atë. Hapni sytë se mos e kapërcejë kufirin. Mos dëshiron të uzurpojë pozitën time? A nuk është ai njeriu që pranon në shtëpinë e tij mijëra njerëz të mjerë e të ulët e i shastis me lajka servile? A nuk është përpjekur ai gjithnjë për të lartësuar të pafetë e për t'u mbyllur gojën të pafajshmëve? A nuk ka kërkuar ai vit pas viti, duke shtrënguar dorën e keqbërësit, të lidhë veten me të e të kënaqë dëshirat e tij fizike? A nuk ka vazhduar ai deri më sot të zbrazë sharjet e tij kundër gjithçkaje që është e dëlirë dhe e shenjtë në Islam? Heshtja ime duket se ka shtuar tek ai guximin dhe paturpësinë. Ai i jep vetes liri për të kryer veprat më të pista e nuk më lejoka mua të pranoj e nderoj në shtëpinë time një njeri aq të pavarur, aq të ditur e fisnik. Nëse ai refuzon të mos heqë dorë nga praktika e tij, pralajmërojeni atë se elementët më të liq të vullnetit të këtij qyteti, me nxitjen time, do ta përzënë nga Kermani." I turbulluar nga këto akuza të furishme, guvernatori kërkoi falje për veprimin e tij. Para se të ikte, ai e siguroi Haxhi Sejed Xhevadin që ai s'kishte pse të shfaqte frikë, se ai vetë do të përpiqej për të zgjuar Haxhi Mirza Qerim Kanin nga budallallëku i sjelljes së tij e do ta bindte atë për t'u penduar. 290 Mesazhi i sejedit e thumboi Haxhi Mirza Qerim Kanin. Duke u dridhur nga ndjenja e fyerjes së madhe, të cilën ai as nuk mund ta ndrydhte, as ta shplante, ai i humbi të gjitha shpresat për të kapur udhëheqjen e padiskutueshme të popullit të Kermanit. Ajo sfidë e hapur tingëlloi si këmbanë vdekjeje për ambiciet e tij të forta. 291 Në vetminë e shtëpisë së tij, Haxhi Sejed Xhevadi dëgjonte Kodusin që i numëroi të gjitha hollësitë e veprimeve të tij prej ditës së ikjes nga Qerbelaja e deri sa mbërriti në Kerman. Rrethanat e bisedës së tij dhe pelegrinazhi i mëvonshëm me Báb-in tronditën imagjinatën e ndezën flakën e besimit në zemrën e mikpritësit të tij, që, megjithatë preferoi të fshehë besimin e tij, me shpresën për të qenë i aftë të ruante më efektivisht interesat e komunitetit të sapokrijuar. "Vendimi yt fisnik", e siguroi atë Kodusi me përzemërsi, "do të vlerësohet si një shërbim i shquar që i bëhet Kauzës së Perëndisë. I Plotfuqishmi do të përforcojë përpjekjet e tua e do të vendosë gjatë gjithë kohës ngjitjen tënde përmbi kundërshtarët e tu." 292 Episodi më është rrëfyer nga një farë Mirza Abdullah Gouga, i cili, ndërkohë që ishte në Kerman, e kishte dëgjuar atë nga goja e vetë Haxhi Sejed Xhevadit. Sinqeriteti i synimve të hapura të sejedit u përligjën plotësisht me sjelljen e shkëlqyer nëpërmjet së cilës, si rezultat i përpjekjeve të tij, ai pati sukses në kundërshtimin e shkeljeve të tinzarit Haxhi Mirza Qerim Kan, që po të mos ishte sfiduar do t'i kishte shkaktuar Besimit një dëm të pallogaritshëm. 293 Nga Kermani, Kodusi vendosi të nisej për Jazd e prej andej të vijonte në Ardekan, Najen, Ardestan, Isfahan, Kashan, Kom e Teheran. Në secilin nga këto qytete, pavarësisht nga pengesat që hasi në rrugën e tij, ai pati sukses tek dëgjuesit e tij në rrënjosjen e kuptimit të parimeve, për të cilat ishte ngritur t'i mbronte aq trimërisht. Unë kam dëgjuar Aga Kalimin, vëllanë e Bahá'u'lláh-ut, të përshkruante me fjalët që pasojnë, takimin e tij me Kodusin në Teheran: "Hijeshia e atij njeriu, dashamirësia e tij pa kufi e kombinuar me një dinjitet durimi, tërhiqnin vëmendjen edhe të vëzhguesit më moskokëçarës. Kushdo që ishte i lidhur ngushtë me të mbërthehej nga një admirim i pangopur për hijeshinë e atij të riu. Ne e pamë atë një ditë duke marrë avdes e u shtangëm nga hijeshia e plotë që e dallonte atë nga pjesa tjetër e adhuruesve në kryerjen e një riti kaq të zakonshëm. Ai dukej në sytë tanë si mishërimi i vërtetë i dëlirësisë e hirit." 294 Në Teheran, Kodusi u lejua në praninë e Bahá'u'lláh-ut, pas së cilës ai shkoi në Mazendaran, ku në qytetin e tij të lindjes Barfurush, në shtëpinë e të atit, jetoi për rreth dy vjet, gjatë të cilëve u rrethua nga përkushtimi i përzemërt i familjes e farefisit të tij. Pas vdekjes së gruas së parë, i ati i tij ishte martuar me një zonjë që e trajtoi Kodusin me një mirësi e kujdes që asnjë nënë nuk shpreson ta kalojë. Ajo mezi priste të gëzonte dasmën e tij e shpesh ishte dëgjuar të thoshte se kishte frikë se mos merrte me vete në varr "gëzimin e jashtëzakonshëm të zemrës së saj." "Dita e dasmës sime", thoshte Kodusi, "s'ka PAMJE TË SHTËPISË SË BábAIT TË KODUSIT, NË BARFURUSH ardhur akoma. Ajo ditë do të jetë aq e lavdishme sa s'mund të thuhet. Jo brenda mureve të kësaj shtëpie, por nën kupolën e qiellit të hapur, në mes të Sabzeh Majdanit, para syve të morisë së njerëzve, unë do të festoj dasmën time e do të dëshmoj përmbushjen e shpresave të mia." Tre vjet më vonë, kur kjo zonjë mësoi rrethanat e martirizimit të Kodusit në Sabzeh Majdan, kujtoi fjalët e tij profetike dhe mori vesh kuptimin e tyre.171 Kodusi qëndroi në Barfurush deri sa u bashkua me Mulla Hysenin, kur ky i fundit u kthye nga vizita e tij me Báb-in në kështjellën e Mah-Kuit. Nga Barfurushi ata u nisën për Horasan, një udhëtim që mbeti në kujtesë për veprat aq heroike me të cilat asnjeri nga bashkatdhetarët e tyre nuk besonte të hahej. 295 Sa për Mulla Sadekun, ai sapo arriti në Jazd, pyeti një mik të besuar, banor i Horasanit, rreth zhvillimeve më të fundit lidhur me përparimin e Kauzës në atë provincë. Ai ishte veçanërisht në ankth për të hedhur dritë mbi veprimet e Mirza Ahmet Azgandit e shprehu habinë e tij rreth pasivitetit në dukje të atij njeriu, që në kohën kur misteri i Besimit ishte akoma i pazbuluar, kishte shfaqur aq zell të spikatur në përgatijen e njerëzve për pranimin e Manifestimit të pritur. 296 "Mirza Ahmeti", i thanë atij, "u mbyll në shtëpi për një periudhë kohe të konsiderueshme e atje i përqëndroi energjitë në përgatitjen e një përpilimi mësimor e voluminoz të traditave e profecive islamike që lidheshin me kohën e karakterin e Dispensacionit të premtuar. Ai mblodhi më tepër se dymbëdhjetë mijë gojëdhëna me karakter më të spikatur, vërtetësia e të cilave përgjithësisht njihej e vendosi të ndërmerrte çdo hap të duhur për kopjimin dhe përhapjen e atij libri. Duke nxitur bashkdishepujt e tij të citojnë publikisht nga përmbajtja e tij në gjithë mbledhjet e tubimet, ai shpresonte se do të ishte i aftë për të hequr të tilla gardhe që mund të pengonin përparimin e Kauzës që ai kishte në zemër. 297 "Kur arriti në Jazd ai u prit ngrohtësisht nga dajua i vet, Sejed Hysen Azgandi, moxhtahedi më i shquar i atij qyteti, që, pak ditë përpara mbërritjes së të nipit, i kishte dërguar atij një kërkesë me shkrim për të nxituar në Jazd e ta çlironte nga makinacionet e Haxhi Mirza Qerim Kanit, të cilin ai e vlerësonte si një armik të rrezikshëm, megjithëse të pashpallur, të Islamit. Moxhtahedi e ftoi Mirza Ahmetin të luftojë me çdo mjet që dispononte kundër ndikimit të dëmshëm të Haxhi Mirza Kanit e i shprehu atij dëshirën për të vendosur rezidencën e tij në atë qytet përgjithmonë, që, nëpërmjet thirrjeve të vazhdueshme, të mund të kishte sukses në ndriçimin e mendjeve të njerëzve për synimet e qëllimet e vërteta që ushqente ai armik i keq. 298 "Mirza Ahmeti, duke i fshehur dajos së vet synimin e tij të fillimit për të shkuar drejt Shirazit, vendosi të zgjatë qëndrimin e tij në Jazd. Ai i tregoi atij librin që kishte përpiluar e u tregoi përmbajtjen e tij ulemave që u derdhën nga çdo lagje e qytetit për ta takuar. Të gjithëve u bëri përshtypje të madhe zotësia, erudicioni e zelli që kishte demonstruar përpiluesi i kësaj vepre të shquar. 299 "Midis atyre që vizituan Mirza Ahmetin ishte dhe njëfarë Mirza Takiu, një njeri mistrec, ambicioz e kapadai, që kohët e fundit ishte kthyer nga Naxhafi, ku kishte përfunduar studimet e ishte ngritur në rangun e moxhtahedit. Gjatë bisedës së tij me Mirza Ahmetin, ai shprehu dëshirën për ta lexuar atë libër e t'i lejohej ta mbante për pak ditë, që të mund të njihej plotësisht me kuptimin e përmbajtjes së tij. Sejed Hyseni e nipi i tij, të dy ia miratuan dëshirën. Mirza Takiu që duhej të kthente librin, nuk e mbajti premtimin. Mirza Ahmeti, që kishte dyshuar që më parë për mossinqeritetin e synimeve te Mirza Takiut, e shtyu dajon t'i kujtonte borxhliut premtimin që kishte dhënë. 'Thuaji mjeshtrit tënd', ishte përgjigja e pacipë ndaj kasnecit të dërguar për të kërkuar librin, 'se pasi e binda veten për karakterin djallëzor të atij përpilimi, unë vendosa ta shkatërroj atë. Natën e shkuar e flaka atë në pellg pasi i fshiva faqet e tij.' 300 "Lojtur nga zëmërimi i papërmbajtur e i thellë ndaj një mashtrimi e paturpësie të tillë, Sejed Hyseni vendosi të shfrejë urrejtjen kundër tij. Megjithatë, Mirza Ahmeti, me këshillat e tij, mundi ta zbutë zemërimin e dajos së xhindosur e i ktheu atij mendjen për të mos marrë masat që kishte propozuar. 'Ky ndëshkim', i tha ai, 'që t'i mendon të bësh do të nxitë trazimin e njerëzve e do të shaktojë dëm e rebelim. Ai do të binte ndesh seriozisht me përpjekjet, që ti dëshiron të ushtroj unë për të shuar ndikimin e Haxhi Mirza Qerim Kanit. Ai padyshim do të shfrytëzojë rastin për të të kallzuar ty si një Báb-i e do të më bëjë mua përgjegjës si shkaktar të zënkës tënde. Në këtë mënyrë ai do të minojë autoritetin tënd e do të fitojë vlerësimin dhe mirënjohjen e njerëzve. Lëre atë në duart e Perëndisë.'" 301 Mulla Sadeku u kënaq shumë kur mësoi nga përshkrimi i këtij incidenti, që Mirza Ahmeti aktualisht po banonte në Jazd e që nuk kishte pengesa në rrugën e tij për ta takuar atë. Ai shkoi menjëherë në xhami ku Sejed Hyseni po drejtonte lutjen e grigjës dhe ku Mirza Ahmeti bënte predikimin. Pasi u ul në radhën e parë të adhuruesve, ai u bashkua me lutjet e tyre e më pas shkoi drejt e te Sejed Hyseni duke e përqafuar atë publikisht. I paftuar, ai menjëherë pas kësaj ngjiti mimbanin e u përgatit t'u drejtohej besimtarëve. Sejed Hyseni, megjithëse në fillim u tremb, preferoi të mos shfaqë kundërshtim, duke qenë kurioz të zbulonte motivin e të vlerësonte shkallën e diturisë së këtij ndërhyrësi të papritur. Ai i bëri shenjë të nipit të mos e kundërshtonte. 302 Mulla Sadeku e filloi ligjëratën me një nga predikimet e shkruara më të mirënjohura e më elegante të Báb-it, pas së cilës ai iu drejtua grigjës me këto fjalë: "Falënderoni Perëndinë, o njerëz të diturisë, se, shikoni, Porta e Dijes Hyjnore, që ju mendonit se ishte e mbyllur, është tani e hapur kat më kat. Lumi i jetës së përjetëshme po rrjedh nga qyteti i Shirazit e po derdh bekime të parrëfyera mbi njerëzit e kësaj toke. Kushdo që ka marrë një pikë nga ky Oqean i hirit qiëllor, pavarësisht sa i humbur e i paditur, ka zbuluar në vetvete fuqinë për të zbuluar misteret më të thella e është ndjerë i aftë për të shtjelluar temat më të errëta të urtisë së moçme. E kushdo që, megjithëse mund të jetë shpjeguesi më i ditur i Besimit të Islamit, ka zgjedhur të besojë në kompetencën e forcën e tij dhe nuk ka përfillur Mesazhin e Perëndisë, ka dënuar veten me degradim e humbje të pariparueshme." 303 Një valë zemërimi e drojtjeje përfshiu gjithë grigjën kur fjalët e Mulla Sadekut zbuluan këtë shpallje monumentale. Xhamia kumboi nga thirrjet "Mallkim!" që një grigjë e egërsuar bërtiste me tmerr kundër folësit. "Zbrit nga mimbani", ngriti zërin Sejed Hyseni mes rrëmujës e gurgulesë së njerëzve, pasi ai i bëri shenjë Mulla Sadekut të mbante qetësinë e të tërhiqej. Ai s'kishte arritur mirë në dyshemenë e xhamisë kur e gjithë turma e adhuruesve të mbledhur u derdh kundër tij dhe e mbuloi me të goditura. Sejed Hyseni ndërhyri menjëherë, e shpërndau turmën energjikisht e pasi rrëmbeu dorën e Mulla Sadekut, e tërhoqi atë forcërisht në krahun e tij. "Mbani duart", i bëri ai thirrje turmës, "lëreni atë nën kujdesin tim. Unë do ta çoj në shtëpinë time e do ta hetoj çështjen nga afër. Një moment i papritur çmendurie mund t'i ketë shkaktuar atij të nxjerrë këto fjalë. Unë do ta ekzaminoj vetë. Nëse zbuloj se shprehjet e tij janë të paramenduara e që vetë ai beson vendosmërisht në gjërat që ka deklaruar, unë me durat e mia, do të derdh mbi të ndëshkimin që detyron ligji i Islamit." 304 Me këtë siguri solemne, Mulla Sadeku shpëtoi nga sulmet e egra të turmës. I zhveshur nga abaja172 e çallma e tij, i mbetur pa sandale e pa shkop, i nxirë e i tronditur nga lëndimet që kishte pësuar, ai u la nën kujdesin e shoqëruesve të Sejed Hysenit, që pasi çanë kalimin mes turmës, përfundimisht arritën ta çonin atë në shtëpinë e mjeshtrit të tyre. 305 Mulla Jusuf Ardebili, po ashtu, iu nënshtrua ato ditë një persekucioni më të egër e më të vendosur se sa sulmi barbar që njerëzit e Jazdit kryen kundër Mulla Sadekut. Pa ndërhyrjen e Mirza Ahmetit dhe ndihmën e dajos së tij, ai do kishte rënë viktimë e zëmërimit të një armiku mizor. 306 Kur Mulla Sadeku e Mulla Jusuf Ardebili mbërritën në Kerman, ata përsëri do t'u nënshtroheshin zëmërimeve të njëjta e do të hiqnin vuajtje të njëjta nga duart e Haxhi Mirza Qerim Kanit e kolegëve të tij.173 Përpjekjet e vazhdueshme të Haxhi Sejed Xhevadit i liruan ata përfundimisht nga dora e persekutorëve të tyre e u krijuan mundësi të nisen për Horasan. 307 Megjithëse të ndjekur e të munduar nga armiqtë e tyre, dishepujt e afërt të Báb-it, së bashku me shokët e tyre në pjesë të ndryshme të Persisë, ishin të papërmbajtur prej të tilla akteve kriminale në përmbushjen e detyrës së tyre. Të qëndrueshëm në qëllimin e tyre e të patundur në bindjet e tyre, ata vazhduan të luftojnë me forcat e errëta që sulmonin në çdo hap të shtegut të tyre. Me përkushtimin e tyre të pakufishëm e vendosmërinë e pashembullt, ata ishin të aftë për të demonstruar tek shumica e bashkatdhetarëve të tyre ndikimin fisnikërues të Besimit, për të cilin ata ishin ngritur ta përkrahnin. 308 Ndërsa Vahidi174 ishte akoma në Shiraz, Haxhi Sejed Xhevadi i Qerbelasë175 arriti dhe u prezantua para Báb-it nga Haxhi Mirza Sejed Aliu. Në një Tabelë që ai ja drejtoi Vahidit dhe Haxhi Sejed Xhevadit, Báb-i lavdëroi qëndrueshmërinë e besimit të tyre e theksoi karakterin e pandryshueshëm të përkushtimit të tyre. I dyti e kishte takuar e njohur Báb-in para deklarimit të Misionit të Tij e kishte qenë një admirues i zjarrtë i tipareve të jashtzakonshme të karakterit të tij që e dallonin Atë që në fëmijëri. Në një kohë të mëvonshme, ai e takoi Bahá'u'lláh-un në Bagdad e gëzoi preferencën e Tij të veçantë. Kur, disa vjet më pas, Bahá'u'lláh-u u syrgjynos në Adrianopojë, ai shumë i avancuar në vite, u kthye në Persi, duke qëndruar për një kohë në provincën e Irakut e që andej shkoi në Horasan. Natyra e tij e sjellshme, vetpërmbajtja e madhe e thjeshtësia e çiltër i siguroi atij titullin e Sejedit të Nurit176. 309 Haxhi Sejed Xhevadi, një ditë, duke kaluar një rrugë në Teheran, papritur pa Shahun kur po kalonte mbi kalë. I pashqetësuar nga prania e sovranit të tij, ai me qetësi ju afrua dhe e përshëndeti. Figura e tij e nderuar dhe dinjiteti i sjelljes e kënaqën Shahun pa masë. Ai e vlerësoi përshëndetjen e tij dhe e ftoi të vinte e ta shihte atë. Pritja që ju rezervua atij ishte e tillë sa që oborrtarët e Shahut lojtën nga zilia. "A nuk e di Madhëria juaj Perandorake", protestuan ata, "që Haxhi Sejed Xhevadi nuk është gjë tjetër veçse një njeri, që para deklaratës së Báb-it, e kishte shpallur veten një Báb-i e kishte premtuar besnikërinë e tij të pavdekshme ndaj personit të tij?" Shahu, duke kuptuar ligësinë e akuzave të tyre, ishte tepër i pakënaqur e i qortoi ata për guximin e tepruar e mendësinë e dobët. "Sa e çuditshme!" thuhet të ketë bërtitur ai, "këdo që dallohet për drejtësinë e qendrimit të tij e bukurinë e sjelljes së tij, njerëzit e mi e kallzojnë si një Báb-i dhe e vlerësojnë si një objekt të denjë për t'u dënuar prej meje!" 310 Haxhi Sejed Xhevadi i kaloi ditët e fundit të jetës së vet në Kerman e mbeti deri në orën e fundit një mbështetës i fortë i Besimit. Ai kurrë nuk u lëkund në bindjet e tij as nuk i rreshti përpjekjet për përhapjen e Kauzës. 311 Sheik Sulltan Qerbelaja, stërgjyshërit e të cilit radhiteshin midis ulemave udhëheqës të Qerbelasë e që vetë kishte qenë një mbështetës i vendosur e shok i ngushtë i Sejed Kazemit, ishte gjithashtu mes atyre që, ato ditë, e takuan Báb-in në Shiraz. Ai, në një kohë të mëvonshme, shkoi në Sulejmanije në kërkim të Bahá'u'lláh-ut, kurse vajza e tij më pas u martua me Aga Kalimin. Kur arriti në Shiraz, ai shoqërohej nga Sheik Hasan Zonuzi, për të cilin ne kemi folur në faqet e mëparshme të këtij tregimi. Báb-i atij i ngarkoi detyrën e kopjimit të Tabelave, që kishte reveluar së fundmi, në bashkë- punim me Mulla Abdul Qerimin. Sheik Sulltani, që kishte qenë shumë i sëmurë, në kohën e mbërritjes së tij për të takuar Báb-in, ndërsa ishte ende i sëmurë në shtrat, një natë mori një mesazh nga i Shumëdashuri i tij, që e informonte atë se dy orë pas perëndimit të diellit Ai Vetë do ta vizitonte. Atë natë, shërbëtori etiopian, që mbante fenerin për mjeshtrin e tij, u udhëzua të ecte përpara në një distancë që do ta mbante Atë larg vëmendjes së njerëzve e të shuante fenerin sapo të mbërrinin në destinacion. 312 Unë e kam dëgjuar vetë Sheik Sulltanin duke përshkruar atë vizitë nate: " Báb-i që më kishte urdhëruar të shuaja llambën e dhomës sime para se të arrinte Ai, erdhi drejt e te krevati im. Në mes të errësirrës që na mbështillte, unë po mbahesha fort në cepin e robes së Tij e po i përgjërohesha: 'Plotësoma dëshirën, o i Shumëdashuri i zemrës sime e më lejo të sakrifikoj veten time për Ty, se askush tjetër veç Teje nuk është i aftë të ma bëjë mua këtë favor.' 'O Sheik,' u përgjigj Báb-i, 'Unë gjithashtu digjem për t'u flijuar në altarin e sakrificës. Është detyra e ne të dyve të kapemi pas robes të të Shumëdashurit Më të Mirë e të kërkojmë prej Tij gëzimin e lavdinë e martirizimit në shtegun e Tij. Fli i qetë se, në emrin tënd, Unë do t'i lutem të Plotfuqishmit të të aftësojë të arrish praninë e Tij. Më kujto Mua atë ditë, një Ditë e tillë që bota kurrë s'e ka parë më parë.' Pasi ora e ndarjes u afrua, ai vuri në dorën time një dhuratë, të cilën ma kërkoi ta harxhoja për vete. Unë provova ta refuzoja, por Ai m'u lut ta pranoja. Më në fund unë e plotësova dëshirën e Tij, ndërsa Ai u ngrit e iku. 313 "Aluzioni i Báb-it atë natë për 'Të Shumëdashurin Më të Mirë të Tij' nxiti habinë e kuriozitetin tim. Në vitet që pasuan, shpesh herë besova se njeriu që i ishte referuar Báb-i nuk ish tjetër veçse Tahirja. Unë bile mora me mend Sejed Ulovin të ishte ai person. U përpoqa shumë e nuk e dija si ta zbuloja këtë mister. Kur arrita në Qerbela e arrita para Bahá'u'lláh-ut, u binda plotësisht se vetëm Ai mund ta pretendonte këtë dashuri nga Báb-i, se Ai e vetëm Ai, mund të ishte i denjë për një adhurim të tillë." 314 Nevruzi i dytë pas deklarimit të Misionit të Báb-it, që ra ditën e njëzet e njëtë të muajit Rabiol Aval, në vitin 1262 Hixhri177, e gjeti Atë në Shiraz duke gëzuar, në kushtet e një rehatie e qetësie relative, bekimet e shoqërimit të patrazuar me familjen dhe të afërmit. Qetësisht e pa ceremoni, Ai kremtoi festën e Nevruzit në shtëpinë e Tij e, në përputhje me zakonin e Tij të pandryshuar, me bujari i shfaqi nënës e gruas së Tij shenjat e dashurisë e të pëlqimit. Me urtinë e këshillave të Tij e brishtësinë e dashurisë së Tij, Ai u gëzoi zemrat e u davariti frikën. Ai u la trshëgim atyre gjithë zotërimet e transferoi në emër të tyre të drejtën e pronësisë. Në një dokument, që Ai Vetë e shkroi dhe e firmosi, autorizoi që shtëpia e mobiljet e saj, po ashtu dhe pjesa tjetër e pronës së Tij, duhej të vlerësohej si pronësi e veçantë e nënës dhe e gruas së Tij dhe me vdekjen e së parës, pjesa e saj e pronësisë duhet t'i kalohej gruas së Tij. SHTËPIA E HAXHI Mirza SEJED ALIUT NË SHIRAZ (DAJOJA I Báb-IT) 315 Nëna e Báb-it, në fillim nuk arriti të kuptojë rëndësinë e Misionit të shpallur nga i Biri. Ajo për një kohë mbeti e paditur rreth shtrirjes së forcave që fshiheshin në Revelacionin e Tij. Megjithatë, kur po i afrohej fundit të jetës së saj, ajo ishte e aftë të kuptonte cilësinë e pallogaritshme të atij Thesari, që ajo kishte ngjizur e ia kishte dhënë botës. Ishte Bahá'u'lláh-u që përfundimisht e aftësoi atë të zbulonte vlerën e atij Thesari të fshehur që kishte qenë për kaq vjet i fshehur nga sytë e saj. Ajo po jetonte në Irak, ku shpresonte të kalonte ditët e mbetura nga jeta, kur Bahá'u'lláh-u porositi dy nga pasuesit e Tij të devotshëm, Haxhi Sejed Xhevad Qerbelanë dhe gruan e Haxhi Abdul Maxhid Shirazit, që të dy njiheshin nga afër me të që më parë, për ta instruktuar me parimet e Besimit. Ajo e njohu të vërtetën e Kauzës e mbeti deri në vitet e fundit të shekullit të trembëdhjetë Hixhri178, kur e mbylli jetën e saj, plotësisht në dijeni të dhuratave bujare që i Plotfuqishmi kishte zgjedhur për t'i akorduar. 316 Gruaja e Báb-it, ndryshe nga nëna e Tij, kuptoi që në fillim të agimit të Revelacionit të Tij lavdinë dhe veçorinë e Misionit të Tij, ndjeu që në fillim fare intensitetin e forcës së tij. Asnjë mes grave të brezit të saj, përveç Tahires, nuk e tejkaloi atë për karakterin spontan të përkushtimit e nuk e la pas për entuziazmin e besimit. Báb-i i pohoi sekretin e vuajtjeve të Tij të ardhme e shpalosi në sytë e saj rëndësinë e ngjarjeve që do të ndodhnin në Ditën e Tij. Ai e urdhëroi të mos e zbulonte këtë sekret tek nëna e Tij dhe e këshilloi të ishte e duruar e t'i dorëzohej vullnetit të Perëndisë. Ai i besoi një lutje të veçantë, reveluar e shkruar nga Ai Vetë, leximi i së cilës, e siguroi Ai atë, do t'i hiqte vështirësitë e do t'i lehtësonte barrën e mjerimeve. "Sa herë të jesh në hall", e udhëzoi Ai, "recito këtë lutje para se të shkosh të flesh. Unë Vetë do të shfaqem tek ty e do të dëboj ankthin tënd." Besnike ndaj këshillës së Tij, sa herë që i kthehej Atij me lutje, drita e drejtimit të Tij të vërtetë ndriçonte shtegun e saj e i zgjidhte problemet.179 317 Pasi kishte rregulluar çështjet e shtëpisë dhe kishte siguruar mbarëvajtjen e ardhme të nënës e gruas së Vet, Báb-i e transferoi residencën nga shtëpia e Vet në atë të Haxhi Mirza Sejed Aliut. Atje priti orën e vuajtjeve, që po i afrohej. Ai e dinte se vuajtjet që e prisnin, nuk mund të vonoheshin gjatë, se Ai së shpejti do të kapej në vorbullën e kundërshtarit që do ta çonte me shpejtësi në fushën e martirizimit, objekti kurorëzues i jetës së Tij. I urdhëroi dishepujt e Tij, që ishin në Shiraz, midis të cilëve Mulla Abdul Qerimin dhe Sheik Hasan Zonuzin, të vazhdonin për Isfahan e atje të prisnin udhëzimet e Tij të mëtejshme. Sejed Hysen Jazdi, një nga Shkronjat e të Gjallit, që kishte arritur së fundi në Shiraz, u udhëzua njësoj për të vazhduar në Isfahan e të bashkohej me shoqërinë e bashkdishepujve të tij në atë qytet. 318 Ndërkohë, Hysen Kani, guvernator i Farsit, ishte duke bërë çdo përpjekje për ta futur Báb-in në siklete të reja e ta poshtëronte më tej në sytë e publikut. Zjarri i fshehur i armiqësisë së tij mori flakë, kur mori vesh se Báb-i u lejua të ndiqte i pangacmuar drejtimin e veprimeve të Tij, që Ai ishte akoma i aftë të lidhej me një pjesë të shokëve të Tij e që vazhdonte të gëzonte përfitimet e lidhjes së pakufizuar me familjen e të afërmit e Tij.180 Me ndihmën e agjentëve të tij sekretë, ai mundi të sigurojë informacion të saktë në lidhje me karakterin e ndikimin e Lëvizjes që Báb-i kishte nisur. Ai kishte parë fshehurazi lëvizjet e Tij, kishte vlerësuar shkallën e entuziazmit që Ai kishte ngritur e kishte kqyrur motivet, sjelljen e numrin e atyre që kishin përqafuar Kauzën e Tij. 319 Një natë, te Hysen Kani vajti kreu i emisarëve të tij, me raportimin që numri i atyre që ishin dyndur të shihnin Báb-in kishte arritur përmasa të tilla sa u bë e domosdoshme të ndërmerrej një veprim i menjëhershëm nga ana e atyre që ruanin sigurinë e qytetit. "Turma e etur që mblidhet çdo natë për të parë Báb-in", vërejti ai, "e kalon numrin e morisë së njerëzve, që dynden çdo ditë para portave të godinës qeveritare. Midis tyre do të shihen njerëz që shquhen për rangun e tyre të lartë dhe diturinë e gjerë.181 Takti dhe bujaria e tepruar që dajua i Tij shfaq në qëndrimet ndaj zyrtarëve të qeverisë suaj është i tillë sa asnjë nga vartësit e tu nuk priret të të njohë me realitetin e situatës. Nëse do më lejonit, unë, me ndihmën e një pjese prej shoqëruesve të tu, do ta kap Báb-in në befasi në mesnatë e do të të dorëzoj duarlidhur disa nga shokët e tij, që do të shpjegojnë aktivitetin e tij e do të konfirmojnë të vërtetën e deklaratave të mia." Hysen Kani refuzoi të pajtohej me dëshirën e tij. "Unë mund të tregoj më mirë se ty", u përgjigj ai, "çfarë kërkojnë interesat e Shtetit. Më shiko nga larg, unë do të di si të merrem me të." 320 Pikërisht atë moment, guvernatori thirri Abdul Hamit Kanin, kryepolicin e qytetit. "Shko menjëherë", e urdhëroi ai, "në shtëpine e Haxhi Sejed Mirza Aliut. Qetësisht e pa u vënë re, ngjit murin, hidhu në çati e prej andej, në mënyrë të befasishme, hyr në shtëpi. Arresto menjëherë Sejed Báb-in e sille këtu së bashku me çdo vizitor që mund të jetë present me të në atë kohë. Konfisko çdo libër e dokument që do jesh i zoti të zbulosh në atë shtëpi. Sa për Haxhi Mirza Sejed Aliun synimi im është që ditën tjetër, t'i japim një gjobë me arsyen se nuk ka mundur të mbajë premtimin e dhënë. Betohem për diademën perandorake të Shah Muhametit se pikërisht këtë natë unë do të duhet të ekzekutoj Sejed Báb-in me shokët e tij të këqinj. Vdekja e tyre e turpshme do të shuajë flakën që kanë ndezur e do të zgjojë çdo pasues të mundshëm të atij besimi për rrezikun që e pret çdo turbullues të paqes së kësaj mbretërie. Me këtë akt do të çrrënjos një herezi, pamja e së cilës përbën kërcënimin më serioz për interesat e Shtetit." 321 Abdul Hamit Kani u tërhoq për të përmbushur detyrën e tij. Ai, së bashku me ndihmësit, shpërthyen shtëpinë e Haxhi Mirza Sejed Aliut182 ku gjetën Báb-in në shoqërinë e dajos së Vet e të njëfarë Sejed Kazem Zanxhani, që më vonë u martirizua në Mazendaran, kurse vëllai i tij, Sejed Myrteza, ishte një nga Shtatë Martirët e Teheranit. Ai i arrestoi ata menjëherë, mblodhi çdo dokument që mundi të gjejë, urdhëroi Haxhi Mirza Sejed Aliun të qëndronte në shtëpi, kurse të tjerët i çoi në godinën qeveritare. Báb-i, i patrembutr e i vetpërmbajtur, u dëgjua të përsëriste këtë vargëzim të Kuranit: "Ajo nga e cila ata kërcënohen do ndodhë në mëngjes. A nuk është mëngjesi afër?" 322 Kur sapo kishte arritur në sheshin e tregut, për çudinë e tij, polici pa që njerëzit e qytetit po vraponin nga çdo anë me tmerr, sikur të ishin përfshirë nga një bela e tmerrshme. Ai u shtang nga tmerri kur pa një tren të gjatë me arkivole, që transportoheshin me nxitim nëpër rrugë, secili i ndjekur nga një proçesion burrash e grash, që shprehnin me zë të lartë britmat e agonisë e dhimbjes. Kjo gurgule e papritur, vajtimet, fytyrat e frikësuara e mallkimet e turmës e trembën dhe e trullosën fare. Pyeti se ç'po ndodhte. "Pikërisht këtë natë", i thanë atij, "ka shpërthyer me egërsi të jashtëzakonshme murtaja183. Ne jemi goditur nga forca e saj shkatërruese. Që nga mesnata ajo ka shuar jetët e mëse njëqind njerëzve. Alarmi e dëshpërimi mbretëron në çdo shtëpi. Njerzit po braktisin shtëpitë e nga e keqja po i luten për ndihmë të Plotfuqishmit." 184 323 Abdul Hamit Kani, i tmerruar nga ky informacion i tmerrshëm, vrapoi në shtëpinë e Hysen Kanit. Një burrë i vjetër që ruante shtëpinë e tij e shërbente si portier e informoi që shtëpia e të zotit ishte shkretuar, se rënia e murtajës i kishte shkatërruar shtëpinë e i kishte vrerosur pjestarët e shtëpisë. "Dy nga shërbëtoret e tij etiopiane", i thanë atij, "e një shërbëtor kishin rënë viktima të kësaj të keqeje dhe anëtarët e familjes tani ishin të sëmurë rëndë. Në dëshpërim e sipër, imzot ka braktisur shtëpinë e pasi la të vdekurit pavarrosur, ka ikur me pjesën tjetër të familjes në Bagdad."185 324 Abdul Hamit Kani vendosi ta çonte Báb-in në shtëpinë e vet e ta mbante atë nën kujdestarinë e tij duke pritur udhëzimet nga guvernatori. Kur po i afrohej shtëpisë, ai u shtang nga tingujt e vajit e të kujes në shtëpinë e tij. Të birin e kishte goditur murtaja e po përpëlitej në krahët e vdekjes. Në dëshpërim e sipër, ai u hodh në këmbët e Báb-it e duke qarë iu lut t'i shpëtonte jetën e të birit dh iu përgjërua t'i falte mëkatet e të këqiat e së shkuarës. "Të betohem", i foli ai Báb-it pasi u kap pas cepit të robes së Tij, "për Atë që të ka ngritur në këtë pozitë të lartësuar, të më dalësh krah e të bësh një lutje për shpëtimin e tim biri. Mos e lër ta rrëmbejë vdekja në lulen e rinisë. Mos e ndëshko atë për fajet që ka bërë i ati. Pendohem për ç'kam bërë e që në këtë moment jap dorëheqjen nga posti im. Jap fjalën solemnisht se kurrë më nuk do të pranoj një post të tillë edhe sikur të vdes nga uria." 325 Báb-i, që ishte duke marë avdes e po përgatitej për lutjen e agimit, e dërgoi atë të merrte ca ujë me të cilin lau fytyrën e ia dha për të pirë fëmijës së sëmurë. Kjo, i tha Ai, do ta shpëtojë jetën e tij. 326 Sapo pa shenjat e përmirësimit të të birit, Abdul Hamit Kani i shkroi letër guvernatorit, nëpërmjet së cilës e vinte në dijeni me tërë situatën e i lutej të pushonte sulmet kundër Báb-it. "Ki mëshirë për veten", i shkroi ai, "po ashtu e për ata që Providenca i ka lënë nën kujdesin tënd. Sikur furia e kësaj murtaje të vazhdojë kursin e saj fatal, unë kam frikë se, në fund të kësaj dite, askush në këtë qytet nuk do t'i ketë mbijetuar sulmit të saj të tmerrshëm." Hysen Kani u përgjigj se Báb-i duhet të lirohej menjëherë e t'i jepej liri të shkonte kudo që i pëlqente.186 327 Sapo një përmbledhje e këtyre ngjarjeve arriti në Teheran e iu përcoll Shahut, një dekret perandorak shkarkoi Hysen Kanin nga posti dhe e dërgoi në Shiraz. Nga dita e shkarkimit, ky tiran i turpshëm ra viktimë e fatkeqësive të panumërta e më në fund nuk ishte i zoti të nxirrte as bukën e gojës. Askush nuk dukej të ish i gatshëm apo i zoti ta shpëtonte atë nga telashi i mjerë. Më vonë, kur Bahá'u'lláh-u ish dëbuar në Bagdad, Hysen Kani i dërgoi një letër ku shprehte pendesën e premtonte të lante gjynahet e të këqiave të së shkuarës me kusht që të merrte sërish postin e mëparshëm. Bahá'u'lláh-u refuzoi t'i përgjigjej. I zhytur në mjerim e turp, ai u hoq zvarrë deri sa vdiq. 328 Báb-i që rrinte në shtëpinë e Abdul Hamit Kanit, dërgoi Sejed Kazemin t'i kërkonte Haxhi Mirza Sejed Aliut të vinte e ta shihte. Ai e njoftoi dajon se synonte të largohej nga Shirazi, besoi nën kujdesin e tij nënën e gruan dhe e ngarkoi atë t'i transmetonte secilës shprehjen e dashurisë së Tij e të sigurisë për ndihmën e paprerë të Perëndisë. "Kudo që të jenë", i tha Ai dajos, "kur po i jepte lamtumirën, ato do t'i rrethojë dashuria e mbrojtja gjithpërfshirëse e Perëndisë. Ty do të të takoj përsëri mes maleve të Azerbajxhanit, prej nga do të të dërgoj për të marrë kurorën e martirizimit. Unë Vetë do të të ndjek ty, së bashku me një nga dishepujt e Mi besnikë dhe do të bashkohemi në mbretërinë e përjetësisë." PAMJE TË ISFAHANIT KAPITULLI X QËNDRIMI I Báb-IT NË ISFAHAN P o mbyllej vera e vitit 1262 Hixhri187 kur Báb-i i dha lamtumirën e fundit qytetit të lindjes, Shirazit e u nis për në Isfahan. Në atë udhëtim Ai shoqërohej nga Sejed Kazem Zanxhani. Kur po i afrohej rrethinave të qytetit Ai i shkroi një letër guvernatorit të provincës Manuçir Kanit, Motamedod Douleh,188 ku i kërkonte që t'i shprehte dëshirën e tij për vendin në të cilin Ai mund të banonte. Letra, të cilën Ai ia besoi Sejed Kazemit, shprehte aq shumë mirësjellje e tregonte një bukurshkrim aq elegant sa Motamedodi lëvizi për të njoftuar Sultanol Ulamanë, Imamin Xhomeh të Isfahanit,189 autoriteti më shquar fetar i asaj province, për ta pranuar Báb-in në shtëpinë e tij e t'i ofronte Atij një pritje të përzemërt e bujare. Përveç mesazhit, guvernatori i dërgoi Imamit Xhomeh dhe letrën që kishte marrë nga Báb-i. Prandaj Sultanol Ulamaja ftoi vëllanë e vet, që, në vitet e mëvonshme, për shkak të mizorisë së tij barbare u emërtua nga Bahá'u'lláh-u Raksha190, të shkonte te porta e qytetit me një numër shokësh të preferuar, për të takuar e shoqëruar Vizitorin e pritur. Kur Báb-i u afrua, Imami Xhomeh doli jashtë për t'i shprehur personalisht mirëseardhjen e, në mënyrë ceremoniale, e drejtoi te shtëpia e tij. HYRJA OBORRI PAMJE E SHTËPISË SË IMAM XHOMEHUT NË ISFAHAN 330 Kaq nderime i bënë Báb-it ato ditë sa një të Premte, kur Ai po kthehej nga banja publike për në shtëpi, një mori njerëzish u panë duke u zënë për ujin që Ai kishte përdorur për avdes. Admiruesit e Tij të zjarrtë besonin vendosmërisht në virturtin e fuqinë e tij të vërtetë për shërimin e sëmundjeve të tyre. Vetë Imami Xhomeh u bë, që natën e parë, kaq i dhënë pas Tij sa duke marrë funksionet e një shoqëruesi, mori përsipër t'u shërbejë nevojave e dëshirave te Mikut të tij të shtrenjtë. Duke marrë ibrikun nga dora e kryeshërbyesit e duke injoruar dukshëm dinjitetin zakonor të rangut të tij, ai vazhdonte t'u hidhte ujë duarve të Báb-it. 331 Një natë pas darke, Imami Xhomeh, kurioziteti i të cilit ishte nxitur nga vetitë e jashtzakonshme të karakterit, që kishte shfaqur Miku i tij i ri, guxoi t'i kërkojë Atij të revelonte një koment mbi Suren e Val-Asrit.191 Kërkesa iu plotësua me qejf. Pasi kërkoi penë e letër, Báb-i, me një shpejtësi marramendase e pa u menduar fare, filloi të revelonte në praninë e mikpritësit interpretimin më të shndritshëm të Sures së lartpërmendur. Ishte afërsisht mesnatë kur Ai e pa Veten të angazhuar me shpjegimin e ndërlikimeve të shumanshme që përmbante gërma e parë e asaj Sureje. Ajo gërmë, gërma vav, për të cilën Sheik Ahmet Ahsai kishte vënë theksin në shkrimet e tij, simbolizonte për Báb-in ardhjen e një cikli të ri të Revelacionit Hyjnor e nga Bahá'u'lláh-u është përmendur në "Qitapi Akdas" në pasazhe të tilla si "misteri i Ndryshimit të Madh" e "Shenja e Sovranit". Më pas, në prani të mikpritësit e shokëve të tij, Báb-i filloi të këndojë predikimin me të cilin kishte filluar komentin e Tij mbi Suren. Ato fjalë të fuqishme i mrekulluan dëgjuesit e Tij. Ata dukeshin të magjepsur nga magjia e zërit të Tij. U ngritën instiktivisht më këmbë e, së bashku me Imam Xhomehun, filluan të puthnin cepin e robes së Tij. Mulla Muhamet Taki Harati, një moxhtahed i shquar, papritur shpërtheu me ngazëllim e lavdërime. "Siç janë të pashoqe e unike fjalët që kanë rrjedhur nga kjo penë, thirri ai, të jesh i aftë të revelosh brenda një kohe kaq të shkurtër e me një shkrim kaq të lexueshëm kaq shumë vargëzime të barabarta me një të katërtën, jo, një të tretën e Kuranit, në vetvete është një arritje siç është e pavdekshme e që nuk mund të besohet të realizohet pa ndërhyrjen e Perëndisë. As ndarja e hënës më dysh e as ngjallja e guralecave të detit, nuk mund të krahasohen me një akt kaq të fuqishëm." 332 Ndërsa fama e Báb-it po përhapej gradualisht në tërë qytetin e Isfahanit, një rrjedhë e paprerë vizitorësh derdhej nga çdo lagje e qytetit për në shtëpinë e Imamit Xhomeh: një pakicë për të shuar kuriozitetin, të tjerë për të patur një kuptim më të thellë për të vërtetat themelore të Besimit të Tij e një pjesë për të kërkuar shpëtim nga sëmundjet e vuajtjet e tyre. Vetë Motamedi vajti një një ditë për të vizituar Báb-in e, ndërsa ishte ulur mes një grupi klerikësh nga më të shkëlqyerit e më të përkryerit e Isfahanit, i kërkoi Atij të shtjellonte natyrën e të demonstronte vlerën e Nobovat Hasehut.192 Ai edhe më parë, në të njëjtin grumbullim, i kishte ftuar të pranishmit të sillnin të tilla dëshmi e fakte në mbështetje të këtij neni themelor të Besimit të tyre që do të përbënin një dëshmi të padiskutueshme ndaj atyre që prireshin të hidhnin poshtë të vërtetën e tij. Megjithatë, asnjë nuk dukej i aftë t'i përgjigjej ftesës së tij. "Cilën preferon ti", pyeti Báb-i, "një përgjigje me gojë apo me shkrim rreth pyetjes tënde?" "Një përgjigje e shkruar", u përgjigj ai, "jo vetëm do të kënaqte të pranishmit në këtë takim, por do të udhëzonte e mësonte si brezat e tanishëm ashtu edhe të së ardhmes." 333 Báb-i mori menjëherë penën e filloi të shkruajë. Në më pak se dy orë, ai kishte mbushur rreth 50 faqe me kërkimet më të reja e më të hollësishme për orgjinën, karakterin e ndikimin bindës të Islamit. Origjinaliteti i këtij disertacioni, forca e gjallëria e stilit të tij, saktësia e detajeve më të imta të tij, e mvishnin trajtimin e kësaj teme fisnike me një shkëlqim që askush nga të pranishmit në atë rast nuk mund të mbetej pa e kuptuar. Me një vizion mjeshtëror, Ai lidhte idenë qendrore në pasazhet e mbylljes të kësaj trajtese me ardhjen e të premtuarit Kaim e të "Rikthimit" të pritur të Imam Hysenit.193 Ai argumentonte me me një forcë e guxim të tillë sa ata që e dëgjonin të recitonte vargëzimet e tij mbetën të shastisur nga gjerësia e revelacionit të Tij. Askush nuk guxoi të bënte edhe kundërshtimin më të vogël e aq më pak të sfidonte hapur deklaratat e Tij. Motamedi nuk mund të rrinte pa e nxjerrë gëzimin dhe entuziazmin e tij. "Më dëgjoni!" thirri ai. "Anëtarë të kësaj asambleje të nderuar, ju kam dëshmitarë. Kurrë deri më sot unë nuk kam qenë i bindur vendosmërisht në zemrën time mbi të vërtetën e Islamit. Për këtë duhet të falënderoj këtë shpjegim nga pena e këtij të Riu e mund ta deklaroj veten një besimtar të vendosur në Besimin e shpallur nga Apostulli i Perëndisë. Unë me besimin tim dëshmoj solemnisht për realitetin e fuqisë mbinjerëzore me të cilën është pajisur ky i Ri, një fuqi që nuk mund të ta japë asnjë përmasë e të mësuarit." Me këto fjalë ai e mbylli takimin. 334 Popullariteti në rritje i Báb-it rriti pakënaqësinë e autoriteteve fetare të Isfahanit, që e shihnin me shqetësim e zili ngjitjen që dalngadalë po fitonte në mendimet e ndërgjegjen e pasuesve të tyre ky i Ri i pashkollë. Ata besonin plotësisht se po të mos ngriheshin të frenonin rrymën e entuziazmit popullor, mund të minoheshin pikërisht themelet e ekzistencës së tyre. Një pakicë nga më të mprehtët e tyre mendonin se ishte e mençur të mënjanoheshin nga aktet e armiqësisë direkte qoftë ndaj personit, qoftë ndaj mësimeve të Báb-it, pasi një veprim i tillë, siç ndjenin ata, do të shërbente vetëm për të rritur prestigjin e për të konsoliduar pozitën e Tij. Megjithatë, intrigantët ishin tepër të zënë në përhapjen e raporteve më të egra lidhur me karakterin dhe thirrjet e Báb-it. Këto raporte mbërritën shpejt në Teheran e iu paraqitën Haxhi Mirza Agasit, Veziri i Madh i Shah Muhametit. Ky ministër mendjemadh e imponues e shikonte me frikë mundësinë që një ditë sovrani i tij mund të prirej për t'u miqësuar me Báb-in, një prirje që ai e ndjente të sigurt se do të precipitonte rënien e tij. Haxhiu për më tepër ishte i shqetësuar se mos Motamedi, që PAMJE TË XHAMISË XHOMEHUT NË ISFAHAN, QË TREGON MIMBANIN PREJ KU PREDIKOI Báb-I gëzonte besimin e Shahut, mund të kishte sukses për të organizuar një takim midis sovranit e Báb-it. Ai e dinte mirë se po të bëhej një takim i tillë, Shah Muhameti i ndikueshëm e zemër butë, do të fitohej komplet prej besimit të ri tërheqës. I çpuar nga të tilla mendime, ai i drejtoi Imam Xhomehit një letër fort të ngarkuar, në të cilën e qortonte për mospërfilljen e tij serioze lidhur me detyrimin që ai kishte në ruajtjen e interesave të Islamit. "Ne kemi pritur që ti", i shkruante Haxhi Mirza Agasi, "të kundërshtosh me gjithë fuqi çdo kauzë që vjen ndesh me interesat më të mira të qeverisë e popullit të këtij vendi. Kurse ti dukesh se je miqësuar, bile t'i kesh thurur lavde autorit të kësaj lëvizjeje të errët e të përbuzshme." Ai po ashtu shkroi një numër letrash nxitëse për ulematë e Isfahanit, të cilët më parë i kishte injoruar, por që tani u derdhte me tepri preferencat e tij të veçanta. Imami Xhomeh, ndërsa kundërshtoi të ndryshonte qëndrimin e tij respektues ndaj Mikut, u shty prej tonit të mesazhit që kishte marrë nga Veziri i Madh, për t'i udhëzuar shoqëruesit e tij të shpiknin mjete të tilla që do të prireshin drejt zvogëlimit të numrit gjithnjë në rritje të vizitorëve që dyndeshin çdo ditë në praninë e Báb-it. Muhamet Mehdiu, i mbiquajtur Safihol Ulama, biri i të ndjerit Haxhi Kalbasi, me dëshirën për të kënaqur e për të fituar vlerësimin e Haxhi Mirza Agasit, filloi të përflasë Báb-in nga mimbani me një gjuhë shumë të paturpshme. 335 Sapo Motamedi u njoftua për këto zhvillime, ai i dërgoi një mesazh Imam Xhomehut në të cilin i kujtonte vizitën që ai si guvernator kishte bërë te Báb-i dhe i ftoi në shtëpi atë dhe Mikun e tij. Motamedi ftoi edhe Haxhi Sejed Asadollahun, birin e të ndjerit Haxhi Sejed Muhamet Baker Rashti, Haxhi Muhamet Xhafer Abadejin, Muhamet Mehdiun, Mirza Hasan Nurin e pak të tjerë, për të marrë pjesë në takim. Haxhi Sejed Asadollahu e refuzoi ftesën e u përpoq t'u kthente mendjen edhe të ftuarve të tjerë për të mos marrë pjesë në atë mbledhje. "Unë për vete kam kërkuar falje", u njoftoi ai atyre, "e do të doja sigurisht shumë që dhe ju të bëni si unë. Unë e quaj si gjënë tuaj më pak të mençur të takoni Sejed Báb-in ballë për ballë. Ai, padyshim, do të ripohojë pretendimin e vullnetin e tij dhe, në mbështetje të argumentit të tij, do të sjellë çdo dëshmi që ju mund të dëshironi e, pa ngurimin më të vogël, do të revelojë si dëshmi të së vërtetës që sjell, vargëzime aq shumë në numër sa do të barazonin gjysmën e Kuranit. Më në fund ai do t'u sfidojë me këto fjalë: 'Krijoni njëlloj, nëse jeni burra të vërtetë.' Ne nuk mundemi në asnjë mënyrë t'i kundërshtojmë atij me sukses. Nëse ne nuk denjojmë t'i përgjigjemi, do të tregojmë dobësinë tonë. Nga ana tjetër, nëse ne i nënshtrohemi thirrjes së tij, ne jo vetëm do të humbim emrin, privilegjet e të drejtat, por do ta angazhojmë veten në njohjen e thirrjeve të tjera që ai mund të ndjehet i prirur për t'i bërë në të ardhmen." 336 Haxhi Muhamet Xhaferi i vuri veshin kësaj këshille dhe refuzoi të pranonte ftesën e guvernatorit. Muhamet Mehdiu, Mirza Hasan Nuri e pak të tjerë që nuk dëgjuan një këshillë të tillë, u paraqitën në orën e caktuar në shtëpinë e Motamedit. Në shtëpinë e mikpritësit, Mirza Hasani, një Platonist i shquar, i kërkoi Báb-it të ndriçonte doktrina të caktuara filozofike, të thella, të PAMJE TË SHTËPISË SË MOTAMEDOD DOULEHUT NË ISFAHAN lidhura me Arshijehun e Mulla Sadras,194 kuptimin e së cilës vetëm një pakicë ishin të zot ta zbulonin.195 Me një gjuhë të thjeshtë e origjinale, Báb-i iu përgjigj secilës prej pyetjeve të tij. Mirza Hasani, megjithëse jo i aftë për të kuptuar kuptimin e përgjigjeve që kishte marrë, e kuptoi se sa inferior ishte të mësuarit e të ashtuquajturve eksponentë të shkollave të mendimit Platonik e Aristotelian të kohës së tij, në krahasim me dijen që shfaqte ky i Ri. Muhamet Mehdiu, nga ana e tij, guxoi të pyesë Báb-in në lidhje me aspekte të caktuara të ligjit Islamik. I pakënaqur me shpjegimin që mori, ai filloi të hahet kot me Báb-in. Ai u qetësua shpejt nga Motamedi, që duke i rënë bisedës shkurt, iu kthye një ndihmësi e, pasi e urdhëroi të ndezë fenerin, i dha urdhër që Muhamet Mehdiu të përcillej në shtëpinë e tij menjëherë. Më pas, Motamedi i tregoi në mirëbesim Imam Xhomehit frikën e tij. "Unë u trembem makinacioneve të armiqve të Sejed Báb-it", i tha ai. "Shahu e ka thirrur Atë në Teheran e unë jam komanduar të organizoj nisjen e Tij. Por e mendoj më të këshillueshme për Të qëndrimin në shtëpinë time, deri sa të lerë qyetetin." Imam Xhomehu e miratoi kërkesën e tij e u kthye i vetëm në shtëpi. 337 Báb-i qëndroi dyzet ditë në rezidencën e Imam Xhomehut. Ndërkohë që ende ishte atje, një farë Mulla Muhamet Taki Harati, që kishte privilegjin të takonte Báb-in çdo ditë, me pëlqimin e tij mori përsipër të përkthente në persisht nga origjinali arabisht një nga veprat e Tij, titulluar Resalej Foru Adlijeh. Megjithatë, shërbimi që ai u bënte besimtarëve persë u gjymtua nga sjellja e tij e mëpasme. Atë e mbërdheu papritur frika dhe përfundimisht u detyrua të presë lidhjet me bashkëbesimtarët e tij. 338 Para se Báb-i të transferonte rezidencën në shtëpinë e Motamedit, Mirza Ibrahimi, Bábai i Sulltanosh Shohadas e vëllai më i madh i Mirza Muhamet Ali Nahrit, për të cilin kemi folur më parë, e ftoi Báb-in një natë në shtëpinë e tij. Mirza Ibrahimi ishte mik i Imam Xhomehut, lidhej ngushtë me të e kontrollonte administrimin e gjithë lidhjeve të tij. Banketi që u shtrua për Báb-in atë natë ishte i një madhështie të patejkalueshme. Përgjithësisht u vu re se as zyrtarëve e as fisnikëve të qytetit nuk u ishte ofruar një gosti e një madhësie e shkëlqimi të tillë. Sulltanosh Shohada e vëllai i tij, Mahbubosh Shohada, që ishin respektivisht nëntë e njëmbëdhjetë vjeç, shërbyen në banket dhe patën vëmendjen e veçantë të Báb-it. Atë natë, gjatë darkës, Mirza Ibrahimi iu kthye Mikut e i tha: "Vëllai im, Mirza Muhamet Aliu, nuk ka fëmijë. Të lutem të ndërmjetësosh në emër të tij e t'i plotësosh dëshirën e zemrës." Báb-i mori një racion ushqimi që i ishte shërbyer, e vendosi me duart e Tij në një dhisk e ia dorëzoi të zotit të shtëpisë, duke i kërkuar t'ja çonte Mirza Muhamet Aliut dhe gruas së tij. "Le të marrin të dy nga ky ushqim", tha Ai, "e dëshira e tyre do të përmbushet." Në saj të atij racioni që Báb-i e kishte zgjedhur për t'ja dhënë asaj, gruaja e Mirza Muhamet Aliut konceptoi e në kohën e duhur lindi një vajzë, që përfundimisht u martua me Degën Më Të Madhe,196 një bashkim që vlerësohet si një përmbushje e shpresave të shfaqura nga prindërit e saj. 339 Nderet e mëdha që i bëheshin Báb-it shërbyen për të ndezur më tej armiqësinë e ulemave të Isfahanit. Me ndjenjat e pakënaqësisë, ata panë nga çdo anë fakte të ndikimit të Tij gjithëdepërtues që pushtonte fortesat e ortodoksisë e që shkatërronte themelet e tyre. Ata thirrën një mbledhje, ku lëshuan një dokument të shkruar, të nënshkruar e vulosur nga gjithë udhëheqësit fetarë të qytetit, duke e dënuar Báb-in me vdekje.197 Të gjithë u pajtuan me këtë dënim me përjashtim të Haxhi Sejed Asadollahut e Haxhi Muhamet Xhafer Abadejit, që të dy refuzuan ta lidhin veten me përmbajtjen e një dokumenti kaq hapur fyes. Imami Xhomeh, megjithëse mohoi të nënshkruante urdhër-vdekjen e Báb-it, u detyrua për shkak të burracakërisë e ambicjes së tij ekstreme, të shtonte në këtë dokument me dorën e tij, dëshminë e mëposhtme: "Unë dëshmoj që gjatë lidhjes sime me këtë të ri nuk kam qenë i zoti të zbuloj ndonjë akt që në ndonjë farë mënyre do të tradhtonte mospranimin e tij për doktrinat e Islamit. Përkundrazi, unë e kam njohur atë si një vëzhgues fetar e besnik i normave të tij. Megjithatë, ekstravaganca e thirrjeve të tij e mospërfillja përbuzëse për gjërat e botës, më shtyjnë të besoj që ai është i lirë nga arsyeja e gjykimi." 340 Sapo u informua për dënimin e shpallur nga ulematë e Isfahanit, Motamedi, me një plan që e konceptoi vetë, vendosi të anulojë efektet e këtij vendimi mizor. Ai lëshoi udhëzime të menjëhershme që para orës së perëndimit të diellit, Báb-i, i shoqëruar nga pesëqind kalorës të truprojes kalorsiake të guvernatorit, duhet të linin portën e qytetit e të shkonin në drejtim të Teheranit. U dhanë urdhra urgjente që me plotësimin e çdo farsangu198 njëqind kalorës të eskortës duhet të ktheheshin direkt në Isfahan. Shefit të kontigjentit të mbetur, një njeri tek i cili ai kishte besim të patundur, Motamedi i përcolli në mirëbesim dëshirën e tij që në çdo majdan199 njëzet nga njëqind të mbeturit duhet të urdhëroheshin prej tij që të ktheheshin në qytet. Prej njëzet kalorësve të mbetur, Motamedi porositi që dhjetë duhet të shpërndaheshin në Ardestan me qëllim të mbledhjes së taksave të vëna nga qeveria, kurse pjesa tjetër, të cilët duhet të ishin nga njerëzit e tij më të sprovuar e më të besueshëm, duhet të sillnin Báb-in të maskuar përsëri në Isfahan, nëpërmjet një rruge të pa rrahur.200 Për më tepër ata ishin udhëzuar të rregullonin marshimin e tyre në mënyrë që para agimit të ditës së ardhshme Báb-i të arrinte në Isfahan e të dorëzohej nën kujdestarinë e tij. Ky plan u mor menjëherë në dorë e u zbatua siç duhet. Në një orë të papritur, Báb-i rihyri në qytet e u çua direkt në rezidencën private të Motamedit, i njohur me emrin e Imarat Hurshidit201 e u prezantua, përmes një dere anësore të rezervuar për vetë otamedin, në apartamentet e tij private. Guvernatori e priti Báb-in personalisht, i shërbeu ushqimin e i garantoi çdo gjë që kërkohej për rehatinë e sigurinë e Tij.202 341 Ndërkohë hamendje nga më të shfrenuarat qarkullonin në qytet në lidhje me udhëtimin e Báb-it në Teheran, vuajtjet që Ai u detyrua të duronte gjatë rrugës për në kryeqytet, vendimin që ishte shpallur kundër Tij dhe dënimin që Ai kishte vuajtur. Këto thashetheme hidhëruan shumë besimtarët që banonin në Isfahan. Motamedi, që ishte mirë në dijeni rreth brengës e ankthit të tyre, ndërmjetësoi për ta tek Báb-i e iu lut ta lejonte për t'i prezantuar para Tij. Báb-i i drejtoi pak fjalë me shkrim Mulla Abdul Qerim Kazvinit, që kishte marrë apartament në medresenë e Nim Avardit dhe e udhëzoi Motamedin për t'ja dërguar me një korier të besuar. Një orë më vonë, Mulla Abdul Qerimi u PAMJE E EMARAT HORSHIDIT NË ISFAHAN PAMJE E RËNOJAVE TË PJESËS QË ZINTE Báb-I ftua në praninë e Báb-it. Për mbërritjen e tij nuk u njoftua askush, përveç Motamedit. Ai mori nga Mjeshtri disa nga shkrimet e Tij e u udhëzua t'i kopjonte në bashkëpunim me Sejed Hysen Jazdin e Sheik Hasan Zonuzin. Sapo u kthye, ai u çoi lajmin e mirëpritur se Báb-i ishte shëndoshë e mirë dhe në siguri. Nga të gjithë besimtarët që banonin në Isfahan, vetëm këta të tre u lejuan ta shihnin Atë. 342 Një ditë, ndërsa ishte ulur me Báb-in në kopshtin e tij privat brenda oborrit të shtëpisë, Motamedi, duke i treguar Mikut të fshehtën e vet, i drejtoi këto fjalë: "Dhuruesi i plotfuqishëm më ka pajisur me pasuri të mëdha.203 Unë nuk e di si t'i përdor ato më mirë. Tashti që, me ndihmën e Perëndisë, jam udhëhequr për të njohur këtë Revelacion, dëshira ime e zjarrtë është të shkrij gjithë pasuritë e mia ndaj përparimit të interesave e të përhapjes së famës së tij. Synimi im është të shkoj, me lejën Tënde, në Teheran e të bëj të pamundurën për të fitur ndaj kësaj Kauze Shah Muhametin, që ka besim të madh e të patundur tek mua. Jam i sigurt se ai do ta përqafojë atë me etje e do të ngrihet për ta përhapur an' e kënd. Do të përpiqem, gjithashtu, ta bind Shahun të përzërë plangprishësin Haxhi Mirza Agasi, që me budallallëkun e drejtimit të tij e ka sjellë këtë vend pothuajse në prag të shkatërrimit. Pastaj, do të përpiqem të siguroj për Ty, dorën e njërës nga motrat e Shahut e do të marr vetë përsipër përgatitjen e dasmës Tënde. Më në fund, shpresoj të jem i aftë të anoj zemrat e sundimtarëve e mbretërve të tokës ndaj kësaj Kauze shumë të mahnitshme e të çrënjos çdo gjurmë të qëndrueshme të kësaj hierarkie fetare të korruptuar që ka njollosur emrin e mirë të Islamit." "Perëndia të shpërbleftë për synimet e tua fisnike," iu përgjigj Báb-i. "Për Mua qëllimi është tepër i lartë, bile edhe më i çmuar se vetë akti. Megjithatë, ditët e tua e të Miat janë të numëruara; ato janë shumë të pakta për të më dhënë Mua mundësi të dëshmoj e ty të të lejojnë të arrish realizimin e shpresave të tua. Providenca e plotfuqishme nuk do të përmbushë triumfin e Besimit Të Tij me mjetet që ti i përfytyron me dëshirë. Nëpërmjet të varfërve e modestëve të këtij vendi, me gjakun që ata do të kenë derdhur në shtegun e Tij, Sovrani i plotfuqishëm do të sigurojë ruajtjen e do të konsolidojë themelin e Kauzës së Tij. Po Ai Perëndi, në botën që vjen, do të vendosë mbi kokën tënde kurorën e lavdisë së pavdekshme e do të derdhë mbi ty bekimet e Tij të paçmuara. Në harkun kohor të jetës tënde tokësore kanë mbetur vetëm tre muaj e nëntë ditë, pas të cilave ti, me besim e siguri, do të nxitosh në banësën tënde të përjetshme." Motamedi u gëzua pa masë nga këto fjalë. Duke iu nënshtruar vullnetit të Perëndisë, ai përgatiti veten për ikjen, të cilën fjalët e Báb-it e kishin paralajmëruar aq qartë. Ai shkroi testamentin, rregulloi çështjet private e i la trashëgim Báb-it çdo gjë që zotëronte. Megjithatë, menjëherë pas vdekjes së tij, i nipi, makuti Gorgin Kan, e zbuloi dhe ia shkatërroi testamentin, rrëmbeu pronat e me përbuzje injoroi dëshirat e tij. 343 Ndërsa ditët e jetës së tij tokësore po shkonin drejt fundit, Motamedi kërkonte, gjithnjë e më shumë, praninë e Báb-it e, në orët e shoqërisë së ngushtë me Të, ai fitonte një kuptim më të thellë të shpirtit që i jepte jetë Besimit të Tij. "Meqë ora e largimit tim po afron", i tha ai një ditë Báb-it, "ndjej një gëzim të papërcaktuar që mbush shpirtin tim. Por nuk jam i qetë për Ty, dridhem nga mendimi që jam i detyruar të të lë në mëshirën e një pasardhësi kaq të pashpirt si Gorgin Kani. Ai, pa dyshim, do ta zbulojë praninë Tënde në këtë shtëpi e kam frikë se do të të keqtrajtojë seriozisht." "Mos ki frikë", e bindi Báb-i, "se Unë e kam lënë Veten në dorën e Perëndisë. Besimi im është tek Ai. Aq e madhe është fuqia që Ai ka derdhur mbi Mua sa nëse dëshiroja, Unë mund t'i shndërroj pikërisht këta gurë në margaritarë me vlerë të pallogaritshme e mund të ngul në zemrën e kriminelit më të egër konceptet më të larta të drejtësisë e detyrës. Me vullnetin Tim kam zgjedhur të vuaj prej armiqve të Mi, 'që Perëndia të përfundojë gjërat e caktuara për t'u bërë'".204 Ndërsa ato orë të vyera fluturuan, zemra e Motamedit u mbush me një ndjenjë përkushtimi të pamasë, me vetdijen e plotë për afërsinë ndaj Perëndisë. Salltaneti e madhështia e botës, në sytë e tij u shkri në një gjë kot, kur e vuri përballë realiteteve të përjetshme që ruheshin në Revelacionin e Báb-it. Vizioni i tij për lavditë e tij, mundësitë e tij të pafundme, bekimet e tij të panumërta bëheshin të gjalla kur ai kuptonte gjithnjë e më shumë kotësinë e ambicjeve tokësore e të kufizimeve të përpjekjes njerëzore. Ai vazhdoi t'i peshonte këto mendime në zemër, deri sa një afsh i lehtë zjarrmije, që nuk zgjati veçse një natë, mbylli papritur jetën e tij. I kthjellët e plot besim, ai mori fluturimin për në Botën e Madhe të Përtejme.205 344 Meqë jeta e Motamedit po i afrohej fundit, Báb-i thirri Sejed Hysen Jazdin e Mulla Abdul Qerimin dhe, pasi i njohu me natyrën e predikimit të Tij për të zotin e shtëpisë, i ftoi t'u thoshin besimtarëve të mbledhur në qytet të shpërndaheshin nëpër Kashan, Kom e Teheran dhe të prisnin çfarë mund të zgjidhte për të dekretuar, me urtinë e Tij, Providenca. 345 Pak ditë pas vdekjes së Motamedit, një farë personi që ishte në dijeni të projektit që kishte konceptuar e zbatuar ai për mbrojtjen e Báb-it, informoi pasardhësin e tij, Gorgin Kan206, për rezidencën aktuale të Báb-it në Imarat Hurshid e i përshkroi atij nderet që i ishin bërë Mikut në fshehtësi në shtëpinë e tij. Me marrjen e këtij informacioni të papritur, Gorgin Kani dërgoi korierin e tij në Teheran dhe e porositi t'i dorëzonte personalisht Shah Muhametit mesazhin e mëposhtëm: "Katër muaj më parë në Isfahan përgjithësisht besohej se në zbatim të thirrjeve të tua perandorake, Motamedod-Douleh, paraardhësi im, kishte dërguar Sejed Báb-in në godinën qeveritare të Madhërisë Suaj. Tashmë është e qartë se aktualisht ky sejed jeton në Imarat Hurshid, rezidenca private e Motamedod-Douleh. Tashmë dihet që vetë paraardhësi im e zgjati mikpritjen për Sejed Báb-in në shtëpinë e tij dhe me zell e ruajti këtë sekret nga njerëzit dhe zyrtarët e atij qyteti. Unë premtoj të zbatoj pa hezitim çdo gjë që pëlqen të dekretojë Madhëria juaj." 346 Shahu, që ishte i bindur plotësisht për besnikërinë e Motamedit, kur pranoi këtë mesazh, kuptoi se synimi i sinqertë i guvernatorit të ikur kishte qenë të priste një moment të veçantë, kur ai mund të organizonte një takim midis atij dhe Báb-it, por vdekja e papritur e kishte ndërprerë ekzekutimin e atij plani. Ai lëshoi një mandat perandorak që ftonte Báb-in në kryeqytet. Në mesazhin e tij me shkrim për Gorgin Kanin, Shahu e komandonte të dërgonte në Teheran Báb-in, të maskuar e nën shoqërimin e një eskorte kalorsiake207 të udhëhequr nga Muhamet Çaparçi Beu208, nga sekti Alijollahi, të tregonte për Të, gjatë udhëtimit, vëmendjen më të madhe e të ruante rigorozisht sekretin e nisjes së Tij.209 347 Gorgin Kani shkoi menjëherë te Báb-i e i dha mandatin e shkruar të sovranit. Pastaj thirri Muhamet Beun, i trasmetoi urdhërat e Shah Muhametit dhe e porositi të ndërmerrte përgatitjet e menjëhershme për udhëtimin. "Hap sytë", e paralajmëroi ai, "se mos ndonjeri zbulon identitetin e tij ose dyshon për natyrën e misionit tënd. Askush, përveç teje, as edhe pjestarët e grupit të shoqërimit nuk lejohen ta njohin atë. Nëse dikush të pyet lidhur me të, thuaji që është një tregtar, për të cilin jemi porositur ta çojmë në kryeqytet e sa për identitetin e tij jemi plotësisht të paditur." Afër mesnatës, sipas udhëzimeve të marra, Báb-i u nis nga qyteti në drejtim të Teheranit. PAMJE E KASHANIT KAPITULLI XI QËNDRIMI I Báb-IT NË KASHAN N atën e mbërritjes së Báb-it në Kashan, Haxhi Mirza Xhani, i mbiquajtur Parpa, një banor i shquar i atij qyteti, pa në ëndërr sikur po qëndronte në orët e vona të pasdites në portën e Atarit, një nga portat e qytetit, kur papritur sytë i panë Báb-in mbi kalë, që mbante në vend të çallmës së zakonshme, kulahun210 që zakonisht e mbanin tregtarët e Persisë. Para e pas Tij, marshonte një grup kalorësish e Ai dukej sikur ishte dorëzuar nën kujdestarinë e tyre. Pasi iu afruan portës, Báb-i përshëndeti e i tha: "Haxhi Mirza Xhani, Ne do të jemi Miqtë e tu për tri netë. Përgatitu për të Na pritur." 349 Kur u zgjua, ëndërra tepër e gjallë e bindi për të vërtetën e vizionit të tij. Kjo shfaqje e papritur përbënte në sytë e tij një paralajmërim hyjnor, të cilin ai e ndjente për detyrë t'i vinte veshin e ta zbatonte. Prandaj filloi të përgatitë shtëpinë për pritjen e Vizitorit e të siguronte gjithçka të nevojshme për rehatinë e tij. Sapo kishte bërë përgatitjet paraprake për banketin që kishte vendosur t'i shtronte Báb-it atë natë, Haxhi Mirza Xhani shkoi te porta e Atarit e po priste për shenjat e mbërritjes së Báb-it. Në orën e caktuar, kur ishte duke vërejtur horizontin, shquajti nga larg diçka që iu duk si një grup kalorësish, të cilët po i afroheshin portës së qytetit. Ndërsa nxitoi t'i takonte, sytë e tij njohën Báb-in të rrethuar nga grupi i shoqërimit, i veshur me të njëjtat rroba e duke mbajtur të njëjtat shenja që ai kishte parë një natë para në ëndërr. Haxhi Mirza Xhani iu afrua me gëzim e u përkul t'i puthte yzengjitë. Báb-i e parandaloi duke i thënë: "Ne do të jemi Miqtë e tu për tri netë. Nesër është dita e Nevruzit e do ta festojmë së bashku në shtëpinë tënde." Muhamet Beu, që po kalëronte afër Báb-it, mendoi se Ai ishte një i njohur i afërt i Haxhi Mirza Xhanit. Iu kthye atij e i tha: "Unë jam i gatshëm të kem strehë sipas dëshirës së Sejed Báb-it. Megjithatë, do dëshiroja të pyes për të marrë miratimin e kolegut tim që ndan me mua përgjegjësinë për të çuar Sejed Báb-in në Teheran." Haxhi Mirza Xhani iu nënshtrua kërkesës së tij, por u ndesh me një refuzim kategorik nga tjetri. "Unë", i tha ai, "e mohoj sugjerimin tuaj. Jam porositur shumë rigorozisht që të mos e lejoj këtë të ri të hyjë në ndonjë qytet derisa të mbërrijë në kryeqytet. Jam komanduar në mënyrë të veçantë për të kaluar natën jashtë portës së qytetit, të ndërpres marshimin me perëndimin e diellit e të filloj sërish PORTA E ATTARIT, KASHAN në agimin e ditës tjetër. Unë nuk mund t'u shmangem urdhërave që më janë dhënë." Kjo çoi në një sherr, që përfundimish u zgjidh në favor të Muhamet Beut, që mundi ta bindë kolegun e tij për ta dorëzuar Báb-in nën kujdestarinë e Haxhi Mirza Xhanit, me mirëkuptim që në orën tre të mëngjesit ai ta dorëzonte përsëri Mikun në duart e tyre. Haxhi Mirza Xhani, që kishte synuar të ftonte në shtëpi gjithë eskortën e Báb-it, u këshillua prej Tij të hiqte dorë nga ai synim. "Askush tjetër, përveç teje", i tha Ai, "nuk duhet të më shoqërojë në shtëpinë tënde." Haxhi Mirza Xhani i kërkoi të lejohej për të hequr shpenzimet e tre ditë qëndrimi të kalorësve në Kashan. "Nuk është e nevojshme", iu përgjigj Báb-i, "se pa vullnetin Tim, asgjë tjetër nuk mund t'i bindte ata për të më dorëzuar në dorën tënde. Të gjitha gjërat janë të mbyllura në grushtin e fuqisë së Tij. Për Të asgjë nuk është e pamundur. Ai heq çdo vështirësi e kapërcen çdo pengesë." Kalorësit u rregulluan në hanin në afërsi të portës së qytetit, ndërsa Muhamet Beu, duke ndjekur porositë e Báb-it, e shoqëroi Atë deri sa iu afruan shtëpisë së Haxhi Mirza Xhanit. Pasi përcaktoi gjendjen aktuale të shtëpisë ai u kthye e u bashkua me shokët e tij. 350 Nata, kur Báb-i mbërriti në Kashan, koincidoi me mbrëmjen paraprirëse të Nevruzit të tretë, pas deklaratës së Misionit të Tij, që ra ditën e dytë të muajit Rabios Sani, në vitin 1263 Hixhri1. Po atë natë, Sejed Hysen Jazdi, që sipas udhëzimeve të Báb-it kishte ardhur që më parë në Kashan, u ftua në shtëpinë e Haxhi Mirza Xhanit e u paraqit para Mjeshtrit të tij. Báb-i po i diktonte një Tabelë për nder të të zotit të shtëpisë, kur mbërriti një mik i këtij të fundit, një farë Sejed Abdul Bakiu, që shquhej në Kashan për diturinë e tij. Báb-i e ftoi të hynte, e lejoi të dëgjonte vargëzimet që po revelonte, por refuzoi të zbulojë identitetin e Tij. Në pasazhin mbyllës të Tabelës, që po i drejtohej Haxhi Mirza Xhanit, Ai u lut në emër të tij, iu fal të Plotfuqishmit për t'i ndriçuar zemrën me dritën e dijes hyjnore e t'i zgjidhte gjuhën për shërbimin e shpalljen e Kauzës së Tij. Megjithëse ishte i pashkollë dhe analfabet, Haxhi Mirza Xhani, në sajë të kësaj lutjeje, ishte i zoti që me fjalën e tij t'u bënte përshtypje edhe teologëve më të përkryer të Kashanit. Ai u pajis me një forcë të atillë sa ishte i aftë ta bënte të heshtte çdo pretendent jo serioz që guxonte të sfidonte parimet e Besimit të tij. Bile as kryelarti e autoritari Mulla Xhafer Naraki nuk ishte i zoti, megjithë elokuencën e tij të plotë, t'i resistonte forcës së argumentit të tij e ishte i detyruar të pranonte në dukje meritat e Kauzës së kundërshtarit të tij, megjithëse me zemër ishte kundër besimit në të vërtetën e tij. 351 Sejed Abdul Bakiu u ul e dëgjonte Báb-in. Ai dëgjonte zërin e Tij, shihte lëvizjet e Tij, vështronte shprehjen e fytyrës së Tij, vinte re fjalët që rridhnin papushim nga buzët e Tij e megjithatë nuk mund të lëvizte prej fuqisë e madhështisë së tyre. I mbështjellë me velin e fantazisë boshe të të mësuarit, ai ishte i pafuqishëm të vlerësonte kuptimin e fjalës së Báb-it. Bile ai as nuk u merakos të pyeste për emrin e karakterin e Mikut, në praninë e të cilit ishte paraqitur. I patundur nga gjërat që kishte parë e dëgjuar, ai u tërhoq nga prania e Tij, pa marrë vesh rastin unik, të cilin, nëpërmjet apatisë së tij, e kish humbur në mënyrë të pandreqshme. Pak ditë më vonë, kur u iformua për emrin e të Riut, të cilin e kish trajtuar me aq indiferencë të shkujdesur, u mbush me hidhërim e keqardhje. Megjithatë ishte shumë vonë për të kërkuar praninë e Tij e për të ndrequr sjelljen e tij, sepse Báb-i tashmë ishte larguar nga Kashani. Nga hidhërimi, ai hoqi dorë nga shokët dhe shkoi, deri në fund, një jetë të mbyllur, monotone. 352 Midis atyre që patën privilegjin të takojnë Báb-in në shtëpinë e Haxhi Mirza Xhanit ishte një njeri i quajtur Mehdi, i cili në një kohë më të PAMJE TË SHTËPISË SË HAXHI Mirza XHANIT NË KASHAN, QË TREGON DHOMËN KU QËNDROI Báb-I vonë, në vitin 1268 Hixhri211, ishte i caktuar për të qenë martir në Teheran. Gjatë atyre tri ditëve, ai e pak të tjerë u gostitën me dashuri nga Haxhi Mirza Xhani, mikpritja e shkëlqyer e të cilit i dha atij lavdet e lavdërimet e Mjeshtrit të tij. Edhe ndaj pjestarëve të grupit të shoqërimit të Báb-it ai shfaqi të njëjtën dashamirësi të përzemërt dhe me lirshmërinë e hijeshinë e sjelljes, fitoi mirënjohjen e tyre të thellë. Në mëngjesin e ditës së dytë pas Nevruzit, besnik i premtimit të tij, e dorëzoi të Burgosurin në duart e tyre e me zemrën e mbushur plot brengë, i ofroi Atij lamtumirën e fundit prekëse. PAMJE TË KOMIT QË TREGOJNË HARAM MASUMEHUN KAPITULLI XII UDHËTIMI I Báb-IT NGA KASHANI NË TABRIZ I ndjekur nga grupi i Tij i shoqërimit, Báb-i udhëtoi në drejtim të Komit.212 Hijeshia e Tij joshëse, kombinuar me dinjitetin imponues dhe mirësinë e vërtetë kishin çarmatosur e transformuar plotësisht rojet e Tij. Ata dukej sikur kishin hequr dorë nga gjithë të drejtat e detyrat e tyre dhe ia kishin besuar veten vullnetit e kënaqësisë së Tij. Me etjen për t'i shërbyer e kënaqur Atë, një ditë i thanë: "Ne jemi rigorozisht të ndaluar nga qeveria të të lejojmë të hysh në qytetin e Komit e jemi porositur të ndjekim për në drejtim të Teheranit një rrugë të parrahur. Jemi udhëzuar veçanërisht të të mbajmë larg nga Haram Masumehu,213 nga ai vend i shenjtë i padhunueshëm, në strehën e të cilit nuk mund të arrestohen as kriminelët më famëkëqinj. Megjithatë, për hatrin Tënd jemi gati të injorojmë çdo porosi që kemi marë. Nëse Ti dëshiron, ne pa ngurim do të të përcillnim nëpër rrugët e Komit e të të japim mundësi të vizitosh faltoren e saj të shenjtë." "Zemra e besimtarit të vërtetë është froni i Perëndisë", tha Báb-i. "Ai që është arka e shpëtimit dhe fortesa e pathyeshme e Të Plotfuqishmit tani po udhëton me ju nëpër shkretëtirë. Unë preferoj rrugën e fshatit se sa të hyj në këtë qytet jo të shenjtë. E papërlyera, eshtrat e së cilës janë gropsur brenda këtij varri, vëllai i saj dhe stërgjyshërit e saj të famshëm pa dyshim që vajtojnë gjendjen e vështirë të këtij populli mistrec. Me buzët e tyre ata i bëjnë asaj homazhe, por me vepra ata bëjnë kapicë mbi emrin e saj, çnderimin. Nga jashtë i shërbejnë e i përulen varrit të saj, por nga brenda ata fyejnë dinjitetin e saj." 354 Të tilla ndjenja të larta kishin ngulitur aq besim në zemrat e atyre që shoqëronin Báb-in, që edhe sikur Ai në çdo kohë të vendoste për të ikur papritur e t'i linte, askush prej rojeve nuk do të ndjente pikë shqetësimi ose të përpiqej për ta ndjekur Atë. Duke ecur në një rrugë që shkurtonte, nga ana veriore e qytetit të Komit, ata ndaluan në fshatin Komrud, që zotërohej nga një i afërm i Muhamet Beut, kurse banorët i përkisnin të gjithë sektit Alijollahi. Me ftesë të kryeplakut të fshatit, Báb-i qëndroi një natë në atë vend e u prek nga ngrohtësia e spontaniteti i pritjes që i bënë këta njerëz të thjeshtë. Para se të rifillonin udhëtimin, Ai kërkoi në emër të tyre bekimet e Të Plotfuqishmit e u gëzoi zemrat duke i siguruar për vlerësimin dhe dashurinë e Tij. 355 Pas një marshimi dyditor prej atij fshati, në pasditen e ditës së tetë pas Nevruzit, arritën në fortesën e Kenar Gerdit214, që ndodhet gjashtë farsang në jugë të Teheranit. Ata kishin planizuar të mbërrinin në kryeqytet ditën që pasonte e kishin vendosur ta kalonin natën në rrethinat e fortesës, kur papritur mbërriti një korier nga Teherani me një urdhër me shkrim të Haxhi Mirza Agasit për Muhamet Beun. Ai mesazh e porosiste të shkonin menjëherë me Báb-in në fshatin Kolejn215 ku kishte lindur e prehej me të atin, Sheik Kolejni, Muhamet ibn Jakupi, autori i Osul Kafi. Varret e tyre nderohen shumë nga njerëzit e asaj krahine.216 Muhamet Beu, për shkak të papërshtatshmërisë së shtëpive të atij fshati, komandohej të ngrinte një tendë speciale për Báb-in e të mbante grupin e shoqërimit në rrethinat e tij në pritje të marrjes së udhëzimeve të mëtejshme. Në mëngjesin e ditës së nëntë pas Nevruzit, ditën e njëmbëdhjetë të muajit Rabiot Sani, në vitin 1263 Hixhri,217 në rrethinat e atij fshati, që i përkisnin Haxhi Mirza Agasit, një tendë, e cila shërbente për përdorimin e tij personal, kur ai vizitonte atë vend, u ngrit për Báb-in, në faqet e një kodre të vendosur bukur midis luginave të gjera me pemë frytore e livadheve që buzëqeshnin. Qetësia e asaj qoshke, begatia e bimësisë së saj e murmurima e paprerë e rrëkeve të saj e kënaqën Báb-in pa masë. Dy ditë më pas me Të u bashkua Sejed Hysen Jazdi, Sejed Hasani, vëllai i tij, Mulla Abdul Qerimi e Sheik Hasan Zonuzi, të cilët ishin të ftuar të strehoheshin në rrethinat ngjitur me tendën. Ditën e katërmbëdhjetë të muajit Rabiot Sani,218 dita e dymbëdhjetë pas Nevruzit, Mulla Mehdi Hoi dhe Mulla Muhamet Mehdi Kandi mbërritën nga Teherani. Ky i fundit, që ishte i lidhur ngushtë me Bahá'u'lláh-un në Teheran, ishte autorizuar prej Tij t'i jepte Báb-it një letër të vulosur së bashku me disa dhurata që, sapo ranë në duart e Tij, i shkaktuan në shpirt një ndjenjë kënaqësie të jashtëzakonshme. Fytyra i flakëronte nga gëzimi kur Ai pushtoi prurësin, me mirënjohje e preferencë. 356 Ai mesazh, i marrë në një kohë pasigurie e ankthi, i dha Báb-it ngushëllim e forcë. Ai shpërndau bunacën që i rrinte mbi zemër dhe e mbushi me sigurinë e fitores. Trishtimi që i kishte zgjatur gjatë mbi fytyrën e që ishte rritur nga rreziqet e robërimit të Tij, u zhduk në mënyrë të dukshme. Ai nuk derdhi më ata lotë dhimbjeje, që i kishin rrrjedhur lumë prej syve prej ditës së arrestimit e largimit nga Shirazi. Thirrja "I shtrenjti, i shtrenjti Im", që donte ta thoshte nën brengën e vetminë e hidhur, i la vendin shprehjeve të falënderimit e lavdërimit, të shpresës e triumfit. Ngazëllimi që i flakëronte mbi fytyrën, nuk e braktisi kurrë deri ditën kur lajmi i fatkeqësisë së madhe, që ra mbi heronjtë e Sheik Tabarsit, i mjegulloi përsëri shkëlqimin e pamjes dhe i fashiti gëzimin e zemrës. 357 Unë kam dëgjuar Mulla Abdul Qerimin që tregonte episodin e mëposhtëm: "Unë dhe shokët e mi ramë shpejt në gjumë në afërsi të tendës së Báb-it kur papritur na zgjoi trokëllima e kalorësve. U njoftuam menjëherë se tenda e Báb-it ishte bosh dhe ata që kishin dalë për ta kërkuar nuk kishin mundur ta gjenin. Dëgjuam Muhamet Beun që hahej me rojet. 'Përse ndjeheni FSHATI KOMRUD të shqetësuar?,' u deklaronte ai. 'A nuk u mjafton shpirtmadhësia e fisnikëria e shpirtit të Tij që të bindeni se Ai kurrë nuk do të pëlqente që, për hir të sigurisë së Tij, të fuste të tjerët në bela? Ai, pa dyshim, duhet të jetë tërhequr, në heshtjen e kësaj nate me hënë, në një vend ku i pashqetësuar mund të kërkojë shkrirjen me Perëndinë. Ai do të kthehet pa diskutim në tendën e Tij. Ai kurrë nuk do na lërë ne të shkretë.' Me etjen për t'i qetësuar kolegët e vet, Muhamet RËNOJAT E FORTESËS KENAR GERD PAMJE TË FSHATIT KOLEJN Beu u nis më këmbë përgjatë rrugës që të çonte në Teheran. Unë dhe shokët e mi i shkuam pas. Pas pak edhe pjesa tjetër e rojeve, secili mbi kalë, marshoi pas nesh. Kishim bërë rreth një mejdan,219 kur, në dritën e mugët të agimit, shquajtëm nga larg figurën e vetmuar të Báb-it, që po vinte drejt nesh nga rruga e Teheranit. 'Ju besuat se Unë isha arratisur?', ishin fjalët e Tij drejtuar Muhamet Beut kur iu afrua atij. 'Qoftë larg të shkoj ndërmend të tilla mendime', ishte përgjigja e menjëhershme e tij, ndërsa iu hodh Báb-it ndër këmbë. Muhamet Beu ishte tepër i mahnitur nga madhështia e qartë që ajo fytyrë rëzëlluese zbulonte atë mëngjes e s'mund të bënte hap mëtej. Një pamje sigurie i zinte vend në fytyrë, ndërsa fjalët e Tij ishin veshur me një forcë kaq të jashtëzakonshme, sa një ndjenjë nderimi e thellë kishte mbështjellë shpirtrat tanë. Për shkak të një ndryshimi kaq të shquar në Fjalën e sjelljen e Tij, askush nug guxonte të bente qoftë edhe një pyetje. Edhe Ai Vetë nuk peferoi ta shuante kuriozitetin e habinë tonë." 358 Báb-i qëndroi në atë vend për dy javë.220 Qetësia që Ai gëzonte mes atyre rrethinave të dashura u prish papritur nga marrja e një letre, që Shah Muhameti221 ia drejtonte Báb-it e që ishte hartuar me terma222 të tilla: "Sa më SHAH MUHAMET shumë që ne dëshirojmë të të takojmë, e shohim veten të paaftë të të pranojmë në kohën e duhur në Teheran, për shkak të largimit tonë të menjëhershëm nga kryeqyeti. Ne kemi shprehur dëshirën që të të sjellin në Mah-Ku e i kemi dhënë udhëzimet e nevojshme Ali Kanit, komandantit të kështjellës, të të trajtojë me respekt e nderim. Shpresa e synimi ynë është të të ftojmë në këtë vend sapo të kthehemi në selinë e qeverisë sonë, kohë në të cilën ne do të shpallim përfundimisht vendimin. Ne besojmë të mos të të kemi shkaktuar dëshpërim e se në asnjë moment nuk do të ngurosh të na informosh, në rast se ndaj teje ndodh ndonjë fyerje. Ne shpresojmë shumë që do të vazhdosh të lutesh për mirëqenien dhe për mbrothësinë e mbretërisë sonë." (Datuar Rabiot-Tani, 1263 Hixhri)223. 359 Haxhi Mirza Agasi224 besohej, pa dyshim, të ishte nxitësi i Shah Muhametit për t'ju drejtuar Báb-it me një gjuhë të tillë. Ai veproi vetëm nga një frike225 se mos takimi i menduar i grabiste atij pozicionin e famën e padiskutueshme në çështjet e Shtetit e se mos çonte përfundimisht në përmbysjen e tij nga pushteti. Ai nuk i shfaqi ndjenjat e ligësisë apo të fyerjes përpara Báb-it, HAXHI Mirza AGASI por arriti226 më në fund ta bindë sovranin ta transferonte kaq keq kundërshtarin, në një qoshe të largët e të izoluar të mbretërisë e kështu mundi të çlironte trurin e tij nga mendimi që e mundonte vazhdimisht.227 Sa i jashtëzakonshëm ishte gabimi i tij, sa e rëndë ishte verbëria e tij! A nuk e kuptoi ai në moment, që me intrigat e tij të vazhdueshme po i privonte mbretit e vendit të vet përfitimet e pakrahasueshme të Revelacionit Hyjnor, që i vetmi kishte fuqinë për të çliruar vendin nga gjendja e tmerrshme e degradimit në të cilën kishte rënë. Me aktin e tij ky ministër dritëshkurtër, jo vetëm i hoqi Muhamet Shahut instrumentin suprem me të cilin ai mund të kishte rihabilituar një perandori që po rrokullisej me shpejtësi, por e privoi atë nga ajo Agjensi shpirtërore, që do ta kishte bërë atë të aftë për të krijuar ngritjen e tij të padiskutueshme mbi popujt e kombet e tokës. Me marrëzinë, teprimet e këshillat e tij të pabesueshme, ai minoi themelet e Shtetit, uli autoritetin e tij, e shteri besnikërinë e njerëzve të tij e i zhyti ata në greminën e mjerimit228. I paaftë për të përfituar nga shembujt e paraardhësve të tij, ai me përbuzje injoroi kërkesat dhe interesat e njerëzve, ndoqi me zell të palodhur qëllimet e tij për madhështinë personale dhe me shpërdorimet e teprimet e tij e futi vendin në luftëra shkatërrimtare me fqinjët. Sadi Mazi, që nuk ishte as me gjak mbretëror e as i veshur me autoritet, arriti, nëpërmjet drejtësisë së sjelljes së tij e përkushtimit të pakursyer ndaj Kauzës së Muhametit, një pozitë kaq të lartësuar sa edhe në ditët e tanishme, krerët dhe sundimtarët e Islamit vazhdojnë të nderojnë kujtimin e tij e të lavdërojnë virtytet e tij, ndërsa Bozorg Mehri, administratori më i aftë, më i urtë e më me përvojë midis vezirëve të Nushiravan Adilit, pavarësisht nga pozita e tij komanduese, përfundimisht u turpërua publikisht, u gropos e u bë objekt talljeje e përqeshjeje nga njerëzit. Ai e vajtoi gjendjen e tij dhe qau kaq hidhur sa më në fund humbi shikimin. As shembulli i të parit, as fati i të dytit, nuk dukej ta kishin zgjuar këtë ministër mburravec nga rreziqet e pozitës së tij. Ai vazhdoi me mendjen e tij derisa humbi, gjithashtu, rangun e tij, pasuritë229 dhe u fundos në poshtërim e turp. Pronat e shumta që rrëmbeu forcërisht nga njerëzit e thjeshtë e që i bindeshin ligjit të Shahut, mobiljet e kushtueshme me të cilat ai i zbukuroi ato, shpenzimet e mëdha të punës e thesarit që urdhëroi për përmirësimin e tyre - ishin të gjitha humbje të pakthyeshme vetëm dy vjet pasi ai kishte lëshuar dekretin që dënonte Báb-in në një burgosje mizore në malet aspak mikpritës të Azerbajxhanit. Të gjitha zotërimet e tij u konfiskuan nga Shteti. Ai vetë u turpërua nga sovrani, u dëbua me turp nga Teherani e ra pre e sëmundjes dhe varfërisë. I mbetur pa shpresë e i fundosur në mjerim, ai lëngoi në Qerbela deri orën që vdiq.230 360 Báb-i u urdhërua, pra, të shkonte në Tabriz231. I njëjti grup shoqërimi, nën komandën e Muhamet Beut, e shqëroi gjatë udhëtimit për në provincën veriperëndimore të Azerbajxhanit. Gjatë qendrimit në atë provincë Atij iu lejua të zgjedhte nga pasuesit eTij një shok e një ndihmës për të qenë me Të. Ai zgjodhi Sejed Hysen Jazdin dhe vëllanë e tij, Sejed Hasanin. Ai refuzoi të shpenzonte për Vete fondet e siguruar nga qeveria për shpenzimet e atij udhëtimi. Të gjitha ndihmat financiare që iu dhanë nga shteti ua dhuroi të varfërve e nevojtarëve, ndërsa për nevojat e Tij shpenzoi të hollat që, si tregtar, kishte fituar në Busher e Shiraz. Meqë, gjatë dhëtimit për në Tabriz ishin dhënë urdhëra për të shmangur hyrjen në qytete, një numër besimtarësh të Kazvinit, të njoftuar për afrimin e Udhëheqësit të tyre të shtrenjtë, u nisën për në fshatin e Sijah Dehanit232 e atje mundën ta takojnë. 361 Një prej tyre ishte Mulla Skënderi, që ishte deleguar nga Hoxhati për të vizituar Báb-in në Shiraz e të hetonte Kauzën e Tij. Báb-i e autorizoi atë t'i shpërndante mesazhin e mëposhtëm Sulejman Kan Afsharit, që ishte një admirues i madh i të ndjerit Sejed Kazem: "Ai, virtytet e të cilit lartësoi pa pushuar i ndjeri sejed, e për afrimin e Revelacionit të të cilit, ai aludoi vazhdimisht, tashmë është reveluar. Unë jam ai i Premtuar. Ngrihu e Më çliro nga dora e shtypësit." Kur Báb-i i besoi këtë mesazh Mulla Skënderit, Sulejman Kani ishe në Zanxhan e po përgatitej të nisej për Teheran. Mesazhi mbërriti tek ai brenda tre ditëve, por ai nuk mundi t'i përgjigjej asaj thirrjeje. 362 Dy ditë më vonë, një mik i Mulla Skënderit kishte njohur me thirrjen e Báb-it Hoxhatin, që me nxitjen e ulemave të Zanxhanit, ishte mbyllur në kryeqytet. Hoxhati udhëzoi menjëherë besimtarët e qytetit të lindjes të ndërmerrnin çdo lloj përgatitjeje që kërkohej e të mblidhnin forcat e nevojshme për të arritur çlirimin e Mjeshtrit të tyre. Ai i këshilloi ata të ecnin me kujdes e të përpiqeshin, në një moment të përshtatshëm, ta rrëmbenin e ta përcillnin Atë në vendin që dëshironte. Me ta u bashkuan shpejt një numër besimtarësh nga Kazvini e Teherani, që, sipas udhëzimeve të Hoxhatit, nisën të vënë planin në veprim. Ata zunë rojet e mesnatës,që i gjetën në gjumë, iu afruan Báb-it e iu lutën të iknin. "Malet e Azerbajxhanit kanë, gjithashtu, kërkesat e tyre," ishte përgjigja e Tij e sigurt, ndërsa i këshilloi ata me dashuri të braktisnin projektin e tyre e të ktheheshin në shtëpitë e veta.233 PAMJE E TABRIZIT 363 Ndërsa i afroheshin portës së Tabrizit, Muhamet Beu, duke ndjerë që ora e ndarjes më të Burgosurin e tij ishte drejt fundit, kërkoi praninë e Tij dhe me sytë e mbushur me lot iu lut të mbikqyrte të metat e mëkatet e tij. "Udhëtimi nga Isfahani", tha ai, "ka qenë i gjatë dhe i lodhshëm. Unë s'e kam bërë detyrën time e t'ju shërbeja siç duhet. Kërkoj faljen Tënde e Të lus të më japësh bekimet e Tua." "Të jesh i sigurt", iu përgjigj Báb-i, "se të llogaris anëtar të vathës sime. Ata që përqafojnë Kauzën Time do të të bekojnë e do të lavdojnë, do të lavdërojnë sjelljen tënde e do të lartësojnë emrin tënd."234 Pjesa tjetër e rojeve ndoqi shembullin e shefit të tyre, lutën bekimet e të Burgosurit të tyre, puthën këmbët e tij e me lot në sy i dhanë Atij lamtumirën e fundit. Báb-i i shprehu secilit vlerësimin e vëmendjes së Tij të veçantë dhe i siguroi për lutjet e Tij në emër të tyre. Pa dëshiruar, ata e dorëzuan Atë në duart e guvernatorit të Tabrizit, trashëgimtari i fronit të Shah Muhametit. Këta shoqërues të përkushtuar ndaj Báb-it e dëshmitarë të urtisë e fuqisë së tij mbinjerëzore, kujtuan ndaj atyre që patën kontakt, me respekt e nderim, rrëfenjat e çudive që ata kishin parë e dëgjuar e në këtë mënyrë ndihmuan, sipas metodës së tyre, përhapjen e dijen për Revelacionin e ri. 364 Lajmi i afrimit të mbërritjes së Báb-it në Tabriz i ngjalli besimtarët e atij qyteti. Ata u nisën të gjithë ta takonin, të etur për t'i shprehur mikpritjen Udhëheqësit të tyre kaq të shtrenjtë. Zyrtarët qeveritarë, nën kujdesin e të cilëve Báb-i do të dorëzohej, kundërshtuan t'i lejonin që të afroheshin e të merrnin bekimet e Tij. Megjithatë, një i ri, pamundur të mbante veten, nxitoi përpara zbathur, përmes portës së qytetit e me padurimin e tij për të parë fytyrën e Të Shtrenjtit, përshkoi një distancë prej gjysmë farsangu235 drejt Tij. Pasi iu afrua kalorësve që marshonin para Báb-it, ai me hare i mirëpriti ata e duke kapur cepin e rrobës së njerit prej tyre, puthi me përkushtim yzengjitë e tij. "Ju jeni bashkudhëtarët e Të Shumëdashurit tim," thirri ai duke qarë. "Unë ju dua si dritën e syrit." Sjellja e jashtëzakonshme dhe thellësia e emocioneve të tij, i habiti rojet, që i dhanë menjëherë të drejtë kërkesës së tij për të arritur në prani të Mjeshtrit. Sapo i ranë sytë mbi Të, një thirrje gëzimi shpërtheu nga buzët e tij. Uli kokën e po qante me dënesë. Báb-i zbriti nga kali, e përqafoi, i fshiu lotët dhe i zbuti shqetësimin e zemrës. Prej gjithë besimtarëve të Tabrizit, vetëm ai i ri mundi t'i jepte Báb-it nderimin e mundi të bekohej nga prekja e dorës së Tij. Gjithë të tjerët u detyruan të kënaqnin veten me një shikim të largët të të Shtrenjtit dhe me atë shikim kërkuan të kënaqnin mallin e tyre. STREHEMI (KËSHTJELLA) E TABRIZIT KU U BURGOS Báb-I, QË TREGON PAMJEN E BRENDSHME DHE TË JASHTME TË DHOMËS QË ZINTE Báb-I 365 Kur arriti Báb-i në Tabriz, Ai u çua në një nga shtëpitë kryesore të atij qyteti, që ishte rezervuar për burgosjen e Tij.236 Ne hyrje të shtëpisë qëndronte roje një detashment i regjimentit të Naserit. Me përjashtim të Sejed Hysenit e vëllait të tij, as nga publiku, as pasues të Tij nuk u lejuan të takoheshin me Të. Po ky regjiment, që ishte rekrutuar nga banorët e Kamsehut e mbi të cilin ishin akorduar ndere të veçanta, u zgjodh më vonë për të shkrehur breshëritë, që i shkaktuan Atij vdekjen. Lajmet e mbërritjes së Tij, kishin trazuar thellë njerëzit e Tabrizit. Një turmë e potershme njerëzish ishin grumbulluar për të parë hyrjen e Tij në qytet.237 Disa i shtynte kurioziteti, të tjerë ishin tepër të dëshiruar të vlerësonin vërtetësinë e raporteve të egra që ishin përhapur rreth Tij e një grup tjetër shkuan të shtyrë nga besimi e përkushtimi për të arritur në prani të Tij e për t'i shprehur besnikërinë. Ndërsa Ai ecte nëpër rrugë, thirrjet e turmës kumbonin nga çdo anë. Shumica më e madhe e njerëzve që shihte fytyrën e Tij e përshëndeste me thirrjen "Alláh-u-Akbar,"238 të tjerë e lavdëronin me zë të lartë e ngazëlleheshin me Të, një pakicë lusnin për Të bekimet e të Plotfuqishmit, të tjerë u panë të puthnin me nderim pluhurin e hapave të Tij. Kaq zallahi shkaktoi mbërritja e Tij sa u urdhërua një tellall të paralajmëronte popullsinë për rrezikun që i priste ata që do guxonin të kërkonin praninë e Tij. "Kushdo që do të përpiqet t'i afrohet Sejed Báb-it, vazhdonte thirrja, apo do kërkojë ta takojë atë, do t'i merren të gjitha pasuritë dhe do të dënohet me burgim të përjetshëm." 366 Nje ditë pas mbërritjes, Báb-in guxuan ta takojnë Haxhi Muhamet Taki Milani, një tregtar i shquar i qytetit, së bashku me Haxhi Ali Askarin. Ata u paralajmëruan nga miqtë e dashamirësit e tyre që një përpjekje e tillë do t'u rrezikonte jo vetëm humbjen e zotërimeve, por do të fuste në rrezik edhe jetën e tyre. Megjithatë, ata refuzuan t'u vinin veshin këshillave të tilla. E ndërsa po i afroheshin derës së shtëpisë ku ishte mbyllur Báb-i, ata u arrestuan menjëherë, por shpejt nderhyri Sejed Hasani, që në moment po dilte nga prania e Báb-it. "Unë jam komanduar nga Sejed Báb-i", protestoi ai vrullshëm, "t'u përcjell juve këtë mesazh; 'Lejojini këta vizitorë të hyjnë, përderisa Unë Vetë i kam ftuar ata të më takojnë.'" Unë kam dëgjuar Haxhi Ali Askarin të dëshmojë si vijon: "Ky mesazh i bëri të heshtnin menjëherë kundërshtarët. Ne u ftuam drejt e në praninë e Tij. Ai na përshëndeti me këto fjalë: 'Këta qerratenj të mjerë që ruajnë portën e shtëpisë Sime janë të destinuar prej Meje si një mbrojtje kundër dyndjes së turmës që ka mbushur rreth shtëpinë. Ata janë të pafuqishëm të pengojnë ata që dëshiroj Unë të vijnë në takim me Mua.' Qëndruam me Të rreth dy orë. Kur na largoi, Ai më besoi dy gurë të kuqërremtë unaze, duke më udhëzuar të gdhendja mbi to dy vargje që m'i kishte dhënë paraprakisht e, pasi t'i ngjitja, t'ja çoja sapo të ishin gati. Ai na siguroi se në çdo kohë që do të dëshironim ta shihnim, askush nuk mund të pengonte hyrjen tonë në prani të Tij. Unë provova disa herë të shkoja tek Ai që të saktësoja dëshirën e Tij në lidhje me disa hollësi për detyrën që më kishte besuar e asnjëherë nuk vura re, qoftë edhe kundërshtimin më të vogël nga ana e atyre që ruanin hyrjen e shtëpisë së Tij. Ata nuk nxorën kundër meje ndonjë fjalë fyese e as nuk dukej se prisnin qoftë edhe shpërblimin më të vogël për favoret e bëra. 367 "Mua më kujtohet, gjatë lidhjes sime me Mulla Hysenin, se sa përshtypje më bënin faktet e shumta të mendjemprehtësisë e forcës së tij të jashtëzakonshme. Unë kisha privilegjin ta shoqëroja atë në udhëtimin nga Shirazi në Mashhad e të vizitoja me të qytetet e Jazdit, Tabarsit, Boshrujehut e Turbatit. Ato ditë unë vajtoja brengën e dështimit tim për t'u takuar me Báb-in në Shiraz. 'Mos u brengos', më siguroi besueshëm Mulla Hyseni, 'i Plotfuqishmi, pa dyshim, ka mundësi të ta kompensojë në Tabriz, humbjen që ke patur në Shiraz. Ai ka mundësi të të japë gëzimin e pranisë së Tij, si shpërblim të një vizite që t'i e ke humbur, jo vetëm njëherë, po shumë herë.' Unë çuditesha me sigurinë me të cilën ai i shprehte këto fjalë. Deri në kohën e vizitës sime te Báb-i në Tabriz, kur, pavarësisht rrethanave të këqia, u ndodha në praninë e Tij disa herë, unë nuk i kujtova këto fjalë të Mulla Hysenit, që më mrekulluan me forcën e tyre parashikuese. Sa e madhe ishte habia ime kur, në vizitën time të shtatë tek Báb-i e dëgjova Atë të thoshte këto fjalë: 'Lavdia qoftë me Perëndinë, që të dha mundësinë të plotësosh numrin e vizitave e që ka treguar për ty mbrojtjen e Tij të përzemërt.'" KËSHTJELLA MAH-KU KAPITULLI XIII BURGOSJA E Báb-IT NË KËSHTJELLËN MAH-KU S ejed Hysen Jazdi është dëgjuar të rrëfejë si vijon: "Gjatë dhjetë ditëve të burgimit të Báb-it në Tabriz, asnjeri nuk e dinte çdo të ndodhte më tej me të. Në qytet qarkullonin hamendje nga më të shfrenuarat. Një ditë unë guxova ta pyesja nëse do të vazhdonte të qëndronte atje apo do të transferohej në një vend tjetër. 'E paske harruar', ishte përgjigja e tij e menjëhershme, 'pyetjen që ti më bëre në Isfahan? Për një periudhë jo më pak se nëntë muaj, ne do të qëndrojmë të burgosur në Xhabal Baset239, prej nga do të transferohemi në Xhabal Shadid.240 Të dy këta vende ndodhen midis maleve të Kojit e janë vendosur në anën tjetër të qytetit që mban këtë emër.' Pesë ditë pasi Báb-i kishte thënë këtë predikim, u lëshuan urdhërat për ta transferuar Atë dhe mua në kështjellën Mah-Ku e për të na dorëzuar nën kujdestarinë e Ali Kan i Mah-Kuit." 369 Kështjella, një ndërtim solid katër kullësh me gurë, zinte majën e malit, në këmbët e të cilit shtrihet qyteti Mah-Ku. E vetmja rrugë që del prej andej kalon nëpër qytet, duke përfunduar në një portë që prek selinë qeveritare e që vazhdimisht mbahet mbyllur. Kjo portë është e veçantë nga ajo e kështjellës. E vendosur në kufijtë e dy perandorive Otomane dhe Ruse, kjo kështjellë është përdorur, për shkak të pozicionit të saj komandues dhe përparësive strategjike, si një qendër për qëllime zbulimi. Oficeri i shërbimit të atij stacioni, në kohën e luftës vëren lëvizjet e armikut, vëzhgon rajonet rrethuese e i raporton qeverisë për raste të gjendjeve kritike që vërehen gjatë vëzhgimit. Kështjella kufizohet nga perëndimi me lumin Arakses, që ndan kufirin midis territorit të Shahut dhe perandorisë ruse. Në jugë shtrihet territori i Sulltanit të Turqisë me qytetin kufitar të Bajazidit,që ndodhet në një largësi prej vetëm katër farsang241 nga mali Mah-Ku. Oficeri i kufirit, me shërbim në kështjellë, ishte një njeri i quajtur Ali Kan. Banorët e qytetit janë të gjithë kurdë e i përkasin sektit suni të Islamit.242 Shiitët që përbëjnë shumicën më të madhe të popullsisë së Persisë, kanë qenë gjithmonë armiqtë e tyre të deklaruar e të hidhur. Këta kurdë në mënyrë të veçantë urrejnë sejedët e grupit shiit, të cilët i vlerësojnë si udhëheqësit shpirtërorë dhe ngatërrestarët kryesorë midis kundërshtarëve të tyre. Meqë nëna e Ali Kanit ishte kurde, i biri shihej me sy të mirë dhe ishte padyshim i respektuar nga njerëzit e Mah-Kuit. Ata e vlerësonin atë si një pjestar të komunitetit të tyre dhe kishin tek ai besim shumë të madh. 370 Haxhi Mirza Agasi kishte shpikur të dërgonte Báb-in në një qoshe kaq të largët, jomikpritëse e të rrezikshme të territorit të Shahut, me qëllimin e vetëm të frenimit të rrjedhës së ndikimit të Tij në rritje e për të prerë çdo fije që e lidhte Atë me trupin e dishepujve të tij përmes vendit. I sigurt që një pakicë, në mos asnjë, do të guxonte të depërtonte në atë rajon të egër e të trazuar, i zënë nga njerëz kaq rebelë, ai imagjinonte me qejf, që ky izolim i detyruar i Robit të tij nga ndjekja dhe interesat e pasuesve të Tij, do të prirej gradualisht drejt mbytjes së Lëvizjes që në lindje dhe do të çonte në shuarjen e saj përfundimtare.243 Megjithatë, ai do të kuptonte shpejt se kishte gabuar rëndë për natyrën e Revelacionit të Báb-it dhe e kishte nënvleftësuar forcën e ndikimit të tij. Shpirti i trazuar i këtij populli rebel u nënshtrua shpejt nga sjellja njerëzore e Báb-it dhe zemrat e tyre u zbutën nga ndikimi fisnikërues i dashurisë së Tij. Mburrja e tyre u nënshtrua nga modestia e Tij e pashembullt dhe arroganca e tyre e paarsyeshme u zbut nga urtia e fjalëve të Tij. Kaq entuziazëm kishte ndezur Báb-i në zemrat e tyre sa akti i tyre i parë, çdo mëngjes, ishte të kërkonin një vend prej nga mund t'ju zinte syri fytyrën e Tij, ku ata mund të shkriheshin shpirtërisht me të e të kërkonin bekimet e Tij për punën e tyre të përditshme. Në rastet e sherrit, ata do të nxitonin instiktivisht në atë vend e, me shikimin e ngulur nga burgu i Tij, do lusnin emrin e Tij e do t'i bënin be njëri tjetrit për të deklaruar të vërtetën. Ali Kani, disa herë u përpoq t'i bindë të heqin dorë nga kjo praktikë, por e pa veten të pafuqishëm për të kufizuar entuziazmin e tyre. Ai zbatoi detyrat e tij me ashpërsinë më të madhe e kundërshtoi për të lejuar ndonjë nga dishepujt e deklaruar të Báb-it të banonte, qoftë edhe për një natë, në qytetin Mah-Ku.244 371 "Për dy javët e para", ka rrëfyer më tej Sejed Hyseni, "askush nuk u lejua të vizitonte Báb-in. Vetëm unë dhe im vëlla lejoheshim në praninë e Tij. Çdo ditë, Sejed Hasani i shoqëruar nga një prej rojeve, do të zbriste në qytet e të blinte për nevojat tona ditore. Sheik Hasan Zonuzi, që kishte mbërritur në Mah-Ku, i kalonte netët në një xhami jashtë portës së qytetit. Ai veproi si një ndërmjetës midis atyre pasuesve të Báb-it që me raste vizituan Mah-Kunë dhe Sejed Hasanit, vëllait tim, që i paraqiste peticionet e besimtarëve te Mjeshtri dhe i bënte të ditur Sheik Hasanit përgjigjen e Tij. 372 "Një ditë Báb-i ngarkoi tim vëlla të informonte Sheik Hasanin se Ai Vetë do t'i kërkonte Ali Kanit të ndryshonte qëndrimin e tij ndaj besimtarëve që vizitonin Mah-Kunë e të braktiste ashpërsinë e tij. 'Tregoji atij', shtoi Ai, 'Unë nesër do të udhëzoj kështjellarin ta sjellë atë në këtë vend.' Unë isha krejt i befasuar nga një mesazh i tillë. Si mundet që kokëngjeshuri Ali Kan, që tiranizonte, mendova unë me vete, të bindej për të zbutur rreptësinë e disiplinës së vet? Ditën tjetër herët, kur porta e qytetit ishte akoma mbyllur, ne u befasuam nga një trokitje e papritur në derë, pasi e dinim shumë mirë se ishin dhënë urdhëra që asnjeri nuk do të pranohej para lindjes së diellit. Ne njohëm zërin e Ali Kanit, që dukej se po hahej me rojet, një prej të cilëve u fut brenda e më informoi se komandanti i kështjellës këmbëngulte për t'i lejuar hyrjen në praninë e Báb-it. Unë e përcolla këtë mesazh dhe e komandova ta ftonte menjëherë në praninë e Tij. Ndërsa kisha ndalur në derën e paradhomës së Tij, e pashë Ali Kanin që qëndronte tek pragu me një ndjenjë nënshtrimi të plotë, me fytyrën që i kishte marrë një shprehje përulësie e çudie të pazakontë. Vetsiguria e krenaria e tij dukej sikur ishin zhdukur tërësisht. Përunjshëm dhe me mirësjellje shumë të madhe, ai më ktheu përhëndetjen e m'u lut ta lejoja për të hyrë në prani të Báb-it. E çova në dhomën ku rrinte Mjeshtri. Ndërsa më ndiqte mua, Aliut i dridheshin gjunjët. Mbi fytyrën e tij rrinte një trazim i brendshëm, të cilin nuk mund ta fshihte. Báb-i u ngrit nga vendi dhe i uroi mirëseardhjen. Ali Kani iu afrua duke u përkulur me nderim e i ra në gjunjë. 'Më çliro prej shushatjes', iu lut ai. 'Të betohem për Profetin e Perëndisë, Stërgjyshin Tënd të famshëm, më davarit dyshimet, se pesha e tyre pothuajse e ka shtypur zemrën time. Unë po kalëroja përmes shkretëtirës e po i afrohesha portës së qytetit, kur në orën e agimit, sytë e mi Të panë duke qëndruar në buzë të lumit i zënë me kryerjen e lutjes Tënde. Me duart e shtrira dhe sytë përpjetë po i luteshe emrit të Perëndisë. Qëndrova akoma e të shikoja. Po prisja sa të mbaroje devocionet e Tua që të mund të afrohesha dhe Të të qortoja që kishe guxuar të lije kështjellën pa lejën time. Në gjirin e Perëndisë, Ti dukeshe kaq i përfshirë nga adhurimi sa e kishe harruar krejtësisht Veten. T'u afrova me qetësi, ndërsa Ti në gjendje dalldie, qëndrove krejt i pavetëdijshëm për praninë time. Papritur më mbërtheu një frikë e madhe dhe e tërhoqa mendimin për të të zgjuar nga ekstaza. Vendosa të të lë, të shkoj tek rojet dhe t'u heq vërejtjen për qëndriimn e tyre moskokëçarës. Për çudinë time, shpejt vura re se të dyja portat, e brendshmja dhe e jashtmja, ishin mbyllur. Ato u hapën me kërkesën time, unë u ftova në praninë Tënde e tani, për habinë time, Të shoh të ulur para meje. Jam krejt i hutuar. Unë nuk e di që arsyeja më ka humbur.' Báb-i iu përgjigj e i tha: 'Çfarë po dëshmon është e vërtetë dhe e pamohueshme. Ti e zvogëlove këtë Revelacion dhe me përbuzje nuk ke begenisur Autorin e tij. Perëndia, Mëshirëploti, duke mos dashur të të leqendisë me ndëshkimin e Tij, ka vullnetësuar të zbulojë para syve të tu Të Vërtetën. Me ndërhyrjen e Tij Hyjnore, Ai ka ngulitur në zemrën tënde dashurinë për Të Zgjedhurin e Tij e të bëri ty të njohësh forcën e pakonkurueshme të Besimit të Tij.'" 373 Kjo përvojë e mrekullueshme e ndryshoi komplet zemrën e Ali Kanit. Ato fjalë kishin qetësuar trazimin e tij e nënshtruan egërsinë e shpirtit të tij. Ai vendosi të shplahet për sjelljen e tij të shkuar me çdo gjë që kishte në dorë. "Një njeri i ngratë, një Sheik", informoi ai me nxitim Báb-in, "po digjet për të mbërritur praninë Tënde. Ai jeton në një xhami jashtë portës së Mah-Kuit. Të lutem të më lejosh ta sjell vetë atë në këtë vend që të mundë Të të takojë . Me këtë akt unë shpresoj që veprat e mia të këqia më qofshin falur e u bëfsha i zoti të shplaj njollat e sjelljes sime mizore ndaj miqve të tu." Kërkesa e tij u plotësua e paskëtaj ai shkoi drejt e te Sheik Hasan Zonuzi dhe e solli atë në praninë e Mjeshtrit. 374 Ali Kani, brenda caqeve që i imponoheshin, filloi të siguronte çdo gjë që prirej drejt lehtësimit të rreptësisë së burgimit të Báb-it. Natën porta e kështjellës ishte ende e mbyllur, megjithatë, gjatë ditës ata që Báb-i dëshironte t'i takonte, lejoheshin të hynin në praninë e Tij, mund të bisedonin me Të e të merrnin udhëzimet e Tij. 375 Ndërsa gjendej i burgosur brenda mureve të kështjellës, Ai i kushtoi kohë hartimit të Bajanit Persisht, më e rëndësishmja, më e ndritura dhe më e kuptueshmja e gjithë veprave të Tij.245 Në të Ai parashtron ligjet dhe parimet e Dispensacionit të Tij, hapur dhe me zjarr njofton ardhjen e një Revelacioni pasues e në mënyrë të vazhdueshme i nxiti pasuesit e Tij të kërkojnë e ta gjejnë "Atë që Perëndia do ta bëjë manifest,"246 duke i paralajmëruar ata se mos lejonin që misteret e aluzionet në Bajan të ndërhynin në njohjen e Kauzës së Tij.247 376 Unë kam dëgjuar Sheik Hasan Zonuzin të japë dëshminë e mëposhtme: "Zëri i Báb-it, ndërsa diktonte mësimet e parimet e Besimit të Tij, mund të dëgjohej qartë prej atyre që banonin në këmbë të malit. Melodia e himnit të Tij, rrjedha ritmike e vargjeve që buronin nga buzët e Tij, kapnin veshët tanë dhe depërtonin thellë në shpirtrat tanë. Mali e lugina jehonin madhështinë e zërit të Tij. Zemrat tona dridheshin në thellësinë e tyre ndaj thirrjes së fjalës së Tij."248 377 Zbutja graduale e disiplinës së rreptë që i imponohej Báb-it, nxiti një numër në rritje të dishepujve të Tij nga provincat e ndryshme të Persisë për ta vizituar në kështjellën Mah-Ku. Një rrjedhë e pashuar e pelegrinëve të etur e të përkushtuar iu drejtua portave falë njerëzillëkut e butësisë së Ali Kanit.249 Pas një qëndrimi tre ditor, ata pa ndryshim do të largoheshin nga Báb-i, me udhëzimet për t'u kthyer në fushat e tyre respektive të shërbimit e të fillonin sërish punët e tyre për konsolidimin e Besimit të Tij. Vetë Ali Kani nuk mungoi kurrë të shprehte respektet e tij ndaj Báb-it çdo të Premte e ta siguronte Atë për besnikërinë e përkushtimin e tij të qëndrueshëm. Ai shpesh i paraqiste Atij frutat më të rralla e më të zgjedhura në rrethinën e Mah-Kusë dhe do t'i ofronte Atij aq ushqime të zgjedhura sa mendonte se do ishin të pranueshme për shijen e pëlqimin e Tij. 378 Në këtë mënyrë Báb-i e kaloi verën dhe vjeshtën brenda mureve të asaj kështjelle. Më tej pasoi një dimër kaq i ashpër sa edhe mjetet prej bakri u prekën nga thellësia e të ftohtit. Fillimi i asaj stine koincidoi me muajin e Muharremit të vitit 1264 Hixhri.250 Uji që Báb-i përdorte për ritet e tij ishte kaq akull i ftohtë sa pikat e tij shkëlqenin ndërsa ngrinin mbi fytyrën e tij. Ai në mënyrë të pandryshueshme, pas përfundimit të çdo lutjeje, do të thërriste Sejed Hasanin në praninë e Tij dhe do t'i kërkonte atij t'i lexonte me zë të lartë një pasazh nga Mohrekol Kolub, një vepër e hartuar nga i ndjeri Haxhi Mulla Mehdi, stërgjyshi i Haxhi Mirza Kamalod Din Narakit, në të cilën autori lavdëron virtytet, vajton vdekjen e tregon rrethanat e martirizimit të Imam Hysenit. Recitimi i këtyre vuajtjeve do të ngjallnin emocione të thella në zemrën e Báb-it. Lotët i rridhnin parreshtur ndërsa Ai dëgjonte rrëfimin e keqtrajtimeve të patreguara të hedhura mbi Të e dhimbjet e tmerrshme që ai detyrohej të vuante në duart e një armiku të pabesë. Ndërsa rrethanat e asaj jete tragjike shpaloseshin para Tij, Báb-i sillte vazhdimisht ndërmend tragjedinë akoma më të madhe që destinohej të sinjalizonte ardhjen e të premtuarit Hysen. Për Të, këto mizori të shkuara nuk ishin veçse një simbol që paralajmëronte vuajtjet e hidhura që i shtrenjti i Tij Hysen do të vuante së shpejti nga duart e bashkëatdhetarëve të Tij. Ai qante ndërsa vizatonte në mendjen e tij ato bela që ishin destinuar të hiqeshin nga Ai që do të bëhej manifest, belara që si Imam Hysen, edhe mes agonisë, nuk ish bërë kurrë për t'i duruar.251 379 Në një nga shkrimet e Tij, reveluar në vitet '60 Hixhri, Báb-i deklaron si vijon: "Shpirti i lutjes që gjallëronte shpirtin Tim është pasojë direkte e një ëndërre, të cilën e pata në vitin para deklaratës së Misionit Tim. Në vegim e sipër pashë kokën e Imam Hysenit, Sejedosh Shohada, që po varej mbi një pemë. Pika gjaku rridhnin çurk nga fyti i Tij i çjerrë. Iu afrova asaj peme me ndjenjat e një kënaqësie të patreguar e, pasi shtriva para duart e Mia, mblodha disa pika nga ai gjak i shenjtë e i piva me përkushtim. Kur u zgjova, ndjeva se Fryma e Perëndisë kishte depërtuar dhe kishte marrë nën zotërim shpirtin Tim. Zemra ime dridhej nga gëzimi i pranisë së Tij Hyjnore dhe misteret e Revelacionit të Tij u shpalosën para syve të Mi me gjithë lavdinë e tyre." 380 Sapo Shah Muhameti dënoi Báb-in në burgim mes fortesave malore të Azerbajxhanit, ai u prek nga një kthim aq papritur i fatit të vet sa që kurrë nuk e kishte njohur më parë dhe që goditi pikërisht themelet e Shtetit të tij. Fatkeqësia e tmerrshme befasoi forcat e tij që ishin të zëna me ruajtjen e rendit të brendshëm nëpër provinca.252 Flamuri i rebelimit u ngrit në Horasan e aq i madh ishte tmerri që shkaktoi kjo revoltë sa fushata e projektuar nga Shahu kundër Heratit u braktis menjëherë. Moskokëçarja dhe prishjet e Haxhi Mirza Agasit i kishin fryrë flakëve të zjarreve të brendshëm të pakënaqësisë, kishte irrituar masat e i kishte nxitur ato të ndiznin kryengritjen dhe prapësinë. Elementët më turbullues në Horasan, që banonin rajonet e Kuçanit, Boxhnurdit e Shiravanit, u lidhën me Salarin, të birin e Asifod Doulehut, dajoja më i moshuar i Shahut dhe guvernator i provincës, dhe kundërshtuan autoritetin e qeverisë qendrore. Çfardo forcash që u dërguan nga kryeqyteti pësuan disfatë të menjëhershme nga duart e shtytësve kryesorë të rebelimit. Xhafer Koli Kan Namdari dhe Emir Arsllan Kani, i biri i Salarit, që drejtuan operacionet kundër forcave të Shahut, treguan mizori të jashtëzakonshme e pasi sprapsën sulmet e armikut, në mënyrë të pamëshirshme i çuan robërit e tyre drejt vdekjes. 381 Mulla Hyseni në atë kohë po banonte në Mashhad253 e po përpiqej, pavarësisht nga gurguleja që kishte shkaktuar ajo revoltë, për të shpërndarë dijen mbi Revelacionin e ri. Sapo kishte zbuluar që Salari, me dëshirën për ta zgjeruar sferën e rebelimit, kishte vendosur t'i afrohej atij e të siguronte mbështetjen e tij, ai vendosi menjëherë të linte qytetin me qëllim që të shmangte përfshirjen e vet në komplotet e atij kreu mendjemadh e rebel. Në mes të natës, vetëm me Kamber Aliun si shoqërues, ai u nis më këmbë në drejtim të Teheranit, prej nga kishte vendosur të vizitonte Azerbajxhanin, ku shpresonte të takonte Báb-in. Miqtë e tij, kur mësuan për mënyrën e largimit të tij, siguruan menjëherë çdo gjë që do t'i sillte lehtësira për udhëtimin e gjatë e të rëndë dhe nxituan ta arrinin. Mulla Hyseni e mohoi ndihmën e tyre. "Unë kam bërë be", tha ai, "të eci në gjithë largësinë që më ndan nga i Shtrenjti im e nuk do të heq dorë nga vendimi im derisa të kem arritur objektivin." Ai bile provoi të bindë Kamber Aliun të kthehej në Mashhad, por më në fund u detyrua të dorëzohej para përgjërimeve të tij për ta lejuar të vepronte si shërbëtori i tij gjatë pelegrinazhit për në Azerbajxhan. 382 Gjatë rrugës për në Teheran, Mulla Hyseni u përshëndet me entuziazëm nga besimtarë të qyteteve të ndryshme, nëpër të cilët kaloi. Ata i drejtuan të njëjtën kërkesë e morën prej tij të njëjtën përgjigje. Unë kam dëgjuar dëshminë e mëposhtme nga goja e Aga Kalimit: "Kur Mulla Hyseni mbërriti në Teheran, unë së bashku me një numër të madh besimtarësh, shkuam për ta vizituar. Ai na dukej mishërimi i thellë i qëndrueshmërisë, mëshirës e virtytit. Ai na frymëzoi me drejtësinë e sjelljes së tij dhe me besnikërinë e flaktë. Kishte një forcë karakteri e një hov besimi të tillë, sa ne u ndjemë të bindur që ai, pa ndihmë e i vetëm, do të ishte i zoti të arrinte triumfin e Besimit të Perëndisë." Në fshehtësi, ai u ftua në praninë e Bahá'u'lláh-ut e, menjëherë pas takimit me Të, vazhdoi për në Azerbajxhan. 383 Një natë para mbërritjes në Mah-Ku, që ishte nata e Nevruzit të katërt pas deklaratës së Misionit të Báb-it e që ra në atë vit, viti 1264 Hixhri,254 në ditën e trembëdhjetë të muajit Rabiot-Sani, Ali Kani pa një ëndërr. "Në gjumë", rrëfen ai kështu tregimin e tij, "u tremba nga një informacion i papritur sikur Muhameti, Profeti i Perëndisë, kishte për të ardhur shpejt në Mah-Ku, se kishte për të ardhur drejt e në kështjellë me qëllim që të vizitonte Báb-in e t'i jepte Atij urimet e Tij për ardhjen e festës së Nevruzit. Në ëndërr unë vrapova ta takoja Atë, i etur për t'i shprehur një Vizitori kaq të shenjtë mirëseardhjen time të përunjur. Në një gjendje kënaqësie të papërshkrueshme, nxitova më këmbë në drejtim të lumit e kur mbërrita tek ura, që ndodhet në largësinë e një majdani255 nga qyteti Mah-Ku, pashë dy njerëz që vinin drejt meje. Mendova që njëri nga ata të ishte Vetë Profeti, ndërsa tjetri që ecte pranë Tij mendova se ishte një nga bashkudhëtarët e Tij të shquar. Nxitova të hidhem në këmbët e Tij e po përkulesha t'i puthja cepin e robes së Tij, kur papritur u zgjova. Një gëzim i madh kishte mbushur shpirtin tim. Ndjeva sikur vetë Parajsa, me gjithë kënaqësitë e saj, ishte dyndur në zemrën time. I bindur për realitetin e vegimit, kreva pastrimet, ofrova lutjen, stolisa veten me petkun më të pasur, u leva me parfum e shkova në vendin ku një natë më parë kisha parë në ëndërr pamjen e Profetit. I kisha porositur shoqëruesit të shalonin tre nga kuajt e mi më të mirë e më të shpejtë dhe t'i çonin menjëherë tek ura. Dielli sapo kishte lindur, kur, i vetëm e i pashoqëruar, unë eca jashtë qytetit të Mah-Kuit në drejtim të lumit. Kur iu afrova urës, zbulova me dridhje habie, se dy njerëzit që kisha parë në ëndërr po ecnin njeri pas tjetrit dhe po vinin drejt meje. Instiktivisht rashë në këmbët e njerit që unë besova të ishte Profeti dhe e putha atë me përkushtim. Ju luta Atij dhe shoqëruesit të Tij t'u hipnin kuajve që kisha përgatitur për hyrjen e tyre në Mah-Ku. 'Jo', ishte përgjigja e Tij, 'Unë jam betuar të përmbush gjithë udhëtimin tim më këmbë. Do të eci deri në majën e këtij mali e do të vizitoj atje të Burgosurin tënd.'" 384 Përvoja e çuditshme e Ali Kanit shkaktoi thellimin e nderimit në qëndrimin e tij ndaj Báb-it. Besimi i tij në mundësinë e Revelacionit të Tij u bë edhe më i madh dhe përkushtimi ndaj Tij u rrit shumë. Me qëndrimin e një të kapitulluari të përunjur, ai pasoi Mulla Hysenin deri sa mbërritën në portën e kështjellës. Sapo sytë e Mulla Hysenit ranë mbi fytyrën e Mjeshtrit, që u duk duke qëndruar në pragun e portës, u ngrit menjëherë e duke u përunjur shumë para Tij, i qëndroi në krah palëvizur. Báb-i shtriu krahët dhe e përqafoi me dashuri. Pasi e mori përdore, e çoi në dhomën e Tij. Pastaj thirri në praninë e Tij miqtë dhe festoi në shoqërinë e tyre gostinë e Nevruzit. Pjatat me ëmbëlsira e me frutat më të zgjedhura ishin hapur përpara. Ai i shpërndau ato midis miqve të mbledhur dhe pasi ofroi disa nga ftonjtë e mollët te Mulla Hyseni, tha: "Këto fruta shumë të shijshme kanë ardhur për ne nga Milani, Ardi Xhanat256 dhe janë këputur e shenjtëruar për këtë gosti nga Ismollahol Fatiki, Muhamet Taki." PAMJE E MILANIT NË AZERBAJXHAN 385 Deri atëhere asnjë nga dishepujt e Báb-it, përveç Sejed Hysen Jazdit e vëllait të tij, nuk ishin lejuar të kalonin natën brenda kështjellës. Atë ditë Ali Kani shkoi te Báb-i e i tha: "Sikur dëshira Tënde të ishte për ta mbajtur Mulla Hysenin këtu këtë natë, unë jam gati të pajtohem me të, sepse nuk kam vullnet timin. Sado gjatë që Ti dëshiron që ai të qëndrojë më Ty, unë premtoj ta zbatoj komandën Tënde." Dishepujt e Báb-it vazhduan të vinë të shumtë në numër në Mah-Ku dhe menjëhere u pranuan në praninë e Tij pa kufizimin më të vogël. 386 Një ditë, kur Báb-i në shoqëri me Mulla Hysenin, po vështronin, që nga çatia e kështjellës, mbi peizazhin e vendeve që i rrethonin, Ai hodhi sytë drejt perëndimit dhe, ndërsa pa Arakset që gjarpëronin drejtimin shumë larg prej tyre, iu kthye Mulla Hysenit e i tha: "Ai është lumi e ky është bregu i tij, për të cilin poeti Hafiz ka shkruar kështu: 'O zefir, sikur të kalosh nga brigjet e Arakses, jep puthje mbi tokën e asaj lugine e bëje të kundërmojë frymën tënde. Përshëndetje, njëmijë herë përshëndetje, për ty, o banesë e Salmas! Sa i dashur është zëri i devenxhinjve të tu, sa e ëmbël tringëllima e ziles së tyre!'257 Ditët e qëndrimit tënd në këtë vend po i afrohen fundit. Por për kohën e shkurtër të qëndrimit, duhet të të kishim treguar 'banesën e Salmas,' bile siç kemi reveluar para syve të tu 'brigjet e Arakses.'" Me "banesën e Salmës" Báb-i kuptonte qytetin e Salmas, që ndodhet në rrethinat e Çehrikut e të cilën turqit e quajnë Salmas. Duke vazhduar komentet e Tij, Báb-i tha: "Është ndikimi i menjëhershëm i shpirtit të shenjtë i cili shkakton që fjalë si këto të rrjedhin nga gjuha e poetëve, rëndësinë e të cilave ata vetë shpeshherë nuk janë në gjendje ta kuptojnë. Vargu që pason frymëzohet po ashtu prej hyjnisë: 'Shirazi do të kridhet në një gurgule, një i Ri gjuhësheqer do të shfaqet. Unë trembem se mos fryma e gojës së Tij do të nxitë e do të zemërojë Bagdadin.' Misteri që mbështillet brenda këtij vargu tashmë është i fshehur; ai do të zbulohet në vitin pas Hinit."258 Báb-i më pas citoi këtë gojëdhënë të mirënjohur: "Thesaret shtrihen të fshehura nën fronin e Perëndisë; çelësi i këtyre thesareve është gjuha e poetëve." Pastaj Ai, njëra pas tjetrës, i rrëfeu Mulla Hysenit ato ngjarje që duhet të ndodhin në të ardhmen e i kërkoi atij të mos i përmendë ato tek ndonjeri. 259 "Pak ditë pas largimit tënd nga ky vend", e informoi atë Báb-i, "ata do të Na transferojnë në një tjetër mal. Para se të arrish në destinacionin tënd, lajmi i largimit Tonë nga Mah-Ku do të ketë mbërritur tek ty." 387 Parashikimi që kishte bërë Báb-i u përmbush menjëherë. Ata që ishin ngarkuar për të ndjekur fshehtazi lëvizjet e sjelljen e Ali Kanit paraqitën një raport të hollësishëm te Haxhi Mirza Agasi, në të cilin ata shtjellonin përkushtimin e tij ekstrem ndaj të Burgosurit dhe përshkruanin të tilla episode pasi prireshin të konfirmonin deklaratat e tyre. "Ditë e natë", i shkruanin ata atij, "komandanti i kështjellës Mah-Ku shihet i shoqëruar me robin e vet në kushte të lirisë e miqësisë së pakufizuar. Ali Kani, që me kokëfortësi refuzoi të martonte të bijën me trashëgimtarin e fronit të Persisë, duke kryer një akt të tillë që do të kishte xhindosur të afërmit suni të nënës së vet, aq sa ata pa ngurim do të kishin vrarë atë dhe të bijën, tashmë me etjen më të madhe dëshiron që e bija ta martohet me Báb-in. Ky i fundit ka kundërshtuar, por Ali Kani akoma vazhdon lutjen e tij. Pa kundërshtimin e të burgosurit, martesa e vashëzës tashmë do të kishte qenë festuar." Ali Kani në të vërtetë ka bërë një kërkesë të tillë dhe bile i është lutur Mulla Hysenit të ndërmjetësojë tek Báb-i në emër të tij, por nuk ka mundur të sigurojë pëlqimin e Tij. 388 Këto raporte keqdashëse patën një ndikim të menjëhershëm mbi Haxhi Mirza Agasin. Frika dhe fyerja e nxitën përsëri këtë ministër kapriçioz të lëshonte një urdhër të prerë për transferimin e Báb-it në kështjellën e Çehrikut. 389 Njëzet ditë pas Nevruzit, Báb-i u dha lamtumirën njerëzve të Mah-Kuit, që gjatë robërisë së Tij nëntë mujore, kishin njohur në një shkallë të lartë fuqinë e personalitetit të Tij dhe madhështinë e karakterit të Tij. Mulla Hyseni, që sipas urdhërit të Báb-it ishte larguar më parë nga Mah-Ku, ishte në Tabriz kur lajmi i transferimit të predikuar nga Mjeshtri i tij në Çehrik mbërriti tek ai. Ndërsa i dha lamtumirën e fundit Mulla Hysenit, Báb-i iu drejtua atij me këto fjalë: "Ti ke ecur më këmbë gjithë rrugës nga provinca tënde e lindjes për në këtë vend. Më këmbë ti po ashtu duhet të kthehesh deri sa të arrish destinacionin tënd; sepse ditët e tua të kalorësisë nuk kanë ardhur akoma. Ti je i prerë për të shfaqur të tillë guxim, të tillë zotësi e heroizëm sa do eklipsohen veprat më të mëdha të heronjve të së shkuarës. Aktet e tua të guximshme heroike do të fitojnë lavdërimin dhe admirimin e banorëve të Mbretërisë së përjetshme. Ti duhet të vizitosh gjatë rrugës besimtarët e Kojit, Orumijehut, Maragejt, të Milanit, Tabrizit, Zanxhanit, Kazvinit e të Teheranit. Tek secili ti do të përcjellësh shprehjen e dashurisë Sime e të dhembshurisë së brishtë. Ti do të përpiqesh të ndezësh sërish zemrat e tyre me zjarrin e dashurisë së Bukurisë së Perëndisë dhe do të përpiqesh të përforcosh besimin e tyre në Revelacionin e Tij. Nga Teherani duhet të shkosh në Mazendaran, ku thesari i fshehur i Perëndisë do të bëhet për ty manifest. Ti do të ftohesh për të kryer vepra kaq të mëdha sa do të zvogëlohen arritjet më të mëdha të së shkuarës. Natyra e detyrës tënde, në atë vend, do të të zbulohet ty dhe forca e udhërrëfimi do të të dhurohet që të jesh i shëndetshëm për ta dhënë shërbimin tënd ndaj Kauzës së Tij." 390 Në mëngjesin e ditës së nëntë pas Nevruzit, Mulla Hyseni, siç u urdhërua prej Mjeshtrit të tij, u nis për udhëtimin drejt Mazendaranit. Kamber Aliut Báb-i i dërgoi këto fjalë të veçanta: "Kamber Aliu i një kohe të shkuar do të lëvdohet se adashi i tij ka jetuar të dëshmojë një Ditë për të cilën edhe Ai260 që ishte Zoti i zotit të tij pëshpëriste më kot; për të cilën Ai, me dëshirë të madhe ka thënë: 'Ah sikur sytë e Mi të mund të shihnin fytyrat e vëllezërve të Mi, që janë të privilegjuar për të arritur Ditën e Tij!'" KAPITULLI XIV UDHËTIMI I MULLA HYSENIT NË MAZENDARAN A li Kani e ftoi përzemërsisht Mulla Hysenin të qëndronte pak ditë në shtëpinë e tij para largimit nga Mah-Kui. Ai shprehu një dëshirë të fortë për t'i siguruar çdo lehtësi për udhëtimin e tij për në Mazendaran. Megjithatë, ky i dyti refuzoi të vononte largimin apo ta ndihte vetveten me mjetet e lehtësimit që Ali Kani me kaq përkushtim ia kishte vënë në dispozicion. 392 Besnik ndaj udhëzimeve që kishte marrë, ai qëndroi në çdo fshat e qytet ku e kishte drejtuar Báb-i, mblodhi besnikët, u përcolli atyre dashurinë, përshëndetjet dhe garancitë e Mjeshtrit të tyre të shtrenjtë, gjallëroi sërish zellin e tyre dhe i nxiti ata të mbeten të vendosur në rrugën e Tij. Në Teheran ai pati përsëri privilegjin të hynte në praninë e Bahá'u'lláh-ut e të marrë nga duart e Tij atë ushqim shpirtëror që e pajisi me një guxim aq të plotë sa të përballonte rreziqet që aq egërsisht iu turrën ditëve të fundit të jetës së tij. 393 Nga Teherani, Mulla Hyseni shkoi në Mazendaran, me pritje të zjarrtë për të qenë dëshmitar i revelacionit të thesarit të fshehur, premtuar ndaj tij prej Mjeshtrit. Në atë kohë, në Barfurush po jetonte Kodusi, në shtëpinë që i përkiste fillimisht të atit. Ai shoqërohej lirisht me gjithë klasat e njerëzve dhe me mirësinë e karakterit dhe hapësirën e gjerë të diturisë, kishte fituar dashurinë dhe admirimin e pamatë të banorëve të atij qyteti. Me të mbërritur në atë qytet, Mulla Hyseni shkoi direkt në shtëpinë e Kodusit ku u prit me dashuri. Vetë Kodusi priste për mikun e tij e bëri maksimumin për t'i siguruar çdo gjë që dukej e nevojshme për ta rehatuar. I fshiu pluhurin me duart e tij dhe i lau këmbët që i ishin bërë tërë flluska. I ofroi atij vendin e nderit në shoqërinë e miqve të tij të mbledhur dhe ia prezantoi me një nderim shumë të madh secilit nga besimtarët që ishin mbledhur për ta takuar. 394 Natën e mbërritjes, sapo besimtarët, që ishin ftuar në darkë për të takuar Mulla Hysenin, ishin kthyer në shtëpitë e tyre, i zoti i shtëpisë duke u kthyer nga miku i vet, e pyeti nëse do t'i hidhte dritë më me hollësi në lidhje me takimet e tij të afërta me Báb-in në kështjellën Mah-Ku. "Të shumta e të larmishme", u përgjigj Mulla Hyseni, "ishin gjërat që dëgjova e pashë gjatë nëntë ditëve shoqërimi me Të. Ai më foli për gjëra që lidhen si direkt ashtu edhe tërthorazi me Besimin e Tij. Megjithatë, Ai nuk më dha drejtime të përcaktuara për udhën që duhet të ndjek për propagandimin e Kauzës së Tij. Gjithçka që Ai më tha ishte kjo: "Gjatë rrugës për në Teheran, do të vizitosh besimtarët në çdo qytet e fshat nëpër të cilët do të kalosh. Nga Teherani duhet të shkosh në Mazendaran, sepse atje ndodhet një thesar i fshehur që do të zbulohet ndaj teje, një thesar që do të zbulojë para syve të tu karakterin dhe detyrën të cilën je destinuar të kryesh." Me këto aluzione, unë munda të kuptoja, megjithëse turbullt, lavdinë e Revelacionit të Tij e isha i aftë të shquaja shenjat e ngritjes së ardhme të Kauzës së Tij. Nga fjalët e Tij kuptova që përfundimisht duhet të thirrem për të sakrifikuar unin tim të pavlerë në shtegun e Tij. Sepse në rastet e mëparshme, kurdoherë që isha larguar nga prania e tij, Báb-i gjithnjë do më garantonte që do të thirresha përsëri ta takoja. Megjithatë, këtë radhë, ndërsa Ai më tha fjalët e ndarjes, as nuk më dha një premtim të tillë e as nuk aludoi për mundësinë ndonjëherë të takimit ballë për ballë me Të në këtë botë. "Gostia e Sakrificës, ishin fjalët e Tij të fundit për mua, po afrohet shpejt. Ngrihu e shtrëngo rripat e përpjekjes e mos lejo asgjë që të frenon nga arritja e destinacionit tënd. Pasi të kesh arritur destinacionin, përgatite veten të na presësh Ne, sepse edhe ne do të të ndjekim ty shpejt." 395 Kodusi e pyeti nëse kishte sjellë me vete ndonjë nga shkrimet e Mjeshtrit dhe, pasi u informua që ai nuk kishte ndonjë me vete, i paraqiti mikut të vet faqet e një dorëshkrimi që ai e kishte në zotërim e i kërkoi të lexonte disa pasazhe. Sapo kishte lexuar një faqe nga dorëshkrimi, pamja e tij pësoi një ndryshim të papritur e të plotë. Tiparet shfaqën një shprehje të papërcaktuar admirimi e befasie. Lartësia, thellësia - mbi të gjitha ndikimi depërtues i fjalëve që kishte lexuar, i shkaktoi një trazim të thellë në zemër dhe nxori lavdërimin më të madh nga buzët e tij. Pasi e la poshtë dorëshkrimin, ai tha: "Unë mund ta kuptoj mirë se Autori i këtyre fjalëve ka marrë frymëzimin e Tij nga ai Kryeburim që qëndron pamatësisht superior mbi burimet prej të cilave dituria e njerëzve rrjedh në mënyrë të zakonshme. Unë dëshmoj me gjithë zemër njohjen e madhështisë së këtyre fjalëve dhe pranoj padiskutim të vërtetën që ato revelojnë." Nga qetësia që kishte Kodusi, si dhe nga shprehja që tregonte pamja e tij, Mulla Hyseni arriti në përfundim se asnjeri tjetër përveç të zotit të shtëpisë nuk mund t'i kishte shkruar këto fjalë. Ai u ngrit menjëherë nga vendi e duke qëndruar me kokë të përkulur në pragun e derës, deklaroi me nderim: "Thesari i fshehur për të cilin ka folur Báb-i, tashmë ndodhet i zbuluar para syve të mi. Drita e tij ka shpërndarë mjegullën e enigmës dhe të dyshimit. Megjithëse Mjeshtri im ndodhet tani i fshehur mes fortesave malore të Azerbajxhanit, shenja e shkëlqimit të Tij dhe revelacioni i fuqisë së Tij qëndron manifest para meje. Unë kam gjetur në Mazendaran reflektimin e lavdisë së Tij." 396 Sa i rëndë, sa i tmerrshëm gabimi i Haxhi Mirza Agasit! Ky ministër teveqel kishte menduar më kot se duke dënuar Báb-in me jetën pashpresë të syrgjynit në qoshen e largët e të izoluar të Azerbajxhanit, ai do të mund të fshihte nga sytë e bashkëatdhetarëve të tij Flakën e Zjarrit të pavdekshëm të Perëndisë. Nuk e kuptonte që me vënien e Dritës së Perëndisë mbi një kodër, ai po ndihmonte për të shpërndarë vezullimin e saj dhe për të shpallur lavdinë e saj. Me aktet e tij personale, me hesapet e tij të çuditshme të gabuara, në vend të fshehjes nga sytë e njerëzve të kësaj Drite qiellore, ai i dha asaj ngritje të mëtejshme dhe ndihmoi të shtohet flakërima e saj. Sa i drejtë, nga ana tjetër, ishte Mulla Hyseni dhe sa i mprehtë e i sigurt gjykimi i tij! Nga ata që e kishin njohur dhe parë atë, asnjë nuk mund të vinte në dyshim, qoftë edhe për një moment, erudicionin e këtij të riu, hijeshinë e tij, pavarësinë e tij të lartë dhe guximin e çuditshëm. Sikur, pas vdekjes së Sejed Kazemit, të shpallte veten i premtuari Kaim, më të shquarit midis bashkëdishepujve të tij do ta kishin njohur me unanimitet pretendimin e tij dhe do të ishin nënshtruar ndaj autoritetit të tij. A nuk ishte Mulla Muhamet Mamakani, ai dishepull i shquar e i ditur i Sheik Ahmet Ahsait, që pasi ishte vënë në dijeni nga Mulla Hyseni me thirrjet e Revelacionit të ri, kishte deklaruar: "Unë kam Perëndinë dëshmitarin tim! Sikur kjo thirrje që ka bërë Sejed Báb-i të avancohet nga ky Mulla Hysen, unë, nisur nga tiparet e jashtëzakonshme të karakterit e të gjerësisë së dijes së tij, do të kisha qenë i pari për të mbrojtur kauzën e tij dhe t'u a shpall atë gjithë njerëzve. Megjithatë, meqë ai ka zgjedhur ta nënshtrojë veten ndaj një personi tjetër, unë kam pushuar së pasuri besim në fjalët e tij e kam refuzuar t'i përgjigjem apelit të tij." A nuk ishte Sejed Muhamet Baker Rashti, që kur dëgjoi Mulla Hysenin të zgjidhte me aq zotësi enigmat, që për një kohë të gjatë kishin prekur mendjen e tij, kishte dëshmuar me terma të tilla të zjarrta për arritjet e tij të larta: "Unë, që me qejf e imagjinoja veten të aftë për të habitur e ta bëja të heshte Sejed Kazem Rashtin, kur takova për herë të parë e bisedova me atë që pretendonte të ishte vetëm një dishepull i nënshtruar i tij, kuptova sa rëndë kisha gabuar në gjykimin tim. E tillë ishte forca me të cilën dukej se ishte i pajisur ky i ri sa edhe sikur ai të deklaronte që dita të ishte natë, unë akoma do ta besoja atë të aftë për gjetjen e të tilla dëshmive që do të tregonin si përfundim në sytë e teologëve të ditur, të vërtetën e deklaratës së tij." 397 Pikërisht natën që ai kishte rënë në kontakt me Báb-in, Mulla Hyseni, megjithëse fillimisht i vetëdijshëm për superioritetin e tij të pakufishëm e i predispozuar të zvogëlonte pretendimet e avancuara nga biri i një tregtari të panjohur nga Shirazi, nuk mungoi të kuptonte, sapo Mikpritësi i tij kishte filluar të shpaloste temën e tij, përfitimet e pallogaritshme fshehur në Revelacionin e Tij. Ai përqafoi me zjarr Kauzën e Tij dhe me përbuzje braktisi çdo gjë që mund të frenonte përpjekjet e tij për kuptimin e duhur dhe përparimin e efektshëm të interesave të tij. Dhe kur, në kohën e duhur, Mulla Hysenit iu dha mundësia për të vlerësuar madhështinë e jashtëzakonshme të shkrimeve të Kodusit, ai me mendjemprehtësinë e tij të zakonshme dhe gjykimin e pagabueshëm, ishte njësoj i aftë për të vlerësuar vlerën e vërtetë dhe meritën e këtyre dhuntive speciale, me të cilat ishin pajisur si personi ashtu edhe fjala e Kodusit. Gjerësia e dijes së tij të fituar mbeti pa peshë para virtyteve gjithpërfshirëse, të dhëna nga Perëndia, që ky i ri i shfaqi. Pikërisht atë moment ai premtoi besnikërinë e tij të pavdekshme ndaj tij që kaq fuqimisht pasqyronte rrezatimin e Mjeshtrit të tij të shtrenjtë. Ai ndjeu se detyrimi i tij i parë ishte t'i nënshtrohej tërësisht Kodusit, të ndiqte hapat e tij, të pajtohej me vullnetin e tij e të siguronte me çdo mjet të fuqisë së tij mirëqenien e sigurinë e tij. Deri në orën e martirizimit, Mulla Hyseni i qëndroi besnik premtimit të tij. Në nderimin e madh që ai paskëtaj shfaqi ndaj Kodusit ai u shty vetëm nga një bindje e vendosur dhe e pandryshueshme për realitetin e atyre dhuntive të mbinatyrshme që aq qartë e dallonin atë nga pjesa tjetër e bashkëdishepujve të tij. Asnjë konsideratë tjetër nuk e shtyu atë të tregonte një nderim e modesti të tillë në sjelljen e tij ndaj një njeriu që dukej sikur s'ishte veçse i barabartë me të. Vështrimi i mprehtë i Mulla Hysenit kuptoi shpejt madhësinë e fuqisë që ndodhej fshehur tek ai dhe fisnikëria e karakterit të tij e detyronte atë të tregonte siç duhet njohjen e asaj të vërtete. 398 Kaq i lexueshëm ishte transformimi i qëndrimit të Mulla Hysenit ndaj Kodusit sa besimtarët, që u mblodhën mëngjesin tjetër në shtëpinë e tij, u befasuan shumë, kur panë që miku, i cili një natë më parë kishte zënë vendin e nderit e ndaj të cilit kishin shfaqur kaq mirësi e mikpritje, i kishte dhënë vendin e tij të zotit të shtëpisë e po rrinte tashmë, në vendin e tij, tek pragu me një qëndrim krejt të përunjur. Fjalët e para që Kodusi, në shoqërinë e besimtarëve të mbledhur, drejtoi për Mulla Hysenin ishin si vijon: "Tani, pikërisht këtë orë, ti duhet të ngrihesh dhe, i armatosur me shkopin e urtisë e të fuqisë, bëj të heshtë mikpritësi i komploteve të poshtra që përpiqet të diskretitojë emrin e mirë të Besimit të Perëndisë. Ti duhet të përballosh këtë mizëri e të mundësh forcat e tyre. Ti duhet të vësh besimin tënd mbi hirin e Perëndisë e duhet të vlerësosh intrigat e tyre si një përpjekje të kotë për të mbuluar rrezatimin e Kauzës. Ti duhet të takosh Saedol Ulamanë, atë tiran famëkeq dhe zemër-vënë dhe pa frikë të zbulosh para syve të tij tiparet dalluese të këtij Revelacioni. Prej andej duhet të shkosh në Horasan. Në qytetin e Mashhadit, ti duhet të ndërtosh një shtëpi aq të projektuar për të shërbyer si rezidenca jonë private sa edhe për të ofruar, në të njëjtën kohë, lehtësirat e përshtatshme për pritjen e miqve tanë. Së shpejti ne do të udhëtojmë aty e në atë shtëpi do të banojmë. Tek ajo ti do të ftosh çdo shpirt të gatshëm, të cilin ne shpresojmë ta udhëheqim drejt Lumit të jetës së përjetshme. Ne do t'i përgatitim e këshillojmë ata të mblidhen të gjithë së bashku e të shpallin Kauzën e Perëndisë." 399 Të nesërmen, me të lindur dielli, Mulla Hyseni u nis për të takuar Saedol Ulaman. Vetëm e i pashoqëruar, ai kërkoi praninë e tij dhe i përcolli, siç ish i urdhëruar nga Kodusi, Mesazhin e Ditës së re. Pa frikë dhe me elokuencë, ai mbrojti në mes të dishepujve të mbledhur, Kauzën e Mjeshtrit të tij të shtrenjtë, i bëri thirrje të shkatërronte ata idhuj që i kishte gdhendur fantazia e tij e kotë dhe të mbillte mbi coprat e tyre të shpërndara, flamurin e udhërrëfimit Hyjnor. Ai i bëri thirrje të çlironte mendjen e tij nga vargonjtë e besimeve të së shkuarës e të nxitonte, i lirë e i papenguar, në brigjet e shpëtimit të përjetshëm. Me guximin karakteristik, ai hodhi poshtë çdo argument me të cilin ai magjistar mostër kërkonte të përgënjeshtronte të vërtetën e Mesazhit Hyjnor dhe vuri në dukje, me anën e logjikës së vet të pakundërshtueshme, gabimet e çdo doktrine që ai përpiqej të paraqiste. I trembur nga frika se mos tubimi i dishepujve të tij mblidhej unanimisht rreth Mulla Hysenit, Saedol Ulama kish kërkuar dalje me mjete dredhie dhe i shkoi pas qejfit me një gjuhë tepër vulgare me shpresën e ruajtjes së paprekshmërisë së pozitës së tij. Ai hodhi shpifje përballë Mulla Hysenit dhe, duke injoruar me përbuzje provat e dëshmitë e sjella nga kundërshtëri i tij, pohoi me besim, pa kurrfarë justifikimi nga ana e tij, kotësinë e Kauzës që ai ishte thirrur të përqafonte. Sapo Mulla Hyseni kishte kuptuar paaftësinë e tij të plotë për të kuptuar rëndësinë e Mesazhit që ai i kishte sjellë, u ngrit nga vendi dhe i tha: "Argumenti im nuk ka mundur të të ngrejë nga gjumi i moskokëçarjes. Veprat e mia në ditët që vijnë do të të provojnë ty fuqinë e Mesazhit, që ti ke zgjedhur ta përbuzësh." Ai foli me kaq furi dhe emocion sa Saedol Ulama u shastis plotësisht. Kaq i shtangur ishte shpirti i tij sa ai nuk ishte i zoti të përgjigjej. Mulla Hyseni iu kthye pastaj një pjestari të atyre dëgjuesve që dukej sikur kishte ndjerë ndikimin e fjalëve të tij dhe e ngarkoi atë t'i rrëfente Kodusit rrethanat e këtij takimi. "I thuaj', shtoi ai, "përderisa ti nuk do të më komandosh mua posaçërisht për të kërkuar praninë tënde, unë kam vendosur të nisem menjëherë për në Horasan. Unë vazhdoj të përmbush në plotësinë e tyre ato gjëra që ti më ke udhëzuar t'i kryej." 400 I vetëm e me zemër tërësisht të veçuar nga çdo gjë tjetër, përveç Perëndisë, Mulla Hyseni u nis për udhëtim drejt Mashhadit. I vetmi bashkudhëtar i tij, ndërsa shkeli rrugën në Horasan, ishte mendimi i përmbushjes me besnikëri i dëshirave të Kodusit dhe i vetmi ushqim vetëdija e premtimit të tij të pandryshuar. Ai shkoi direkt në shtëpinë e Mirza Muhamet Baker Kaenit e mundi të blejë shpejt, në rrethinat e asaj shtëpie në Bala Kijaban, një copë tokë në të cilën filloi të ngrejë shtëpinë të cilën ishte komanduar ta ndërtonte dhe së cilës ai i dha emrin Báb-ijeh, një emër që ajo e mban deri sot. Shpejt, pasi ajo kishte përfunduar, në Mashhad mbërriti Kodusi dhe banoi në atë shtëpi. Një rrëke e vazhdueshme vizitorësh, të cilët ishin përgatitur për pranimin e Besimit nga energjia e zelli i Mulla Hysenit, u derdhën përpara Kodusit, njohën thirrjen e Kauzës e me gatishmëri u radhitën nën flamurin e tij. Vigjilenca gjithë-vëzhguese me të cilën Mulla Hyseni punoi për të përhapur dijen e Revelacionit të ri dhe mënyra mjeshtërore me të cilën Kodusi lartësonte pasuesit e tij gjithnjë në rritje, lindi një valë entuziazmi që përfshiu tërë qytetin e Mashhadit dhe efektet e të cilit u përhapën me shpejtësi përtej kufijve të Horasanit. Shtëpia e Báb-ijesë u shndërrua shpejt në një qendër grumbullimesh për një mizëri të përkushtuarish që flakëronin nga një vendim i paepur për të treguar, me çdo mjet të fuqisë së tyre, energjitë e mëdha të pandara të Besimit të tyre. KAPITULLI XV UDHËTIMI I TAHIRES NGA QERBELAJA NË HORASAN N dërsa afrohej ora e caktuar kur, sipas dispensacioneve të Providencës, veli që akoma fshihte të vërtetat themelore të Besimit do të grisej copa-copa, në zemër të Horasanit ndizej një flakë me një intensitet kaq përvëlues sa shkrinte e zhdukte edhe pengesat më të pakapërcyeshme.261 Ai zjarr shkaktonte në zemrat e njerëzve kaq zhagalan262 sa që efektet e forcës së tij gjallëruese u ndjenë edhe në provincat më të largëta të Persisë. Ai fshinte çdo gjurmë mosbesimi e dyshimi që rronte akoma në zemrat e besimtarëve dhe që i kishte penguar ata gjer tani të kuptonin madhësinë e plotë të lavdisë së tij. Dekreti i armikut e kishte dënuar me izolim të përhershëm Atë që ishte mishërim i bukurisë së Perëndisë dhe kërkonte me këtë të shuante për gjithë kohën flakën e dashurisë së Tij. Megjithatë, dora e të Gjithëfuqishmit, në kohën kur hordhitë e keqbërësve po komplotonin me egërsi kundër Tij, ishte tepër e zënë me turbullimin e skemave të tyre dhe në zhvlerësimin e përpjekjeve të tyre. Në provincën më lindore të Persisë, i Plotfuqishmi, nëpërmjet dorës së Kodusit, ndezi një zjarr që flakëronte me një flakë përvëluese në zemrat e njerëzve të Horasanit. Dhe në Qerbela, përtej kufijve perëndimorë të asaj toke, Ai kishte ndezur dritën e Tahires, një dritë që ishte caktuar të derdhte shkëlqimin e saj mbi tërë Persinë. Nga lindja dhe perëndimi i atij vendi, zëri i Të Padukshmit thërriste këto dy drita të mëdha binjake të nxitonin në tokën Ta263, agimi i lavdisë, shtëpia e Bahá'u'lláh-ut. Ai urdhëroi secilin nga ata të kërkonin praninë e të vërtiteshin përreth personit të atij Dielli të së Vërtetës, të kërkonin këshillën e Tij, të fuqizonin përpjekjet e tyre dhe të përgatisnin udhën për ardhjen e Revelacionit të Tij. 402 Në ndjekje të dekretit Hyjnor, në ditët kur Kodusi ishte akoma duke banuar në Mashhad, u revelua nga pena e Báb-it një Tabelë që u drejtohej gjithë besimtarëve të Persisë, në të cilën çdo përkrahës besnik i Besimit urdhërohej të "nxitonte në Tokën Kha" të Horasanit.264 Lajmi i këtij urdhëri të lartë u shpërnda me shpejtësi të habitshme dhe ngriti një entuziazëm të përgjithshëm. Ai mbërriti në vesh Tahires, që në atë kohë jetonte në Qerbela dhe po bënte çdo përpjekje për të shtrirë hapësirën e Besimit që kishte përkrahur.265 Ajo kishte lënë qytetin e lindjes Kazvin dhe kishte arritur, pas vdekjes së Sejed Kazemit, në atë qytet të shenjtë, në pritje të etshme për të dëshmuar shenjat që sejedi i ikur kishte parashikuar. Në faqet e mëparshme ne kemi parë se sa instiktivisht ajo ishte drejtuar për të zbuluar Revelacionin e Báb-it dhe sa spontanisht ajo kishte njohur të vërtetën e tij. Paparalajmëruar dhe paftuar, ajo kuptoi dritën aguese të Revelacionit të premtuar që po thyhej mbi qytetin e Shirazit dhe u nxit të shkruajë mesazhin e saj e të deklaronte besnikërinë ndaj Atij që ishte Revelues i asaj drite. 403 Përgjigja e menjëhershme e Báb-it ndaj deklaratës së saj për besimin që ajo, pa arritur praninë e Tij, kishte lëvizur për ta arritur, i nxiti zellin dhe i shtoi shumë guximin. Ajo u ngrit për të përhapur jashtë mësimet e Tij, dënoi me furi korrupsionin dhe çoroditjen e brezit të saj dhe pa frikë mbrojti një revolucion themelor në zakonet dhe sjelljen e popullit të vet.266 Shpirti i saj i paepur u ndez nga zjarri i dashurisë për Báb-in dhe lavdia e vizionit të saj u lartësua më tej nga zbulimi i bekimeve të pallogaritshme fshehur në Revelacionin e Tij. Guximi i lindur dhe forca e karakterit të saj u fuqizuan njëqindfish nga bindja e patundur për fitoren përfundimtare të Kauzës që ajo kishte përqafuar dhe energjitë e saj të pakufishme u rigjallëruan nga njohja e vlerës së qëndrueshme të Misionit, të cilin ajo ishte ngritur ta përkrahte. Të gjithë ata që e takuan në Qerbela binin brenda nga elokuenca e saj magjepëse dhe ndjeheshin të mrekulluar nga fjalët e saj. Asnjeri nuk mund t'i rezistonte hijeshisë së saj, një pakicë mund t'i shmangeshin ngjitjes së besimit të saj. Të gjithë dëshmojnë për tiparet e jashtëzakonshme të karakterit, mrekulloheshin nga personaliteti i saj i mahnitshëm dhe bindeshin nga sinqeriteti i bindjeve të saj. 404 Ajo ishte e zonja të fitonte ndaj Kauzës të venë e nderuar të Sejed Kazemit, që u lind në Shiraz dhe ishte e para midis grave të Qerbelasë që njohu të vërtetën e tij. Unë kam dëgjuar Sheik Sulltanin që përshkruante përkushtimin e saj ekstrem ndaj Tahires, të cilën ajo e nderonte si udhëheqësen e saj shpirtërore dhe e vlerësonte si bashkudhëtaren e saj të dashur. Ai ishte gjithashtu një admirues i zjarrtë i karakterit të së vesë së Sejedit, sjelljes njerëzore të së cilës ai shpesh i kushtoi një nderim të zjarrtë. "E tillë ishte lidhja e saj ndaj Tahires, është dëgjuar shpesh të theksojë Sheik Sulltani, sa ajo nuk donte aspak të lejonte atë heroinë që ishte një mik në shtëpinë e saj t'i mungonte pranisë së saj, qoftë edhe për një orë. Një lidhje kaq e madhe nga ana e saj nuk mungoi të nxitte kuriozitetin e të ngjallte besimin e grave mike të saj, si arabe edhe persiane, që ishin vizitore të përhershme në shtëpi. Vitin e parë të pranimit të Mesazhit, ajo u sëmur papritur dhe pas një intervali tre ditor, siç kishte ndodhur me Sejed Kazemin, ajo iku nga kjo jetë." 405 Midis burrave që në Qerbela, në sajë të përpjekjeve të Tahires, përqafuan me zjarr Kauzën e Báb-it, ishte dhe njëfarë Sheik Salehu, një banor arab i atij qyteti që ishte i pari që derdhi gjakun në shtegun e Besimit, në Teheran. Ajo ishte aq e tepruar në lavdërimin e saj për Sheik Salehun, sa një pakicë dyshonin për të se ishte i barabartë në rangun e Kodusit. Sheik Sulltani ishte gjithashtu nga ata që ranë nën magjinë e Tahires. Gjatë kthimit nga Shirazi ai e njehsoi veten me Besimin, përkrahu interesat e tij qartë e me këmbëngulje dhe bëri maksimumin për të zbatuar udhëzimet e dëshirat e saj. Një tjetër admirues ishte Sheik Muhamet Shebli, Bábai i Muhamet Mustafait, një arab me prejardhje nga Bagdadi, që radhitej lart midis ulemave të atij qyteti. Me ndihmën e grupit të tij të zgjedhur të mbështetësve të fortë e të aftë, Tahirja mundi të ndezë imagjinatën dhe të fitojë besnikërinë e një numri të konsiderueshëm të banorëve arabë e persianë të Irakut, shumica e të cilëve u udhëhoqën prej saj për të bashkuar forcat me vëllezërit e tyre në Persi, që do të thirreshin së shpejti të farkëtonin me veprat e tyre kësmetin dhe të vulosnin me gjakun e tyre triumfin e Kauzës së Perëndisë. 406 Thirrja e Báb-it, që fillimisht u adresohej pasuesve të Tij në Persi, u transmetua shpejt tek përkrahësit e Besimit të Tij në Irak. Tahirja iu përgjigj me lavdi. Shembulli i saj u pasua menjëherë nga një numër i madh i admiruesve të saj besnikë, të cilët të gjithë shprehën gatishmërinë që të udhëtonin drejt Horasanit. Ulamatë e Qerbelasë kërkuan t'i kthenin mendjen asaj nga ndërmarrja e këtij udhëtimi. Duke e kuptuar menjëherë motivin që i nxiste për t'i dhënë asaj një këshillë të tillë dhe në dijeni të qëllimeve të tyre të mbrapshta, ajo i drejtoi secilit prej këtyre sofistëve një letër të gjatë në të cilën ajo motivet e saj dhe zbulon shtirjen e tyre.267 407 Nga Qerbelaja ajo shkoi në Bagdad.268 Një delegacion përfaqësues i përbërë nga udhëheqësit më të shquar të komuniteteve shiitë, suni, kristiane dhe izraelite të qytetit, kërkoi praninë e saj dhe u përpoqën ta bindnin për kotësinë e veprimeve të saj. Megjithatë, ajo mundi të bënte të heshtnin kundërshtimet e tyre dhe i shushati ata me forcën e argumentit të saj. Të zhgënjyer e të hutuar, ata u tërhoqën thellësisht të vetëdijshëm për paaftësinë e tyre.269 408 Ulamatë e Kermanshahut e pritën me respekt dhe i paraqitën asaj gjithfarë shprehjesh të vlerësimit dhe admirimit të tyre.270 Megjithatë, në Hamadan271 udhëheqësit fetarë të qytetit ishin të ndarë në qëndrimet e tyre ndaj saj. Një pakicë kërkoi në mënyrë të fshehtë të nxiste njerëzit e t'i minonte prestigjin, të tjerë u detyruan t'i lavdëronin hapur virtytet dhe duartokitën guximin e saj. "Është detyra jonë", deklaruan këta miq nga mimbanet e tyre, "të ndjekim shembullin e saj fisnik e me nderim t'i kërkojmë të na zbulojë misteret e Kuranit dhe të zgjidhë labirinthet e Librit të shenjtë. Sepse arritjet tona më të larta krahasuar me pafundësinë e dijes së saj nuk janë veçse një pikë." Kur ishte në Hamadan, Tahirja u takua me ata që i ati, Haxhi Mulla Salehu, kishte dërguar nga Kazvini ta ftonin dhe në emër të tij ta nxitnin për të vizituar qytetin e saj të lindjes e të zgjaste qëndrimin mes tyre.272 Ajo dha pëlqimin me gjysmë zemre. Para se të largohej, i ftoi ata që e kishin shoqëruar nga Iraku të shkonin në tokën e tyre amtare. Ndër ta ishin Sheik Sulltani, Sheik Muhamet Shebli dhe biri i tij i ri, Muhamet Mustafa, Abedi dhe i biri i tij Naseri, që më pas iu dha emri i Haxhi Abazit. Ata bashkudhëtarë të saj që kishin jetuar në Persi, si Sejed Muhamet Golpajegani, pseudonimi i të cilit ishte Tair dhe të cilin Tahirja e kishte quajtur Fatal-Malih e të tjerë, u ftuan gjithashtu të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Vetëm dy nga shokët e saj mbetën me të - Sheik Salehu dhe Mulla Ibrahim Golpajegani, të cilët të dy pinë kupën e martirizimit, i pari në Teheran dhe tjetri në Kazvin. Prej të afërmve të saj, Mirza Muhamet Aliu, një nga Shkronjat e të Gjallit dhe kunat i saj, si dhe Sejed Abdul Hadi, që ishte fejuar me të bijën e saj, udhëtuan me të në gjithë rrugën nga Qerbelaja në Kazvin. 409 Me të mbërritur në shtëpinë e të atit, kushëriri i saj, mendjemadhi e zemër-ziu Mulla Muhamet, i biri i Mulla Takiut, që në prani të të atit dhe dajos së vet, e vlerësonte veten si më i përkryeri i gjithë moxhtahedëve të Persisë, dërgoi disa zonja të shtëpisë ta bindnin Tahiren të lëvizte rezidencën e saj nga SHTËPITË KU JETOI TAHIRJA NË KAZVIN BIBLIOTEKA E TAHIRES NË SHTËPINË E TË ATIT NE KAZVIN, QË TREGON DHE NJË NGA TË AFËRMIT E SAJ shtëpia e të atit tek ajo e tija. "I thoni kushërririt tim të parespektueshëm e arrogant", iu përgjigj ajo qartë lajmëtarëve të tij se, "'nëqoftëse dëshira tënde kishte qenë me të vërtetë për të qenë një shok besnik dhe mik me mua, ti duhet të kishe nxituar në Qerbela të më takoje dhe më këmbë do të kishe udhëhequr haudahun273 tim gjatë gjithë rrugës për në Kazvin. Ndërsa do udhëtoja me ty, unë do të të kisha ngritur nga gjumi i moskokëçarjes e do të të kisha treguar udhën e së vërtetës. Por kjo nuk ndodhi. Tre vjet kanë shkuar që nga ndarja tënde. As në këtë botë, as në atë botë unë nuk mund të shoqërohem kurrë me ty. Ty të kam nxjerrë jashtë nga jeta ime përgjithmonë.'" 410 Një përgjigje kaq e ashpër dhe kaq e vendosur i bëri të dy, Mulla Muhametin e të atin të pëlcisnin nga tërbimi. Ata e shpallën atë menjëherë heretike dhe u përpoqën ditë e natë t'i minonin pozitën dhe të njollosnin famën e saj. Tahirja e mbrojti vetveten me furi dhe këmbënguli në zbulimin e shthurjes së karakterit të tyre.274 Bábait të saj, një njeri paqedashës e i drejtë, i vinte keq për këtë debat të hidhur e u përpoq të sillte pajtimin dhe harmoninë midis tyre, por nuk pati sukses në përpjekjet e tij. 411 Kjo gjendje tensioni vazhdoi deri kur një farë Mulla Abdullahu, një vendës nga Shirazi dhe admirues i zjarrtë i të dyve, Sheik Ahmetit dhe Sejed Kazemit, arriti në Kazvin në fillim të muajit të Ramazanit, të vitit 1263 Hixhri.275 Më pas, gjatë gjyqit të tij në Teheran, në prani të Saheb-Divanit, po ky Mulla Abdullah rrëfeu si vijon: "Unë kurrë nuk kam qenë një Báb-i i bindur. Kur mbërrita në Kazvin, gjatë rrugës sime për në Mah-Kunë, u përpoqa të vizitoja Báb-in dhe të hetoja natyrën e Kauzës së Tij. Me të mbërritur në Kazvin, më vunë në dijeni se qyteti ishte në një gjendje të madhe gurguleje. Ndërsa po kaloja nëpër treg, pashë një turmë rrufjanësh që i kishin hequr një burri veshjen e kokës dhe këpucët, i kishin mbështjellë çallmën rreth qafës dhe me të po e tërhiqnin zvarrë nëpër rrugë. Një turmë e egërsuar po e mbulonte atë me kërcënime, sharje dhe mallkime. 'Faji i tij i pafalshëm', iu përgjigjën pyetjes sime, 'është se ai ka guxuar të lavdërojë në publik virtytet e SheikAhmetit dhe Sejed Kazemit. Për pasojë, Haxhi Mulla Takiu, Hoxhatol Islami, e ka shpallur heretik dhe ka dekretuar dëbimin e tij nga qyteti.' 412 "Unë u habita nga shpjegimi që më dhanë. Si mundet një Sheik, mendova unë, të vlerësohet si heretik e të mendohej i denjë një trajtim i tillë mizor? Me dëshirën për të dëgjuar nga vetë Mulla Takiu të vërtetën e këtij raporti, shkova në shkollën e tij dhe pyeta nëse ek ishte shpallur një dënim të tillë kundër tij. 'Po', u përgjegj ai pa vonesë, 'perëndia që adhuronte i ndjeri Sheik Ahmet Bahrejni ishte një perëndi në të cilën nuk mund të besoj kurrë. Atë dhe pasuesit e tij po ashtu, unë i vlerësoj si mishëruesit më të thellë të gabimit.' Pikërsht atë moment u detyrova t'i jepja një shuplakë fytyrës në sy të dishepujve të tij të mbledhur. Megjithatë e mbajta veten dhe u betova që, me vullnetin e Perëndisë, do t'i çpoja buzët me shtizën time që ai të mos ishte i zoti më të shprehte një mallkim të tillë. 413 "U largova menjëherë prej tij e i drejtova hapat nga tregu, ku bleva një kamë dhe një majë shtize çeliku nga më të mprehtat e më të mirat. I fsheha ato në gjoksin tim, i gatshëm për të kënaqur zjarrin që digjej brenda meje. Po prisja të më jepej mundësia, kur një natë, hyra në xhaminë ku do të udhëhiqte grigjën në lutje. Prita deri në agim, kur pashë një grua të moshuar që hyri në xhami, duke mbajtur me vete një sixhade, që e hodhi mbi dyshemenë e mehrabit.276 Pas pak pashë Mulla Takiun që hyri vetëm, eci drejt mehrabit dhe ofroi lutjen e tij. Me kujdes e qetësisht, e ndoqa dhe qëndrova prapa tij. Ai po gjunjëzohej mbi dysheme, kur unë iu derdha, nxora shtizën dhe ia ngula prapa qafës. Ai nxori një klithmë të fortë. E ktheva më kurriz dhe, pasi hoqa kamën nga këllëfi, ia ngula dorezën e saj thellë në gojën. Me po atë kamë, e qëllova në disa vende mbi gjoks dhe në anët, dhe e lashë duke i rrjedhur gjaku në mahreb. 414 "U ngjita menjëherë në çatinë e xhamisë dhe pashë furinë e trazimin e turmës. Një grup u derdh brenda dhe, pasi e vendosi mbi një vig, e transportuan për në shtëpinë e tij. Pamundur të njehsojnë vrasësin, njerëzit shfrytëzuan rastin për të kënaqur instiktet e tyre të më të ulta. Ata iu hodhën njeri tjetrit në fyt, sulmuan dhunshëm dhe akuzuan reciprokisht njeri tjetrin në prani të guvernatorit. Duke parë që një grup i madh njerëzish të pafajshëm ishin ngarë seriozisht dhe u flakën në burg, u detyrova nga zëri i vetëdijes sime të pohoj aktin tim. Për pasojë kërkova praninë e guvernatorit dhe i thashë atij: 'Nëqoftëse dorëzoj në duart e tua autorin e kësaj vrasjeje, a do të më premtosh të lësh të lirë të gjithë njerëzit e pafajshëm që po vuajnë në vend të tij?' Sapo kisha siguruar prej tij garancinë e nevojshme i pohova atij që atë vepër e kisha kryer unë. Në fillim ai nuk ishte i prirur të më besonte. Me kërkesën time thirri gruan e moshuar, që kishte shtrirë sixhaden mbi mehrab, por kundërshtoi të bindej nga faktet që dha ajo. Përfundimisht më çuan pranë shtratit të Mulla Takiut, që ishte në momentin e vdekjes. Sapo më pa, ai i njohu tiparet e mia. Me zemërim, më tregoi me gisht, duke bërë shenjë që unë e kisha sulmuar. Ai bëri të ditur dëshirën e tij që të më largonin nga prania e tij. Pas pak mbaroi. Unë u arrestova menjëherë, u akuzova për vrasje dhe u flaka në burg. Megjithatë, guvernatori nuk e mbajti premtimin dhe kundërshtoi të lironte të burgosurit." 415 Çiltërsia dhe sinqeriteti i Mulla Abdullahut e kënaqën shumë Saheb Divanin. Ai u dha urdhëra sekrete shoqëruesve të vet për t'i dhënë atij mundësi të arratisej nga burgu. Në orën e mesnatës, i burgosuri gjeti strehë në shtëpinë e Reza Kan Sardarit, që kohët e fundit ishte martuar me motrën e Sipah Salarit dhe qëndroi i fshehur në atë shtëpi deri në luftën e madhe të Sheik Tabarsit, kur ai vendosi të lidhte fatin e tij me mbrojtësit heroikë të fortesës. Ai, po ashtu si Reza Kani, që e ndoqi atë në Mazendaran, piu përfundimisht kupën e martirizimit. 416 Rrethanat e vrasjes ndezën furinë e zemërimit të trashëgimtarëve të ligjshëm të Mulla Takiut, që vendosën tashmë të shfryjnë urrejtjen e tyre kundër Tahires. Ata patën sukses për vendosjen e saj në izolim të rreptë brenda shtëpisë së të atit dhe ngarkuan ato gra që ata i kishin zgjedhur të kujdeseshin për të, të mos e lejonin robinën e tyre të linte dhomën e saj përveçse për të kryer pastrimin e saj. Ata e akuzuan atë si nxitësen e vërtetë të krimit. "Askush tjetër, përveç teje", i pohuan ata, "nuk është fajtor për vrasjen e atit tonë. Ti lëshove urdhërin e vrasjes së tij." Ata që ishin arrestuar e burgosur u çuan prej tyre në Teheran dhe u burgosën në një shtëpi të njerit prej kad-hodave277 të kryeqytetit. Miqtë dhe trashëgimtarët e Mulla Takiut u shpërndanë në të gjitha drejtimet, duke denoncuar robërit e tyre si kundërshtarë të ligjit të Islamit dhe duke kërkuar që ata të vriteshin menjëherë. 417 Bahá'u'lláh-u, që në këtë kohë banonte në Teheran, u informua për gjendjen e vështirë të të burgosurve që kishin qenë shokë e mbështetës të Tahires. Meqë Ai njihej me kad-hodan, në shtëpinë e të cilit ishin burgosur ata, vendosi t'i vizitojë dhe të ndërhyjë në emër të tyre. Ai zyrtar koprac e mashtrues, që ishte plotësisht në dijeni të bujarisë sa jashtëzakonshme të Bahá'u'lláh-ut, me shpresën për të fituar një shumë të mirë parash për vete, zmadhoi shumë fatkeqësinë që kishte rënë mbi robërit e mjerë. "Atyre u mungojnë gjërat më minimale të jetesës," foli kad-hoda. "Ata vuajnë për ushqim dhe veshja e tyre është tmerrësisht e pamjaftueshme." Bahá'u'lláh-u dha ndihmë të menjëhershme financiare për lehtësimin e tyre dhe e nxiti kad-hodan të zbuste ashpërsinë e rregullit nën të cilin ata ishin burgosur. Ky i fundit ra dakord të lehtësonte një pakicë që nuk mund të mbante peshën shtypëse të zinxhirave të tyre dhe për pjesën tjetër bëri çfarë mundi të zbuste ashpërsinë e burgimit të tyre. I shtyrë nga Bábëzia, ai informoi eprorët për gjendjen dhe theksoi faktin që si ushqimi ashtu edhe paratë për ata që ishin burgosur në shtëpinë e tij, furnizoheshin rregullisht nga Bahá'u'lláh-u. 418 Këta zyrtarë nga ana e tyre ishin të prirur për të përfituar çdo avantazh të mundur nga bujaria e Bahá'u'lláh-ut. Ata e thirrën në praninë e tyre, protestuan kundër veprimit të tij dhe e akuzuan Atë për bashkëfajësi në aktin për të cilët robërit ishin dënuar. "Kad-hoda", u përgjigj Bahá'u'lláh-u, "mbrojti çështjen e tyre para Meje dhe zmadhoi vuajtjet e nevojat e tyre. Ai vetë solli dëshmi për pafajësinë e tyre e më bëri thirrje Mua për ndihmë. Si shpërblim për ndihmën, që Unë në përgjigje të ftesës së tij, isha i detyruar të jap, ju tani Më ngarkoni me një krim për të cilin Unë jam i pafajshëm." Duke shpresuar ta frikësonin Bahá'u'lláh-un me kërcënimin e ndëshkimit të menjëhershëm, ata kundërshtuan ta lejojnë Atë të kthehej në shtëpiënë e Tij. Izolimi me të cilin Ai u dënua ishte e keqja e parë që ra mbi Bahá'u'lláh-un në shtegun e Kauzës së Perëndisë; i pari burgim që Ai vuajti për hir të njerëzve të Tij të dashur. Ai mbeti në robëri për pak ditë, deri sa Xhafer Koli Kani, vëllai i Mirza Aga Kan Nurit, që në kohë të mëvonshme u emërua Veziri Bej Shah, dhe një numër miqsh të tjerë ndërhynë në emër të Tij dhe, duke e kërcënuar kad-hodan me një gjuhë të ashpër, mundën të ndikonin lirimin e Tij. Ata, që kishin qenë përgjegjës për burgosjen e Tij, kishin shpresuar të merrnin si shpërblim për lirimin e Tij, shumën prej njëmijë tuman,278 por shpejt panë se ishin të detyruar të pajtoheshin me dëshirat e Xhafer Koli Kanit pa shpresën e marrjes, qoftë prej tij apo prej Bahá'u'lláh-ut, të shpërblimit më të vogël. Me ndjesë të thellë dhe me keqardhjen më të madhe, ata e dorëzuan Robin e tyre në duart e tij. 419 Trashëgimtarët e Mulla Takiut, në të njëjtën kohë, ishin duke bërë çdo përpjekje të merrnin gjakun e njeriut të tyre të shquar. Të pakënaqur me atë që tashmë kishin përmbushur, ata i drejtuan ankesën e tyre vetë Shah Muhametit dhe u përpoqën të fitonin simpatinë e tij për çështjen e tyre. Shahu njoftohet të ketë kthyer këtë përgjigje: "Babai juaj, Mulla Takiu, sigurisht nuk mund të kishte pretenduar të ishte superior ndaj Imam Aliut, Komandanti i Besnikëve. A nuk udhëzoi ky i fundit dishepujt e tij se, sikur ai të binte viktimë nga shpata e Ibn Moljamit, vetë vrasësi, me vdekjen e tij, duhet të bëhej të lante gjynahet për këtë akt dhe se askush tjetër, përveç tij, nuk duhej të vritej? Përse të mos shpagohet njësoj vdekja e atit tuaj? Më deklaroni mua vrasësin e tij dhe unë do të lëshoj urdhëra që ai të dorëzohet në duart tuaja me qëllim që ju t'i jepni atij ndëshkimin, që meriton." 420 Qëndrimi pa kompromis i Shahut i bindi të braktisnin shpresat, që kishin ushqyer. Ata deklaruan si vrasës të Bábait të tyre Sheik Salehun, siguruan arrestimin e tij dhe në mënyrë të turpshme e vranë. Ai ishte i pari që derdhi gjakun e tij në tokën persiane në shtegun e Kauzës së Perëndisë, i pari nga ajo shoqëri e lavdishme e destinuar për të vulosur me gjakun e tyre triumfin e Besimit të shenjtë të Perëndisë. Ndërsa ai po çohej drejt skenës së martirizimit, fytyra i flakëronte nga përkushtimi dhe hareja. Nxitoi në këmbët e trekëmbëshit dhe takoi ekzekutuesin e tij ashtu siç mirëpresim një mik të dashur e jetëgjatë. Fjalët e triumfit dhe të shpresës rodhën papushim nga buzët e tij. "Unë i flaka shpresat dhe besimet e njerëzve", thirri ai me emocion, "ndërsa i afrohej fundi, që nga momenti kur të njoha Ty, Ty që je Shpresa dhe Besimi im!" Trupi i tij u gropos në kopshtin e faltores së Imam Zadeh Zeidit në Teheran. 421 Urrejtja e pangopur që frymëzonte ata që ishin përgjegjës për martirizimin e Sheik Salehut i detyroi të kërkojnë instrumente shtesë për avancimin e qëllimeve të tyre. Haxhi Mirza Agasi, të cilin Sahed Divani kishte mundur ta bindte për sjelljen tradhtare të trashëgimtarëve të Mulla Takiut, refuzoi të kënaqë ankesën e tyre. Të papërmbajtur nga kundërshtimi i tij, ata e parashtruan rastin tek Sadr Ardebili, një njeri mendjemadh me nam dhe një nga më arrogantët ndër udhëheqësit fetarë të Persisë. "Shiko", iu lutën ata, "poshtërimin që u është shkaktuar atyre, funksioni suprem i të cilëve është të ruajnë paprekshmërinë e Ligjit. Si mundet ti që je kreu dhe eksponent i famshëm i tij, të lejosh të mbetet e pandëshkuar një fyerje kaq e rëndë ndaj dinjitetit të tij? Jeni ju me të vërtetë i paaftë për shpagimin e gjakut të atij ministri të therur të Profetit të Perëndisë? A nuk e kuptoni se të tolerosh një krim kaq shtazarak do të thotë të lëshosh një valë shpifjesh kundër atyre që janë thesarët kryesorë të mësimeve dhe parimeve të Besimit tonë? A nuk do të trimëronte heshtja juaj armiqtë e Islamit për të shpërndarë strukturën që duart e tua e kanë lartësuar? Si përfundim, a nuk do të rrezikohej jeta jonë?" 422 Sadr Ardebili ishte i trembur keq dhe me pazotësinë e tij kërkoi të mashtrojë sovranin. Ai i drejtoi kërkesën e mëposhtme Shah Muhametit: "I lutem përunjësisht Madhërisë suaj të lejojë robërit të shoqërojnë trashëgimtarët e atij udhëheqësi të maririzuar në kthimin e tyre në Kazvin, që këta, me pëlqimin e tyre, të mund t'u falin publikisht veprimin e tyre dhe të mund të rikthejnë lirinë e tyre. Një gjest i tillë nga ana e tyre do t'u lartësojë në mënyrë të konsiderueshme pozitën dhe ata do të fitojnë vlerësimin e bashkëatdhetarëve të tyre." Shahu, aspak në dijeni të qëllimeve të mbrapshta të këtij komplotisti të thekur, i dha pëlqimin menjëherë kërkesës së tij, me një kusht të caktuar që një deklaratë e shkruar t'i dërgohej atij nga Kazvini për ta siguruar që kushtet e të burgosurve pas lirimit të tyre të ishin tërësisht të kënaqshme dhe që nuk kishte të ngjarë të dëmtoheshin në të ardhmen. 423 Sapo robërit u dorëzuan në duart e intrigantëve ata filluan të kënaqnin kundër tyre ndjenjat e urrejtjes së papajtueshme. Natën e parë që ata u dorëzuan në duart e armiqve u vra pa mëshirë Haxhi Asadollahu, vëllai i Haxhi Allah Vardit dhe xhaxhai i Muhamet Hadit e Muhamet Xhevad Farhadit, një tregtar i shquar i Kazvinit, që kishte fituar emër për mëshirë e drejtësi, e cila ishte aq e lartë sa edhe ajo e vëllait të tij të famshëm. Duke e ditur shumë mirë që në qytetin e tij të lindjes ata nuk do të mundnin t'i shkaktonin atij ndëshkimin që dëshironin, vendosën t'i marrin jetën në Teheran në një mënyrë që do t'i mbronte nga dyshimi për vrasjen. Në orën e mesnatës, ata kryen aktin e turpshëm dhe mëngjesin tjetër, njoftuan se sëmundja kishte qenë shkaku i vdekjes së tij. Miqtë e të njohurit, shumica vendalinj të Kazvinit, prej të cilëve asnjeri nuk kishte mundur të zbulonte krimin që kishte shuar një jetë aq fisnike, i bënë një varrim që i përshtatej pozitës së tij. 424 Pjesa tjetër e shokëve, ndër të cilët ishin Mulla Tahir Shirazi dhe Mulla Ibrahim Mahallati, që të dy vlerësoheshin lart për diturinë dhe karakterin e tyre, u vranë barbarisht menjëherë pas mbërritjes në Kazvin. E tërë popullsia që kishte qenë kurdisur me zell që më parë, çirrej për ekzekutimin e tyre të menjëhershëm. Një bandë horrash faqezinj, të armatosur me thika, shpata, shtiza dhe sopata, u turr mbi ta e i bënë copa-copa. Trupat e tyre i s akatuanme një barbarizëm kaq të pashoq sa asnjë copë e pjesëve të tyre të përhapura nuk mund të gjendej për varrim. 425 Perëndi i Hirshëm! Akte të një barbarie kaq të pabesueshme janë shkatuar në një qytet si Kazvini, i cili mburr veten me faktin që jo më pak se njëqind nga udhëheqësit më të lartë fetarë të Islamit, banojnë brenda portave të tij e, megjithatë nuk mund të gjendej asnjë ndër gjithë banorët e tij të ngrinte zërin e protestës kundër vrasjeve të tilla kaq revoltuese! Asnjeri nuk dukej të pyeste se ku e gjenin të drejtën për të shkaktuar vepra kaq të padrejta e kaq të turpshme. Askush nuk dukej të ishte në dijeni për papajtueshmërinë e plotë midis të tilla veprave mizore kryer nga ata që pretendonin të ishin mbajtësit e vetëm të të fshehtave të Islamit dhe sjelljes shembullore të atyre që të parët manifestuan dritën e tij në botë. Askush nuk lëvizi të thërriste me zemërim: "O brez i poshtër e i mbrapshtë! Në ç'thellësi poshtërimi e turpi je zhytur! A nuk i kanë tejkaluar, me pashpirtësinë e tyre, neveritë që ju kini shkruar, aktet nga më të ultat e njeriut? A nuk do ta njihni se as bishat e fushës dhe as çdo gjë që lëviz në tokë, nuk mund të krahasohet kurrë me egërsinë e akteve tuaja? Sa kohë do të zgjatë moskokëçarja juaj? A nuk e besoni se efikasiteti i çdo lutjeje grigje varet nga ndershmëria e atij që drejton atë lutje? A nuk kini deklaruar ju përsëri e përsëri që një lutje e tillë nuk është e pranueshme në sytë e Perëndisë përderisa imami që drejton lutjen të mos ketë pastruar zemrën e vet nga çdo gjurmë ligësie? E megjithatë ju mendoni se ata që kurdisin e marrin pjesë në kryerjen e mizorive të tilla të jenë udhëheqësit e vërtetë të Besimit tuaj, mishërimet e thella të ndershmërisë dhe drejtësisë. A nuk i kini besuar në duart e tyre frerët e Kauzës suaj dhe i kini vlerësuar ata si mjeshtrat e fatit tuaj?" 426 Lajmi i kësaj mizorie arriti në Teheran dhe u përhap me shpejtësi marramendëse nëpër qytet. Haxhi Mirza Agasi protestoi me vrull. "Në cilin pasazh të Kuranit, njoftohet të ketë thirrur ai, në cilën traditë të Muhametit, ka qenë justifikuar masakrimi i një numri njerëzish me qëllim që të shpaguhet vrasja e një personi të vetëm?" Shah Muhameti shprehu gjithashtu mosaprovimin e tij të fuqishëm për sjelljen tradhtare të Sadr Ardebilit dhe aleatëve të tij. Ai dënoi burracakërinë e tij, e dëboi atë nga kryeqyteti dhe e dënoi me një jetë terri në Kom. Rënia e tij nga zyra kënaqi pamasë Vezirin e Madh, që kishte punuar deri tani më kot të shkaktonte rënien e tij, ndërsa heqja e tij e papritur nga Teherani e lehtësoi nga frika që i kishte ngjallur shtrirja e autoritetit të tij. Dënimi i masakrës së Kazvinit prej tij ishte i menjëhershëm, jo aq shumë nga simpatia për Kauzën e viktimave të pambrojtura, se sa nga shpresa e përfshirjes së Sadr Ardebilit në të tilla siklete që do ta turpëronin atë në mënyrë të pashmangshme në sytë e sovranit. 427 Dështimi i Shahut dhe i qeverisë për të kryer ndëshkimin e menjëhershëm mbi keqbërësit i nxiti ata të kërkonin mjete të tjera për të kënaqur urrejtjen e tyre të pamëshirshme ndaj kundërshtarëve. Ata e drejtuan vëmendjen tek vetë Tahirja dhe vendosën që ajo duhet të vuante nga duart e tyre të njëjtin fat që kishin patur shokët e saj. Ndërsa ishte akoma në izolim, Tahirja, sapo u informua për qëllimet e armiqve, i drejtoi mesazhin e mëposhtëm Mulla Muhametit, që kishte pasuar pozitën e të atit dhe që njihej tashmë si Imami Xhomeh i Kazvinit: "'Ata do të pëlqenin të shuanin dritën e Perëndisë me gojët e tyre: por Perëndia dëshiron vetëm të përsosë dritën e Tij, megjithëse të pafetë e urrejnë atë.'279 Nëse Kauza ime është Kauza e së Vërtetës, nëse Zoti që adhuroj unë nuk është tjetër veçse i vetmi Perëndi i vërtetë, Ai, përpara se të kenë kaluar nëntë ditë, do të më çlirojë nga zgjedha e tiranisë tënde. Sikur Ai të mos arrijë çlirimin tim, ti je i lirë të veprosh si të duash. Ti do të kesh vendosur në mënyrë të pakthyeshmë falsitetin e besimit tim." Mulla Muhameti, duke njohur paaftësinë për të pranuar një sfidë kaq të guximshme, zgjodhi injorimin e plotë të mesazhit të saj dhe kërkoi me çdo mjet dinakërie të përmbushte qëllimin e tij. 428 Ato ditë, para se të trokiste ora që kishte fiksuar Tahirja për çlirimin e saj, Bahá'u'lláh-u bëri të ditur dëshirën e Tij që ajo duhej të çlirohej nga robërimi e të sillej në Teheran. Ai vendosi të krijonte në sytë e kundërshtarit, të vërtetën e fjalëve të saj e të prishte skemat që kishin thurrur armiqtë për vdekjen e saj. Muhamet Hadij Farhadi u thirr paskëtaj prej Tij e iu besua detyra për realizimin e transferimit të saj të menjëhershëm në shtëpinë e Tij në Teheran. Muhamet Hadi u ngarkua të dorëzonte një letër të vulosur tek gruaja e tij, Hatun Xhan e ta udhëzonte atë të shkonte, maskuar si një lypëse, në shtëpinë ku Tahirja ishte izoluar, t'i dorëzonte letrën në dorë e të priste ndërkohë në hyrje të shtëpisë së saj, derisa ajo të bashkohej me të dhe pastaj të nxitonte për ta besouar nën kujdesin e tij. "Sapo Tahirja të bashkohet me ty, i tha Bahá'u'lláh-u të dërguarit, nisuni menjëherë për Teheran. Pikërisht këtë natë, Unë do të dërgoj, në afërsi të portës së Kazvinit një shoqërues me tre kuaj, që ti do t'i marrësh me vete e qëndroi në një vend që do ta caktosh jashtë mureve të Kazvinit. Ti do të çosh Tahiren në atë vend, do t'u hipni kuajve dhe, nëpërmjet një rruge pak të shkelur, përpiquni të arrini në agim rrethinat e kryeqytetit. Sapo të hapen dyert, ju duhet të futeni në qytet e të vijoni menjëherë drejt shtëpisë Sime. Ti duhet të tregosh kujdesin maksimal, që identiteti i saj të mos zbulohet. I Plotfuqishmi me siguri do të udhëheqë hapat e tu dhe do të të rrethojë me mbrojtjen e Tij të përhershme." 429 Fuqizuar nga garancia e Bahá'u'lláh-ut, Muhamet Hadi u nis menjëherë për të zbatuar udhëzimet që kishte marrë. I pandalur nga ndonjë pengesë, ai me zotësi dhe besnikëri, përgatiti veten për detyrën dhe u tregua i zoti ta çonte Tahiren mirë, në orën e caktuar, në shtëpinë e Mjeshtrit. Lëvizja e saj e papritur dhe misterioze nga Kazvini i mbushi me tmerr si miqtë dhe armiqtë. Gjatë tërë natës ata kërkuan nëpër shtëpi, por përpjekjet e tyre për ta gjetur dështuan. Përmbushja e predikimit që ajo kishte shprehur i shushati edhe më skeptikët midis kundërshtarëve të saj. Një pakicë arritën të kuptojnë karakterin e mbinatyrshëm të Besimit që ajo kishte përkrahur dhe iu nënshtruan me vullnet thirrjeve të tij. Mirza Abdul Vahabi, vëllai i saj, pikërisht atë ditë njohu të vërtetën e Revelacionit, por dështoi për të treguar më pas me akte sinqeritetin e besimit të tij.280 430 Ora që Tahirja kishte fiksuar për lirimin e saj e gjeti atë tashmë të vendosur mirë nën hijen mbrojtëse të Bahá'u'lláh-ut. Ajo e dinte shumë mirë se në praninë e kujt ishte lejuar, ajo ishte thellësisht në dijeni për shenjtërinë e mikpritjes që i ishte akorduar me kaq mirësjellje.281 Ashtu siç kishte bërë me pranimin e Besimit të shpallur nga Báb-i kur ajo, pa u paralajmëruar e pa u thirrur, kishte përshëndetur Mesazhin e Tij dhe kishte njohur të vërtetën, po ashtu ajo kuptoi nëpërmjet dijes së vet intuitive lavdinë e ardhme të Bahá'u'lláh-ut. Ishin vitet '60, kur ajo ishte në Qerbela dhe aludoi në odet e saj për nohjen e të Vërtetës që Ai kishte për ta reveluar. Mua vetë më kanë treguar në Teheran, në shtëpinë e Sejed Muhametit, të cilin Tahirja e kishte quajtur Fatal Malih, vargjet që ajo i kishte shkruar me shkrimin e saj të dorës, çdo shkronjë e të cilëve sillte dëshmi elokuente për besimin e saj në Misionin e lartë të të dyve, të Báb-it dhe të Bahá'u'lláh-ut. Në atë ode shkruhen vargjet e mëposhtme: "Shkëlqimi i Bukurisë Abhá ka përshkuar velin e natës; shikoni shpirtërat e të dashurve të Tij që vallzojnë si fluturza, rreth dritës që ka shkrepur nga fytyra e Tij!" Bindja e saj e patundur për forcën e pakonkurueshme të Bahá'u'lláh-ut e shtyu atë të shprehte predikimin e saj me kaq siguri dhe t'ja u përplaste armiqve në fytyrë me aq guxim këtë sfidë. Asgjë më shumë se një besim i patundur në efikasitetin e vërtetë të asaj fuqie nuk mund ta kishte shtyrë atë, në orët e errëta të robërimit, të vlerësonte me aq guxim dhe garanci afrimin e fitores. 431 Pak ditë pas mbërritjes së Tahires në Teheran, Bahá'u'lláh-u vendosi ta dërgojë atë në Horasan me shoqërinë e besimtarëve që po përgatiteshin të niseshin për në atë provincë. Ai gjithashtu, kishte vendosur të linte kryeqytetin e të merrte të njëjtin drejtim pak ditë më vonë. Prandaj thirri Aga Kalimin dhe e udhëzoi të merrte menjëherë masat e nevojshme për të siguruar lëvizjen e Tahires, së bashku me shoqëruesen e saj Kaneteh, në një vend jashtë portës së kryeqytetit, prej nga ato më vonë duhet të shkonin në Horasan. Ai e këshilloi të tregonte kujdesin dhe vigjilencën më të lartë që rojet, të cilët ishin vendosur në hyrje të kryeqytetit dhe që ishin urdhëruar të kundërshtonin kalimin e grave përmes portave pa lejë, të mos zbulonin identitetin e saj dhe të mos pengonin largimin e saj. 432 Unë kam dëgjuar Aga Kalimin që rrëfen si më poshtë: "Duke vënë besimin tonë në Perëndinë, unë, Tahirja dhe shoqëruesja e saj kalëruam në një vend në afërsi të kryeqytetit. Asnjeri nga rojet e stacionuara në portën e Shimiranit nuk pati as kundërshtimin më të vogël, as nuk bënë ndonjë pyetje në lidhje me destinacionin tonë. Në një largësi prej dy farsangësh nga kryeqyteti, ne zbritëm mes një kopshti të pasur me ujë e të vendosur në këmbët e një mali, në qendër të të cilit ishte një shtëpi që dukej krejt e shkretë. Ndërsa i rashë rrotull në kërkim të të zotit, rastësisht ndesha një burrë të moshuar që po ujiste bimët. Në përgjigje të pyetjes sime, ai më shpjegoi se një zënkë kishte nisur midis pronarit dhe qiraxhinjve të tij dhe si pasojë e saj ata që zinin vendin e kishin braktisur atë. 'Mua më ka kërkuar pronari', shtoi ai, 'të ruaj pasurinë deri sa të zgjidhet zënka." Isha tepër i kënaqur me informacionin që më dha dhe i kërkova të rrinte me ne për drekë. Kur, pak më vonë, unë vendosa të largohem për Teheran, e pashë atë të gatshëm të kujdesej dhe të ruante Tahiren dhe shoqëruesen e saj. Pasi i besova nën kujdesin e tij, e garantova atë se ose unë vetë do të kthehesha atë mbrëmje ose do të dërgoja një shoqërues të besuar, të cilin do ta pasoja mëngjesin tjetër për udhëtimin drejt Horasanit. 433 "Me të mbërritur në Teheran i dërgova Mulla Bakerit, njëri nga Shkronjat e të Gjallit, së bashku me një shoqërues, të bashkohen me Tahiren. E informova Bahá'u'lláh-un për largimin e saj të sigurt nga kryeqyteti. Ai ishte shumë i kënaqur me informacionin që i dhashë dhe e quajti atë kopsht 'Bag Xhanat'.282 'Ajo shtëpi', tha Ai, 'ka qenë përgatitur si me porosi për pritjen tuaj, që ti të mund të gostitje në të të dashurit e Perëndisë.' 434 "Tahirja qëndroi shtatë ditë në atë vend, pas të cilave ajo u nis, shoqëruar nga Muhamet Hasan Kazvini, i mbiquajtur Fata, e disa të tjerë, në drejtim të Horasanit. Unë u komandova nga Bahá'u'lláh-u të organizoja largimin e saj dhe të siguroja çdo gjë që mund t'i nevojitej për udhëtimin." KAPITULLI XVI KONFERENCA E BADASHTIT S apo Tahirja kishte nisur udhtëtimin, Bahá'u'lláh-u udhëzoi Aga Kalimin të përfundonte përgatitjet e nevojshme për largimin e Tij të parashikuar për në Korsan. Ai besoi familjen nën kujdesin e tij dhe i kërkoi të siguronte çdo gjë që duhej për mirëqenien e sigurinë e tyre. 436 Kur arriti në Shah Rud, Ai u takua me Kodusin, që kishte lënë Mashhadin, ku kishte banuar e kishte ardhur ta mirëpriste sapo kishte dëgjuar për afrimin e Tij. Veprimet që kishin inicuar Kodusi e Mulla Hyseni, përkushtimi i tyre, guximi dhe gjuha e tyre e sinqertë, kishin zgjuar njerëzit nga letargjia, kishin ndezur në zemrat e disave ndjenjat më fisnike të besimit e përkushtimit dhe kishte shkaktuar në gjokset e të tjerëve instiktet e fanatizmit të zjarrtë e të ligësisë. Një mori kërkuesish shpesh derdheshin nga çdo drejtim për në Mashhad, në kërkim të etshëm për rezidencën e Mulla Hysenit e nëpërmjet tij ishin shoqëruar në prani të Kodusit. 437 Numuri i tyre shpejt u zmadhua aq shumë sa tërhoqi vëmendjen e autoriteteve. Kryekështjellari i pa me shqetësim e droje turmat e njerëzve të trazuar që rridhnin papushim në çdo lagje të qytetit të shenjtë. Me qëllim që të ushtronte të drejtat e tij, të frikësonte Mulla Hysenin e të bindte atë të mbyllte kuadrin e veprimtarive të tij, ai lëshoi urdhër për të arrestuar menjëherë shoqëruesin special të këtij të fundit, emri i të cilit ishte Hasan dhe e dënoi atë me një trajtim mizor e të turpshëm. Atij i çpuan hundën, i shkuan një hallkë përmes vrimës dhe me një kapistër e hoqën zvarrë nëpër rrugë. 438 Mulla Hyseni ishte në prani të Kodusit, kur i mbërriti lajmi i së keqes së turpshme që i kishte ndodhur shërbyesit të tij. I trembur se mos ky njoftim i trishtuar mund të brengoste zemrën e kreut të tij të shtrenjtë, ai u ngrit dhe u tërhoq qetësisht. Shokët u mblodhëm shpejt rreth tij, i shprehën zemërimin për këtë sulm të egër kundër një pasuesi, kaq të pafajshëm, të Besimit të tyre dhe e nxitën të kërkojë shpagim ndaj fyerjes. Mulla Hyseni provoi të zbutë zemërimin e tyre. "Le të mos iu prekë e shqetësojë", u lut ai, "poshtërimi që ka zënë Hasanin, sepse Hyseni është akoma me ju dhe nesër do ta dorëzojë atë përsëri shëndoshë në duart tuaja." 439 Përballë një garancie kaq solemne, shokët e tij nuk guxuan të bëjnë më vërejtje. Megjithatë, zemrat e tyre digjeshin nga padurimi për të ndrequr këtë lëndim të hidhur. Një numër prej tyre vendosi përfundimisht të bashkoheshin së bashku e të ngrinin me zë të lartë, nëpër rrugët e Mashhadit, thirrjen "Ja Saheboz Zaman!"283 si protestë kundër kësaj fyerjeje të papritur ndaj dinjitetit të Besimit të tyre. Kjo thirrje kishte qenë e para e këtij lloji që ngrihej në Horasan në emër të Kauzës së Perëndisë. Qyteti jehoi nga tingujt e atyre zërave. Oshëtima e thirrjeve, që arriti edhe në rajonet më të largëta të asaj province, ngriti një gurgule të madhe në zemrat e njerëzve dhe ishte sinjali për ngjarjet e jashtëzakonshme, që ishin të destinuara të ndodhnin në të ardhmen. 440 Mes rrëmujës që pasoi, ata, që mbanin kapistrën me të cilën tërhiqnin Hasanin zvarrë nëpër rrugë, u zhdukën nga jatagani. Shokët e Mulla Hysenit e çuan robin e liruar përpara udhëheqësit dhe e informuan atë për fatin që e kishte gjetur shtypësin. "Ju", njoftohet të ketë vërejtur Mulla Hyseni, "kini kundërshtuar të toleroni sprovat të cilave iu është nënshtruar Hasani; si mund ta pajtohenini ju me martirizimin e Hysenit?"284 441 Qyteti i Mashhadit, që sapo kishte rivendosur paqen dhe qetësinë pas rebelimit që kishte shkaktuar Salari, u zhyt përsëri në rrëmujë e në ankth. Princi Hamza Mirza ishte stacionuar me njerëzit e tij dhe me municionet në një largësi prej katër farsang285 nga qyteti, i gatshëm për të përballuar çdo gjendje kritike që mund të paraqitej, kur lajmi i këtyre trazimeve të reja arriti papritur tek ai. Ai dërgoi menjëherë një detashment në qytet me urdhërat për të siguruar ndihmën e guvernatorit për arrestimin e Mulla Hysenit e për ta çuar atë përpara tij. Abdul Ali Kan Maragej, kapiteni i artilerisë së princit, ndërhyri menjëherë. "Unë e mendoj veten", deklaroi ai, "ndër dashuruesit dhe admiruesit e Mulla Hysenit. Nëqoftëse ju parashikoni të shkaktoni ndonjë dëm kundër tij, unë të lutem merr jetën time dhe pastaj vazhdo të realizosh qëllimin tënd, sepse, për sa jam gjallë, unë nuk mund të toleroj qoftë edhe mosrespektimin më të vogël ndaj tij." 442 Princi, që e dinte shumë mirë sa ja kishte nevojën atij oficeri, u vu në siklet të madh nga kjo deklaratë e papritur. "Unë, gjithashtu, e kam takuar Mulla Hysenin", ishte përgjigja e tij, ndërsa provoi të shmangte frikën nga Abdul Ali Kani. "Unë, gjithashtu, ushqej përkushtimin maksimal ndaj tij. Duke e thirrur atë në kampin tim shpresoj të kufizoj kuadrin e prapësisë që është ndezur e të siguroj mbrojtjen e personit të tij." Pastaj princi i drejtoi me shkrimin e tij një letër Mulla Hysenit në të cilën ai shprehte dëshirën e madhe për transferimin e rezidencës së tij, për pak ditë, në shtabin e tij dhe e garantonte atë për dëshirën e tij të sinqertë për ta mbrojtur nga sulmet e kundërshtarëve të egërsuar. Ai dha urdhër që tenda e tij personale aq e zbukuruar, të ngrihej në afërsi të kampit e të rezervohej për pritjen e të ftuarit të tij. FSHATI SHAH-RUD 443 Me marrjen e këtij njoftimi, Mulla Hyseni ia paraqiti atë Kodusit, që e këshilloi t'i përgjigjej ftesës së princit. "Asnjë dëm nuk mund të të ndodhë ty, e garantoi atë Kodusi. Sa për mua, pikërisht këtë natë unë do të nisem për Mazendaran në shoqërinë e Mirza Muhamet Ali Kazvinit, një nga Shkronjat e të Gjallit. I lutem Perëndisë, pak më vonë edhe ti të vish, gjithashtu, në krye të një grupi të madh besnikësh dhe të prirë nga 'Flamujt e Zinj' të nisesh për Mashhad e të bashkohesh me mua. Ne do të takohemi në cilindo vend që i Plotfuqishmi ka urdhëruar." 444 Mulla Hyseni u përgjigj me gëzim. Ai u hodh në këmbët e Kodusit dhe e garantoi për vendosmërinë e tij të patundur në zbatimin me besnikëri të detyrimeve që ai i kishte ngarkuar. Kodusi e mori në krahë përzemërsisht dhe, duke i puthur sytë dhe ballin, ia besoi atë mbrojtjes së përhershmë të të Plotfuqishmit. Herët atë mbasdite, Mulla Hyseni shaloi kalin dhe kalëroi me dinjitet e i qetë drejt fushimit të Princit Hamza Mirza, ku u prit me ceremoni nga Abdul Ali Kani, që me nje grup oficerësh, ishte caktuar nga princi të delnin e t'i uronin mirëseardhjen në tendën që ishte ngritur posaçërisht për ta përdorur ai. 445 Pikërisht atë natë, Kodusi thirri para tij Mirza Muhamet Baker Kaenin, që kishte ndërtuar Báb-ijehun, së bashku me një numër nga shokët e tij më të shquar dhe i urdhëroi të tregonin besnikëri të padiskutueshme ndaj Mulla Hysenit dhe t'i bindeshin pa mëdyshje çdo gjëje që ai dëshironte të bënin. "Të tërbuara janë stuhitë që shtrihen para nesh", u tha ai. "Ditët e ankthit dhe të trazimit të dhunshëm po afrohen me shpejtësi. Kapuni pas tij, sepse në bindjen ndaj komandës së tij shtrihet shpëtimi ynë." 446 Me këto fjalë Kodusi u dha lamtumirën shokëve të tij dhe, i shoqëruar nga Mirza Muhamet Ali Kazvini, u nis drejt Mashhadit. Pak ditë më vonë ai ndeshi Mirza Sulejman Nurin, që e informoi mbi rrethanat që shoqëruan çlirimin e Tahires nga izolimi në Kazvin, për udhëtimin e saj në drejtim të Horasanit dhe për largimin e mëvonshëm të Bahá'u'lláh-ut nga kryeqyteti. Mirza Sulejmani, ashtu si Mirza Muhamet Aliu qëndroi në shoqërinë e Kodusit deri në mbërritjen e tyre në Badasht. Ata arritën në atë katund në agim dhe gjetën atje të mbledhur një grumbullim të madh njerëzish që i njihnin si bashkëbesimtarët e tyre. Megjithatë, ata vendosën të rifillojnë udhëtimin e të shkonin direkt në Shah Rud. Ndërsa po i afroheshin atij fshati, Mirza Sulejmani, që po i ndiqte nga pas, ndeshi Muhamet Hana Sabin, që ishte duke shkuar në Badasht. Në përgjigje të pyetjes së tij për objektin e këtij grumbullimi, Mirza Sulejmani u informua se Bahá'u'lláh-u dhe Tahirja, pak ditë më parë, ishin nisur për në atë katund, se një numër i madh besimtarësh kishin arritur tashmë nga Isfahani, Kazvini dhe qytete të tjera të Persisë dhe po prisnin të takonin Bahá'u'lláh-un në udhëtimin e tij të menduar për Horasan. "Thuaji Mulla Ahmet Ibdalit, që tashmë është në Badasht", i tha Mirza Sulejmani, "që pikërisht atë mëngjes një dritë ka shkëlqyer mbi ty, vezullimin e së cilës nuk ke mundur ta njohësh."286 447 Sapo ishte informuar nga Muhamet Hana Sabi për mbërritjen në Shah Rud të Kodusit, Bahá'u'lláh-u vendosi ta takojë atë. I shoqëruar nga Mulla Muhamet Moallem Nuri, Ai u nis mbi kalë po atë mbrëmje për në atë fshat e ishte kthyer me Kodusin në Badasht mëngjesin tjetër, në të lindur të diellit. 448 Ishte fillimi i verës. Me të mbërritur, Bahá'u'lláh-u mori me qira tre kopshte, prej te cilëve njërin ia caktoi për përdorim vetëm Kodusit, një tjetër e ndau më dysh për Tahiren dhe shoqëruesen e saj dhe të tretin e rezervoi për Vete. Ata që ishin mbledhur në Badasht bëheshin tetëdhjetë vetë, të cilët të gjithë, që prej mbërritjes dhe deri ditën e shpërndarjes ishin të ftuar të Bahá'u'lláh-ut. Çdo ditë Ai revelonte një Tabelë, të cilën Mirza Sulejman Nuri KATUNDI BADASHT e këndonte në prani të besimtarëve të mbledhur. Secilit Ai i dha një emër të ri. Ai Vetë që tani e tutje u emërtua me emrin Bahá, Kodusit iu dha titulli Shkronja e Fundit e të Gjallit dhe Korratol Ejn ju dha si titull Tahires. Për secilin nga ata që ishin mbledhur në Badasht, Báb-i reveloi më pas nga një Tabelë speciale dhe secilit prej tyre Ai iu drejtua me emrin që i ishte akorduar së fundmi. Kur, në një kohë më të mëvonshme, një numër bashkëdishepujsh, nga më të sertët e më konservatorët, zgjodhën të akuzojnë Tahiren për kundërshtim pa takt të traditave të respektuara të së shkuarës, Báb-i, të cilit iu drejtuan këto ankesa, iu përgjigj me termat që vijojnë: "E ç'mund të them Unë për atë që Gjuha e Pushtetit dhe e Lavdisë e ka quajtur Tahire [e Dëlira]?" 449 Çdo ditë e asaj mbledhjeje të paharrueshme dëshmoi shfuqizimin e një ligji të ri dhe mohimin e një tradite të krijuar prej kohësh. Perdet që ruanin shenjtërinë e ligjeve të Islamit u çanë ashpër copa-copa dhe idhujt që kaq kohë kishin pretenduar admirimin e adhuruesve të verbër të tyre u shkatërruan me vrazhdësi. Megjithatë, asnjë nuk e dinte Burimin prej nga vinin këto risi të guximshme dhe mospërfillëse, askush nuk dyshonte për Dorën që pa lëkundje e në mënyrë të pagabueshme drejtonte kursin e tyre. Bile edhe identiteti i Tij që kishte dhuruar një emër të ri për secilin nga ata që ishin mbledhur në atë katund mbeti i panjohur për ata që i kishin pranuar emrat. Secili hamendësoi sipas shkallës së tij të të kuptuarit. Pak, në mos asnjeri, pandehën turbull që Bahá'u'lláh-u ishte Autori i këtyre ndryshimeve afatgjata që u prezantuan me kaq guxim. 450 Sheik Abu Torabi, një nga më të informuarit për natyrën e zhvillimeve në Badasht, njoftohet të ketë rrëfyer episodin e mëposhtëm: "Një ditë, sëmundja e mbylli Bahá'u'lláh-un në krevat. Kodusi sapo dëgjoi që Ai ishte zaif, nxitoi ta vizitonte. Kur u ftua në praninë e Tij, ai u ul në krahun e djathtë të Bahá'u'lláh-ut. Pjesa tjetër e shokëve u pranuan gradualisht para tij dhe u grupuan rrotull Tij. Ata sapo ishin mbledhur kur papritur hyri brenda Muhamet Hasan Kazvini, lajmëtari i Tahires, të cilit i ishte akorduar së fundi emri Fatal Kazvin. Ai i përcolli Kodusit një ftesë urgjente nga Tahirja, për ta vizituar në kopshtin e saj. 'Unë jam ndarë tërësisht prej saj', u përgjigj ai qartë dhe me vendosmëri. 'Unë refuzoj ta takoj.'287 Lajmëtari u tërhoq menjëherë e u rikthye së shpejti duke përsëritur të njëjtin mesazh e duke i bërë thirrje atij të dëgjonte kërkesën e saj urgjente. 'Ajo këmbëngul për vizitën tënde', ishin fjalët e tij. 'Nëse ti vazhdon me refuzim, ajo do të vijë vetë tek ty.' Duke e kuptuar qëndrimin e tij të palëkundur, lajmëtari nxori shpatën, e shtriu në këmbët e Kodusit dhe i tha: 'Unë refuzoj të shkoj pa ty. Ose zgjidh të më shoqërosh mua për në praninë e Tahires ose më pri kokën me këtë shpatë.' 'Unë tashmë e kam shpallur synimin tim për të mos e vizituar Tahiren', ia ktheu me zemërim Kodusi. 'Jam i gatshëm të pajtohem me alternativën që t'i ke zgjedhur të vësh para meje.' 451 "Muhamet Hasani, që ishte ulur tek këmbët e Kodusit, kishte shtrirë përpara qafën e tij në pritje të goditjes fatale, kur papritur u shfaq para syve të shokëve të mbledhur figura e Tahires, e zbukuruar dhe pa perçe. Shtangia mbërtheu menjëherë gjithë grumbullimin.288 Të gjithë mbetën të ngrirë para kësaj pamjeje befasuese dhe krejt të papritur. Të shihje fytyrën e saj pa perçe ishte për ta e pakonceptueshme. Edhe një shikim në hijen e saj ishte diçka që ata e mendonin të papërshtatshme, përderisa ata e vlerësonin atë pikërisht si mishërim të Fatimesë289, emblema më fisnike e dëlirësisë në sytë e tyre. 452 "E qetë, heshtur dhe tepër dinjitoze, Tahirja eci përpara dhe duke shkuar në drejtim të Kodusit, qëndroi në krahun e djathtë të tij. Kthjelltësia e saj paqësore ishte në kontrast të thellë me çehret e frikësuara të atyre që shikonin fytyrën e saj. Frika, zemërimi e marramendja trazonte thellë shpirtrat e tyre. Ai zbulim i papritur dukej se kishte shastisur ndjesitë e tyre. Abdul Halek Isfahani ishte tronditur kaq thellë sa këputi gurmazin me duart e tij. I mbuluar me gjak dhe duke sokëllitur nga ngacmimi, ai u zhduk nga sytë e Tahires. Një pakicë ndoqën shembullin e tij, braktisën shokët e tyre dhe Besimin. Disa mbetën para saj pa gojë, të përpirë nga habia. Ndërsa Kodusit, që kishte mbetur i ulur në vendin e vet, duke mbajtur në duart e tij shpatën e zhveshur, i dukej në fytyrë ndjenja e zemërimit të papërshkrueshëm. Dukej sikur po priste momentin për të dhënë goditjen fatale kundër Tahires. 453 "Megjithatë, qëndrimi i tij kërcënues nuk mundi ta luajë atë vendit. Pamja e saj tregonte të njëjtin dinjitet e siguri që e kishte shprehur që kur doli në fillim para besimtarëve të mbledhur. Një ndjenjë hareje dhe triumfi kishte ndriçuar tashmë fytyrën e saj. Ajo u ngrit nga vendi e pa u përmbajtur nga gurguleja që kishte ngritur në zemrat e shokëve të saj, filloi t'u fliste atyre që kishin mbetur nga ajo asamble. Pa u menduar aspak dhe me një gjuhë që ngjaonte në mënyrë të habitëshme me atë të Kuranit, ajo bëri thirrjen e saj me një elokuencë të pashoqe dhe ngrohtësi të thellë. Ajo e përfundoi fjalimin me këto fjalë të Kuranit: 'Me të vërtetë, midis kopshteve dhe lumenjve do të banojë besimtari në vendin e së vërtetës, në prani të Mbretit të fuqishëm.' Pasi tha këto fjalë, ajo hodhi një shikim vjedhurazi drejt Bahá'u'lláh-ut e Kodusit në mënyrë të atillë sa ata që po e shihnin nuk mund të tregonin e cilit prej atyre të dyve po i referohej ajo. Menjëherë pas kësaj ajo deklaroi: 'Unë jam Fjala që Kaimi ka për të thënë, Fjala që do t'i bëjë të fluturojnë krerët dhe fisnikët e tokës!'290 454 "Pastaj ktheu kokën nga Kodusi dhe e qortoi që kishte dështuar t'i kryente në Horasan këto gjëra, që ajo i mendonte thelbësore për mirëqenin e Besimit. 'Unë jam i lirë të pasoj shtytjet që më jep vetëdija ime', ia ktheu Kodusi. 'Unë nuk varem nga vullneti dhe pëlqimi i bashkënxënësve të mi'. Duke hequr sytë prej tij, Tahirja i ftoi të pranishmit të festonin siç duhet këtë ngjarje të madhe. 'Kjo ditë është ditë gëzimi e festimi universal', shtoi ajo, 'dita në të cilën vargonjtë e së kaluarës janë këputur më dysh. Le të ngrihen ata që marrin pjesë në këtë arritje madhështore e të përqafojnë njeri tjetrin.'" HOUDAHU PERS 455 Ajo ditë e paharrueshme dhe ato që e pasuan menjëherë atë, dëshmuan ndryshimet më revolucionare në jetën dhe zakonet e pasueve të mbledhur të Báb-it. Mënyra e tyre e adhurimit pësoi një transformim befasues e themelor. Lutjet dhe ceremonitë me të cilat adhuruesit e përkushtuar ishin disiplinuar u flakën në mënyrë të pakthyeshme. Megjithatë, një pështjellim i madh mbizotëronte ndër ta që me kaq zell ishin ngritur të mbronin këto reforma. Një pakicë e dënoi një ndryshim kaq rrënjësor sikur të ishte thelbi i herezisë dhe kundërshtuan të anulonin gjëra që ata i vlerësonin si parime të padhunueshme të Islamit. Disa e vlerësuan Tahiren si të vetmin gjykatës për çështje të tilla dhe si i vetmi person i kualifikuar që të pretendonte për bindje pa mëdyshje nga besnikët. Të tjerë, që dënuan sjelljen e saj, mbaheshin tek Kodusi, të cilin ata e konsideronin si përfaqësuesin e vetëm të Báb-it, i vetmi që kishte të drejtën për t'u shprehur mbi këto çështje kaq me peshë. Kishte dhe të tjerë që duke njohur autoritetin e të dyve, Tahires dhe Kodusit, e shihnin të gjithë këtë ngjarje si një provë të dërguar nga Perëndia me qëllim për të ndarë të vërtetën nga gënjeshtra dhe për të dalluar besnikët nga jo besnikët. 456 Tahirja nga ana e saj guxoi në disa raste të mohonte autoritetin e Kodusit. "Unë", njoftohet të ketë shpallur ajo, "e mendoj atë një nxënës që Báb-i ma ka dërguar mua ta udhëzoj dhe ta mësoj. Unë nuk e shoh atë nën dritë tjetër." Kodusi, nga ana tjetër, nuk mungoi të dënonte Tahiren si "autor i herezisë" dhe i damkosi ata që mbronin pikëpamjet e saj si "viktima të gabimit". Kjo gjendje tensioni vazhdoi për pak ditë, derisa ndërhyri Bahá'u'lláh-u dhe, me mënyrën e Vet mjeshtërore, krijoi një pajtim të plotë midis tyre. Ai shëroi plagët që kishte shkaktuar ai dikutim i mprehtë dhe i drejtoi përpjekjet e të dyve në rrugën e shërbimit dobiprurës.291 457 Objektivi i asaj mbledhjeje të paharrueshme ishte arritur.292 Thirrja e trumpetës për Rendin e ri kishte tingëlluar. Besëlidhjet e vjetëruara që kishin prangosur ndërgjegjet e njerëzve ishin sfiduar me guxim dhe ishin fshirë pa frikë. Udha ishte e pastrur për shpalljen e ligjeve dhe parimeve që ishin caktuar të shënonin Dispensacionin e ri. Mbetja e shokëve që ishin mbledhur në Badasht, në përputhje me rrethanat, vendosën të nisen për Mazendaran. Kodusi dhe Tahirja ishin ulur në të njëjtin haudah293, që ishte përgatitur nga Bahá'u'lláh-u për udhëtimin e tyre. Gjatë rrugës, Tahirja kompozonte çdo ditë një ode, të cilën ajo ia u mësonte për ta kënduar atyre që e shoqëronin, ndërsa ndiqnin haudahun e saj. Mali e lugina jehonin nga thirrjet me të cilat ai grup entuziast, ndërsa udhëtonte për Mazendaran, brohoriste shuarjen e së vjetrës dhe lindjen e një Dite të re. 458 Qëndrimi i Bahá'u'lláh-ut në Badasht zgjati njëzet e dy ditë. Gjatë udhëtimit për në Mazendaran, një pakicë nga pasuesit e Báb-it kërkonin të shpërdoronin lirinë që kishte akorduar mbi ta hedhja poshtë e ligjeve dhe sanksioneve të një Besimi të madh. Ata e shihnin veprimin e pashoq të Tahires për heqjen e perçes si një sinjal për të kaluar kufijtë e përmbajtjes dhe për të kënaqur dëshirat e tyre egoiste. Teprimi, me të cilin u kënaq një pakicë, shkaktoi zëmëratën e Perëndisë dhe solli shpërndarjen e tyre të menjëhershme. Në fshatin Nijala ata kaluan një provë të hidhur dhe pësuan lëndime nga duart e armiqve të tyre. Kjo shpërndarje e shuajti prapësinë, që kishin kërkuar të ndiznin një pakicë të papërgjegjshëmsh ndër përkrahësit e Besimit dhe ruajti të pazvetënuar nderin dhe dinjitetin e tyre. 459 Unë kam dëgjuar Vetë Bahá'u'lláh-un të përshkruante atë episod: "Ne ishim mbledhur në fshatin Nijala e po çlodheshim në këmbë të malit, kur në agim, u zgjuam papritur nga gurët që po vërtisnin nga maja e malit kundër nesh, njerëzit e rrethinës. Egërsia e sulmit të tyre i shtyu shokët tanë të iknin në terror e tmerr. Unë mbështolla Kodusin me roben time dhe e dërgova në një vend të sigurtë, ku Unë synoja ta takoja. Kur arrita atje pashë se ai kishte shkuar. Asnjë nga shokët tanë nuk qëndroi në Nijala përveç Tahires e një djali të ri nga Shirazi, Mirza Abdullahu. Dhuna me të cilën ne ishim sulmuar kishte sjellë rrënim në kampin tonë. Unë nuk gjeta njeri nën kujdestarinë e të cilit të mund të dorëzoja Tahiren, përveç atij djali, që shfaqi në atë rast një guxim e vendosmëri që ishin me të vërtetë të habitshme. Me shpatë në dorë, i patrembur nga sulmet e egra të banorëve të fshatit, që ishin derdhur të grabisnin gjënë tonë, ai u vërsul përpara për të ndalur dorën e plaçkitësve. Megjithëse u plagos në disa pjesë të trupit, ai rrezikoi jetën e tij për të mbrojtur gjënë tonë. E urdhërova ta ndalte veprimin. Kur gurguleja ishte shuar, iu afrova një numri banorësh të fshatit dhe munda t'i bind për mizorinë dhe turpin e sjelljes së tyre. Më pas Unë munda të kthej një pjesë të pasurisë së grabitur." 460 Bahá'u'lláh-u, i shoqëruar nga Tahirja dhe shoqëruesja e saj, shkuan në Nur. Ai caktoi Sheik Abu Torabin të kujdesej për të dhe të garantonte mbrojtjen e sigurinë e saj. Ndërkohë intrigantët po përpiqeshin të ndiznin zemërimin e Shah Muhametit kundër Bahá'u'lláh-ut dhe, duke e paraqitur Atë si shtytësin kryesor të turbullirave në Shah Rud e Mazendaran, patën përfundimisht sukses në bindjen e sovranit për ta arrestuar Atë. "Unë deri tani", njoftohet të ketë thënë Shahu me zemërim, "kam refuzuar të shoh çdo gjë që është thënë kundër tij. Përmbajtja ime ka qenë shtyrë nga njohja e shërbimeve që i ati ka bërë për vendin tim. Megjithatë, këtë herë, unë jam i vendosur ta vras atë." 461 Prandaj ai urdhëroi një nga oficerët e tij në Teheran të udhëzonte të birin, që po banonte në Mazendaran, për ta arrestuar Bahá'u'lláh-un dhe ta sillte në kryeqytet. I biri i këtij oficeri mori njoftimin pikërisht në ditën paraprirëse të pritjes që ai kishte përgatitur t'i ofronte Bahá'u'lláh-ut, ndaj të cilit ishte dhënë me përkushtim. Ai ishte tepër i tronditur dhe nuk e hapi lajmin tek askush. Megjithatë, Bahá'u'lláh-u e kuptoi brengën e tij dhe e këshilloi të kishte besim te Perëndia. Ditën tjetër, ndërsa Ai po shoqërohej nga miku për në shtëpi të tij, ata ndeshën një kalorës që po vinte nga rruga e Teheranit. "Shah Muhameti ka vdekur!", bërtiti miku me një dialekt mazendaranian, ndërsa nxitoi të bashkohej me Të pas një bisede të shkurtër me lajmëtarin. Ai nxori dekretin perandorak dhe ja tregoi Atij. Dokumenti kishte humbur veprimin e vet. Ajo natë u kalua në shoqërinë e mikut në një atmosferë kanaqësie dhe qetësie të patrazuar. 462 Kodusi ndërkohë kishte rënë në duart e kundërshtarëve të tij dhe ishte burgosur në Sari në shtëpinë e Mirza Muhamet Takiut, moxhtahedi udhëheqës i atij qyteti. Pjesa tjetër e shokëve të tij, pas shpërndarjes në Nijala, ishin shpërndarë në drejtime të ndryshmë, secili duke çuar te bashkëbesimtarët lajmin e ngjarjes monumentale të Badashtit. KËSHTJELLA E ÇEHRIKUT KAPITULL XVII BURGOSJA E Báb-IT NË KËSHTJELLËN E ÇEHRIKUT E pisodi i Nijalasë ndodhi në mes të muajit Shaban, të vitit 1264 Hixhri.294 Nga fundi të atij muaji, Báb-i u soll në Tabriz, ku Ai vuajti në duart e shtypësve një lëndim të ashpër e poshtërues. Ajo fyerje e paramenduar kundër dinjitetit të Tij pothuajse u sinkronizua me sulmin që banorët e Nijalasë drejtuan kundërBahá'u'lláh-ut dhe shokëve të Tij. Njeri u sulmua me gurë nga një turmë injorante dhe agresive; tjetri u leqendis prej kamxhikut të një armiku mizor e të pabesë. 464 Unë do të rrëfej tani rrethanat që çuan në këtë poshtërim të neveritshëm, që persekutorët e Báb-it zgjodhën për t'i shkaktuar Atij. Ai, në zbatim të urdhërave të lëshuar nga Haxhi Mirza Agasi, ishte transferuar në kështjellën e Çehrikut295 dhe u dorëzua nën ruajtjen e Jahja Kan Kurdit, motra e të cilit ishte gruaja e Shah Muhametit, nëna e Najobos Salltaneh. Udhëzime të prera e të qarta ishin dhënë për Jahja Kanin nga Veziri i Madh, që e ndalonin atë të lejonte ndonjeri për të hyrë në prani të të Burgosurit. Ai ishte paralajmëruar veçanërisht të mos ndiqte shembullin e Ali Kan i Mah-Kuit, që gradualisht i kishte zhvlerësuar urdhërat që kishte marrë.296 465 Pavarësisht nga karakteri i zjarrtë i atij urdhëri dhe përballë kundërshtimit të paepur të të plotfuqishmit Haxhi Mirza Agasi, Jahja Kani e pa veten të pafuqishëm të pajtohej me ato udhëzime. Ai, gjithashtu, ndjeu shpejt magjepsjen nga i Burgosuri e sapo ra në kontakt me shpirtin e Tij, ai, gjithashtu, harroi detyrën që pritej të kryente. Që në fillim, dashuria e Báb-it i depërtoi në zemër dhe i bëri thirrje gjithë qenies së tij. Kurdët që jetonin në Çehrik, fanatizmi dhe urrejtja e të cilëve për shiitët e kalonte neverinë që shfaqnin banorët e Mah-Kuit për këtë sekt, iu nënshtruan po ashtu ndikimit transformues të Báb-it. Kaq zjarr kishte ndezur dashuria e Tij në zemrat e tyre sa çdo mëngjes, para se të fillonin punën e përditshme, ata drejtonin hapat nga burgu i Tij dhe duke parë nga larg kështjellën që mbante qenien e Tij të shtrenjtë, i luteshin emrit dhe lusnin bekimet e Tij. Ata do të gjunjëzoheshin në tokë e do të kërkonin të ripërtëritnin shpirtrat e tyre me kujtimin e Tij. Ata do t'i rrëfenin njëri tjetrit çuditë e fuqisë dhe të lavdisë së Tij dhe do të kujtonin kaq ëndërra që sillnin dëshmi për forcën krijuese të ndikimit të Tij. Jahja Kani nuk mund t'i refuzonte askujt hyrjen në kështjellë.297 Meqë vetë Çehriku nuk mund të strehonte numrin në rritje të vizitorëve që dyndeshin në portat e tij, ata mundën të sigurojnë strehimin e nevojshëm në Iski Shahri, Çehriku i vjetër, që ndodhej një orë larg nga kështjella. Çdo lloj furnizimi që duhej për Báb-in, blihej në qytetin e vjetër dhe transportohej drejt burgut. 466 Një ditë Báb-i porositi të blihej për të ca mjaltë. Çmimi me të cilin u ble Atij iu duk i tepruar. E ktheu atë dhe tha: "Mjalti i një cilësie të lartë pa dyshim mund të blihej me një çmim më të ulët. Unë që iu jap këtë shembull kam qenë tregtar në profesion. Është detyra juaj që në të gjitha veprimet të pasoni udhën Time. As ti nuk duhet ta mashtrosh fqinjin, as fqinji nuk duhet të të mashtrojë ty. E tillë është rruga e Mjeshtrit tuaj." Më mendjemprehtët e më të zotët e njerëzve nuk mund ta gënjenin Atë, as Ai nga ana e Vet nuk zgjidhte të vepronte pa bujari ndaj krijesave më të varfëra dhe më të pashpresa. Ai këmbënguli që shoqëruesi që kishte bërë atë blerje duhet ta kthente dhe të sillte përsëri për Të mjaltë me cilësi më të lartë dhe me çmim më të lirë. 467 Gjatë robërimit të Báb-it në kështjellën e Çehrikut, ngjarje me karakter befasues shkaktuan trazime serioze për qeverinë. Shpejt u bë e dukshme se një numër i më të shquarve ndër sejedët, ulematë dhe zyrtarët qeveritarë të Kojit kishin përkrahur Kauzën e të Burgosurit dhe e kishin njehsuar veten me Besimin e Tij. Midis tyre shquheshin Mirza Muhamet Aliu dhe vëllai i tij Bujuk Aga, të dy sejedë me merita të shquara, që ishin ngritur me seriozitet të madh për të shpallur Besimin e tyre ndaj të gjitha kategorive të njerëzve mes bashkatdhetarëve të tyre. Si rezultat i këtyre veprimtarive, një rrëke e vazhdueshme kërkuesish dhe besimtarësh të provuar rridhte para e prapa, midis Kojit dhe Çehrikut. 468 Ndodhi atë kohë që një zyrtar i shquar, një njeri tepër i kënduar, Mirza Asadollahu, që më vonë u mbiquajt Dajan nga Báb-i, dënimet e vrullshme të të cilit për Mesazhin e Tij i kishin hutuar ata që ishin përpjekur ta konvertonin atë, pa një ëndërr. Kur u zgjua, vendosi të mos ia tregojë atë njeriu dhe, duke e mbështetur zgjidhjen e tij në dy vargje të Kuranit, i drejtoi Báb-it kërkesën e mëposhtme: "Unë kam menduar tri gjëra të caktuara në kokën time. Kërkoj të më zbulosh natyrën e tyre." Mirza Muhamet Aliut iu kërkua ta parashtronte këtë kërkesë të shkruar tek Báb-i. Pak ditë më vonë, ai mori një përgjigje të shkruar me dorën e Báb-it, në të cilën Ai paraqiste në tërësinë e tyre rrethanat e asaj ëndërre dhe zbulonte tekstet e sakta të atyre vargjeve. Saktësia e asaj përgjigjeje shkaktoi një konvertm të papritur. Megjithëse i pamësuar të ecte më këmbë, Mirza Asadollahu nxitoi më këmbë përgjatë asaj rruge të thiktë e me gurë, që të çonte nga Koji në kështjellë. Miqtë e tij provuan ta bindnin për të vazhduar me kalë për në Çehrik, por ai e refuzoi ofertën e tyre. Takimi me Báb-in e përforcoi atë në besimin e tij dhe nxiti atë hov të zjarrtë që ai vazhdoi ta shfaqte deri në fund të jetës së tij. 469 Po atë vit Báb-i kishte shprehur dëshirën që secili nga dyzet nga shokët e Tij duhet të ndërmerrte hartimin e një traktati dhe të kërkonin, me ndihmën e vargjeve e gojëdhënave, të vendosnin vlefshmërinë e Misionit të Tij. Dëshirat e Tij u plotësuan menjëherë dhe përfundimi i punëve të tyre u paraqit në kohë para Tij. Traktati i Mirza Asadollahut fitoi admirimin e dukshëm të Báb-it dhe u radhit shumë lart në vlerësimet e Tij. Ai i dha atij emrin Dajan dhe reveloi në nderim të tij Louh Horufat298, në të cilën Ai bëri deklaratën e mëposhtme: "Sikur Pika e Bajanit299 të mos kishte tjetër dëshmi me të cilën të vendoste të vërtetën e Tij, kjo është e mjaftueshme - se Ai ka reveluar një Tabelë si kjo, një Tabelë që asnjë madhësi diturie nuk mund ta prodhojë." 470 Njerëzit e Bajanit, që e keqkuptuan tërësisht qëllimin që bartte ajo Tabelë, menduan se ishte një paraqitje e thjeshtë e shkencës së Xhafrit.300 Kur, në një kohë të mëvonshme, në vitet e para të burgimit të Bahá'u'lláh-ut në burgun e Ákas, Xhenab Moballehi, nga Shirazi, i bëri kërkesën që Ai të zgjidhte misteret e asaj Tabele, atje u revelua nga pena e Tij një shpjegim, të cilin ata që i kishin keqkuptuar fjalët e Báb-it, do të bënin mirë ta peshonin. Bahá'u'lláh-u solli nga deklaratat e Báb-it dëshmi të pakundërshtueshme që provonin se shfaqja e Man Jozherohollahut301 duhet të ndodhte jo më shpejt se nëntëmbëdhjetë vjet pas Deklaratës së Báb-it. Misteri i Mostagathit302 kishte ngatërruar për një kohë të gjatë edhe mendjet më kërkuese ndër njerëzit e Bajanit dhe kishte provuar një pengesë të pakapërcyeshme ndaj njohjes së tyre për të Premtuarin. Vetë Báb-i në atë Tabelë e kishte zgjidhur atë mister, megjithatë, asnjë nuk ishte në gjendje ta kuptonte shpjegimin që Ai i kishte dhënë. I ishte lënë Bahá'u'lláh-ut ta zbulonte atë për sytë e njerëzve. 471 Zelli i palodhur që shfaqte Mirza Asadollahu e shtyu Bábanë e tij, që ishte një mik i ngushtë i Haxhi Mirza Agasit, t'i raportojë rrethanat që çuan në konvertimin e të birit dhe për ta informuar për moskokëçarjen e tij në kryerjen e detyrave që i kishte ngarkuar Shteti. Ai i shkroi rreth etjes, me të cilën një shërbëtor kaq i zoti i qeverisë, ishte ngritur për t'i shërbyer Mjeshtrit të tij të ri dhe suksesin që kishin arritur përpjekjet e tij. 472 Një arsye tjetër për frikë nga ana e autoriteteve qeveritare u shkaktua nga mbërritja në Çehrik e një dervishi që kishte ardhur nga India dhe që, sapo takoi Báb-in, njohu të vërtetën e Misionit të Tij. Gjatë qëndrimit në Iski Shahr, të gjithë ata që e takuan dervishin, të cilin Báb-i e kishte quajtur Kahrollah, ndjenë ngrohtësinë e entuziazmit të tij dhe kishin patur mbresa të thella nga vendosmëria e bindjes së tij. Një numër në rritje njerëzish u dashuruan me hijeshinë e personalitetit të tij dhe vullnetarisht njohën forcën imponuese të Besimit të tij. Kaq ndikim ushtroi ai mbi ta sa një pakicë besimtarësh prireshin ta vlerësonin atë si një eksponent të Revelacionit Hyjnor, megjithëse ai i mohoi tërësisht pretendime të tilla. Shpesh ai dëgjohej të rrëfente si më poshtë: "Ditët kur unë zija pozitën e shkëlqyer të navabit në Indi, mu shfaq në vegim Báb-i. Ai më nguli sytë dhe fitoi plotësisht zemrën time. U ngrita dhe kisha filluar ta ndjek, kur Ai më pa qëllimisht e më tha: 'Zhvish veten nga petku tënd i mrekullueshëm, largohu nga toka tënde amtare dhe nxito më këmbë të më takosh Mua në Azerbajxhan. Në Çehrik ti do të arrish dëshirën tënde të zemrës.' Unë ndoqa drejtimet e Tij dhe kam arritur tani qëllimin tim." 473 Lajmi i gurgulesë që ky dervish modest mundi të shkaktonte ndër udhëheqësit kurdë në Çehrik, mbërriti në Tabriz dhe prej andej iu njoftua Teheranit. Sapo lajmi kishte mbërritur kryeqytetin u lëshua urdhëri për transferimin e menjëhershëm të Báb-it në Tabriz me shpresën e zbutjes së eksitimit që kishte shkaktuar banimi i Tij i përhershëm në atë vendbanim. Para se lajmi i këtij urdhëri të ri të arrinte Çehrikun, Báb-i kishte ngarkuar Azimin të informonte Kahrollahun për dëshirën e Tij që ai të kthehej në Indi dhe atje t'ja kushtonte jetën e tij shërbimit të Kauzës së Tij. "I vetëm dhe më këmbë", e komandoi Ai atë, "ai duhet të kthehet nga ka ardhur. Me të njëjtin hov dhe shkëputje me të cilën kreu pelegrinazhin drejt këtij vendi, ai duhet të shkojë në tokën e tij amtare e të punojë papushuar për përparimin e interesave të Kauzës." Ai gjithashtu e urdhëroi të udhëzonte Mirza Abdul Vahab Torshizin, që jetonte në Koj, të shkonte menjëherë në Orumijeh, ku Ai së shpejti do të bashkohej me të. Vetë Azimi u udhëzua të nisej për Tabriz dhe të informonte atje Sejed Ibrahim Halilin për afrimin e mbërritjes së Tij në atë qytet. "Thuaji atij", shtoi Báb-i, "që zjarri i Nimrodit do të ndizet shpejt në Tabriz, por pavarësisht nga madhësia e flakës së tij, miqve tanë nuk do t'u ndodhin dëmtime." 474 Kahrollahu, sapo mori mesazhin nga Mjeshtri, u ngrit për të plotësuar dëshirat e Tij. Kujtdo që dëshironte ta shoqëronte, ai do t'i thoshte: "Ju nuk mund të duroni sprovat e këtij udhëtimi. Hiqni dorë nga mendimin për të ardhur me mua. Ju me siguri do të shkatërroheshit gjatë rrugës, përderisa Báb-i më ka komanduar të kthehem vetëm në tokën time amtare." Forca imponuese e përgjigjes së tij i qetësoi ata që iu lutën t'i lejonte të udhëtonin me të. Ai refuzoi të pranonte para apo rroba prej ndonjerit. I vetëm, i veshur me petkun më të varfër, me shkop në dorë, eci tërë rrugën për në vendin e vet. Asnjeri nuk e di çfarë ngjau përfundimisht me të. 475 Muhamed Ali Zonuzi, i mbiquajtur Anis, ishte ndër ata që dëgjuan për mesazhin e Báb-it në Tabriz e po digjej nga dëshira të nxitonte në Çehrik për të arritur praninë e Tij. Ato fjalë kishin ndezur tek ai një dëshirë të papërmbajtshme për të sakrifikuar veten në shtegun e Tij. Sejed Ali Zonuzi, njerku i tij, një funksionar i Tabrizit e kundërshtoi fuqishëm largimin e tij nga qyteti dhe më në fund u shty ta mbyllte në shtëpinë e tij dhe ta ruante me rreptësi. Biri i tij lëngoi në izolim deri sa i Shumëdashuri i tij arriti në Tabriz dhe ishte dërguar përsëri në burgun e Tij në Çehrik. 476 Unë këm dëgjuar Sheik Hasan Zonuzin të tregojë si vijon: "Pothuajse në të njëjtën kohë kur Báb-i largoi Azimin nga prania e Tij, unë u udhëzova prej Tij të mbledh të gjitha Tabelat e disponueshme të reveluara nga Báb-i gjatë burgimit në kështjellat e Mah-Kuit e Çehrikut dhe t'ja dorëzoja Sejed Ibrahim Halilit, që në atë kohë jetonte në Tabriz, për t'i fshehur e ruajtur me kujdesin më të madh. 477 "Gjatë qëndrimit tim në atë qytet, ai shpesh vizitonte Sejed Ali Zonuzin, që lidhej me mua dhe shpesh e dëgjoja atë të vajtonte fatin e trishtuar të të birit. 'Ai duket se ka humbur arsyen', ankohej ai hidhur. 'Me sjelljen e tij më kë turpëruar e çnderuar. Provo të qetësosh trazimin e zemrës së tij e nxite atë të fshehë bindjet e tij.' Çdo ditë që e vizitoja, unë i shikoja lotët që i ridhnin vazhdimisht nga sytë. Ndërsa Báb-i ishte larguar për Tabriz, një ditë kur shkova ta shihja atë, u befasova kur pashë gëzimin dhe kënaqësinë që ndriçonte çehren e tij. Fytyra e tij simpatike ishte tërë gaz ndërsa filloi të ecte për të më pritur mua. 'Sytë e Të Shtrenjtit tim', tha ai pasi më përqafoi, 'kanë parë këtë fytyrë dhe këta sy kanë parë fytyrën e Tij'. 'Më lër', shtoi ai, 'të të them sekretin e gëzimit tim. Ndërsa Báb-i u mor përsëri për në Çehrik, një ditë, ndërsa unë shtrihesha në qelinë time, ktheva zemrën ndaj Tij dhe iu përgjërova me këto fjalë: "Ti e shikon, O Shumë i Shtrenjti im, robërinë dhe gjendjen time të pashpresë, e di se sa me etje digjem për të parë fytyrën Tënde. Shpërndaje me dritën e pamjes Tënde errësirën që shtyp zemrën time." Ç'lotë dhimbjeje agonie kam derdhur atë orë! Isha kaq i mbytur nga emocioni sa më dukej sikur kisha humbur vetëdijen. Befas dëgjova zërin e Báb-it dhe, hej! Ai po më thërriste mua. Ai më urdhëroi të ngrihem. Pashë madhështinë e pamjes së Tij ndërsa u shfaq para meje. Ai buzëqeshi ndërsa më shikonte në sy. U derdha përpara dhe iu hodha në këmbë. "Gëzohu", tha Ai, "po afrohet ora, kur pikërisht në këtë qytet, do të qëndroj pezull para syve të mizërisë dhe do të bie viktimë e zjarrit të armikut. Unë nuk do të zgjedh njeri tjetër veç teje për të ndarë me Mua kupën e martirizimit. Ji i sigurt se ky premtim që po të të jap do të përmbushet." U kënaqa së tepërmi nga bukuria e atij vegimi. Kur e rimora veten, pashë se isha zhytur në një oqean gëzimi, një gëzim shkëlqimin e të cilit nuk mund ta errësojnë kurrë të gjitha brengat e botës. Ai zë vazhdon të tringëllijë në veshët e mi. Ai vegim nuk më ndahet as ditën dhe as natën. Kujtimi i asaj buzëqeshjeje të parrëfyeshme ka davaritur vetminë e burgosjes sime. Jam krejt i bindur se ora, kur premtimi i Tij ka për t'u përmbushur, nuk mund të vonohet gjatë.' I bëra thirrje të ishte i durueshëm dhe t'i fshihte emocionet. Ai më premtoi të mos e hapte atë sekret dhe mori përsipër për të treguar vetëpërmbajtje maksimale para Sejed Aliut. Nxitova të garantoj të atin për vendosmërinë e tij dhe pata sukses në sigurimin e lirimit të tij nga burgu. Ai i ri vazhdoi të lidhej me prindërit e të afërmit, në një gjendje qetësie e gëzimi të plotë, deri ditën e martirizimit. Kaq i sjellshëm ishte ai ndaj miqve dhe të afërmëve sa, në ditën që dha jetën për të Shtrenjtin e tij, të gjithë njerëzit e Tabrizit e qanë dhe e vajtuan." KAPITULLI XVIII PROVIMI I Báb-IT NË TABRIZ N ë pritje të orës së dhimbjes që po afrohej, Báb-i kishte shpërndarë dishepujt e Tij që ishin mbledhur në Çehrik dhe priti me qetësi të plotë urdhërin sipas të cilit Ai kishte për t'u paraqitur në Tabriz. Ata, nën ruajtjen e të cilëve Ai ishte dorëzuar, e menduan të pakëshillueshme një rrugë përmes qytetit të Kojit, i cili shtrihej në rrugën e tyre për në kryeqytetin e Azerbajxhanit e vendosën të shkojnë nga rruga e Orumijehut, duke shmangur në këtë mënyrë demostrimet që popullsia e zemëruar e Kojit kishte të ngjarë të bënte si protestë kundër tiranisë së qeverisë. Kur arriti në Orumijeh, Báb-i u prit me ceremoni nga Maliq Kazem Mirzai, që i akordoi Atij një mikpritje shumë të ngrohtë. Në praninë e Tij, princi veproi me nderim të jashtëzakonshëm dhe nuk lejoi as shfaqjen më të vogël të mungesës së respektit prej atyre që u lejuan ta takojnë Atë. 479 Një të Premte, kur Báb-i po shkonte në banjën publike, princi, që ishte kurioz të provonte guximin dhe fuqinë e Mikut të vet, urdhëroi kujdestarin e kuajve t'i ofronte Atij për ta kalëruar një nga kuajt e tij më të egër. I trembur se mos Báb-i pësonte ndonjë dëm, shoqëruesi iu afrua fshehurazi dhe provoi ta bindte Atë për të refuzuar që t'i hipte një kali që deri atëhere kishte përmbysur kalorësit më trima e më të zot. "Mos u tremb", ishte përgjigja e Tij. "Bëj siç je urdhëruar dhe Na beso në kujdesin e Të Plotfuqishmit." Banorët e Orumijehut që ishin iformuar për synimin e princit, kishin mbushur sheshin publik, të etur për të parë se ç'mund t'i ndodhte Báb-it. Sapo i sollën kalin, Ai iu afrua qetësisht, duke e mbajtur nga freri që i kishte ofruar kujdestari, e përkëdheli ëmbël kalin dhe vuri këmbën në yzengji. Kali qëndronte i qetë e palëvizur pranë Tij sikur të ishte i vetëdijshëm për fuqinë që po e zotëronte. Mizëria e njerëzve që po e shikonin këtë spektakël të pazakontë, u mrekulluan nga sjellja e kafshës. Për mendjet e tyre të thjeshta ky episod i jashtëzakonshëm dukej pak sa një mrekulli. Ata, të përfshirë nga entuziazmi, nxituan të puthin yzengjitë e Báb-it, por u penguan nga shoqëruesit e princit, që trembeshin se mos një vërshim kaq i madh i njerëzve mund ta dëmtonte Atë. Vetë princi, që e kishte shoqëruar Mikun më këmbë deri në afërsi të banjës, u urdhërua prej Tij, para se të arrinin hyrjen e saj, të kthehej në rezidencë. Gjatë gjithë rrugës, njerëzit e princit, që ecnin më këmbë, u përpoqën të ndalonin njerëzit që, nga çdo anë, po shtyheshin përpara për të kapur një vështrim të Báb-it. Me të mbërritur, Ai largoi të gjithë ata që e shoqëronin, me përjashtim të shoqëruesit personal të princit dhe Sejed Hasanit, që e pritën në paradhomë dhe e ndihmuan për t'u zhveshur. Pas kthimit nga banja, Ai i hipi përsëri të njëjtit kalë dhe u brohorit nga e njëjta mizëri njerëzish. Princi erdhi më këmbë ta takonte dhe e shoqëroi përsëri për në rezidencë. 480 Sapo Báb-i kishte ikur nga banja, u derdhën atje njerëzit e Orumijehut për të marrë edhe pikën e fundit të ujit, që kishte përdorur Ai për pastrim. Gëzim i madh mbizotëronte atë ditë. Báb-it, që kishte parë këto fakte të një entuziazmi të papërmbajtur, i erdhi ndër mend tradita e mirënjohur, që përgjithësisht i mvishej Imam Aliut, Komandantit të Besnikëve, që i referohej në mënyre të veçantë Azerbajxhanit. Liqeni i Orumijehut, që e njëjta traditë e vlerëson në pasazhet përmbyllëse, do të zjejë, do të dalë nga brigjet e tij dhe do të përmbytë qytetin. Kur Ai më pas u informua se si pjesa më e madhe e njerëzve ishin ngritur spontanisht të shpallnin lidhjen e tyre ta pandashme me Kauzën e Tij, Ai tha me qetësi: "Mos vallë njerëzit mendojnë se kur ata thonë 'Ne besojmë', ata duhet të lihen vetëm dhe të mos vihen në provë?"303 Ky koment ishte plotësisht i justifikuar nga qëndrimi që të njëjtët njerëz mbajtën ndaj Tij, kur tek ta mbërriti lajmi i trajtimit të tmerrshëm që iu bë në Tabriz. Vetëm një grusht prej atyre, që me kaq mburrje kishin pohuar besimin ndaj Tij, ruajtën, në orën e sprovës, besnikërinë ndaj Kauzës së Tij. Më i shquari ndër ta ishte Mulla Imam Vardi, vendosmërinë e besimit të të cilit nuk mund ta kalonte asnjeri, përveç Mulla Xhelil Orumit, një vendës nga Orumijehu dhe një nga Shkronjat e Të Gjallit. Fatkeqësia shërbeu vetëm për të shtuar zjarrin e përkushtimit dhe për të përforcuar besimin e tij në drejtësinë e Kauzës që kishte përqafuar. Më pas ai arriti praninë e Bahá'u'lláh-ut, të vërtetën e Misionit të të cilit tashmë e njihte dhe për përparimin e të cilit ai u përpoq me të njëjtën seriozitet të ethshëm që kishte karakterizuar përpjekjet e tij më të hershme në përkrahje të Kauzës së Báb-it. Në mirënjohje të shërbimeve të tij afatgjata, ai dhe familja e tij, u nderuan me shumë Tableta të penës së Bahá'u'lláh-ut, në të cilat Ai lavdëronte arritjet e tij dhe luste bekimet e të Plotfuqishmit për përpjekjet e tij. Me vendosmëri të patundur, ai vazhdoi të punojë për përparimin e Besimit deri sa kaloi tetëdhjet vjetët, kur iku nga kjo jetë. 481 Rrëfenjat për shenjat dhe çuditë, që admirues të panumërt të Báb-it kishin dëshmuar u përcollën me shpejtësi gojë më gojë dhe i dhanë rritje një vale entuziazmi të pashoq që u përhap me shpejtësi marramendase mbi tërë vendin. Ai përfshiu Teheranin dhe ngriti funksionarët fetarë të mbretërisë në përpjekje të reja kundër Tij. Ata dridheshin nga përparimi i Lëvizjes e cila, po SHAH NASERED DIN KUR ISHTE FËMIJË. NË TË DJATHTË TË TIJ Mirza ABUL KAZEM, KAIM MAKAMI, KURSE NË TË MAJTË HAXHI Mirza AGASI, THE NË QOSHË MAJTAS ME SHENJËN X QËNDRON MANUÇER KAN, MOTAMEDOD DOULEH të lihej të ndiqte rrjedhën e saj, me siguri do të gëlltiste me shpejtësi institucionet nga të cilat varej jo vetëm autoriteti i tyre, por pikërisht edhe ekzistenca e tyre. Ata shihnin nga çdo anë dëshmi në rritje të besimit dhe të përkushtimit, të cilat vetë kishin qenë të pafuqishëm t'i ngjallnin, dëshmi të një besnikërie, që ngulej thellë në rrënjët e themeleve që ata i kishin ngritur me duart e tyre dhe që gjithë burimet nën komandën e tyre deri tani kishin dështuar ta minonin. 482 Tabrizi, në veçanti, ishte nën thonjtë e një zëmërimi të papërmbajtshëm. Lajmi për mbërritjen e afërt të Báb-it, kishte flakëruar fantazinë e banorëve të tij dhe kishte ndezur një armiqësi shumë të egër në zemrat e udhëheqësve fetarë të Azerbajxhanit. Vetëm këta, nga gjithë njerëzit e Tabrizit, munguan të merrnin pjesë në demonstrime me të cilat një popullsi mirënjohëse përshëndeti kthimin e Báb-it në qytetin e tyre. Kaq i zjarrtë ishte entuziazmi popullor që kishte ngjallur ai lajm sa që autoritetet caktuan për ta vendosur Báb-in në një shtëpi jashtë portave të qytetit. Vetëm atyre që donte të takonte Ai iu dha privilegji i afrimit tek Ai. Gjithë të tjerëve iu ndalua rreptësisht hyrja. 483 Natën e dytë, pas mbërritjes së Tij, Báb-i thirri para Tij Azimin dhe, gjatë bisedës me të, i pohoi prerë pretendimin e Tij se nuk ishte gjë tjetër veçse i premtuari Kaim. Megjithatë, nuk e gjeti atë të gatshëm për të pranuar pa rezerva këtë thirrje. Duke e kuptuar trazimin e tij të brendshëm, Ai i tha: "Nesër, në prani të Vali Ahdit304 dhe mes ulemave e funksionarëve të qytetit, do të shpall Misionin Tim. Kush është i prirur për të kërkuar prej Meje ndonjë tjetër dëshmi përveç vargjeve që Unë kam reveluar, le t'ja japim nga Kaimi këtë kënaqësi të fantazisë së tij boshe." 484 Unë kam dëgjuar Azimin të dëshmojë si vijon: "Atë natë isha në gjendje tepër të trazuar. Qëndrova zgjuar dhe pa gjetur qetësi deri sa lindi dielli. Megjithatë, sapo kisha kryer lutjen e mëngjesit, kuptova që një ndryshim i madh kishte ndodhur me mua. Dukej sikur një derë e re ishte çkyçur dhe qëndronte para fytyrës sime. Me shpejtësi agoi mbi mua bindja se nëse unë isha një besnik ndaj besimit tim tek Muhameti, Apostulli i Perëndisë, unë duhet, gjithashtu, të pranoj pa rezerva thirrjet e bëra nga Báb-i e duhet të nënshtrohesha pa frikë ose ngurrim ndaj gjithçkaje që Ai mund të zgjidhte për të dekretuar. Ky përfundim e zbuti trazimin e zemrës sime. Nxitova tek Báb-i dhe i kërkova falje. 'Është dëshmi tjetër e madhështisë së kësaj Kauze', vërejti Ai, 'që edhe Azimi305 duhet të ishte ndjerë kaq jashtëzakonisht i shqetësuar dhe i tronditur nga forca e saj, nga thellësa e thirrjes së saj." 'Fli i qetë', shtoi Ai, 'hiri i Të Plotfuqishmit do të të bëjë të zotin të fuqizosh dobësinë në zemër dhe do ta bëjë të vendosur hapin e njeriut të lëkundur. Aq i madh do të jetë besimi tënd sa edhe sikur armiku ta sakatojë e ta bëjë trupin tënd copa-copa, me shpresën e zvogëlimit çika-çikë të hovit të dashurisë tënde, ai do të dështojë për të arritur qëllimin. Ti, pa dyshim, në ditët që vijnë, do të takosh ballë për ballë Atë, që është Zot i të gjithë botëve dhe do të marrësh nga gëzimi i pranisë së Tij.' Këto fjalë e shpërndanë mjegullën e frikës sime. Që nga ajo ditë e më pas, asnjë gjurmë frike apo turbullimi nuk lëshoi kurrë më hije përmbi mua." 485 Ndalimi i Báb-it jashtë portave të Tabrizit, nuk mundi të zbuste zemërimin që mbretëronte në qytet. Çdo masë paraprake, çdo kufizim, që autoritetet imponuan, shërbeu vetëm për të acaruar situatën që ishte bërë tashmë kërcënuese dhe e rrezikshme. Haxhi Mirza Agasi lëshoi urdhër për mbledhjen e menjëhershme të autoriteteve fetare të Tabrizit në rezidencën zyrtare të guvernatorit të Azerbajxhanit për të shprehur qëllimin e paditjes së Báb-it dhe për gjetjen e mjeteve më efektive për shuarjen e ndikimit të Tij. Haxhi Mulla Mahmuti, i quajtur Nezamol Ulama, që ishte tutori i Vali Ahdit306 Nasered Din Mirza, Mulla Muhamet Mamakani, Mirza Ali Azgari Sheikhol Islam dhe një numër Sheikësh nga më të shquarit e doktorë të teologjisë, ishin ndër ata që ishin mbledhur për atë qëllim.307 Vetë Nasered Din Mirza e ndoqi atë mbledhje. Presidenca i takonte Nezamol Ulamasë, që sapo kish filluar procedura, në emër të asamblesë ngarkoi një oficer të ushtrisë të prezantonte para tyre Báb-in. Një mizëri njerëzish ishin mbledhur ndërkohë te hyrja e hollit që po prisnin me padurim kur mund të kapnin një vështrim të fytyrës së Tij. Ata po shtynin përpara në një numër aq të madh, sa Ai ishte i detyruar të kalonte përmes turmës, që ishte mbledhur para portës. 486 Me të mbërritur atje, Báb-i vuri re se të gjitha vendet ishin zënë, përveç vendit të rezervuar për Vali Ahdin. Ai përshëndeti asamblenë dhe, pa ngurruar aspak, shkoi të zinte atë vend të lirë. Madhështia e ecjes së Tij, shprehja e sigurisë së jashtëzakonshme që rrinte mbi të gjitha në ballin e Tij, shpirti i pushtetit që ndriçonte nga tërë qenia e Tij, u duk për një moment se kishte shtypur shpirtin në trupin e atyre që Ai kishte përshëndetur. Një heshtje e thellë dhe misterioze ra befas mbi ta. Asnjë shpirt në atë asamble nuk guxonte të nxirrte qoftë edhe një fjalë. Më në fund qetësia që i kishte mbuluar u thye nga Nezamol Ulama. "Kush pretendon se je", pyeti ai Báb-in, "dhe cili është mesazhi që ke sjellë?" "Unë jam, Unë jam, Unë jam," thirri tri herë Báb-i, "i Premtuari! Unë jam Ai, emrin e të cilit ju e kini lutur për njëmijë vjet, me vëmendjen e të cilit ju jini ngritur, ardhjen e të cilit ju jini djegur ta dëshmoni dhe orën e Revelacionit të të cilit ju i jini lutur Perëndisë ta shpejtojë. Me të vërtetë Unë them, se është detyrë e popujve si të Lindjes dhe të Perëndimit t'i binden fjalës Sime e të premtojnë besnikëri ndaj personit Tim." Askush nuk guxoi të përgjigjej, përveç Mulla Muhamet Mamakanit, një udhëheqës i komunitetit Sheiki, që vetë kishte qenë dishepull i Sejed Kazemit. Ishte ai, MOXHTAHEDË TË SHQUAR PERSË mossinqeritetin dhe pabesinë e të cilit, sejedi e kishte etiketuar dhimbshëm, ndërsa kish vajtuar prapësinë e natyrës së tij. Sheik Hasan Zonuzi, që kishte dëgjuar Sejed Kazemin të bënte këto kritika, më tregoi mua si vijon : "Unë isha shumë i befasuar me tonin e referimit të tij ndaj Mulla Muhametit dhe isha kurioz të dija si do të ishte sjellja e tij e ardhme për t'u dhënë meritën shprehjeve të tilla të keqardhjes dhe të akuzave publike, që kishte bërë mësuesi i tij. Vetëm atë ditë, kur zbulova qëndrimin e tij para Báb-it, unë kuptova shkallën e arrogancës dhe verbërisë së tij. Po rrija ngjitur me njerëz të tjerë jashtë hollit dhe munda të ndjek bisedën e atyre që ishin brenda. Mulla Muhameti ishte ulur në krahun e majtë të Vali Ahdit. Báb-i zinte vendin midis tyre. Sapo Ai kishte deklaruar Veten se ishte i Premtuari, një ndjenjë ankthi mbërtheu ata që ishin të pranishëm. Kokat e tyre kishin rënë në pështjellim të heshtur. Çehrja e verdhë e fytyrës e tradhtonte trazimin e zemrave të tyre. Mulla Muhameti, ai renegat me një sy e mjekërbardhë, në mënyrë të pacipë e qortoi Atë duke thënë: 'Ti djalosh i mjerë dhe aguridhe i Shirazit! Ti që tashmë ke tundur dhe shkatërruar Irakun, mos do të bësh një gurgule të tillë dhe në Azerbajxhan?' 'Zotëria juaj', u përgjigj Báb-i, 'Unë nuk kam ardhur këtu me dëshirën Time. Unë jam thirrur në këtë vend.' 'Mbaj veten', iu kthye me furi Mulla Muhameti, 'ti pasues i prapë e i neveritshëm i Satanit!' 'Zotëria juaj', u përgjigj përsëri Báb-i, 'Unë i mbahem asaj që tani e kam shpallur.' NAMAZ KHANEH I SHEIKOL ISLAMIT TË TABRIZIT TREGON VENDIN SHËNUAR ME x KU U RRAH Báb-I ME THUPËR 487 "Nezamol Ulama e mendoi më mirë ta sfidonte hapur Misionin e Tij. 'Pretendimi që ti ke ngritur', i tha ai Báb-it, 'është i jashtëzakonshëm, ai duhet të mbështetet nga dëshmitë më të padiskutueshme.' 'Dëshmia më e fuqishme, më bindëse e së vërtetës së Misionit të Profetit të Perëndisë', u përgjigj Báb-i, 'është padyshim Fjala e Tij. Ai Vetë dëshmon për këtë të vërtetë; "A nuk u mjafton atyre që Ne ta kemi dërguar Ty Librin?"308 Fuqia për ta dhënë një dëshmi të tillë më është dhënë Mua nga Perëndia. Unë e shpall Veten të aftë, që brenda dy ditëve dhe dy netëve të reveloj aq vargje sa ka i tërë Kurani.' 'Përshkruaj gojarisht, nëse thua të vërtetën', i kërkoi Nezamol Ulama, 'proçedurën e kësaj mbledhjeje me një gjuhë që t'i ngjasojë frazeologjisë së vargjeve të Kuranit, me qëllim që Vali Ahdi dhe teologët e mbledhur të jenë dëshmitarë për të vërtetën e pretendimit tënd'. Báb-i e plotësoi dëshirën e tij me gatishmëri. Sapo Ai kishte nxjerrë fjalët 'Në emër të Perëndisë, Mëshirëplotit, Ngushëlluesit, qoftë i lavdëruar Ai që ka krijuar qiellin dhe tokën', Mulla Muhamet Mamakani ndërhyri dhe i tërhoqi Atij vëmendjen për një thyerje të rregullave gramatikore. 'Këtë të vetëquajtur Kaimi ynë', këlthiti ai me një neveri arroganti, 'e ka tradhtuar që në fillim të fjalimit të tij injoranca e tij për rregullat më elementare të gramatikës!' 'Vetë Kurani', deklaroi Báb-i, 'në asnjë mënyrë nuk pajtohet me rregullat dhe marrëveshjet aktuale midis njerëzve. Fjala e Perëndisë nuk mund të dënohet kurrë nga kufizimet e krijesave të Tij. Përkundrazi, rregullat dhe kanunet, që njerëzit kanë përshtatur, janë nxjerrë nga teksti i Fjalës së Perëndisë dhe bazohen në të. Këta njerëz, pikërisht në tekstet e atij Libri të shenjtë, kanë zbuluar jo më pak se treqind shembuj të gabimeve gramatikore, si ato që ti kritikon tani. Përderisa ishte Fjala e Perëndisë, ata nuk kishin alternativë tjetër përveç se t'i jepeshin vullnetit të Tij.'309 488 "Pastaj Ai përsëriti të njëjtat fjalë që kishte shprehur, ndaj të cilave Mulla Muhameti ngriti përsëri të njëjtat kundërshtime. Pas kësaj, një person tjetër guxoi t'i bëjë Báb-it këtë pyetje: 'Në cilën kohë është fjala Ishtartana?' Në përgjigje të saj Báb-i citoi këtë varg të Kuranit: 'Qoftë larg lavdia e Zotit tënd, Zotit të të gjithë madhështisë, nga çka ata i mveshin Atij dhe paqja qoftë mbi Apostujt e Tij! Dhe lavdërimi qoftë ndaj Perëndisë, Zoti i botëve.' Menjëherë pas kësaj Ai u ngrit dhe la mbledhjen."310 489 Nezamol Ulama ishte krejt i pakënaqur me mënyrën se si u zhvillua mbledhja. "Sa e turpshme", është dëgjuar të thotë ai më vonë, "ishtë mosmirësjellja e njerëzve të Tabrizit! Cila mund të ishte ndoshta lidhja midis këtyre vërejtjeve të kota dhe shqyrtimit të çështjeve me aq peshë, aq monumentale?" Një pakicë tjetër ishte po ashtu e prirur të dënonte trajtimin e turpshëm që iu bë Báb-it në atë rast. Megjithatë, Mulla Muhamet Mamakani vazhdoi me akuzat e tij të furishme. "Unë iu paralajmëroj", protestoi ai me zë të lartë, "nëse ju lejoni këtë të ri të ndjekë i papenguar rrrjedhën e veprimtarive të tij, do të vijë dita kur tërë popullsia e Tabrizit do të dyndet nën flamurin e tij. Sikur ai, kur të arrijë ajo ditë, të shprehte dëshirën që të gjithë ulematë e Tabrizit, vetë Vali Ahdi, duhet të flakeshin nga qyteti dhe ai i vetëm duhet të merrte frenat e autoriteteve fetare e civile, asnjeri prej jush, që tani shikon kauzën e tij me plogështi, nuk do të ndihej i aftë ta kundërshtonte efektivisht. I tërë qyteti, bile e tërë provinca e Azerbajxhanit, atë ditë do ta mbështeste unanimisht." 490 Akuzat e vazhdueshme të intrigantit djall ngjallën frikë te autoritetet e Tabrizit. Ata që mbanin frenat e pushtetit në duart e tyre diskutuan kokë më kokë se si të merrnin masa nga më efektivet për të kundërshtuar përparimin e Besimit të tij. Disa sugjeruan se në vështrim të mosrespektimit të dukshëm që Báb-i kishte shfaqur ndaj Vali Ahdit me zënien e vendit të tij pa lejë dhe për shkak se Ai mungoi të siguronte pëlqimin e kryetarit të mbledhjes kur u ngrit të largohej, Ai duhet të thirrej përsëri në një mbledhje si ajo dhe duhet të merrte nga duart e pjestarëve të saj një ndëshkim poshtërues. Megjithatë, Nasered Din Mirza kundërshtoi të miratojë propozimin e tyre. Përfundimisht u vendos që Báb-i duhet të çohej në shtëpinë e Mirza Ali Asgarit, që ishte Sheikol Islam i Tabrizit e sejed dhe duhet të merrte nga dora e truprojes së guvernatorit drurin që meritonte. Truproja refuzoi të pajtohej me këtë kërkesë, duke mos preferuar të ndërhynte në një çështje që ata e vlerësonin si shqetësim vetëm të ulemave të qytetit. Vetë Sheikol Islami vendosi të jepte ndëshkimin. Ai thirri Báb-in në shtëpi dhe me dorën e tij i dha Atij njëmbëdhjetë shkopinj në këmbë311. 491 Po atë vit ai tiran i pacipë u godit nga paraliza dhe, pasi provoi dhimbjen më torturuese, pati një vdekje të mjerë. Karakteri i tij i pabesë, koprac dhe egoist njihej gjerësisht nga njerëzit e Tabrizit. I njohur si mizor dhe i neveritshëm, ai ishte i trembur dhe i përbuzur nga njerëzit që rënkonin nën zgjedhën e tij dhe luteshin për çlirim. Rrethanat e mjera të vdekjes së tij, u sollën ndërmend, si miqve edhe kundërshtarëve të tij, ndëshkimin që duhet patjetër t'i priste ata që as frika nga Perëndia, as zëri i vetëdijes, nuk mundi t'i largonte prej një sjelljeje me kaq mizori të pabesë ndaj bashkëpatriotëve të tyre. Pas vdekjes së tij funksionet e Sheikol Islamit në Tabriz u shfuqizuan. Kaq famëkeq ishte ai sa edhe emri i institucionit me të cilin ishte lidhur, u kallte krupën njerëzve. 492 E megjithatë sjellja e tij, e ulët dhe e pabesë siç ishte, ishte vetëm një shkallë e sjelljes së turpshme ndaj Báb-it, që karakterizonte qëndrimin e udhëheqësve fetarë të bashkëvendësve të tij. Sa larg e sa seriozisht janë larguar ata nga rruga e ndershmërisë dhe e drejtësisë! Sa me përbuzje i kanë flakur ata këshillat e Profetit të Perëndisë dhe paralajmërimet e imamëve të Besimit! A nuk deklaruan hapur ata se "sikur një i Ri nga Bani Hashemi312 të bëhej manifest e të thërriste njerëzit tek një Libër i ri dhe tek ligjet e reja, të gjithë do të nxitonin tek Ai dhe do të përqafonin Kauzën e Tij"? Megjithëse po këta imamë kanë deklaruar qartë se "shumica e armiqve të Tij do të jenë ulematë," akoma këta njerëz të verbër dhe të ulët kanë zgjedhur të ndjekin shembullin e udhëheqësve të tyre dhe të vlerësojnë sjelljen e tyre si model të ndershmërisë dhe të drejtësisë. Ata ecin në gjurmët e tyre, u binden absolutisht urdhrave të tyre dhe e mendojnë veten "njerëzit e shpëtimit", "të zgjedhurit e Perëndisë" dhe "ruajtësit e së Vërtetës së Tij." 493 Nga Tabrizi Báb-i u çua përsëri në Çehrik, ku iu besua për ruajtje përsëri Jahja Kanit. Pesekutorët e Tij kishin menduar me qejf se duke e thirrur në praninë e tyre, nëpërmjet kërcënimeve dhe frikësimit, do ta shtynin të braktiste Misionin e Tij. Ajo mbledhje i dha mundësi Báb-it të paraqiste prerë, në prani të funksionarëve më të shquar të mbledhur në kryeqytetin e Azerbajxhanit, tiparet dalluese të thirrjes së Tij dhe të hidhte poshtë, me një gjuhë konçize dhe bindëse, argumentat e kundërshtarëve të Tij. Lajmi i asaj deklarate monumentale, ngarkuar me pasoja kaq të rëndësishme, u shpërnda me shpejtësi nëpër Persi dhe trazoi përsëri akoma më thellë ndjenjat e dishepujve të Báb-it. Ai rigjallëroi zellin e tyre, përforcoi pozitën e tyre dhe ishte sinjal për ngjarjet e jashtëzakonshme që kishin për të tronditur shpejt atë vend. 494 Sapo u kthye në Çehrik, Báb-i shkroi me një gjuhë të guximshme dhe emocionuese një akuzë publike për karakterin dhe veprimin e Haxhi Mirza Agasit. Në pasazhet e fillimit të kësaj letre, që iu dha emri Kotbej Qahrijeh,313 Autori i drejtohet Vezirit të Madh të Shah Muhametit në këto terma: "O ti që nuk ke besim në Perëndia dhe e ke prapësuar fytyrën nga shënjat e Tij!" Ajo letër e gjatë iu përcoll Hoxhatit, që në ato ditë, ishte burgosur në Teheran. Ai u udhëzua t'ja dorëzonte në dorë Haxhi Mirza Agasit. 495 Unë isha i privilegjuar të dëgjoj rrëfimin e mëposhtëm nga goja e Bahá'u'lláh-ut, ndërsa isha në qytetin-burg të Ákas: "Mulla Muhamet Ali Zanxhani, sapo kishte dorëzuar atë Tabelë te Haxhi Mirza Agasi, erdhi e më vizitoi mua. Kur mbërriti ai, Unë isha në shoqërinë e Mirza Masih Nurit dhe një numri besimtarësh të tjerë. Ai rrëfeu rrethanat që shoqëruan dorëzimin e Tabelës dhe recitoi para nesh tërë tekstin, që ishte i gjatë rreth tri faqe e për të cilin ai ishte angazhuar ta mësonte përmendësh." Toni i referencës së Bahá'u'lláh-ut ndaj Hoxhatit tregonte se sa shumë i kënaqur ishte Ai me dëlirësinë dhe fisnikërinë e jetës së tij dhe se sa shumë e admironte Ai guximin e tij të patrembur, vullnetin e tij të pathyeshëm, idealizmin dhe qëndrueshmërinë e tij të palëkundur. KAPITULLI XIX TRONDITJA E MAZENDARANIT N ë të njëjtin muaj, Shaban, kur u dëshmuan poshtërimet që u ushtruan mbi Báb-in në Tabriz dhe të këqijat që i ngjanë Bahá'u'lláh-ut dhe shokëvë të Tij në Nijala, Mulla Hyseni u kthye nga kampi i Princ Hamza Mirza në Mashhad, prej nga kishte për të shkuar shtatë ditë më vonë në Qerbela, i shoqëruar nga cilido që mund të dëshironte ai. Princi i ofroi një shumë për t'i mbuluar shpenzimet e udhëtimit, një ofertë që ai e mohoi, duke ia kthyer paratë me një mesazh që i kërkonte atij t'i shpenzonte ato për lehtësimin e të varfërve dhe nevojtarëve. Abdul Ali Kani po ashtu ishte gati të plotësonte të gjitha kërkesat e pelegrinazhit të planifikuar të Mulla Hysenit dhe shprehu, gjithashtu, dëshirën e tij të zjarrtë për të paguarshpenzimet e kujtdo që mund të vendoste për ta shoqëruar atë. Gjithçka që ai pranoi prej tij ishte një shpatë dhe një kalë, ta cilat ai ishte destinuar t'i përdorte me trimëri e zotësi të përkryer për sprapsejen e sulmeve të armikut të pabesë. 497 Pena ime kurrë nuk mund ta përshkruajë siç duhet përkushtimin që Mulla Hyseni kishte ndezur në zemrat e njerëzve të Mashhadit, as nuk mund të kërkojë të matë thellësinë e shtrirjes së ndikimit të tij. Shtëpia e tij ato ditë rrethohej vazhdimisht nga turmat e njerëzve të etur që i luteshin t'i lejonte ta shoqëronin në udhëtimin e tij të planifikuar. Nënat sollën djemtë e tyre, motrat vëllezërit dhe me lot në sy iu përgjëruan t'i pranonte ata si dhuratat e tyre më të dashura mbi Altarin e Flijimit. 498 Mulla Hyseni ishte akoma në Mashhad, kur mbërriti një lajmëtar, që i solli çallmën e Báb-it dhe i përcolli lajmin që një emër i ri, Sejed Ali, i ishte dhënë atij nga Mjeshtri. "Stolise kokën", thuhej ne mesazh, "me çallmën Time jeshile, emblema e prejardhjes Sime, dhe me Flamur të Zi,314 shpalosur para teje, nxito në Xhazirej Khadra315 dhe jepi ndihmën tënde të shtrenjtit Tim Kodus." 499 Sapo mori mesazhin, Mulla Hyseni u ngrit të vinte në zbatim dëshirat e Mjeshtrit. Pasi la Mashhadin, në një vend që ndodhej në largësinë e një farsangu316 nga qyteti, ai ngriti Flamurin e Zi, vuri në kokë çallmën e Báb-it, mblodhi shokët e vet, i hipi kalit dhe dha sinjalin për marshimin e tyre drejt Xhazirej Khadras. Shokët e tij, që ishin gjithsej dyqind e një, e ndoqën me entuziazëm. Ajo ditë e paharrueshme ishte nëntëmbëdhjetë Shaban, i vitit 1264 Hixhri.317 Kudo që ndalonin, në fshatrat apo katundet që kalonin, Mulla Hyseni dhe bashkëdishepujt e tij do të shpallnin pa frikë mesazhin e Ditës së Re, do të ftonin njerëzit të përqafonin të vërtetën e tij dhe do të zgjidhnin mes atyre, që i përgjigjeshin thirrjes, një pakicë për t'i kërkuar që të bashkohej me ta në udhëtimin e nisur. 500 Në qytetin e Nishapurit u radhit nën flamurin e Mulla Hysenit, Haxhi Abdul Maxhidi, Bábai i Badit,318 që ishte një tregtar me famë. Megjithëse i ati kishte një prestigj të pashoq si pronar i minierës së mirënjohur të safirit në Nishapur, ai, duke braktisur të gjitha nderet dhe të mirat materiale që qyteti i tij i lindjes i kishte dhënë, i premtoi besnikëri të pandashme Mulla Hysenit. Në fshatin Mijamaj, tridhjet ndër banorët deklaruan besimin e tyre dhe u bashkuan me grupin. Të gjithë ata, me përjashtim të Mulla Isait, ranë martirë në kështjellën e Sheik Tabarsit.319 501 Pasi arritën në Çashmish Ali, një vend që ndodhet afër qytetit të Damghanit e mbi rrugën kryesore të Mazendaranit, Mulla Hyseni vendosi të ndalonte udhëtimin e të qëndronin atje për pak ditë. Ai ngriti kampin nën hijen e një peme të madhe, në anë të një përroi. "Ne po qëndrojmë aty ku ndahen FSHATI NISHAPUR rrugët, u tha ai shokëve të vet. Ne do të presim urdhërin e Tij se cilin drejtim duhet të marrim." Nga fundi i muajit Shaval,320 fryu një erë e fortë, që rrëzoi një degë të madhe të asaj peme, prej së cilës Mulla Hyseni vuri në dukje: "Pema e sovranitetit të Shah Muhametit, me vullnetin e Perëndisë, është çrrënjosur dhe është flakur përdhé." Ditën e tretë, pasi ai kishte bërë këtë predikim, mbërriti nga Teherani një lajmëtar, që shkonte rrugës për në Mashhad, e që njoftoi vdekjen e sovranit të tij.321 Ditën tjetër, grupi vendosi të niset për në Mazendaran. Ndërsa u ngrit për t'u nisur, udhëheqësi i tyre tregoi me gisht në drejtim të Mazendaranit dhe tha: "Kjo është rruga që të çon te Qerbelaja jonë. Kush nuk është i përgatitur për sprovat e mëdha që shtrihen para nesh, le të kthehet tani në shtëpi e të heqë dorë nga udhëtimi." Ai e përsëriti disa herë këtë paralajmërim dhe, ndërsa iu afrua Savad Kuhut, deklaroi qartë: "Unë, së bashku me shtatëdhjet e dy nga shokët e mi, do të vdesim për hir të të Shumëdashurit. Kush nuk është i zoti të heqë dorë nga bota, le të largohet tani, pikërisht këtë moment, sepse më vonë ai nuk do të mund të arratiset." Njëzet nga shokët e tij vendosën të kthehen, pasi e ndjenin veten të pafuqishëm për të përballuar sprovat ndaj të cilave aludoi pa ndërprerje kreu i tyre. 502 Lajmi i afrimit të tyre në qytetin e Barfurushit, e alarmoi Saedol Ulaman. Popullariteti i madh dhe në rritje i Mulla Hysenit, rrethanat që shoqëruan largimin e tij nga Mashhadi dhe, mbi të gjitha, Flamuri i Zi që valëvitej para tij, numri, disiplina dhe entuziazmi i shokëve të tij, kombinoheshin për të rritur urrejtjen e papajtueshme ta atij moxhtahedi mizor dhe autoritar. Ai urdhëroi tellallin të thërriste popullin e Barfurushit në xhami e të njoftonte se një predikim për përfundime aq të rëndësishme kishte për t'u mbajtur prej tij dhe asnjë përkrahësi besnik të Islamit në atë komunitet nuk mund t'i lejohej ta injoronte atë. Një turmë e madhe burrash dhe grash u dyndën në xhami, e panë atë që u ngjit në mimban, flaku çallmën në tokë, grisi jakën e këmishës dhe vajtoi gjendjen në të cilën kishte rënë Besimi. "Zgjohuni", bubulloi ai nga mimbani, "sepse armiqtë janë afër dyerve tona, të gatshëm për të fshirë gjithçka që ne e duam të dëlirë e të shenjtë në Islam! Sikur të mos mund t'i kundërshtojmë, asnjë nuk mund t'i mbijetojë masakrës së tyre. Ai që është udhëheqësi i asaj bande, një ditë erdhi vetëm në klasën time. Më injoroi tërësisht dhe më trajtoi me një përbuzje të dukshme në prani të dishepujve të mi të mbledhur. Meqë refuzova t'i jap nderet që priste, ai u ngrit me zemërim PAMJE E FSHATIT MIJAMAJ E JASHTME E XHAMISË E BRENDSHME E XHAMISË KU U LUTËN MULLA HYSENI DHE SHOKËT E TIJ dhe më sfidoi. Ky njeri, në kohën kur Shah Muhameti ishte në fronin dhe në kulmin e fuqisë së tij, pati guximin të më sulmojë me aq vrer. Tani kur dhe dora mbrojtëse e Shah Muhametit është tërhequr papritur, çfarë nuk pritet të bëjë ky trazues i prapësisë, që po përparon në krye të bandës së tij të egër! Është detyra e të gjithë banorëve të Barfurushit, të rinj e të moshuar, gra e burra, të armatosen kundër këtyre prishësve të neveritshëm të Islamit dhe me çdo gjë që kanë në dorën të kundërshtojnë mësymjen e tyre. Nesër, në agim le të ngrihen të gjithë e të marshojmë për të çfarosur forcat e tyre." 503 E tërë grigja u ngrit në përgjigje të kësaj thirrjeje. Elokuenca e tij e zjarrtë, autoriteti i padiskutueshëm që ushtronte mbi ta si dhe frika e humbjes së jetës e pasurisë së tyre, u kombinuan për të shtyrë banorët e atij qyteti të bëjnë çdo përgatitje të mundshme për ndeshjen e ardhme. Ata u armatosën me çdo lloj arme apo mjeti, që mundën të gjenin dhe u nisën në agim nga qyteti i Barfurushit, plotësisht të vendosur të përballojnë dhe vrasin armiqtë e Besimit të tyre, si dhe të grabisnin gjënë e tyre.322 504 Ndërsa Mulla Hyseni kishte vendosur të ndiqte rrugën që të çon në Mazendaran, ai, sapo kishte ofruar lutjen e mëngjesit, i urdhëroi menjëherë shokët e tij ta hidhnin gjithë gjënë. "Lërini pas gjithë sendet tuaja", u tha ai, "e kënaquni vetëm me shpatat dhe kuajt, që të gjithë të mund të dëshmojnë largimin tuaj nga çdo gjë tokësore dhe të mund të kuptojnë që ky grup i vogël i shokëve të zgjedhur të Perëndisë nuk ka dëshirë të ruajë pasurinë e tij private dhe aq më pak të lakmojë pasurinë e të tjerëve." Të gjithë u bindën menjëherë dhe, duke u hequr barrën kuajve, u ngritën dhe e ndoqën atë hareshëm. Bábai i Badit ishte i pari që flaku tutje çantën e shpinës, ku kishte një sasi të konsiderueshme gurësh të çmuar safiri, që i kishte marrë me vete nga miniera që i përkiste të atit. Një fjalë e Mulla Hysenit mjaftoi ta bindë për të flakur anës rrugës atë që pa dyshim ishte pasuria e tij më e çmuar dhe për t'u bashkuar me dëshirën e udhëheqësit të tij. 505 Në një largësi një farsang323 nga Barfurushi, Mulla Hyseni dhe shokët e tij ndeshën armiqtë e tyre. Një mizëri njerëzish, të pajisur mirë me armë e municione, ishin mbledhur dhe kishin bllokuar rrugën. Një shprehje e egër barbarie pushonte mbi çehret e tyre dhe mallkime nga më të ndyrat u dilnin papushim nga goja. Shokët, përballë poteres së kësaj popullsie të inatosur, bënë sikur të nxirrnin shpatat e tyre. "Jo akoma", urdhëroi udhëheqësi i tyre, "vetëm atëhere, kur agresori të na detyrojë të mbrojmë veten, shpatat tona do të dalin nga mylli." Sa kishte shprehur këto fjalë, zjarri i armikut u drejtua kundër nesh. Gjashtë nga shokët u hodhën menjëherë në tokë. "Udhëheqës i shtrenjtë", thirri njëri prej tyre, "ne jemi ngritur e të kemi ndjekur me një dëshirë të vetme, që të flijojmë veten në shtegun e Kauzës që kemi përqafuar." "Nuk ka ardhur akoma koha", u përgjigj Mulla Hyseni, "numri është akoma i paplotësuar." Një plumb sapo përshkoi gjoksin e njërit prej shokëve të tij, një sejedi nga Jazdi,324 që kishte ecur gjithë rrugën nga Mashhadi për në këtë vend e që radhitej ndër mbështetësit e tij më të të fortë. Me vështrimin nga ai shok i devotshëm që ra i vdekur në këmbët e tij, Mulla Hyseni ngriti sytë nga qielli dhe u lut: "Shiko o Perëndi, Perëndia im, gjendjen e shokëve Tënd të zgjedhur dhe dëshmo pritjen që këta njerëz u kanë dhënë të dashurve të Tu. Ti e di që ne nuk kemi dëshirë tjetër përveçse t'i drejtojmë ata në udhën e së Vërtetës e të derdhim mbi ta dijen e Revelacionit Tënd. Ti Vetë na ke urdhëruar të mbrojmë jetën tonë kundër sulmeve të armikut. Besnikë ndaj urdhërit Tënd, unë ngrihem tani me shokët e mi të përballojmë sulmin që e kanë filluar ata kundër nesh."325 506 Pasi nxori shpatën dhe i ra kalit me mamuze drejt mesit të armikut, Mulla Hyseni ndoqi me trimëri të rrallë sulmuesin e shokut të tij të vrarë. Kundërshtari i tij, që kishte frikë të përballej me të, u fsheh pas një peme dhe, duke mbajtur përpjetë mushqetën, kërkoi të mbronte veten. Mulla Hyseni e njohu menjëherë, iu derdh përpara dhe me një goditje të vetme shpate përshkoi trungun e pemës, tytën e mushqetës dhe trupin e kundërshtarit.326 Forca e asaj goditjeje, që të linte pa mend e hutoi armikun dhe i paralizoi përpjekjet e tij. Të gjithë ia mbathën të përfshirë nga paniku përballë një manifestimi kaq të jashtëzakonshëm të zotësisë, forcës dhe guximit. Ky akt heroik ishte i pari i këtij lloji që dëshmonte për trimërinë dhe heroizmin e Mulla Hysenit, një akt heroik që i dha atij lavdërimin e Báb-it. Kodusi po ashtu i shprehu nderimet e tij për guximin e madh që Mulla Hyseni tregoi në atë rast. Ai njoftohet të ketë thënë, pasi u informua me lajmin, vargun e mëposhtëm të Kuranit: "Pra nuk ishit ju që i vratë ata, Por Perëndia i vrau ata; dhe shigjetat ishin të Perëndisë, jo tuajat! Ai do të bënte sprova për besnikët me një sprovë të hirshme nga Vetja: me të vërtetë Perëndia dëgjon, njeh. Kjo ngjau, se Perëndia mundet, gjithashtu, ta shpjerë në hiç rengun e të pafeve." 507 Unë vetë, kur isha në Teheran, në vitin 1265 Hixhri,327 një muaj pas përfundimit të luftës së paharrueshme të Sheik Tabarsit, kam dëgjuar Mirza Ahmetin të rrëfejë rrethanat e ketij episodi në prani të një numri besimtarësh, ndër të cilët ishin Mirza Muhamet Hysen Hakamij Kermani, Haxhi Mulla Ismail Farahani, Mirza Habibollah Isfahani dhe Sejed Muhamed Isfahani. 508 Kur, në një kohë më të mëvonshme, vizitova Horasanin dhe po qëndroja në shtëpinë e Mulla Sadek Horasanit në Mashhad, kur isha ftuar t'u mësoja Kauzën, i kërkova Mirza Muhamet Forugit, në prani të një numri besimtarësh, ndër të cilët ishte Nabil Akbari dhe Bábai i Badit, të më hidhnin dritë në lidhje me karakterin e vërtetë të atij raporti të çuditshëm. Mirza Muhameti deklaroi prerë: "Unë kam qenë vetë dëshmitari këtij akti të Mulla Hysenit. Sikur të mos e kisha parë me sytë e mi, kurrë nuk do ta kisha besuar." Në lidhje me të, po Mirza Muhameti na rrëfeu historinë e mëposhtme: "Pas luftimit në Vas-Kas, kur Princ Mehdi Koli Mirza u shkatërrua plotësisht dhe iku nga sytë këmbët prej shokëve të Báb-it, Emiri Nezam328 e qortoi atë ashpër. 'Unë të kam ngarkuar', i shkroi ai, 'me misionin për të nënshtruar një grusht studentësh të rinj e të përbuzshëm. Kam vënë në dispozicionin tënd ushtrinë e Shahut dhe, megjithatë, ti ke lejuar që ajo të pësojë një disfatë kaq të turpshme. Unë çuditem, çdo të kishte ngjarë me ty sikur të të kisha besuar me mision për të mundur forcat e bashkuara të qeverive ruse dhe otomane?' Princi mendoi se më mirë do ishte të dërgonte një lajmëtar me fragmentet e tytës së asaj pushke që ishte ndarë më dysh nga shpata e Mulla Hysenit dhe ta udhëzonte lajmëtarin t'ja paraqiste ato personalisht Emir Nezamit. 'E tillë është', i shkruante ai në mesazhin e tij për Emirin, 'forca e përbuzëshme e një kundërshtari që, me një të rënë të shpatës, i bëri gjashtë copa pemën, mushqetën dhe mbajtësin e saj.' 509 "Një dëshmi kaq bindëse e forcës së kundërshtarit të tij, përbënte në sytë e Emir Nezamit, një sfidë, që asnjë njeri i pozitës dhe autoritetit të tij nuk mund ta lejonte për ta injoruar. Ai vendosi ta mbajë nën fre forcën që, me një akt kaq të guximshëm, kishte kërkuar të mbronte vetveten kundër forcave të tij. Megjithë numrin e pakalueshëm të njerëzve të tij, i paaftë për të mundur me drejtësi e ndershmërisht Mulla Hysenin dhe shokët e tij, ai poshtërsisht gjeti ngushëllim te pabesia dhe mashtrimi si instrumente për arritjen e qëllimit të tij. Urdhëroi princin të ngulte vulën e tij te Kurani dhe dha fjalën e nderit të oficerëve të tij, që ata, tani e tutje, do të hiqnin dorë nga çdo akt armiqësie ndaj pushtuesve të kështjellës. Në këtë mënyrë ai mundi t'i bindë të dorëzonin armët dhe t'u shkaktonte kundërshtarëve të tij të pambrojtur një disfatë dërmuese dhe të palavdishme." 510 Një shfaqje kaq e shquar e zotësisë dhe e forcës nuk mund të mungonte për të tërhequr vëmendjen e një numri të konsiderueshëm të vëzhguesve, mendjet e të cilëve kishin mbetur deri atëhere të paprishura nga paragjykimi dhe ligësia. Ai ngjalli entusiamin e poetëve që, në qytetetë ndryshme të Persisë, u shtynë të lartësojnë aktet heroike të autorit të një akti aq të guximshëm. Këto poezi ndihmuan për të përhapur dijen dhe për të bërë të pavdekshme kujtesën e kësaj vepre të fuqishme. Ndërmjet atyre që i shprehën nderimin guximit të Mulla Hysenit ishte njëfarë Reza Koli Kan Laleh Bashi, që në Tariki Naseri, ia kushtoi lavdërimin e tij forcës së jashtëzakonshme dhe aftësive të pashoqe që kishin karakterizuar atë goditje. 511 Unë guxova të pyes Mirza Muhamet Forugin nëse ai ishte në dijeni që në "Nasihot Tavarik" i ishte kushtuar vëmendje një fakti që Mulla Hyseni, në fëmijëri, ishte stërvitur në artin e skermës329 dhe se ai kishte fituar përsosmërinë vetëm pas një periudhe të konsiderushme stërvitjeje. "Ky është një trillim i plotë, pohoi Mulla Muhameti. Unë e kam njohur që në fëmijëri dhe kam qenë i lidhur me të për një kohë të gjatë si shok klase dhe si mik. Kurrë nuk e kam ditur se ai zotëronte kaq forcë dhe fuqi. Bile unë e mendoja veten më të fortë dhe më të qëndrueshëm fizikisht. Atij i dridhej dora kur shkruante dhe shpesh shprehte paaftësinë e tij për të shkruar aq shumë dhe aq shpesh sa mund të dëshironte. Në këtë pikëpamje ai ishte me shumë të meta dhe vazhdoi të vuajë nga efektet e tyre deri në udhëtimin për në Mazendaran. Megjithatë, në momentin që nxori shpatën për të sprapsur atë sulm të egër, dukej se atë e transformoi befas një forcë misterioze. Në të gjitha ndeshjet e mëpasme, ai u pa se ishte i pari që vërsulej përpara dhe e nxiste me mamuze kalin e tij drejt kampit të agresorit. Pa ndihmë, ai do të përballonte dhe do të luftonte forcat e bashkuara të kundërshtarëve të tij dhe vetëm do të arrinte fitoren. Ne, që e ndoqëm nga prapa, duhet ta kënaqnim veten me ata që ishin sakatuar që më parë dhe ishin leqendisur nga goditjet që kishin marrë. Vetëm emri i tij mjaftonte për t'u kallur tmerrin zemrave të kundërshtarëve. Ata iknin me të katra sa zihej në gojë emri i tij, dridheshin sapo afrohej ai. Bile edhe ata që ishin shokët e tij të përhershëm mbetën para tij pa gojë nga çudia. U shtangëm nga shprehja e forcës së tij të jashtëzakonshme, nga vullneti i tij i pathyeshëm dhe guximi i madh. Ne të gjithë u bindëm se ai kishte pushuar së qëni Mulla Hyseni që ne kishim njohur dhe se tek ai kishte bërë vend një shpirt që vetëm Perëndia mund ta dhuronte." 512 Mirza Muhamet Forugi më ka rrëfyer, gjithashtu, si vijon: "Sapo Mulla Hyseni kishte dhënë goditjen e tij të paharrueshme na u zhduk nga sytë. Ne nuk e dinim ku kishte shkuar. Vetëm shoqëruesi i tij, Kamber Aliu mundi ta pasonte. Ai na informoi më pas se mjeshtri i tij u sul rrufe ndër armiqtë dhe me një goditje të shpatës së vet mundi të shtrinte përdhe secilin nga ata që guxonin ta sulmonin. Pa pyetur për plumbat që i binin si breshër, çau rrugën përmes armikut dhe u drejtua për Barfurush. Ai kalëroi drejt e te rezidenca e Saedol Ulamas dhe, pasi i ra tri herë rrotull shtëpisë së tij, bërtiti: 'Le të dalë nga vrima ai burracak i poshtër, që ka shtyrë banorët e këtij qyteti të bëjnë luftë të shenjtë kundër nesh dhe që faqenxirë është fshehur brenda mureve të kësaj shtëpie. Le të demonstrojë me shembullin e tij sinqeritetin e thirrjes së vet dhe drejtësinë e kauzës së tij. Mos vallë ka harruar se ai që predikon luftë të shenjtë duhet të marshojë në krye të pasuesve të tij dhe me bëmat e veta të ndezë përkushtimin dhe të ushqejë entuziazmin e tyre?'" 513 Zëri i Mulla Hysenit e mbyti poteren e turmës. Banorët e Barfurushit u rrethuan dhe menjëherë lëshuan britmën "Paqe, paqe!" Sapo u ngrit zëri i të rrethuarve, thirrjet e pasuesve të Mulla Hysenit, që në atë moment po fluturonin me galop drejt Barfurushit, u dëgjuan nga të gjitha anët. Thirrja "Ja Saheboz Zaman!"330 që ata e nxorën me sa kishin në kokë, i bëri të dridheshin zemrat e atyre që e dëgjuan. Shokët e Mulla Hysenit, që e kishin humbur shpresën se do ta gjenin atë përsëri të gjallë, ishin tepër të befasuar kur e panë të hipur mbi kalë, të paplagosur dhe të paprekur nga egërsia e asaj përleshjeje. Të gjithë iu afruan me nderim duke i puthur yzengjitë. 514 Pasditen e asaj dite, paqja që lypën banorët e Barfurushit iu akordua. Mulla Hyseni i tha turmës, që ishte mbledhur para tij, këto fjalë: "O pasues të Profetit të Perëndisë dhe shittë të imamëve të Besimit të Tij! Përse jini ngritur kundër nesh? Përse e konsideroni derdhjen e gjakut tuaj një akt të më merituar në sytë e Perëndisë? A e kemi mohuar ne ndonjëherë të vërtetën e Be- PAMJE TË HANIT TË SABZEH-MAJDANIT NË MAZENDARAN simit tuaj? A është kjo mikpritja që Apostulli i Perëndisë ka urdhëruar t'u japë si besnikëve edhe të pabesëve? Çfarë kemi bërë ne që të meritojmë të tillë dënim nga ana juaj? Shikoni: Unë i vetëm, pa armë tjetër, përveç shpatës sime, isha i zoti të përballoja breshërinë e plumbave që banorët e Barfurushit derdhën mbi mua dhe kam dalë i padëmtuar në mes të zjarrit me të cilin ju më rrethuat. Si kali im, ashtu edhe unë, dolëm të paprekur nga sulmi juaj tronditës. Përveç një çjerrjeje të lehtë që mora në fytyrë, ju nuk kini qenë në gjendje të më plagosni. Perëndia më ka mbrojtur dhe ka vendosur të krijojë në sytë tuaj ngjitjen e Besimit të Tij." 515 Menjëherë pas kësaj, Mulla Hyseni shkoi në hanin e Sabzeh Majdanit. Ai i zbriti kalit dhe, duke ndenjur në hyrje të bujtinës, priti mbërritjen e shokëve të vet. Sapo u mblodhën dhe u strehuan në atë vend, ai dërgoi për bukë dhe ujë. Ata që u dërguan për të sjellë u kthyen duarbosh dhe e njoftuan se nuk kishin mundur të siguronin as bukë nga furxhiu dhe as ujë nga sheshi publik. "Ti na ke këshilluar", i thanë ata, "të kemi besim në Perëndinë e ta lëmë veten në dorën e Tij. Ne nuk mund të na ngjasë gjë, përveç se ç'ka caktuar Perëndia. Ai është Zoti ynë dhe le të besojnë te Perëndia besnikët!"331 516 Mulla Hyseni urdhëroi të mbyllen dyert e hanit. Pasi i mblodhi shokët, ai iu lut atyre të qëndronin të mbledhur para tij deri në perëndim të diellit. Meqë po afrohej mbrëmja, i pyeti nëse ndokush prej tyre do të ishte gati të ngrihej dhe, duke mohuar jetën e tij për hir të Besimit, të ngjitej në çati të hanit dhe të njoftonte azanin.332 Me kënaqësi u përgjigj një i ri. Sapo nga goja e tij kishin dalë fjalët "Allah-o-Akbar" një plumb e goditi atë papritur dhe i shkaktoi vdekjen në vend. "Le të ngrihet një tjetër nga ju", tha Mulla Hyseni, "dhe me të njëjtën vetëmohim, të vazhdojë me lutjen që ai i ri nuk qe në gjendje ta mbyllë." Një i ri tjetër u ngrit më këmbë dhe pa thënë fjalët "Unë dëshmoj se Muhameti është Profet i Perëndisë", u godit, gjithashtu, nga një plumb tjetër i armikut. Një i ri i tretë, sipas urdhërit të kreut të tyre, u përpoq të mbyllte lutjen që shokët e tij martirë ishin detyruar ta linin pa mbyllur. Ai, gjithashtu, pësoi të njëjtin fat. Kur po i afrohej fundit të lutjes dhe po thoshte fjalët "Nuk ka Perëndi tjetër veç Perëndi," ai, në radhë, ra i vdekur. 517 Rënia e shokut të tij të tretë e detyroi Mulla Hysenin të hapte portën e hanit dhe të ngrihet, së bashku me shokët e vet, për të sprapsur këtë sulm të papritur të armikut të pabesë. Pasi i kërceu kalit, ai dha sinjalin të hidhen kundër sulmuesve që ishin dyndur para dyerve e kishin mbushur Sabzeh Majdanin. Me shpatë në dorë dhe i pasuar nga shokët e tij, ai mundi të përçajë forcat që kishin goditur kundër tij. Ata të paktë që kishin flakur shpatat e tyre ia mbathën para tyre në panik, duke u lutur përsëri për paqe, duke kërkuar përsëri mëshirë. Me afrimin e mbrëmjes, e tërë turma ishte zhdukur. Sabzeh Majdani, që pak çaste përpara vlonte nga masa e kundërshtarëve, tashmë ishte shkretuar. Poterja e turmës kishte rënë. I mbushur me trupat e të vrarëve, Majdani dhe rrethinat e tij ngjallnin një pamje të trishtuar dhe tronditëse, një skenë që dëshmonte për fitoren e Perëndisë mbi armiqtë e Tij. 518 Një fitore333 aq befasuse bindi një numër fisnikësh dhe krerësh të popullit të ndërhynin dhe të kërkonin mëshirë nga Mulla Hyseni, në emër të bashkëqytetarëve të tyre. Ata shkuan më këmbë për t'i paraqitur atij kërkesën e tyre. "Perëndia është dëshmitari ynë", iu lutën ata, "që ne nuk kishim qëllim tjetër, përveç se vendosjes së paqes dhe të pajtimit midis nesh. Qëndroni dhe pak mbi kuaj, sa të kemi shpjeguar motivet tona." Duke parë sinqeritetin e kërkesës së tyre, Mulla Hyseni i zbriti kalit dhe i ftoi ata të shkonin me të në han. "Ne, ndryshe nga njerëzit e këtij qyteti, dimë se si ta presim jabanxhinë në mesin tonë", tha ai pasi i ftoi të uleshin pranë tij dhe porositi t'u nxirret atyre çaj. "Saedol Ulama", iu përgjigjën ata, "është i vetmi përgjegjës për ndezjen e një zjarri kaq të mbrapshtë. Njerëzit e Barfurushit, në asnjë mënyrë, nuk duhet të ishin përzierë me krimin që ka kryer ai. Le ta harrojmë tani të shkuarën. Ne do të sugjeronim, në interes të të dy palëve, që ti dhe shokët e tu të iknit nesër për Amol. Barfurushi është mbërthyer nga kthetrat e zemërimit dhe ne kemi frikë se mos shtyhen përsëri për t'iu sulmuar." Mulla Hyseni, megjithëse la të kuptohet mossinqeritetin e njerëzve, u pajtua me propozimin e tyre, nga kjo Abas Koli Kan Larixhani334 dhe Haxhi Mustafa Kani u ngritën së bashku dhe, duke u betuar mbi Kuranin që e kishin sjellë me vete, deklaruan solemnisht qëllimin e tyre për t'i patur ata si miqtë e tyre atë natë dhe të nesërmen të udhëzonin Kosrou Kadi Kalain335 dhe njëqind kalorës për të garantuar kalimin e tyre të sigurt përmes Shir Gahit. "Mallkimi i Perëndisë dhe i Profetit të Tij rëntë mbi ne, në këtë botë dhe në atë botë, shtuan ata, nëqoftëse lejojmë edhe njëherë lëndimin më të vogël kundër teje dhe shokëve të tu." 519 Sapo ata kishin bërë deklaratat e tyre, mbërritën miqtë që kishin shkuar të gjenin ushqim për shokët dhe tagji për kuajt e tyre. Mulla Hyseni i ftoi shokët e vet besimtarë të prishnin agjërimin, derisa asnjë prej tyre atë ditë, që ishte e Premte, dymbëdhjetë Zel Kadeh336, nuk kishte ngrënë mish e nuk kishte pirë që nga agimi. Aq i madh ishte numri i funksionarëve dhe i shoqëruesve të tyre, që ishin dyndur atë ditë në han, sa as ai, as ndonjë nga shokët e tij, nuk morën nga çaji që ata ia ofruan vizitorëve të tyre. 520 Atë natë, rreth katër orë pas perëndimit të diellit, Mulla Hyseni së bashku me miqtë e vet, hëngrën darkë në shoqërinë e Abas Koli Kanit dhe Haxhi Mustafa Kanit. Po atë mesnatë, Saedol Ulama thirri Kosrou Kadi Kalain dhe në mirëbesim i shprehu atij dëshirën që, në çdo orë ose vend që ai mund të vendoste, e tërë pasuria e grupit që i ishte besuar atij në ngarkim duhet të konfiskohej dhe ata vetë, pa asnjë përjashtim duhet të vriteshin. "A nuk janë këta pasues të Islamit?" pyeti Kosrou. "A nuk preferuan po këta njerëz, siç kam mësuar, të sakrifikojnë tre nga shokët e tyre vetëm për të mos lënë pa përfunduar thirrjen e lutjes që ata po bënin? Si mundim ne, që duam qëllime të tilla dhe lavdërojmë të tilla akte, të vlerësohemi si të denjë për atë emër?" Ky pusht faqezi këmbënguli që urdhërat e tij të zbatoheshin me besnikëri. "Therri ata", tha ai, ndërsa i tregoi me gisht qafën, "e mos ki frikë. Unë vetë mbaj përgjegjësi për aktin tënd. Unë, në Ditën e Gjykimit, do t'i përgjigjem Perëndisë në emrin tënd. Ne, që mbajmë skeptrin e pushtetit, jemi sigurisht të informuar më mirë se ty dhe mund të gjykojmë më mirë se si ta çrrënjosim më mirë këtë herezi." 521 Me lindjen e diellit, Abas Koli Kani kërkoi që Kosrou të çohej përpara tij dhe e urdhëroi atë të tregonte konsideratën maksimale ndaj Mulla Hysenit dhe shokëve të vet, të garantonte kalimin e tyre të sigurt përmes Shir Gahit dhe të refuzonte çdo lloj shpërblimi që ata mund t'i ofronin. Kosrou u shtir si i nënshtruar ndaj këtyre porosive dhe e siguroi atë se as ai dhe as kalorësit e tij nuk do ta ulnin vigjilencën, as nuk do të lëkundeshin në përkushtimin ndaj tyre. "Me t'u kthyer", shtoi ai, "ne do të të tregojmë pohimin e tij me shkrim për kënaqësinë ndaj shërbimeve që ne do t'i kryejmë." 522 Kur Kosrou u çua nga Abas Koli Kani, Haxhi Mustafa Kani dhe të tjerë udhëheqës përfaqësues të Barfurushit në prani të Mulla Hysenit dhe iu prezantua atij, ky i fundit vërejti: "Nëqoftëse ti bën mirë, do të jetë mirë për ty dhe nëqoftëse bën keq, e keqja do të kthehet kundër teje."337 Nëqoftëse ky njeri do të na trajtojë mirë, i madh do të jetë shpërblimi për të dhe nëqoftëse ai vepron me pabesi ndaj nesh, i madh do jetë ndëshkimi për të. Ne ia besojmë Kauzën tonë Perëndisë dhe i jemi dorëzuar tërësisht vullnetit të Tij. 523 Mulla Hyseni tha këto fjalë dhe dha sinjalin e nisjes. Kamber Aliu u dëgjua përsëri të bënte thirrjen e mjeshtrit të tij, "Shaloni kuajt, o heronj të Perëndisë!" - një thirrje që e përsëriste njësoj në të tilla raste. Me tingullin e fjalëve të tij, të gjithë vrapuan te kuajt e tyre. Para tyre marshonte një detashment i kalorësve të Kosrout. Ata u pasuan menjëherë nga Kosrou dhe Mulla Hyseni, që kalëronin në qendër të grupit. Prapa pasonte pjesa tjetër e shokëve dhe në krahun e tyre të majtë dhe të djathtë marshonte pjesa tjetër e njëqind kalorësve, të cilët Kosrou i kishte armatosur me instumenta të besueshme për të realizuar qëllimin e tij. Ishte rënë dakord që grupi duhet të nisej nga Barfurushi herët në mëngjes dhe të arrinte në mesditë në Shir-Gah. Dy orë pas lindjes së diellit ata u nisën për në destinacion. Korsou mori me qëllim rrugën e pyllit, një rrugë të cilën ai e mendoi më të mirë për arritjen e qëllimit. FALTORJA E SHEIK TABARSIT 524 Sapo kishin hyrë në pyll, ai dha sinjalin për sulm. Njerëzit e tij u sulën egërsisht kundër bashkudhëtarëve, rrëmbyen gjënë e tyre, vranë disa, midis të cilëve edhe vëllanë e Mulla Sadekut dhe kapën rob disa të tjerë. Sapo i kapi veshi thirrjen e agonisë e të dhimbjes, Mulla Hyseni ndaloi dhe, pasi zbriti nga kali, protestoi kundër sjelljes së pabesë të Kosrout. "Ora e mesditës ka kohë që ka kaluar", i tha ai atij, "e ne akoma nuk kemi arritur destinancionin tonë. Unë refuzoj të vazhdoj më tej me ty. Nuk mund të ndjek drejtimin tënd, shoqërinë tënde dhe atë të njerëzve të tu." Pasi iu kthye Kamber Aliut, i kërkoi të hapte qilimthin e lutjes, që të mund të ofronte devocionet e tij. Ai ishte duke kryer pastrimin, kur Kosrou, që, gjithashtu, i kishte zbritur kalit, thirri një nga shoqëruesit dhe e urdhëroi t'i njoftonte Mulla Hysenit se, nëqoftëse ai dëshironte të arrinte destinacionin e tij i sigurt, duhet t'i dorëzonte atij shpatën dhe kalin e tij. Duke refuzuar t'i jepte një përgjigje, Mulla Hyseni vazhdoi të ofronte lutjen e tij. Pas pak, Mirza Muhamet Taki Xhovajni Sabzevari, një njeri i arritjeve letrare dhe i guximit të madh, shkoi te një shoqërues që po përgatitste qaljanin338 e i kërkoi atij ta lejonte për ta çuar atë personalisht te Kosrou, një kërkesë që iu plotësua me gatishmëri. Mirza Muhamet Takiu po përkulej të ndizte zjarrin e qaljanit, kur, ndërsa futi befas dorën e tij në gjoksin e Kosrout, i rrëmbeu kamën poshtë robes së tij dhe ia nguli thellë në zemër.339 525 Mulla Hyseni ishte akoma në aktin e lutjes kur thirrja "Ja Saheboz Zaman"340 u ngrit përsëri nga shokët e tij. Ata u hodhën mbi sulmuesit e tyre të pabesë dhe me një sulm i shtrinë të gjithë poshtë me përjashtim të shoqëruesit që kishte përgatitur qaljanin. I trembur dhe pa mbrojtje ai i ra ndër këmbë Mulla Hysenit dhe i kërkoi ndihmë. Atij iu dha qaljani i zbukuruar me gurë, që i përkiste ustait të tij, u urdhërua të kthehej në Barfurush e t'i rrëfente Abas Koli Kanit gjthçka që kishte parë. "Thuaji atij, i tha Mulla Hyseni, se sa besnikërisht e kreu Kosrou misionin e vet. Ai pusht gënjeshtar mendoi me budallallëk se misionit tim do t'i vinte fundi, se shpata dhe kali im e kishin përmbushur misionin e tyre. A nuk e dinte ai se puna e tyre tashti sapo kishte filluar, se pa u plotësuar tërësisht shërbimet që do të bëjnë ato, as fuqia e tij, as fuqia e çdo njeriu pranë tij nuk mund t'i rrëmbejë ato prej meje." 526 Ndërsa po afrohej nata, grupi vendosi të qëndronte në atë vend deri në agim. Me t'u thyer dita, pasi kishte ofruar lutjen e tij, Mulla Hyseni mblodhi shokët së bashku dhe u tha: "Ne po i afrohemi Qerbelasë sonë, destinacionit tonë përfundimtar." Menjëherë pas kësaj, ai u nis më këmbë drejt atij vendi, i pasuar nga shokëte tij. Duke parë që një pakicë u përpoqën të merrnin me vete gjërat e Kosrout e të njerëzve të tij, ai i urdhëroi të lënë çdo gjë pas, përveç shpatave dhe kuajve të tyre. "Ju takon juve", u tha ai atyre, "të arrini në atë vend të shenjtë në një gjendje shkëputjeje të plotë, tërësisht të pastruar nga çdo gjë që i përket kësaj bote."341 Ai kishte ecur rreth një majdan342 kur arriti në faltoren e Sheik Tabarsit.343 Sheiku kishte qenë një nga bartësit e traditave që u kushtohen imamëve të Besimit dhe vend varrimi vizitohej nga njerëzit përreth.. Me të mbërritur në atë vend, ai recitoi vargun e mëposhtëm të Kuranit: "O Zoti im, bekoje Ti mbërritjen time në këtë vend, se vetëm Ti mund të japësh të tilla bekime." 527 Natën para mbërritjes së tyre, roja i faltores pa në ëndërr që Sejedosh Shohada, Imam Hyseni, kishte mbërritur në Sheik Tabarsi, i shoqëruar nga jo më pak se shtatëdhjet e dy luftëtarë dhe me një numër të madh shokësh. Ai pa që ata qëndruan në atë vend, u angazhuan në një nga betejat më heroike, duke triumfuar në çdo ndeshje me forcat e armikut dhe se Vetë Profeti i Perëndisë, mbërriti natën dhe u bashkua me këtë grup të bekuar. Kur Mulla Hyseni mbërriti ditën tjetër, roja e njohu menjëherë si heroin që kishte parë në ëndërr, iu derdh ndër këmbë dhe i puthi ato me përkushtim. Mulla Hyseni e ftoi të ulej në krah të tij dhe e dëgjoi të rrëfente historinë e tij. "Gjithçka që ti ke parë, e siguroi ai rojtarin e faltores, do të ndodhë. Ato skena të lavdishme, do të luhen përsëri para syve të tu." Ai shërbëtor u hodh përfundimisht i tëri me mbrojtësit heroikë të fortesës dhe ra martir brenda mureve të saj. HYRJA E FALTORËS SË SHEIK TABARSIT NË MAZENDARAN 528 Pikërisht ditën e mbërritjes, që ishte katërmbëdhjetë Zel-Kadeh,344 Mulla Hyseni i dha Mirza Muhamet Bakerit, që kishte ndërtuar Báb-ijehun, udhëzimet paraprake në lidhje me projektin e kështjellës që duhej të ndërtohej për mbrojtjen e tyre. Rreth mbrëmjes së asaj dite ata befas e panë veten të rrethuar nga një mizëri e çrregullt njerëzh që kishin dalë nga pylli dhe po përgatiteshin të hapnin zjarr kundër tyre. "Ne jemi banorët e Kadi Kalasë", bërtisnin ata. "Ne do të marrim shpagim për gjakun e Kosrout. Ne nuk do të kënaqemi deri sa t'u kemi vënë ju të gjithëve nën shpatë." I rrethuar nga një turmë e egër, gati për t'u vërvitur mbi ta, grupi duhet të nxirrte përsëri shpatat për vetëmbrojtje. Pasi ngritën thirrjen "Ja Saheboz Zaman," ata ecën përpara, sprapsën sulmet dhe i bënë ata të ikin me të katra. Aq e jashtëzakonshme ishte thirrja sa kalorësit më parë u zhdukën se sa u dukën. Mirza Muhamet Taki Xhovajni, me kërkesën e tij, mbajti komandën e asaj ndeshjeje. 529 Duke pasur frikë se mos sulmuesit vinin përsëri dhe kryenin një masakër të madhe, ata i ndoqën deri sa arritën në një fshat, të cilin e menduan të ishte fshati i Kadi Kalasë. Në sytë e tyre, të gjithë njerëzit iknin me të katra të përfshirë nga tmerri. Nëna e Nazar Kanit, pronari i fshatit, u vra padashur në errësirrën e natës, në mes të pështjellimit që vinte pas. Thirrjet e grave, që po protestonin me forcë se ato nuk kishin asnjë lidhje me njerëzit e Kadi Kalasë, shpejt mbërritën në veshët e Mirza Muhamet Takiut, që urdhëroi menjëherë shokët e tij të mbanin dorën derisa të siguroheshin për emrin dhe karakterin e atij vendi. Ata zbuluan shpejt që fshati i përkiste Nazar Kanit dhe gruaja që kishte humbur jetën ishte nëna e tij. Tepër i tronditur nga zbulimi i këtij gabimi fatal që bënë shokët e tij, Mirza Muhamet Takiu thirri me hidhërim: "Ne nuk synonim të ngisnim njerëzit e këtij fshati. Qëllimi ynë i vetëm ishte të kufizonim dhunën e njerëzve të Kadi Kalasë, që ishin gati të na vrisnin të gjithëve." Ai kërkoi falje me sinqeritet për atë tragjedi të dhimbshme që shokët e luajtën pa dashur. 530 Nazar Kani që ndërkohë ishte i fshehur në shtëpi të vet, u bind për sinqeritetin e keqardhjes së shprehur nga Mirza Muhamet Takiu. Megjithëse po vuante nga kjo humbje e hidhur, ai u detyrua ta thërriste dhe ta ftonte atë në shtëpinë e tij. Bile i kërkoi Mirza Muhamet Takiut ta prezantonte te Mulla Hyseni dhe shprehu një dëshirë të fortë të bëhej i njohur me parimet e Kauzës, që mund të ndizte kaq zjarr në gjokset e përkrahësve të saj. 531 Në agim, Mirza Muhamet Takiu, i shoqëruar nga Nazar Kani, arritën në faltoren e Sheik Tabarsit, ku e gjetën Mulla Hysenin duke udhëhequr lutjen e grigjës. Kaq magjepës ishte nuri mbi fytyrën e tij sa Nazar Kani ndjeu një shtytje të papërballueshme për t'u bashkuar me adhuruesit dhe të përsëriste pikërisht ato lutje që dilnin nga buzët e tij. Pas përfundimit të asaj lutjeje, Mulla Hyseni u njoftua për humbjen që kishte pësuar Nazar Kani. Ai i shprehu me një gjuhë shumë prekëse keqardhjen, që ai dhe i tërë grupi i shokëve të tij ndjenin për të në këtë humbje të madhe. "Perëndia e di", e siguroi ai, "se synimi ynë i vetëm ishte të mbronim jetën tonë e jo të prishnim paqen e komunitetit." Mulla Hyseni pastaj rrëfeu rrethanat që kishin çuar në sulmin drejtuar kundër tyre nga njerëzit e Barfurushit dhe i shpjegoi sjelljen e pabesë të Kosrout. Ai shprehu përsëri brengën që i kishte shkaktuar vdekja e nënës së tij. "Mos e mundo zemrën tënde", u përgjigj spantanisht Nazar Kani. "Sikur edhe njëqind djem të më kishte dhënë mua, të gjithë do t'i vendosja me hare ndër këmbët e tua e t'i ofroja si flijim ndaj Saheboz Zamanit!" Ai premtoi, pikërisht atë moment, besnikërinë e tij të pavdekshme ndaj Mulla Hysenit dhe nxitoi përsëri në fshatin e vet me qëllim që të merrte çdo gjë që mund të duhej për grupin. 532 Mulla Hyseni urdhëroi shokët e vet të fillonin ndërtimin e fortesës që ishte projektuar. Çdo grupi i ngarkoi një pjesë pune dhe i nxiti të shpejtonin përfundimin e saj. Gjatë këtyre veprimeve, atyre u binin vazhdimisht në qafë banorët e fshatrave përreth, që me nxitjen e vazhdueshme të Saedol Ulemës, marshuan dhe u derdhën kundër tyre. Çdo sulm i armikut mbaronte me turp dhe dështim. Të patundur nga egërsia e përleshjeve të tyre të përsëritura, shokët i përballuan me trimëri sulmet e kishin mundur të nënshtronin përkohësisht forcat që i kishin rrethuar nga çdo anë. Kur puna e ndërtimit u përfundua, Mulla Hyseni ndërmori përgatitjet e duhura për rrethimin që duhej të përballonte fortesa dhe siguroi, pavarësisht nga pengesat që qëndronin në rrugë, çdo gjë që dukej e rëndësishme për sigurinë e mbajtësve të saj. 533 Puna thuajse kishte përfunduar, kur mbërriti Sheik Abu Torabi që solli lajmin e mbërritjes së Bahá'u'lláh-ut në fshatin e Nazar Kanit. Ai njoftoi Mulla Hysenin se ishte komanduar posaçërisht nga Bahá'u'lláh-u të informonte se të gjithë ata kishin për të qenë atë natë miqtë e Tij dhe se Vetë Ai do të bashkohej me ta atë pasdite. Unë kam dëgjuar Mulla Mirza Muhamet Forugin të rrëfejë si më poshtë: "Lajmi që përcolli Sheik Abu Torabi solli një gëzim të pakufishëm në zemrën e Mulla Hysenit. Ai nxitoi menjëherë te shokët dhe i ftoi të rregulloheshin për pritjen e Bahá'u'lláh-ut. Ai vetë u bashkua me ta në pastrim dhe spërkatjen me ujë të rrethinave të faltores e ndoqi personalisht çdo gjë që ishte e nevojshme për mbërritjen e Vizitorit të shtrenjtë. Sapo e pa Atë të afrohej me Nazar Kanin iu derdh përpara, e përqafoi me dashuri dhe e shoqëroi në vendin e nderit, që e kishte rezervuar për pritjen e Tij. Ne ato ditë ishim tepër të verbër për të njohur lavdinë e Atij, që udhëheqësi ynë e prezantoi mes nesh me aq nderim dhe dashuri. Ç'kishte kuptuar Mulla Hyseni, nuk mund ta kuptonte akoma vizioni ynë i turbullt. Me ç'përkujdesje e mori Atë ai në krahët e tij! Me ç'ndjenja kënaqësie magjepsëse i mbushej zemra, kur shihte Atë! Ishte aq i dhënë pas admirimit sa ishte krejtësisht i dukshëm për secilin nga ne. Shpirti tij ishte aq i zhytur në soditjen e asaj fytyre sa ne që po prisnim lejën e tij për t'u ulur u mbajtëm pranë tij më këmbë për një kohë të gjatë. Vetë Bahá'u'lláh-u, na urdhëroi përfundimisht që të uleshim. Ne, gjithashtu, kishim për të ndjerë së shpejti, megjithëse jo siç duhet, hijeshinë e fjalës së Tij, megjithëse asnjë nga ne, nuk ishte në dijeni, qoftë edhe turbullt, për forcën e pafundme që fshihej në fjalët e Tij. 534 "Gjatë asaj vizite, Bahá'u'lláh-u inspektoi fortesën dhe shprehu kënaqësinë e Tij për punën që ishte kryer. Në bisedë me Mulla Hysenin, Ai shpjegoi me hollësi çështje të tilla që ishin jetësore për mirëqenien dhe sigurinë e shokëve. 'E vetmja gjë që kërkon kjo fortesë dhe ky grup', tha Ai, 'është prania e Kodusit. Lidhja e tij me këtë grup do ta bënte atë të plotë dhe të përsosur.' Ai porositi Mulla Hysenin të dërgonte Mulla Mehdi Kojin me gjashtë njerëz në Sari dhe t'i kërkonin Mirza Muhamet Takiut që ta dorëzonte menjëherë Kodusin në duart e tyre. 'Frika e Perëndisë dhe hataja e ndëshkimit të Tij, e siguroi Ai Mulla Hysenin, do ta bëjë të dorëzojë menjëherë robin e vet.' 535 "Para se të largohej, Bahá'u'lláh-u i këshilloi të ishin të durueshëm dhe t'i dorëzoheshin vullnetit të të Plotfuqishmit. 'Po të jetë vullneti i Tij', shtoi Ai, 'ne do t'u vizitojmë ju përsëri në këtë vend e do t'u japim ndihmën tonë. Ju jini zgjedhur nga Perëndia të jini pararoja e ushtrive të Tij dhe krijuesit e Besimit të Tij. Ushtria e Tij me të vërtetë do të mbretërojë. Çfarëdo që të ndodhë, fitorja është e juaja, një fitore që është e plotë dhe e sigurt.' Me këto fjalë, Ai ia besoi shokët tanë trima kujdesit të Perëndisë dhe u kthye në fshat me Nazar Kanin dhe Sheik Abu Torabin. Prej andej u largua nga rruga e Nurit për në Teheran." PLANE DHE SKICA TË FORTESËS SË SHEIK TABARSIT 536 Mulla Hyseni filloi menjëherë të zbatojë porositë e marra. Pasi thirri Mulla Mehdiun, e urdhëroi atë të shkonte së bashku me gjashtë shokë për në Sari dhe t'i kërkonte Moxhtahedit të lironte të burgosurin e tij. Sapo iu përcoll mesazhi, Mirza Muhamet Takiu u pajtua pa kushte me kërkesën e tyre. Forca me të cilën ishte pajisur ai mesazh dukej se e kishte çarmatosur plotësisht. "Unë e kam vlerësuar atë", nxitoi ai të siguronte lajmëtarët, "vetëm si një mik të nderuar në shtëpinë time. Mua nuk do më shkonte për shtat të pretendoja se e kam larguar apo liruar. Ai është i lirë të bëjë ç'i do qejfi. Edhe sikur të donte ta shoqëroja, unë do ta bëja." 537 Ndërkohë, Mulla Hyseni informoi shokët për afrimin e Kodusit dhe i kishte këshilluar të tregonin ndaj tij një nderim siç do të bënin ndaj Vetë Báb-it. "Sa për mua", shtoi ai, "ju duhet të më konsideroni si shërbëtorin e tij të ulët. Ju duhet t'i ofroni atij aq besnikëri sa që edhe sikur t'u komandonte të merrnit jetën time, ju duhet t'i bindenit pa ngurrim. Nëqoftëse ju lëkundeni apo ngurroni, ju do të shprehnit mungesën e besnikërisë ndaj Besimit. Përderisa nuk u ka thirrur në praninë e tij, ju në asnjë mënyrë nuk duhet të guxoni të përziheni me të. Duhet të harroni dëshirat tuaja dhe të kapeni pas vullnetit dhe pëlqimit të tij. Duhet t'i shmangeni puthjes, qoftë të duarveve apo këmbëve të tij, se zemra e tij e bekuar nuk i pëlqen këto fakte të shprehjes së dashurisë. E tillë duhet të jetë sjellja juaj që unë të ndjehem para tij krenar për ju. Lavdia dhe autoriteti me të cilin është veshur ai duhet të njihen siç duhet edhe nga shokët e tij më të vegjël. Kush largohet nga shpirti dhe shkronja e këshillave të mia, me siguri do ta zërë ndëshkimi i rëndë." 538 Burgimi i Kodusit në shtëpinë e Mirza Muhamet Takiut, Moxhtahedit më të shquar të Sarit, me të cilin ai ishte i lidhur, zgjati nëntëdhjetë e pesë ditë. Megjithëse i burgosur, Kodusi trajtohej me nderim të veçantë dhe lejohej të pranonte shumicën e shokëve që kishin qenë të të pranishëm në mbledhjen e Badashtit. Megjithatë, ai nuk i dha lejë askujt të qëndronte në Sari. Kushdo që e vizitonte ishte nxitur, me terma nga më të të fortat, të radhitej nën Flamurin e Zi të ngritur nga Mulla Hyseni. Ishte i njëjti flamur për të cilin Muhameti, Profeti i Perëndisë kishte thënë kështu: "Sikur sytë tuaj të shikojnë Flamujt e Zinj që shkojnë nga Horasani, nxitoni drejt tyre, edhe sikur të zvarriteni nëpër dëborë, meqenëse ata shpallin ardhjen e të premtuarit Mehdi,345 Mëkëmbës i Perëndisë." Ai flamur u shpalos me komandën e Báb-it, në emër të Kodusit dhe nga duart e Mulla Hysenit. U mbajt lart gjatë gjithë rrugës nga qyteti i Mashhadit deri në faltoren e Sheik Tabarsit. Për njëmbëdhjetë muaj, nga fillimi i Shabanit, i vitit 1264 Hixhri,346 deri në fund të Xhamadijot Sani, në vitin 1265 Hixhri347, kjo emblemë tokësore e një sovraniteti jotokësor u valvit vazhdimisht mbi kokat e atij grupi të vogël e trim, duke i bërë thirrje turmës, që e shihte, të hiqte dorë nga bota dhe të mbështeste Kauzën e Perëndisë. 539 Ndërkohë që ishte në Sari, Kodusi u përpoq shpesh të bindë Mirza Muhamet Takiun për të vërtetën e Mesazhit Hyjnor. Ai bisedonte lirisht me të për çështje me peshë dhe të pazgjidhura, që lidheshin me Revelacionin e Báb-it. Shenjat e tij të guximshme e sfiduese mbështilleshin me një gjuhë kaq të njerëzishme, kaq bindëse dhe me mirësjellje, jepeshin me kaq gjenialitet dhe humor, sa ata që e dëgjonin nuk ndiheshin aspak të ofenduar. Bile ata i keqkuptonin aluzionet e tij ndaj Librit të shenjtë si vëzhgime humoristike që synonin të dëfrenin dëgjuesit e tij. Mirza Muhamet Takiu, pavarësisht nga mizoria dhe egërsia, që ishin të fshehura tek ai dhe të cilat më pas i manifestoi në qëndrimin që mori për të këmbëngulur në asgjësimin e pjesës së mbetur prej mbrojtësve të fortesës së Sheik Tabarsit, mbahej nga një forcë e brendëshme për të mos shfaqur ndaj Kodusit edhe shenjën më të vogël të mosrespektit, ndërkohë që ky i fundit ishte i burgosur në shtëpinë e tij. Bile, ai ishte i gatshëm për të ndaluar banorët e Sarit, që të mos e ofendonin Kodusin dhe ishte dëgjuar shpesh t'i qortonte për lëndimin që donin t'i sillnin. 540 Lajmi për mbërritjen e afërme të Kodusit i vuri në lëvizje mbajtësit e fortesës së Tabarsit. Kur iu afrua destinacionit, ai dërgoi përpara një lajmëtar për të njoftuar afrimin e tij. Lajmi i gëzuar iu dha atyre guxim dhe forcë të re. I ngritur me një entuziazëm shpërthyes, që nuk mund ta përmbante, Mulla Hyseni u nis më këmbë dhe, i shoqëruar nga rreth njëqind shokë të vet, nxitoi të takonte vizitorin e pritur. Ai vuri dy qirinj në duart e çdonjerit, i ndezi ata vetë dhe i ftoi të shkonin për të takuar Kodusin. Errësira e natës çahej nga shkëlqimi që derdhnin ato zemra të hareshme ndërsa marshonin përpara për të takuar të shtrenjtin e tyre. Në mes të pyllit të Mazendaranit, sytë e tyre njohën menjëherë fytyrën për të cilin ishin djegur që ta shihnin. U shtynë me etje rreth kalit të tij dhe me çdo shenjë përkushtimi i shprehën nderimin e tyre me dashuri dhe besnikëri të pavdekshme. Duke mbajtur ende në duart e tyre qirinjtë e ndezur, e ndoqën atë më këmbë drejt destinacionit. Kodusi, ndërsa kalëronte gjatë rrugës mes tyre, dukej si diell që shkëlqen mes satelitëve të tij. Ndërsa grupi iu drejtua me ngadalë rrugës përpara fortesës, shpërthye hymni i lavdërimit, kënduar nga grupi i atyre admiruesve entuziastë. "I Shenjtë, i shenjtë, Zoti Perëndia ynë, Zoti i engjëjve dhe i shpirtit", tingëllonin rreth tij zërat e tyre festive. Mulla Hyseni ngrinte refrenin i kënaqur, ndërsa i gjithë grupi përgjigjej. Pylli i Mazendaranit jehonte nga tingujt e atyre thirrjeve. 541 Në këtë nënyrë ata mbërritën në faltoren e Sheik Tabarsit. Fjalët e para që dolën nga buzët e Kodusit, pasi i kishte zbritur kalit dhe u mbështet në faltore, ishin si vijon: "Bakijatollah348 do të ishte më e mira për ju, nëqoftëse ju jini ndër ata që besojnë."349 Me këtë shprehje u përmbush profecia e Muhametit siç regjistrohet në traditën që vijon: "Dhe kur Mehdiu350 të bëhet manifest, Ai do të mbështetë shpinën e tij në Kabeh dhe do t'u drejtohet treqind e trembëdhjetë pasuesve që do të jenë grupuar rreth tij, me këto fjalë: 'Bakijatollah do të ishte më e mira për ju, nëqoftëse ju jini ndër ata që besojnë.'" Me "Bakijatollah" Kodusi nuk kuptonte njëri tjetër veçse Bahá'u'lláh-un. Për këtë dëshmonte Mulla Mirza Muhamet Forugi, që më ka rrëfyer si më poshtë: "Unë isha vetë i pranishëm kur Kodusi zbriti nga kali. E pashë të mbështetur te faltorja dhe e dëgjova të shprehte po ato fjalë. Sapo i kishte thënë ato, ai përmendi Bahá'u'lláh-un dhe, pasi iu kthye Mulla Hysenit, e pyeti rreth Tij. Ai ishte i informuar se po të mos dekretonte Perëndia ndryshe, Ai kishte bërë të ditur synimin e Tij për t'u rikthyer në këtë vend para ditës së parë të Muharremit.351 542 "Pas kësaj, Kodusi i besoi Mulla Hysenit një numër predikimesh, të cilat ia kërkoi t'i lexonte me zë të lartë për shokët e mbledhur. Predikimi i parë, që ai lexoi, i kushtohej tërësisht Báb-it, i dyti lidhej me Bahá'u'lláh-un dhe i treti i referohej Tahires. Ne guxuam të shprehnim te Mulla Hyseni dyshimet tona, nëse referencat në predikimin e dytë, ishin të zbatueshme ndaj Bahá'u'lláh-ut, që shfaqej i veshur me roben e fisnikërisë. Çështja iu raportua Kodusit, që na siguroi se, me vullnetin e Perëndisë, sekreti i tij do të na zbulohej në kohën e duhur. Krejt të paditur, në ato ditë, për karakterin e Misionit të Bahá'u'lláh-ut, ne nuk ishim të aftë të merrnim vesh kuptimin e atyre aluzioneve dhe më kot hamendësonim se cili do të ishte kuptimi i tyre i mundshëm. Me etjen për të shpleksur çështjet e koklavitura të traditave lidhur me ardhjen e të premtuari Kaim, unë iu afrova disa herë Kodusit dhe i kërkova të më sqaronte lidhur me atë subjekt. Megjithëse jo i gatshëm në fillim, ai përfundimisht u pajtua me dëshirën time. Mënyra e përgjigjes së tij, shpjegimet bindëse dhe gjithë dritë, shërbyen për të lartësuar ndjenjën e respektit dhe të nderimit që frymëzonte prania e tij. Ai shpërndante çdo lloj dyshimi që rrinte në mendjet tona dhe faktet e mprehtësisë së së tij ishin të tilla sa filluam të besojmë se atij i ishte dhënë fuqia për të lexuar mendimet tona më të thella dhe për të qetësuar pështjellimin e egër në zemrat tona. 543 "Shumë netë e shihja Mulla Hysenin që vinte rrotull faltores brenda territorit të së cilës Kodusi shtrihej për gjumë. Sa shpesh e shihja atë në orët e mesnatës të dilte nga dhoma dhe qetësisht drejtohej nga ai vend, ku pëshpëriste të njëjtin varg, me të cilin ne të gjithë kishim përshëndetur mbërritjen e vizitorit të shtrenjtë! Me ndjenja emocioni ende mund të kujtoj atë ndërsa vinte drejt meje, në qetësinë e atyre orëve të errëta dhe të vetmuara, të cilat ia kisha kushtuar meditimit dhe lutjes, duke pëshpëritur në veshët e mi këto fjalë: 'Largo nga mendja tënde, O Mulla Mirza Muhamet, ato gjëra të ndërlikuara dhe, i lirë nga ajo shtrëngesë, ngriu dhe kërko të pish me mua kupën e martirizimit. Atëhere, ndërsa viti '80352 agon mbi botë, ti do të kuptosh sekretin e gjërave që tani për ty janë të fshehura.'" 544 Me të mbërritur në faltoren e Sheik Tabarsit, Kodusi ngarkoi Mulla Hysenin për të vlerësuar numrin e shokëve të mbledhur. Ai i numëroi ata një nga një dhe i kaloi përmes portës së fortesës; treqind e dymbëdhjetë gjithsej. Ai vetë po hynte në fortesë me qëllim që të njihte Kodusin me rezultatin, kur një i ri, që kishte përshkuar më këmbë gjithë rrugën nga Barfurushi, u derdh papritur dhe, duke kapur cepin e robes së tij, iu përgjërua të regjistrohej ndër shokët dhe të lejohej të jepte jetën e tij, kudoherë që i kërkohej, në shtegun e Të Shtrenjtit. Dëshira iu plotësua me gatishmëri. Kur Kodusi u informua mbi numrin e përgjithshëm të shokëve, ai tha: "Çdo gjë që gjuha e Profetit të Perëndisë ka thënë në lidhje me Të Premtuarin duhet të përmbushet,353 që prej saj të plotësohet dëshmia e Tij në sytë e atyre teologëve që e vlerësojnë veten si të vetmit interpretues të ligjit e të traditave të Islamit. Nëpërmjet tyre njerëzit do të njohin të vërtetën dhe të pranojnë përmbushjen e këtyre traditave."354 545 Gjatë atyre ditëve, çdo mbrëmje e çdo mëngjes, Kodusi do të thërriste Mulla Hysenin, si dhe më të shquarit ndër shokët tanë për t'iu kërkuar të këndonin shkrimet e Báb-it. Ulur në Majdan, sheshi i hapur që cekte fortesën, dhe rrethuar nga miqtë e tij të devotshëm, ai do të dëgjonte me vëmendje fjalët e Mjeshtrit dhe herë pas here dëgjohej t'i komentonte ato. As kërcënimet e armikut dhe as egërsia e sulmeve të tyre të njëpasnjëshme, nuk mund ta detyronin atë të ulte hovin apo të thyente rregullsinë e devocioneve të tij. Duke përbuzur gjithë rreziqet dhe i qartë për nevojat e dëshirat e tij, ai vazhdonte, bile edhe në situatat më kërcënuese, shkrirjen e përditshme shpirtërore me të Shtrenjtin e vet, shkruante lutje për Të dhe i ngrinte në përpjekje të reja mbrojtësit e kështjellës. Megjithëse i ekspozuar ndaj plumbave që binin papushim si breshër mbi shokët e rrethuar, ai, pa u ligështuar nga egërsia e sulmit, ndiqte punët në një gjendje qetësie të plotë. "Shpirti im është martuar me vëmendjen ndaj Teje!", e kishte ai zakon të thërriste. "Kujtimi Yt është mbështetja dhe ngushëllimi i jetës sime! E kam për lavdi që, për hir Tënd, i pari kisha për të vuajtur poshtërimin në Shiraz. Digjem të jem i pari, që në shtegun Tënd, të pësoj një vdekje të denjë për Kauzën Tënde." 546 Herë pas here do t'u kërkonte shokëve të tij nga Iraku të këndonin pasazhe të ndryshme nga Kurani, ndaj të cilave ai do të dëgjonte me vëmendje të madhe dhe shpesh do të detyrohej të shpaloste kuptimin e tyre. Në një nga këngët ata u ndeshën me vargun e mëposhtëm: "Ca me frikën dhe urinë, me humbjen e pasurisë, të jetës dhe të frutave, Ne sigurisht do të të provojmë: veç sill lajme të mira për të durueshmit." "Këto fjalë", do të thoshte Kodusi, "janë reveluar fillimisht në lidhje me Jovin dhe të këqijat që i ndodhën atij. Megjithatë, këtë ditë ato janë të zbatueshme për ne, që jemi të destinuar të heqim po ato të zeza. Aq e madhe do të jetë belaja jonë sa askush nuk do të jetë i aftë ta mbijetojë, përveç atij që është i pajisur me qëndrueshmëri e durim." 547 Dija dhe mprehtësia që Kodusi shfaqte në këto raste, siguria me të cilën ai fliste, pasuria dhe iniciativa që tregonte në mësimet që u jepte shokëve, përforconin autoritetin e tij dhe i ngrinin lart prestigjin. Këta në fillim menduan se, nderimi i thellë që tregonte Mulla Hyseni ndaj tij, diktohej aq nga kërkesat e situatës, se sa nga shtytja prej një ndjenje spontane devocioni ndaj personit të tij. Shkrimet e tij dhe sjellja në përgjithësi, gradualisht davaritën të tilla dyshime dhe shërbyen për ta ngritur atë akoma më vendosmërisht në sytë e shokëve. Në kohën e burgimit në qytetin e Sarit, Kodusi, të cilit Mirza Muhamet Takiu i kishte kërkuar t'i shkruante një koment mbi Suren e Eklasit, e njohur më shumë si Sure e Kol Hovallahol Ahadit, hartoi, me interpretimin vetëm të Sad Samadit, një traktat që ishte tre herë më voluminoz se sa vetë Kurani. Ky shtjellim i plotë dhe mjeshtëror i kishte lënë përshtytpje të thellë Mirza Muhamet Takiut dhe ishte bërë shkak për konsideratën e veçantë që ai tregonte ndaj Kodusit, megjithëse në fund ai u bashkua me Saedol Ulaman në qerthullin vdekjprurës për martirët heroikë të Sheik Tabarsit. Ndërkohë që ishte i rrethuar në fortesë, Kodusi vazhdoi të shkruante komentin e vet mbi atë Sure, dhe mundi që, pavarësisht nga furia e sulmeve të armikut, të shkruajë aq shumë vargje sa ç'kishte shkruar më parë në Sari, në interpretimin e po asaj shkronje. Shpejtësia dhe bollëku i krijimit të tij, thesaret e paçmuara që zbulonin shkrimet e tij, i mbushnin shokët me habi dhe justifikonin udhëheqjen e tij në sytë e tyre. Ata lexonin me etje faqet e komentit që Mulla Hyseni i përcillte çdo ditë e ndaj të cilave tregonte pjesën e tij të nderimit. 548 Përfundimi i fortesës dhe marrja e masave për çdo gjë që u mendua thelbësore në mbrojtjen e saj, gjallëroi entuziazmin e shokëve të Mulla Hysenit dhe nxiti kuriozitetin e njerëzve të rrethinës.355 Një pakicë nga kurioziteti i dukshëm, të tjerë të shtyrë nga interesi material dhe një pjesë të shtyrë nga devocioni ndaj Kauzës, që simbolizonte ajo ndërtesë, kërkonin të pranoheshin brenda mureve të saj dhe mrekulloheshin nga shpejtësia me të cilën ajo ishte ngritur. Sapo Kodusi kishte vlerësuar numrin e mbajtësve të saj, ai urdhëroi të mos lejohej për të hyrë në të asnjë vizitor. Lavdërimet që kishin bërë ata që tani e kishin vizituar fortesën, u transmetuan gojë më gojë derisa arritën në veshët e Saedol Ulamas e ndezën në gjoksin e tij flakën e xhelozisë së papajtueshme. Me urrejtje kundër atyre që ishin përgjegjës për ngritjen e saj, ai lëshoi ndalim të rreptë kundër kujtdo që u afrohej rrethinave të saj dhe i nxiti të gjithë për të bojkotuar shokët e Mulla Hysenit. Pavarësisht nga rreptësia e urdhërave të tij, një pakicë u pa se nuk i përfillte dëshirat e tij dhe ofronte sipas fuqisë çdo ndihmë ndaj atyre që ai i kishte persekutuar në mënyrë kaq të pamerituar. Të këqijat, që po iu nënshtroheshin këta vuajtës, ishin të tilla sa hera herës ata ndjenin mungesën e hidhur për nevojat minimale jetësore. Megjithatë, çastet e errëta të mjerimit do të thyheshin befas mbi ta nga drita e çlirimit Hyjnor, që hapte para fytyrës së tyre derën e lehtësimit të papritur. 549 Mënyra fatlume me të cilën mbajtësit e kështjellës lehtësoheshin nga hidhërimi që peshonte mbi ta, i frynte furisë së zemërimit të Saedol Ulamasë, arrogant e kokëmushkë. I mbytur nga urrejtja e papajtueshme, ai i drejtoi një thirrje të zjarrtë Shah Nasered Dinit, që kohët e fundit kishte ngjitur fronin, duke i shkruar me hollësi për rrezikun që kërcënonte dinastinë, bile edhe vetë monarkinë. "Flamuri i revoltës", deklaronte ai, "është ngritur nga sekti i ulët i Bábí-ve. Kjo bandë mjerane agjitatorësh të papërgjegjshëm ka guxuar të godasë pikërisht në themelet e autoritetit me të cilin ështe rrethuar Madhëria e juaj Perandorake. Banorët e një numri fshatrash në rrethinat e afërta të shtabit të tyre tashmë janë derdhur tek flamuri i tyre dhe janë betuar për besnikërinë ndaj kauzës së tyre. Ata kanë ndërtuar vetë një fortesë dhe në atë kështjellë masive, janë mbyllur të gatshëm për të drejtuar një fushatë kundër jush. Me kokëfortësi të patundur kanë vendosur të shpallin sovranitetin e tyre të pavarur, një pavarësi që do ta hidhte në dhé diademën perandorake të stërgjyshërve tuaj të famshëm. Ju jeni në prag të mbretërimit. Ç'triumf më i madh do të sinjalizonte përurimin e sundimit tuaj se sa çrrënjosja e këtij besimi të urrejtshëm që ka guxuar të komplotojë kundër jush. Ai do të shërbejë për të ngritur Madhërinë Tuaj në besimin e popullit tënd. Ai do të ngrejë prestigjin tuaj e do ta mveshë kurorën tuaj me lavdi të pavdekshme. Sikur ju të lëkundeshit në politikën tuaj, sikur ju të tregonit favorin më të vogël ndaj tyre, e ndjej për detyrë t'u paralajmëroj se po afrohet me shpejtësi dita, kur jo vetëm provinca e Mazendaranit, por e tërë Persia, nga një skaj në tjetrin, do të duhet të mohojë pushtetin tuaj dhe do të jetë dorëzuar ndaj kauzës së tyre." 550 Shah Nasered Dini, akoma pa përvojë në çështjet e Shtetit, ia referoi çështjen oficerëve që komandonin ushtrinë e Mazendaranit e që ishin në shërbim të tij.356 Ai i udhëzoi ata të të përdornin të gjitha mjetet që i mendonin të plota për çrrënjosjen e ngatërrestarëve nga mbretëria. Haxhi Mustafa Kan Turkamani i paraqiti sovranit pikëpamjet e tij: "Unë vetë jam nga Mazendarani. Unë mund të vlerësoj forcat në dispozicion të tyre. Një grusht studentësh të pastërvitur dhe delikatë fizikisht, të cilët unë i kam parë, janë krejt të pafuqishëm për t'ju qëndruar forcave që Madhëria juaj mund të urdhërojë. Ushtria që ju mendoni të dërgoni, për mendimin tim, është e panevojshme. Një detashment i vogël i saj do të mjaftonte për t'i spastruar ata. Ata janë krejt të padenjë për kujdesin dhe konsideratën e sovranit tim. Sikur Madhëria juaj të ishte i gatshëm që, nëpërmjet një mesazhi mbretëror drejtuar tim vëllai Abdullah Kan Turkamani, të shprehte dëshirën për t'i dhënë atij autoritet të plotë për ta shkatërruar atë bandë, unë jam i bindur se ai, brenda dy ditëve, do ta shtypte rebelimin e tyre dhe do t'i bënte thërrime shpresat e tyre." 551 Shahu e dha pëlqimin dhe lëshoi ferman357 për Abdullah Kanin, që urdhërohej të rekrutonte pa vonesë, nga çdo anë e mbretërisë, forcat që i duheshin për të zbatuar qëllimin e tij. Me këtë mesazh ai dërgoi dhe një simbol mbretëror, i cili iu dha si shenjë e besimit në aftësitë e tij për të ndërmarë atë detyrë. Pranimi i fermanit perandorak dhe i simbolit të nderit, të cilin sovrani ia akordoi atij, e tendosi atë drejt vendimit të ri për ta kryer misionin e tij siç duhet. Brenda një kohe të shkurtër, ai ngriti një ushtri prej rreth dymbëdhjetë mijë njerëzish, përbërë kryesisht nga komunitetet Osanlu, Afganë dhe Kurdë.358 Ai i pajisi ata me çdo lloj municioni që kërkohej dhe i vendosi në fshatin Afra, që ishte pronë e Nazar Kanit dhe që komandonte fortesën e Tabarsit. Sapo kishte vendosur kampin e tij mbi atë lartësi, ai filloi të ndërpresë bukën që u përcillej çdo ditë shokëve të Mulla Hysenit. Bile, së shpejti do t'u mohonte edhe ujët, ndërsa u bë e pamundur që të rrethuarit të lëviznin nga fortesa nën zjarrin e armikut. FSHATI AFRA 552 Ushtria u urdhërua të vendoste një numër barrikadash përpara fortesës dhe të hapte zjarr kundër kujtdo që provonte të linte portën e saj. Kodusi i ndaloi shokët të delnin për të gjetur ujë jashtë, në zonën e afërt. "Buka na është ndërprerë nga armiku", u ankua Rasul Bahnemiri. "Çdo të ndodhë me ne nëqoftëe na presin edhe ujin?" Kodusi, që së bashku me Mulla Hysenin, në atë orë të perëndimit të diellit, po shikonte ushtrinë e armikut që nga taraca e fortesës, iu kthye dhe i tha: "Shkurtimi i ujit ka shqetësuar shokët tanë. Me vullnetin e Perëndisë, pikërisht kërë natë, rreshje shiu do të pushtojnë kundërshtarët tanë, pasuar nga një borë e madhe, që do të na ndihmojë ne për të sprapsur sulmin e tyre të neveritshëm." 553 Pikërisht atë natë, ushtria e Abdullah Kanit u befasua nga një rrebesh shiu që e përmbyti sinorin e tyre që ndodhej ngjitur me fortesën. Shumica e municionit u shkatërrua në mënyrë të pariparueshme. Brenda mureve të fortesës u grumbullua një sasi uji që, për një kohë të gjatë, ishte i mjaftueshëm për t'u përdorur nga të rrethuarit. Në vazhdim të natës tjetër, një reshje bore, që njerëzit e rrethinës s'e kishin parë as në palcën e dimrit, e shtoi akoma më shumë zemërimin që kishte shkaktuar shiu. Natën tjetër, kur ishte mbrëmja që paraprinte pesë Muharremin, e vitit 1265 Hixhri, 359 Kodusi vendosi të lërë portën e fortesës. "Lavdërimi qoftë ndaj Perëndisë", i tha ai Rasul Bahnemirit ndërsa ecte me hap të qetë në afërsi të portës, "që iu përgjigj bujarisht lutjes sonë dhe bëri të binte edhe shi, edhe dëborë, mbi armiqtë tanë, reshje që ka sjellë rrënim në kampin e tyre dhe ripërtërirjë në fortesën tonë." FSHATI SHIR-GAH 554 Ndërsa afrohej ora e sulmit, për të cilin ajo ushtri e madhe, pavarësisht nga humbjet që kishte pësuar, po përgatitej me zell, Kodusi vendosi të vërsulet dhe të përparojë me forcat e tij. Dy orë pas lindjes së diellit, ai shaloi kalin dhe, i shoqëruar nga Mulla Hyseni dhe tre nga shokët e tij të tjerë, që të gjithë po kalëronin pranë tij, marshun jashta portës, të ndjekur nga pas nga e tërë kompania që ecte më këmbë. Sapo dolën në shesh, gjëmoi thirrja e tyre "Ja Saheboz Zaman!" 360 - një thirrje që kalli tmerrin përmes kampit të armikut. Sokëllima që ngritën këta pasues zemërluanë të Báb-it, në mes të pyllit të Mazendaranit, e shpërndau armikun e trembur, që shtrihej në pritë brenda pozicioneve të tij. Shkrepëtimi i armëve të tyre të zhveshura u turbulloi shikimin dhe kërcënimi ishte i mjaftueshëm për t'i shastisur e mposhtur armiqtë, që para vërshimit të tyre, ia mbathën të shpartalluar me turp duke lënë pas tërë paisjet. Thirrja e fitores ishte ngritur brenda dyzet e pesë minutave. Kodusi dhe Mulla Hyseni patën suskses për të marrë nën kontroll mbetjet e ushtrisë së mundur. Abdullah Kan Turkamani, me dy nga oficerët e tij, Habibollah Kan Afganin dhe Nurollah Kan Afganin e së bashku me jo më pak se katërqind e tridhjetë njerëz të tyre, kishin mbaruar. 555 Kodusi u kthye në fortesë, kurse Mulla Hyseni ishte akoma i angazhuar me vazhdimn e detyrës, që e kishte kryer kaq trimërisht. Në emër të Kodusit, zëri i Sejed Abdul Azim Koit u ngrit menjëherë për ta thirrur atë që të kthehej në fortesë menjëherë. "Ne i kemi sprapsur sulmuesit", tha Kodusi, "e nuk duhet të vazhdojmë më tej ndëshkimin. Qëllimi ynë është të mbrojmë veten tonë, që të jemi të aftë të vazhdojmë punët tona për ripërtëritjen e njerëzve. Ne nuk kemi kurrfarë synimi t'i shkaktojmë dëm ndonjeriu. Çfarë kemi arritur deri tani, është dëshmi e mjaftueshme për forcën e pathyeshme të Perëndisë. Ne, një grup i vogël i pasuesve të Tij, kemi qenë të zot, nëpërmjet hirit të Tij të qëndrueshëm, të mposhtim ushtrinë e organizuar dhe të stërvitur të armiqve tanë." 556 Gjatë kësaj ndeshjeje, pavarësisht nga disfata e armikut, nga pasuesit e Báb-it asnjë nuk humbi jetën e tij. Asnjë nuk u plagos rëndë, përveç një burri të quajtur Koli, që kalëronte para Kodusit. Të gjithë ishin komanduar të mos merrnin asgjë nga gjëja e kundërshtarëve, me përjashtim të shpatave dhe kuajve. 557 Pasi shenjat e rigrumbullimit të forcave, që kishte komanduar Abdullah Kani, u bënë të dukshme, Kodusi urdhëroi shokët e vet të gërmonin një hendek rreth fortesës, si një masë mbrojtëse kundër një sulmi të ri. Kaluan nëntëmbëdhjetë ditë, gjatë të cilave ata e shtrënguan veten në maksimum për përfundimin e detyrës që iu ishte ngarkuar për ta kryer. Punonin me gëzim, ditën dhe natën, me qëllim që ta bënin shpejt punën që u ishte besuar. 558 Sapo kishte përfunduar puna, u njoftua që Princi Mehdi Koli Mirza361 po përparonte drejt kështjellës në krye të një ushtrie të shumtë në numër dhe në të vërtetë kishte ngritur kampin në Shir Gah. Pak ditë më vonë, ai e transferoi shtabin e tij në Vas Kas. Me të mbërritur atje, dërgoi një nga njerëzit e tij të informonte Mulla Hysenin se ai ishte komanduar nga Shahu të vlerësonte qëllimin e veprimeve të tij dhe të pyeste që t'i hidhej dritë edhe për objektin që kishte përpara. "Thuaji ustait tënd", iu përgjigj Mulla Hyseni, "ne nuk kemi aspak qëllim as për të shkatërruar themelet e monarkisë, as për të uzurpuar pushtetin e Shah Nasered Dinit. Kauza jonë lidhet me revelacionin e të premtuarit Kaim dhe lidhet kryesisht me interesat e rendit teologjik të këtij FSHATI RIZ-AB FSHATI FIRUZ-KUH FSHATI VAS-KAS vendi. Ne mund të parashtrojmë argumente të pakundërshtueshme dhe të japim prova të parrëzueshme në mbështetje të së vërtetës së Mesazhit që bartim." Sinqeriteti i zjarrtë me të cilin Mulla Hyseni mbrojti Kauzën dhe hollësitë që dha për të demonstruar vlefshmërinë e pretendimeve të tij, e prekën zemrën e lajmëtarit dhe e bënë atë t'i mbusheshin sytë me lot. "Çfarë duhet të bëjmë ne?," thirri ai. "Le t'i drejtojë Princi", u përgjigj Mulla Hyseni, "ulematë e Sarit dhe Barfurushit të vinë në këtë vend e të na kërkojnë neve t'u demonstrojmë vlefshmërinë e Revelacionit të shpallur nga Báb-i. Le të vendosë Kurani se cili flet të vërtetën. Le të gjykojë vetë princi rastin tonë dhe të shpallë vendimin. Le të vendosë, gjithashtu, se si duhet të na trajtojë, nëqoftëse ne nuk i vërtetojmë, me ndihmën e vargjeve dhe traditave, të vërtetën e kësaj Kauze." Lajmëtari shprehu kënaqësinë e tij të plotë lidhur me përgjigjen që kishte marrë dhe premtoi se brenda tri ditëve funksionarët fetarë do të mblidheshin sipas mënyrës që kishte sugjeruar ai. 559 Premtimi që dha lajmëtari ishte i destinuar të mos përmbushej. Tre ditë më pas, Princi Mehdi Koli Mirza u përgatit të fillonte sulmin kundër mbajtësve të kështjellës, në një shkallë të paparë deri atëhere. Në krye të tri regjimenteve këmbësore dhe disa regjimenteve të kalorësisë, ai e vendosi ushtrinë mbi një lartësi që kontrollonte atë vend dhe dha sinjalin për t'u hapur zjarr në atë drejtim. 560 Dita nuk ishte thyer akoma, kur me sinjalin "Shaloni kuajt tuaj, o heronj të Perëndisë!", Kodusi urdhëroi të hapeshin përsëri portat e fortesës. Mulla Hyseni dhe dyqind e dy nga shokët e tij vrapuan te kuajt e tyre dhe ndoqën Kodusin, ndërsa ai kalëronte në drejtim të Vas Kasit. I patrembur nga forcat e shumta që u rreshtuan kundër tyre dhe të papërmbajtur nga dëbora dhe balta, që ishte grumbulluar nëpër rrugë, ata përparuan pa pushim mes të errësirës që i rrethonte, drejt fortesës që shërbente si bazë për veprimet e armikut. 561 Princi që ishte duke vëzhguar lëvizjet e Mulla Hysenit, e pa që po afrohej nga fortesa e tij dhe urdhëroi njerëzit e tij të hapin zjarr kundër tij. Plumbat që shkrehën ata ishin të pafuqishëm për të ndalur përparimin e tij. Ai shtrëngoi udhën përmes portës dhe u derdh në apartamentet private të princit, që befas kuptoi se jeta e tij ishte në rrezik dhe, pasi u flak në hendek nga një dritare e pasme, u arratis këmbëzbathur.362 Ushtria e tij, e mbetur pa udhëheqës dhe e goditur nga paniku, ia mbathi në shpartallim të turpshëm para atij grupi të vogël, të cilin ata nuk mundën ta nënshtronin, pavarësisht se kishin një numër shumë të madh njerësh e burimesh që thesari perandorak kishte vënë në dispozicion të tyre.363 562 Ndërsa fitimtarët po përballonin udhën përmes seksionit të fortesës rezervuar për princin, dy princër të tjerë të gjakut mbretëror364 ranë në përpjekje për të goditur kundërshtarët. Pasi u futën në apartamentet e tij, në një nga dhomat e tij, ata zbuluan arka të mbushura me ar dhe argjend, të cilat nuk begenisën t'i preknin. Me përjashtim të një poçeje me barut dhe shpatës së preferuar të princit, të cilat i morën t'i paraqitnin si fakte të triumfit të tyre para Mulla Hysenit, shokët e tij injoruan gjërat e kushtueshme që kishte braktisur pronari në dëshpërim e sipër. Kur e çuan shpatën te Mulla Hyseni zbuluan se ai, si rezultat i një plumbi që kishte goditur shpatën e tij, e kishte ndërruar me atë të Kodusit, me të cilën ishte angazhuar në sprapsjen e sulmuesve. 563 Shokët u vërsulën të hapnin portën e burgut, që kishte qenë në duart e armikut, kur dëgjuan zërin e Mulla Jusuf Ardebilit, që ishte kapur rob gjatë rrugës për në fortesë dhe po lëngonte midis të burgosurve. Ai u doli krah bashkëvuajtësve të tij dhe mundi të siguronte lirimin e tyre të menjëhershëm. 564 Mëngjesin e asaj dite që mbahet mend, Mulla Hyseni mblodhi shokët rreth Kodusit në rrethinat e Vas-Kasit, ndërkohë që vetë qëndroi mbi kalë në pritje të një sulmi të ri nga armiku. Ai po shikonte lëvizjet e tyre, kur befas vuri re një ushtri të panumërt, që po derdhej nga të dy anët drejt tij. Të gjithë kërcyen më këmbë dhe duke ngritur thirrjen "Ja Saheboz Zaman!" u hodhën përpara për të përballuar sfidën. Mulla Hyseni çpoi kalin në një drejtim dhe Kodusi e shokët e tij në tjetrin. Detashmenti që po mësynte Mulla Hysenin, befas u shmang nga kursi i tij dhe duke ikur prej tij, bashkoi forcat me pjesën tjetër të armikut duke rrethuar Kodusin dhe ata që ishin me të. Në një moment të caktuar u shkrehën një mijë plumba, një prej të cilëve goditi Kodusin në gojë, duke i thyer disa dhëmbë dhe duke i plagosur gjuhën dhe fytin. Zhurma e fuqishme që shkaktoi shkrehja e njëhershme e një mijë plumbave dhe që mund të dëgjohej në një largësi prej dhjetë farsang365, mbushi me ankth Mulla Hysenin që nxitoi të shpëtonte miqtë e tij. Sapo i arriti, i zbriti kalit, të cilin ia dorëzoi shoqëruesit të tij, Kamber Aliut, e vrapoi drejt Kodusit. Pamja e gjakut që i ridhte çurkë nga goja kreut të tij të shtrenjtë e mbushi me frikë dhe llahtar. Ai ngriti duart me lemeri dhe po godiste kokën me grushta kur Kodusi e urdhëroi të ndalonte. Duke iu bindur menjëherë udhëheqësit të tij, iu lut ta lejonte të merrte shpatën nga dora e tij, të cilën, sapo iu dorëzua, e hoqi nga këllëfi dhe e përdori për të shpërndarë forcat që ishin shtuar rreth tij. I ndjekur nga njëqind e dhjetë bashkëdishepuj, ai përballoi forcat që u rreshtuan kundër. Duke vërtitur në njërën dorë shpatën e udhëheqësit të tij të shtrenjtë dhe në tjetrën atë të kundërshtarit të tij të fëlliqur, ai zhvilloi një betejë të dëshpëruar kundër tyre dhe brenda tridhjetë minutave, gjatë të cilave tregoi një heroizëm të mahnitshëm, ai mundi të vërë tërë ushtrinë në ikje. 565 Tërheqja me turp e ushtrisë së Princit Mehdi Koli Mirza i dha mundësi Mulla Hysenit dhe shokëve të tij të riparonin fortesën. Me dhimbje e keqardhje, ata e çuan udhëheqësin e tyre në strehën e fortesës së tij. Me të mbërritur, Kodusi drejtoi një thirrje të shkruar ndaj miqve të vet që i kishte trazuar plagosja e tij dhe me fjalët e tij gëzuese u zbuti brengën. "Ne duhet të nënshtrohemi", u bëri thirrje ai, "ndaj gjithçkaje që është vullneti i Perëndisë. Ne duhet të qëndrojmë të vendosur e të patundur në orën e sprovës. Guri i të pabesit theu dhëmbin e Profetit të Perëndisë; i imi ka rënë si pasojë e plumbit të armikut. Megjithëse trupi im dhemb, shpirti im është i mbushur me kënaqësi. Mirënjohja ime për Perëndinë nuk njeh kufij. Nëqoftëse më doni, mos u brengosni, që ky gëzim të mos errësohet nga pamja e vajtimit tuaj." 566 Kjo betejë, që nuk harrohet, ndodhi më njëzet e pesë Muharrem, 1265 Hixhri.366 Në fillim të po atij muaji, Bahá'u'lláh-u, besnik ndaj premtimit që i kishte dhënë Mulla Hysenit, i shoqëruar nga një numër miqsh të Tij, u nis nga Nuri për në fortesën e Tabarsit. Midis atyre që e shoqëronin ishin Haxhi Mirza Xhani Kashani, Mulla Baker Tabrizi, një nga Shkronjat e të Gjallit dhe Mirza Jahjai, vëllai i Tij. Bahá'u'lláh-u kishte shprehur dëshirën që të shkonin direkt në destinacion dhe të mos lejonin pushim gjatë udhëtimit. Qëllimi i Tij ishte të arrinin atë vend natën, pasi që kur kishte marrë komandën Abdullah Kani ishin lëshuar urdhëra të rrepta, që në asnjë rrethanë, nuk duhej të jepej ndihmë ndaj mbajtësve të fortesës. Rojet ishin vendosur në vende të ndryshme për të siguruar izolimin e të rrethuarve. Megjithatë, shokët e Tij e imponuan të ndërpriste udhëtimin dhe i kërkuan disa orë pushim. Megjithëse e dinte që kjo vonesë do të vinte në rrezik serioz ruajtjen e befasisë ndaj armikut, Ai u pajtua me kërkesën e tyre ngulmuese. Ndaluan në të vetmen shtëpi ngjitur me rrugën. Pas darke, të gjithë shokët e Tij u tërhoqën të flinin. Vetëm Ai, megjithë mundimet që kishte hequr, qëndroi zgjuar. I dinte gjithë rreziqet ndaj të cilave Ai dhe miqtë e Tij ishin të ekspozuar dhe ishte plotësisht në dijeni për mundësitë që ofronte mbërritja e Tij e hershme në fortesë. 567 Ndërsa ruante pranë tyre, të dërguarit sekretë të armikut informuan rojet e rrethinës për mbërritjen e grupit dhe urdhëruan rrëmbimin e menjëhershëm të gjithçkaje që ata mund të kishin në zotërim. "Ne kemi marrë urdhëra të rrepta", i thanë ata Bahá'u'lláh-ut, "të cilin e njohën menjëherë si udhëheqës të grupit, të arrestojmë çdo person që hasim në këtë afërsi, jemi komanduar ta çojmë atë, pa hetim paraprak, në Amol dhe ta dorëzojmë në duart e guvernatorit." "Çështja është keqparaqitur para jush", u tha Bahá'u'lláh-u. "Ju kini keqinterpretuar qëllimin tonë. Unë do t'u këshilloja të vepronit në atë mënyrë që përfundimisht të mos bëheni pishman." Kjo këshillë, e shprehur me qetësi e dinjitet, e bindi komandantin e rojeve t'i trajtojë të arrestuarit me konsideratë e mirësjellje. Ai i ftoi ata të shalonin kuajt dhe të shkonin me të në Amol. Ndërsa po u afroheshin brigjeve të lumit, Bahá'u'lláh-u iu bëri shenjë shokëve, që po kalëronin në një farë largësie prej rojeve, të hidhnin në ujë çdo dorëshkrim që kishin me vete. 568 Në agim, ndërsa ata po i afroheshin qytetit, guvernatorit të përkohshëm iu dërgua paraprakisht një mesazh, që e informonte për mbërritjen e grupit, i cili ishte kapur gjatë rrugës për në fortesën e Tabarsit. Vetë guvernatori, së bashku me pjestarët e truprojes së vet, ishte caktuar të bashkohej me ushtrinë e Princ Mehdi Koli Mirza dhe për këtë kishte caktuar një farefis të vetin për të vepruar në mungesë të tij. Sapo mori mesazhin, ai shkoi në xhaminë e Amolit, thirri ulematë dhe sejedët udhëheqës të qytetit për t'u mbledhur e për të takuar grupin. Ai u befasua shumë kur sytë e tij njohën Bahá'u'lláh-un dhe u bë pishman shumë për urdhërat që kishte dhënë. Bëri sikur e qortoi Atë për veprimin që kishte marrë, me shpresën e qetësimit të trazimit dhe zbutjes së zemërimit të atyre që ishin mbledhur në xhami. "Ne jemi të pafajshëm", deklaroi Bahá'u'lláh-u, "për fajin që na kanë ngarkuar. Pafajësia jonë përfundimisht do të vërtetohet në sy tuaj.Unë do t'u këshilloja të vepronit në atë mënyrë që përfundimisht të mos bëheni pishman." Guvernatori PAJME E AMOLIT SHTËPIA E GUVERNATORIT TË AMOLIT i përkohshëm u kërkoi ulemave që ishin të pranishëm të bënin pyetjet që dëshironin. Pyetjeve të tyre, Bahá'u'lláh-u u dha përgjigje të prera dhe bindëse. Ndërsa po e pyesnin, ata zbuluan një dorëshkrim që e kishte një nga shokët e Tij, të cilin e njihnin si shkrim të Báb-it dhe që ia dorëzuan kreut të ulemave të pranishëm në atë mbledhje. Sapo kishte lexuar disa rreshta të atij dorëshkrimi, ai e la atë mënjanë dhe, duke u kthyer nga ata që e rrethonin, thirri: "Këta njerëz, që paraqesin kaq pretendime të tepruara, pikërisht në këtë fjali që unë lexova, kanë treguar paditurinë e tyre rreth rregullave më të thjeshta të drejtshkrimit." "Teologë të nderuar dhe të ditur", u përgjigj Bahá'u'lláh-u, "këto fjalë që ju kritikoni nuk janë fjalët e Báb-it. Ato janë shprehur nga një perzonazh jo më i vogël se Imam Aliu, Komandanti i Besnikëve, në përgjigjen e tij ndaj Komajl-ebn-Zijad, të cilin ai e kishte zgjedhur si shokun e tij." 569 Faktet që Bahá'u'lláh-u vazhdoi të tregonte në lidhje me përgjigjen, jo më pak se sa mënyra e paraqitjes prej Tij, e bindën Moxhtahedin arrogant për budallallëkun dhe gafën e tij. I paaftë për të kundërshtuar një deklaratë kaq me peshë, ai preferoi të qëndronte i heshtur. Një sejed ndërhyri me zemërim: "Pikërisht kjo deklaratë tregon përfundimisht se autori i saj është vetë një Bábí dhe jo më pak se një shpjegues udhëheqës i dogmave të atij sekti." Ai me një gjuhë të furishme kërkoi që pasuesit e tij të vriteshin. "Këta sektaristë të errësirrës", bërtiti ai, "janë armiq të betuar të Shtetit dhe të Besimit të Islamit! Ne duhet ta çrrënjosim këtë herezi me çdo lloj çmimi." Nga sejedët që ishin të pranishëm, ai ishte i dyti që kërkoi dënim dhe, duke marrë zemër nga mallkimet që shpreheshin në atë mbledhje, këmbënguli që guvernatori të pajtohej pa ngurim me dëshirat e tyre. 570 Guvernatori i përkohshëm ishte tepër në siklet dhe e kuptoi se çdo lloj favori nga ana e tij do të ishte i mbushur me rrrjedhoja serioze për sigurinë e postit të tij. Me dëshirën për të mbajtur nën kontroll pasionet që ishin ngritur, urdhëroi shoqëruesit të përgatisnin dajakët dhe t'u jepnin menjëherë robërve ndëshkimin e duhur. "Ne paskëtaj do t'i mbajmë ata në burg", shtoi ai, "duke pritur kthimin e guvernatorit, që do t'i dërgojë në Teheran, ku do të marrin nga duart e sovranit, drurin që meritojnë." 571 I pari që u lidh për të ngrënë dajakun ishte Mulla Bakeri. "Unë jam vetëm një kujdestar kuajsh i Bahá'u'lláh-ut", tha ai. "Unë isha në rrugë për në Mashhad, kur befas më arrestuan dhe më sollën në këtë vend." Bahá'u'lláh-u ndërhyri dhe mundi të bindë ndëshkuesit e tij për ta liruar. Ai po ashtu ndërhyri për Haxhi Mirza Xhanin, për të cilin tha se ishte "një tregtar i thjeshtë", të cilin Ai e vlerësoi si "mysafirin" e Tij, ndaj Ai ishte "përgjegjës për çdo akuzë të ngritur kundër tij." Mirza Jahjai, të cilin vazhduan ta lidhnin, u çlirua, gjithashtu, sapo Bahá'u'lláh-u e deklaroi atë si shoqëruesin e Vet. "Asnjë nga këta njerëz", i tha Ai guvernatorit të përkohshëm, "nuk është fajtor për ndonjë krim. Nëqoftëse ti këmbëngul për të dhënë ndëshkim, Unë ofroj Veten Time si një Viktimë të gatshme për drurin tuaj." Guvernatori i përkohshëm u detyrua pa dashur të japë urdhëra që vetëm Bahá'u'lláh-u të zgjidhej për të vuajtur poshtërimin, që fillimisht ai e kishte synuar për shokët e Tij.367 572 Të njëjtin trajtim, që i ishte bërë Báb-it pesë muaj më parë në Tabriz, vuajti Bahá'u'lláh-u në prani të ulemave të mbledhur të Amolit. Burgimi i parë që vuajti Báb-i nga duart e armiqve të Tij ishte në shtëpinë e Abdul Hamit Kanit, kryekështjellar i Shirazit, ndërsa burgimi i parë i Bahá'u'lláh-ut ishte në shtëpinë e një nga kad-hodatë e Teheranit. Burgimi i dytë i Báb-it ishte në kështjellën Mah-Ku, ndërsa i Bahá'u'lláh-ut ishte në rezidencën private të guvernatorit të Amolit. Báb-i u rrah me kamxhik në namaz-hanehun368 të Sheikol Islamit të Tabrizit, ndërsa i njëjti poshtërim u ushtrua mbi Bahá'u'lláh-un në namaz-hanehun e Moxhtahedit të Amolit. Burgimi i tretë i Báb-it ishte në kështjellën e Çehrikut, ndërsa i Bahá'u'lláh-ut ishte në Sijah Çal369 të Teheranit. Báb-i, vuajtjet dhe sprovat e të cilit, pothuajse në çdo rast kishin paraprirë ato të Bahá'u'lláh-ut, kishte ofruar Veten si haraç për të liruar të Shtrenjtin e Tij nga rreziqet që e rrethonin atë Jetë të çmuar, ndërsa Bahá'u'lláh-u, nga ana e Tij, që nuk donte që Ai të ishte i vetmi Vuajtës se e donte aq shumë, ndau kurdoherë me Të kupën që kishin prekur buzët e Tij. Asnjë sy s'kishte parë kaq dashuri dhe asnjë zemër nuk kishte ndjerë kaq devocion reciprok. Sikur gjithë degët e pemëve të bëheshin pena, gjithë detet bojë dhe toka e qielli të mbështjella në një pergamen, pafundësia e kësaj dashurie akoma do të mbetej e pashprehur dhe thellësia e këtij përkushtimi e pazbuluar. 573 Bahá'u'lláh-u dhe shokët e tij mbetën për një kohë të burgosur në një nga dhomat që ishin pjesë e xhamisë. Guvernatori i përkohshëm, që akoma ishte i vendosur të mbronte të Burgosurin nga sulmet e një armiku të regjur, udhëzoi në fshehtësi shoqëruesit e tij për të hapur derën në të cilën ishin burgosur robërit dhe ta transferonin menjëherë Udhëheqësin e tyre në shtëpinë e Tij. Ai po e çonte vetë Bahá'u'lláh-un në rezidencë, kur një sejed u vërsul përpara dhe, duke drejtuar kundër tij sharjet më të ndyra, ngriti dajakun që mbante në dorë për ta goditur Atë. Guvernatori i përkohshëm i doli menjëherë përpara dhe duke i bërë thirrje sulmuesit, "i bëri be për Profetin e Perëndisë" që ta mbante dorën. "Çfarë!", shpërtheu sejedi. "Si guxon ti të lirosh një njeri që është armik i betuar i Besimit të etërve tanë?" Një turmë rrufjanësh ishin mbledhur ndërkohë rreth tij, që me ulërima sharjesh e përqeshjesh, e shtuan poteren që kishte filluar ai. Pavarësisht nga gurguleja në rritje, shoqëruesit e guvernatorit të përkohshëm mundën ta çonin Bahá'u'lláh-un të sigurt në rezidencën e ustait të tyre dhe shfaqën me atë rast një guxim e gjakftohtësi që ishin me të vërtetë befasuese. 574 Pavarësisht nga protestat e turmës, pjesa tjetër e të burgosurve u çuan në godinën qeveritare dhe kështu i shpëtuan rreziqeve prej të cilave ishin kërcënuar. Guvernatori i përkohshëm i kërkoi falje të madhe Bahá'u'lláh-ut për trajtimin që i kishin bërë njerëzit e Amolit. "Pa ndërmjetësimin e Providencës", i tha ai, "asnjë forcë nuk mund të kishte arritur çlirimin tënd nga duart e këtij populli të lig. Po të mos kish zënë beja që bëra unë, duke rrezikuar jetën time për hir tënd, unë, gjithashtu, do të kisha rënë viktimë e dhunës së tyre e do të isha flakur nën këmbët e tyre." Ai u ankua hidhur për sjelljen e egër të sejedëve të Amolit dhe dënoi poshtërsinë e karakterit të tyre. Ai e tregoi veten si i munduar vazhdimisht nga veprimi i qëllimeve të tyre të këqia. Filloi t'i shërbente Bahá'u'lláh-ut me përkushtim e mirësi dhe, në vijim të bisedave me Të, shpesh dëgjohej të thoshte: "Unë nuk mund të të konsideroj si një të burgosur në shtëpinë time. Besoj se kjo shtëpi u ndërtua pikërisht për qëllimin që të të ofronte ty një strehë mbrojtëse përkundër qëllimeve të armiqve të tu." 575 Unë kam dëgjuar Vetë Bahá'u'lláh-un të rrëfente si vijon: "Asnjë të burgosuri nuk i është ofruar një trajtim i tillë si ai që m'u dha Mua nga dora e guvernatorit të përkohshëm të Amolit. Ai më trajtoi me konsideratë e vlerësim të lartë. Unë u prita me bujari prej tij dhe m'u kushtua vëmendja e plotë ndaj çdo gjëje që prekte sigurinë dhe rehatinë Time. Megjithatë, Unë nuk mund të lija portën e shtëpisë. Mikpritësi im kishte frikë se mos guvernatori, që lidhej me Abas Koli Kan Larixhanin, kthehej nga fortesa e Tabarsit dhe më shkaktonte Mua ndonjë dëm. Provova ta largoj frikën e tij. 'I njëjti i Gjithfuqishëm', e sigurova Unë atë, 'që na çliroi nga duart e intrigantëve të Amolit dhe na dha mundësi të pranohemi me kaq mikpritje nga ty në këtë shtëpi, është i zoti të ndryshojë zemrën e guvernatorit dhe ta bëjë atë të na trajtojë me jo më pak konsideratë dhe dashuri.' 576 "Një natë u zgjuam befas nga poterja e njerëzve që ishin grumbulluar jashtë portës së shtëpisë. Dera ishte hapur dhe u njoftua që guvernatori po kthehej në Amol. Shokët tanë, që ishin trembur nga një sulm i ri, ishin krejt të befasuar kur dëgjuan zërin e guvernatorit që po i qortonte se na kishin dënuar aq ashpër që ditën e mbërritjes sonë. 'Për çfarë arsye', dëgjuam atë që protestonte me zë të lartë, 'këta të poshtër kanë zgjedhur të trajtojnë kaq pa respekt një mysafir, duart e të cilit lidhen dhe që nuk i është dhënë mundësia të mbrojë vetveten? Me se justifikohen ata që kërkojnë ta vrasin atë menjëherë? SHENJA X TREGON VENDIN KU U HAP MURI Çfarë faktesh kanë ata për të vërtetuar pakënaqësinë e tyre? Nëqoftëse janë të sinqertë që pretendimet e tyre i bashkëngjiten me përkushtim Islamit dhe se janë ruajtës të interesave të tij, le të nisen në fortesën e Tabarsit dhe atje, le ta tregojnë kapacitetin e tyre për të mbrojtur Besimin, ndaj të cilit pohojnë se janë përkrahës.'" 577 Ç'kishte parë nga heroizmi i mbrojtësve të fortesës, kishte ndryshuar krejt mendjen dhe zemrën e guvernatorit të Amolit. Ai u kthye i mbushur me admirim për një Kauzë, të cilën më parë e kishte përbuzur, ndërkohë që kishte kundërshtuar me zell përparimin e saj. Skenat, për të cilat ai ishte dëshmitar, i kishin çarmatosur zemërimin dhe i kishin ulur mburrjen. Modest dhe i respektueshëm, ai shkoi te Bahá'u'lláh-u dhe i kërkoi falje për pafytyrësinë e banorëve të qytetit, në të cilin ai ishte zgjedhur për të qeverisur. Ai i shërbeu Atij me përkushtim të madh, duke injoruar plotësisht pozitën dhe rangun e tij. I shprehu një nderim të shkëlqyer për Mulla Hysenin dhe i foli hollësisht për mprehtësinë, guximin, zotësinë dhe fisnikërinë e shpirtit të tij. Pak ditë më vonë, ai mundi të organizojë largimin e sigurt të Bahá'u'lláh-ut dhe shokëve të Tij për në Teheran. 578 Synimi i Bahá'u'lláh-ut për ta lidhur fatin e Tij me atë të mbrojtësve të fortesës së Sheik Tabarsit ishte destinuar të mbetej pa u përmbushur. Megjithëse Ai Vetë dëshironte pa masë për të dhënë ndaj të rrethuarve çdo ndihmë të mundshme brenda fuqisë së Tij, Ai, nëpërmjet lejës misterioze të Providencës, i shpëtoi fatit tragjik që së shpejti kishte për t'u rënë pjesëmarrësve kryesorë në atë luftë të paharrueshme. Sikur Ai të kishte mundur të arrinte fortesën, sikur Ai të ishte lejuar të bashkohej me pjestarët e atij grupi heroik, si mundet të kishte luajtur Ai pjesën e Tij në atë dramë madhështore, të cilën ishte destinuar ta shpaloste? Si mundet Ai të përmbushte veprën që ishte ngjizur kaq lavdishëm dhe përuruar kaq mrekullueshëm? Ai ishte në kulmin e jetës së Vet kur tek Ai mbërriti thirrja nga Shirazi. Në moshën njëzet e shtatë vjeçare, Ai u ngrit për të shenjtëruar jetën e Tij ndaj shërbimit të saj, duke e njehsuar Veten pa frikë me mësimet e saj dhe e dalloi Veten nga roli shembullor që luajti në përhapjen e saj. Asnjë përpjekje nuk ishte tepër e madhe për energjinë me të cilën ishte pajisur Ai dhe asnjë sakrificë nuk ishte tepër e madhe për përkushtimin me të cilin besimi i Tij e kishte frymëzuar. Ai flaku tej çdo përkujdesje ndaj famës, pasurisë, pozitës, për zbatimin e detyrës që i kishte vënë për ta arritur zemrës së Vet. As thumbat e miqve dhe as kërcënimet e armiqve të Tij nuk mund ta bënin të pushonte përkrahjen e një Kauze, të cilën ata njësoj e vlerësuan si të një sekti të errët e të ndaluar. 579 Burgimi i parë me të cilin Ai u dënua për shkak të dorës ndihmëse që Ai u shtriu robërve të Kazvinit, aftësia me të cilën Ai arriti çlirimin e Tahires, mënyra shembullore me të cilën Ai manovroi kursin ndaj rrrjedhës së trazuar në Badasht, mënyra me të cilën shpëtoi jetën e Kodusit në Nijala, urtia që shfaqi në kontrollimin e situatës delikate që u krijua me vrullin e Tahires dhe vigjilenca që ushtroi për mbrojtjen e saj, këshillat që u dha mbrojtësve të fortesës së Tabarsit, plani që krijoi për bashkimin e forcave të Kodusit me ato të Mulla Hysenit dhe shokëve të tij, spontaniteti me të cilin u ngrit për të mbështetur përpjekjet e këtyre mbrojtësve trima, shpirtmadhësia që e shtyu Atë për të ofruar Vetveten si rezervë për shokët e Tij që ishin nën kërcënimin e poshtërimit të ashpër, qetësia me të cilën përballoi masat e ashpra që u ushtruan kundër Tij si rezultat i një tentative kundër jetës së Shah Nasered Dinit, poshtërimet që iu bënë gjatë gjithë udhës nga Lavasani në shtabin e përgjithshëm të ushtrisë perandorake e prej andej në kryeqytet, pesha rrëgjuese e zinxhirëve që mbante ndërsa shtrihej në errësirën e Sijah Çalit të Teheranit - të gjitha këto nuk janë veçse pak shembuj që dëshmojnë bukur për pozitën unike që Ai mbante si Lëvizës kryesor i forcave që u destinuan për të riformuar fytyrën e tokës së Tij amtare. Ishte Ai që kishte çliruar këto forca, që manovronte kursin e tyre, harmonizonte veprimin e tyre dhe i çoi ato përfundimisht për përmbushjen më të lartë të Kauzës që Ai Vetë ishte i destinuar ta revelonte në një kohë të mëvonshme. KAPITULLI XX TRONDITJA E MAZENDARANIT (Vazhdim) F orcat e komanduara nga Princi Mehdi Koli Mirza, ndërkohë, kishin dalë nga gjendja e demoralizimit të plotë ku ishin fundosur dhe tashmë po përgatiteshin me kujdes për të rifilluar sulmin kundër mbajtësve të fortesës së Tabarsit. Këta të fundit e panë përsëri veten të rrethuar nga një ushtri e madhe, në krye të së cilës marshonin Abas Koli Kan Larixhani dhe Sulejman Kan Afshar Shahrijari, që, së bashku me disa regjimente këmbësorie e kalorësie, kishin nxituar të përforconin kompaninë e ushtarëve të princit.370 Forcat e tyre të kombinuara ngritën kampin në afërsi të fortesës371, dhe vazhduan të ngrinin një seri prej shtatë barikadash rreth saj. Me arrogancën më të madhe, ata kërkuan fillimisht të ekspozonin zgjerimin e forcave nën komandën e tyre dhe u kënaqën me vrullin e shtuar në stërvitjen e përditshme të ushtrive të tyre. 581 Mungesa e ujit, ndërkohë, i kishte detyruar të rrethuarit të gërmonin një pus brenda rrethimit të fortesës. Ditën që puna do të përfundonte, dita e tetë e muajit Rabiol Aval,372 Mulla Hyseni, që po shikonte shokët e vet duke realizuar detyrën, tha: "Sot ne do të kemi gjithë ujin që kërkojmë për banjë. Të pastruar nga çdo fëlliqësi tokësore, ne do të kërkojmë oborrin e Të Plotfuqishmit dhe do të nxitojmë për në banesën tonë të përjetshme. Kush është i gatshëm të marrë prej kupës së martirizimit, le ta përgatisë veten dhe të presë orën, kur ai mund të vulosë me gjakun e tij besimin në Kauzën e tij. Këtë natë, para agimit, le të jenë gati ata që duan të bashkohen me mua për t'u lëshuar përpara, nga ana e pasme e këtyre mureve dhe duke i shpërndarë edhe njëherë forcat e errëta, që kanë rrethuar shtegun tonë, të ngjitemi të papenguar në lartësitë e lavdisë." 582 Po atë pasdite, Mulla Hyseni u pastrua, u vesh me petka të reja, stolisi kokën me çallmën e Báb-it dhe u përgatit për ndeshjen që po afrohej. Një gëzim i papërcaktuar ndriçonte fytyrën e tij. Ai qetësisht përmendi orën e largimit dhe vazhdoi deri në momentet e fundit të gjallëronte vrullin e shokëve të tij.Vetëm me Kodusin, që aq fuqishëm i kujtonte atij të Shtrenjtin e vet, ai zbrazi gjithçka që një shpirt i ngazëllyer nuk mund ta kufizonte më gjatë, ndërsa u ul, me këmbët e tij, në momente përmbyllëse të jetës së tij tokësore. Menjëherë pas mesnate, sapo u ngrit ylli i mëngjesit, ylli që lajmëronte tek ai dritën e agimit të ribashkimit të përjetshëm me të Shtrenjtin e tij, ai u ngrit më këmbë dhe, pasi shaloi kalin, dha sinjalin që porta e fortesës të hapej. Ndërsa kalëronte në krye të treqind e trembëdhjetë shokëve për t'u ndeshur me armikun, thirrja "Ja Saheboz Zaman!"373 shpërtheu përsëri, një thirrje kaq e thellë dhe e fuqishme sa pylli, fortesa dhe kampi u drodhën nga jehona e saj tingëlluese. 583 Mulla Hyseni mësyu në fillim barrikadën që mbrohej nga Zakarija Kadi Kalai, një nga oficerët më trima të armikut. Brenda një kohe të shkurtër, ai kishte shpërthyer atë pengesë, fshiu komandantin e saj dhe shpërndau njerëzit e tij. Duke u turrur përpara me të njëjtën shpejtësi e guxim, ai mposhti rezistencën e barrikadës së dyte e të tretë, duke përhapur, ndërsa avanconte, dëshpërim dhe tmerr midis armiqve të tij. I papenguar nga plumbat që i binin vazhdimisht si breshër atij dhe shokëve të tij, ata u hodhën përpara derisa barrikadat e mbetura ishin pushtuar e kapërcyer të gjitha. Në mes të gurgulesë që pasoi, Abas Koli Kan Larixhani ishte ngjitur në një pemë dhe, pasi u fsheh në degët e saj, priste i shtrirë në pritë kundërshtarët e tij. I mbrojtur nga errësira që e rrethonte, ai mund të ndiqte nga vendi i fshehur lëvizjet e Mulla Hysenit dhe të shokëve të tij, që i ishin ekspozuar vetëtimës së egër verbuese të përleshjes që kishin ngritur. Kali i Mulla Hysenit u pengua në litarin e një tende të afërt dhe, para se mund të ngrihej, u qëllua në gjoks nga një plumb i sulmuesit të pabesë. Megjithëse goditja ishte e suksesshme, Abas Koli Kani nuk ishte në dijeni të kalorësit që kishte plagosur. Mulla Hyseni, që po i ridhte gjaku çurg, i zbriti kalit, u zvarrit disa hapa dhe, pa mundur të shkonte më tej, ra i kapitur mbi tokë. Dy nga shokët e tij të rinj nga Horasani, Koli dhe Hasan, shkuan për ta shpëtuar dhe e bartën në fortesë.374 584 Unë kam dëgjuar përmbledhjen e mëposhtme nga Mulla Sadeku dhe Mulla Mirza Muhamet Forugi: "Ne ishim ndër ata që kishin mbetur në fortesë me Kodusin. Sapo Mulla Hyseni, që dukej sikur kishte humbur vetëdijen, u soll brenda, ne u urdhëruam të tërhiqeshim. 'Më lini vetëm me të', ishin fjalët e Kodusit ndërsa ai ftoi Mirza Muhamet Bakerin të mbyllte derën dhe t'i ndalonte hyrjen çdonjerit që dëshironte ta shihte. 'Ka disa çështje konfidenciale që që unë dëshiroj t'i dijë vetëm ai.' Ne u çuditëm kur, pak momente më vonë, dëgjuam zërin e Mulla Hysenit që u përgjigjej pyetjeve të Kodusit. Për dy orë ata vazhduan të bisedojnë me njëri tjetrin. Ne u befasuam kur pamë Mirza Muhamet Bakerin aq shumë të tronditur. 'Unë po shihja Kodusin', na informoi ai më pas, 'nëpërmjet një vrime në derë. Sapo ai thirri emrin e tij, pashë Mulla Hysenin të ngrihej e të ulej vetë, me mënyrën e tij të zakonshme, me gjunjë të përkulur para tij. Me kokën e përkulur dhe sytë përdhe, ai dëgjonte çdo fjalë që dilte nga buzët e Kodusit dhe u përgjigjej pyetjeve. "Ti e ke nxituar orën e lërgimit tënd", munda të dëgjoj Kodusin, "dhe më ke lënë mua në mëshirën e armiqve. Lus Perëndinë, dhëntë të bashkohem shpejt me ty dhe të shijoj ëmbëlsinë e kënaqësive të parrëfyeshme qiellore." Unë munda të mbledh fjalët e mëposhtme që tha Mulla Hyseni: "Qoftë jeta ime haraç për ty. A je i ngopur me mua?"' 585 "Shkoi goxha kohë para se Kodusi të urdhëronte Mirza Muhamet Bakerin të hapte derën dhe të pranonte shokët e tij. 'Unë i kam lënë atij lamtumirën e fundit,' tha ai pasi ne hymë në dhomë. 'Gjërat që më parë i mendoja të palejueshme për t'i thënë, tashmë i shkëmbeva me të.' Pamë se, me të mbërritur ne, Mulla Hyseni kishte mbaruar. Një grimë buzëqeshjeje rrinte akoma mbi fytyrën e tij. Kaq paqësore ishte pamja e tij sa dukej se kishte rënë në gjumë. Kodusi shkoi në varrim, e veshi atë me këmishën e vet dhe dha porosi ta shtrinin për t'u prehur në jug dhe ngjitur me faltoren e Sheik Tabarsit.375 'Lum si ti që ke mbetur deri në orën e fundit besnik ndaj Besëlidhjes së Perendisë,' tha ai, ndërsa i dha puthjen e lamtumirës mbi sytë e mbi ballë. 'Lus Perëndinë që të mos ketë më kurrë ndarje midis teje dhe meje.' Ai foli me kaq shpirt sa të shtatë shokët që po qëndronin pranë qanë me ngashërim dhe dëshironin të ishin bërë fli në vend të tij. Kodusi me duart e tij e shtriu trupin në varr dhe i porositi ata që po qëndronin pranë të ruanin sekretin lidhur me vendin që shërbente si vendi i tij i prehjes dhe bile ta fshihnin atë edhe nga shokët e tyre. Ai paskësaj i udhëzoi ata t'i varrosnin trupat e tridhjet e gjashtë martirëve të vrarë gjatë asaj beteje në një varr të përbashkët, në anën veriore të faltores së Sheik Tabarsit. 'Le të marrin shembull të dashurit e Perëndisë nga këta martirë të Besimit tonë', u dëgjua të fliste ai ndërsa i përcolli ata drejt varrit. 'Le të jenë e të mbeten ata aq të bashkuar në jetë sa janë tani këta në vdekje.'" 586 Atë natë u plagosën jo më pak se nëntëdhjetë shokë, shumica e të cilëve u dorëzuan. Nga dita e mbërritjes së tyre në Barfurush deri në ditën që ata u sulmuan për herë të parë, më 12 Zel Kadeh, të vitit 1264 Hixhri376, dhe deri në ditën e vdekjes së Mulla Hysenit, që ndodhi në orët e agimit të nëntë Rabiol Aval, të vitit 1265 Hixhri377, numri i martirëve, sipas llogaritjeve të Mirza Muhamet Bakerit, kishte arritur gjithsej shtatëdhjetë e dy. 587 Nga dita kur Mulla Hyseni u sulmua nga armiqtë e deri në ditën e martirizimit të tij kishin kaluar njëqind e gjashtëmbëdhjetë ditë, një periudhë që mbeti e paharrueshme nga vepra aq heroike, sa bile edhe armiqtë më të egër u detyruan të pohojnë habinë e tyre. Në katër raste të dallueshme, ai u ngrit në aq lartësi guximi e force sa vetën një pakicë në të vërtetë mund ta arrijnë. Ndeshja e parë u zhvillua më 12 Zel Kadeh378, në rrethinat e Barfurushit, e dyta në rrethinën më të afërt të fortesës së Sheik Tabarsit, ditën e pestë të muajit Muharrem,379 kundër forcave të Abdullah Kan Turkamanit, e treta në Vas Kas, ditën e njëzet e pestë të Muharremit380 dhe që ishte e drejtuar kundër ushtrisë së Princit Mehdi Koli Mirza. Beteja e fundit dhe më e paharrueshme e të gjithave u drejtua kundër forcave të kombinuara të Abas Koli Kanit, të Princit Mehdi Koli Mirza dhe të Sulejman Kan Afsharit, ndihmuar nga kompania e dyzet e pesë oficerëve me aftësi të sprovuara dhe me eksperiencë të madhe. Nga secila prej këtyre betejave të flakta e të ashpra Mulla Hyseni, pavarësisht nga forcat e mëdha që rreshtoheshin kundër tij, doli i padëmtuar dhe triumfant. Në çdo ndeshje ai u shqua nga aktet e guximit, kalorsiake, aftësisë dhe forcës, që secili edhe vetëm do të mjaftonte për të vendosur për gjithë kohën mbi karakterin e jashtëzakonshënm të Besimit, për mbojtjen e të cilit ai luftoi me aq trimëri dhe në shtegun e të cilit ai vdiq aq fisnikërisht. Veçoritë e mendjes dhe të karakterit, që shfaqi ai pikërisht që në rini, thellësia e diturisë, vendosmëria e besimit, guximi i tij i madh, sinqeriteti i qëllimit, sensi i lartë i drejtësisë dhe përkushtimi i vendosur, e veçonin atë si një figurë të shquar mes atyre që me jetën e tyre, sillnin dëshmi për lavdinë dhe forcën e Revelacionit të ri. Ai ishte tridhjet e gjashtë vjet kur piu kupën e martirizimit. Në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare ai u njoh me Sejed Kazem Rashtin, në Qerbela. Për nëntë vjet ai u ul në këmbët e tij dhe thithi mësimin që ishte destinuar ta përgatiste atë për pranimin e Mesazhit të Báb-it. Nëntë vjetët e tjerë të jetës së vet i kaloi mes një aktiviteti të ethshëm e të shqetësuar që e çoi përfundimisht në fushën e martirizimit, në rrethana që kanë derdhur shkëlqim të pazvetnuar mbi historinë e vendit të tij.381 588 Një disfatë kaq e madhe dhe poshtëruese paralizoi për një kohë përpjekjet e armikut. Kaluan katër apo pesë ditë para se ata të mblidhnin përsëri forcat dhe të rifillonin sulmin. Gjatë këtyre ditëve ndërmjetëse, që u mbyllën me ditën e Nevruzit, i ftohti i madh që mbizotëroi i bindi ata për ta shtyrë ndërmarrjen kundër një kundërshtari që i kishte mbuluar me aq turp e çnderim. Megjithëse sulmet e tyre ishin pezulluar, oficerët me përgjegjësi të ushtrisë së mbetur perandorake kishin dhënë urdhëra të rrepta që ndalonin vajtjen e të gjitha llojeve të përforcimeve në fortesë. Kur furnizimi i rezervave të tyre ishte drejt harxhimit, Kodusi porositi Mirza Muhamet Bakerin të shpërndante ndër shokët e tij orizin që Mulla Hyseni kishte ruajtur për një ditë të vështirë. Kur secili kishte marrë racionin e vet, Kodusi i thirri dhe u tha: "Kushdo që e ndjen veten tamam të fortë për të përballuar belatë që së shpejti do të na zënë, le të qëndrojë me ne në këtë fortesë. E kushdo që ndjen në vetvete edhe ngurimin e frikën më të vogël, le të largohet vetë nga ky vend. Le të ikë para se armiku të ketë mbledhur përsëri forcat e tij dhe të na sulmojë. Udha do të mbyllet së shpejti para syve tanë e ne do të ndeshemi shumë shpejt me mundimet më të mëdha dhe do të biem viktimë ndaj të këqijave shkatërruese." 589 Pikërisht atë natë që Kodusi kishte bërë këtë paralajmërim, një sejed nga Komi, Mirza Hysen Motavalli, u spostua duke tradhtuar shokët e tij. "Ç'është kjo", i shkroi ai Abas Koli Kan Larixhanit, "që ju kini lënë pa përfunduar detyrën që kini filluar? Ju tani e kini spastruar një kundërshtar të frikshëm. Me largimin e Mulla Hysenit, që ishte forca lëvizëse brenda këtyre mureve, ju kini shkatërruar shtyllën mbi të cilën varej forca dhe siguria e fortesës. Sikur të kishit duruar qoftë edhe për një ditë, ju me siguri do të kishin fituar për vete dafinat e fitores. Me jo më shumë se njëqind njerëz, unë jap fjalën time se brenda dy ditëve ju do të ishit të aftë të pushtonit kështjellën dhe të siguronit dorëzimin pa kushte të mbajtësve të saj. Ata janë të kapitur nga uria dhe po kalojnë sprovën me hidhërim." Letra e vulosur iu besua një farë Sejed Ali Zargari, që, ndërsa mori me vete pjesën e orizit që i kishte dhënë Kodusi, u vodh nga fortesa në mesnatë dhe e çoi atë tek Abas Koli Kani, me të cilin njihej që më parë. Ai e mori mesazhin në një kohë kur po kërkonte strehë në një fshat që ndodhej në një largësi prej rreth katër farsang382 nga fortesa dhe nuk e dinte nëse duhet të kthehej në kryeqytet dhe të paraqitej te sovrani i tij pas një disfatë kaq poshtëruese apo të kthehej në shtëpinë e tij në Larixhan, ku ishte i sigurt se do t'i duhej të përballte turpin, në marëdhëniet edhe me miqtë e tij. 590 Ai sapo ishte ngritur nga shtrati, kur me lindjen e diellit, sejedi i solli letrën. Lajmi i vdekjes së Mulla Hysenit e shtyu për një vendim të ri. I trembur se mos lajmëtari e shpërndante njoftimin në lidhje më vdekjen e një kundërshtari aq të frikshëm, ai e vrau menjëherë atë e pastaj rregulloi disa gjëra të çuditshme për të larguar nga vetja dyshimet për vrasjen. I vendosur për të përfituar plotësisht nga hidhërimi i të rrethuarve dhe zvogëlimi i forcave të tyre, ai ndërmori menjëherë përgatitjet e nevojshme për rifillimin e sulmeve. Dhjetë ditë para Nevruzit, ai kishte ngritur kampin gjysmë farsang larg nga fortesa dhe kishte vlerësuar saktësinë e mesazhit që sejedi tradhtar i kishte sjellë. Me shpresën për të përfituar për vete çdo nderim të mundshëm nga dorëzimi i mundshëm i kundërshtarëve të tij, ai refuzoi ta tregonte informacionin që kishte marrë, bile edhe te oficerët e tij më të afërt. 591 Dita sapo kishte aguar kur ai ngriti flamurin383 e tij dhe duke marshuar në krye të dy regjimenteve të këmbësorisë dhe kalorësisë, rrethoi fortesën e urdhëroi njerëzit e tij të hapnin zjarr kundër rojeve që ruanin bedenat. "Tradhtari", informoi Kodusi Mirza Muhamet Bakerin, "që kishte nxituar të vinte atë në dijeni mbi rëndimin e situatës, ka njoftuar vdekjen e Mulla Hysenit tek Abas Koli Kani. I trimëruar nga ikja e tij, ai tani është i vendosur të mësyjë kalanë tonë dhe t'i sigurojë vetes nderin e të qënit pushtuesi i vetëm i saj. Vërsulu jashtë dhe me ndihmën e tetëmbëdhjetë shokëve që marshojnë në krah tënd, jepini një dru të mirë agresorit dhe ushtrisë së tij. Le ta marrë vesh ai se megjithëse Mulla Hyseni nuk është më gjallë, forca e padukshme e Perëndisë akoma vazhdon të mbajë shokët e tij dhe u jep atyre mundësi të triumfojnë mbi forcat e armikut të tyre." 592 Sapo Mirza Muhamet Bakeri kishte zgjedhur shokët e vet, ai urdhëroi që porta e fortesës të hapej më kat. Pasi u hodhën mbi kuaj dhe ngritën thirrjen "Ja Saheboz Zaman!", ata u sul rrufe mbi kampin e armikut. E tërë ushtria ia mbathi në pështjellim para këtij sulmi kaq të tmerrshëm. Të gjithë, përveç një pakice, mundën të arratiseshin. Ata mbërritën në Barfurush tepër të demoralizuar dhe të mbuluar me turp. Abas Koli Kani ishte aq i tronditur nga frika sa ra nga kali. Duke lënë, në ankth e sipër, një nga çizmet të varur në yzengji, ai u arratis me një çizme dhe i çorientuar, në drejtimin që kishte ikur ushtria. I mbushur me dëshpërim, nxitoi te princi dhe i pohoi disfatën e turpshme që kishte pësuar.384 Mirza Muhamet Bakeri, nga ana e tij, së bashku me tetëmbëdhjetë shokët dolën të padëmtuar nga kjo ndeshje dhe duke mbajtur në dorë flamurin që kishte braktisur armiku i trembur, u kthye me gëzim në fortesë dhe ia paraqiti këtë fakt të fitores së tij kreut të vet, që e kishte mbushur me guxim. 593 Një shkatërrim kaq i shpejtë solli menjëherë lehtësim tek shokët e stresuar. Ajo çimentoi unitetin e tyre dhe u kujtoi atyre sërish për efikasitetin e asaj fuqie me të cilin Besimi i tyre i kishte pajisur. Mjerisht, ushqimi i tyre në këtë kohë kishte përfunduar te mishi i kalit, që e kishin sjellë me vete nga shkretimi i kampit të armikut. Me qëndrueshmëri të patundur ata duruan të këqiat që i mësynin nga çdo anë. Zemrat e tyre u ishin dhënë dëshirave të Kodusit; gjithçka tjetër nuk kishte rëndësi shumë. As ashpërsia e shqetësimit të tyre, as kërcënimet e vazhdueshme të armikut nuk mund t'u shkaktonin atyre shmangien qoftë edhe një fije floku nga shtegu në të cilin kishin ecur kaq heroikisht shokët e tyre të ikur. Vetëm një pakicë u panë që më pas u ligështuan në orën më të errët të fatkeqësisë. Megjithatë, zemërdobësia që u detyruan të shfaqnin këta elementë të pakët zbehej në papërfillshmëri para shkëlqimit që masa e shokëve të tyre zemërguximtarë derdhte në orën e fundit të ditur. 594 Princ Mehdi Koli Mirzai, që ishte stacionuar në Sari, e priti me kënaqësi të madhe lajmin e disfatës që kishin pësuar forcat nën komandën e drejtpërdrejtë të kolegut të tij Abas Koli Kan. Megjithëse dëshironte ta zhdukte atë bandë, që kishte kërkuar strehë pas mureve të fortesës, ai u gëzua kur mori vesh se rivali i tij kishte dështuar për të arritur fitoren që ai lakmonte.385 Ai i shkroi menjëherë Teheranit dhe kërkoi që përforcime në formën e predhave dhe artilerisë me deve, me të gjitha pajisjet e nevojshme, të dërgoheshin pa vonesë në afërsi të fortesës, e se ai këtë radhë ishte i vendosur të kryente nënshtrimin e plotë të mbajtësve të saj kokëfortë. 595 Ndërsa armiqtë po përgatiteshin për një sulm tjetër dhe akoma më të egër kundër kalasë së tyre, shokët e Kodusit, krejt indiferentë ndaj ankthit brejtës që binte mbi ta, brohorisnin me gëzim e mirënjohje afrimin e Nevruzit. Në rrjedhën e asaj feste, ata i shpërthyen të lira ndjenjat e tyre të mirënjohjes dhe lavdërimit në kthim të bekimeve të shumta që i Plotfuqishmi kishte dhuruar mbi ta. Megjithëse nën zgjedhën e urisë, ata të kënaqur nga kënga e argëtimi, e përçmuan krejt rrezikun me të cilin ishin rrethuar. Fortesa tingëllonte nga kushtimet e lavdisë dhe lavdërimit që ngriheshin, ditën dhe natën, nga zemrat e atij grupi të hareshëm. Vargu "I shenjtë, i shenjtë, Zoti Perëndia Ynë, Zoti i engjëjve dhe i shpirtit", që dilte papushim nga buzët e tyre, lartësonte entuziazmin dhe rigjallëronte guximin e tyre. 596 Gjithçka që kish mbetur nga kopeja që kishin sjellë me vete në fortesë, ishte një lopë, të cilën Haxhi Nasirod Din Kazvini e kishte lënë mënjanë dhe me qumështin e së cilës ai bënte puding për çdo ditë për tavolinën e Kodusit. Pa dashur t'u mohonte shokëve të tij, të goditur nga uria, pjesën e tyre nga kjo ëmbëlsirë, që shoku i tij i devotshëm e përgatiste për të, Kodusi, pasi merrte disa lugë çaji prej asaj pjate, vazhdimisht do ta shpërndante pjesën tjetër te shokët e tij. "Unë", dëgjohej ai shpesh të thoshte, "që pas ikjes së Mulla Hysenit, kam filluar të mos e shijoj më mishin e pijen që përgatisin për mua." Pavarësisht nga këto rrethana të këqia, ai pa munguar vazhdonte të ndriçonte më tej në komentin e vet, rëndësinë e Sad Samadit, e t'u bënte thirrje shokëve të vet të këmbëngulnin deri në fund në përpjekjet e tyre heroike. Në mëngjes e në mbrëmje, Mirza Muhamet Bakeri do të këndontë, në prani të besimtarëve të mbledhur, vargje nga ai koment, leximi i të cilit zgjonte entuziazmin dhe ndriçonte shpresat e tyre. 597 Unë kam dëgjuar Mulla Mirza Muhamet Forugin të dëshmonte si vijon: "Perëndia e dinte që ne kishim vdekur nga uria për të ngrënë. Mendimet tona nuk lidheshin më me çështjet që që i përkisnin bukës sonë të përditshme. Ishim kaq të magjepsur nga melodia dalldisëse e këtyre vargjeve sa edhe sikur të vazhdonim me vite në atë gjendje, asnjë gjurmë Mirzae apo lodhjeje nuk mund të zbehte entuziazmin apo të gjymtonte kënaqësinë tonë. Dhe sa herë që mungesa e të ushqyerit, do të prirej për të gërryer gjallërinë e për të dobësuar forcën tonë, Mirza Muhamet Bakeri do të nxitonte te Kodusi dhe e vinte në dijeni me gjendjen. Një shfaqje e fytyrës së tij, magjia e fjalëve të tij ndërsa ecte midis nesh, do ta transformonte dëshpërimin tonë në gëzim të artë. Ne merrnim aq shumë forcë sa, sikur ushtritë e armiqve të shfaqeshin papritur para nesh, ndjeheshim të aftë për t'i nënshtruar forcat e tyre." 598 Ditën e Nevruzit, që ra më njëzet e katër Rabios Sani, në vitin 1265 Hixhri [1849 A.D.], Kodusi, në një mesazh të shkruar për shokët e tij, aludonte për afrimin e të tilla sprovave që do të sillnin në vigjilje të tyre martirizimin e një numri të konsiderueshëm të miqve të tij. Pak ditë më vonë, një ushtri e panumërt,386 e komanduar nga Princ Mehdi Koli Mirzai387 dhe e mbështetur nga forcat e bashkuara të Sulejman Kan Afsharit, të Abas Koli Kan Larixhani dhe të Xhafer Koli Kanit, të ndihmuar me rreth dyzet oficerë të tjerë, ngritën kampin në afërsi të fortesës dhe filluan ndërtimin e një vargu transhesh e barrikadash në afërsinë e saj direkte.388 Në ditën e nëntë të muajit Bahá389, oficeri komandues i dha urdhër artilerisë të hapte zjarr në drejtim të të rrethuarve. Ndërkohë që vazhdonte bombardimi, Kodusi doli nga dhoma e tij dhe eci drejt qendrës së fortesës. Fytyra e tij ishte mbështjellë nga buzëqeshjet dhe sjellja e tij shprehte qetësinë maksimale. Ndërsa po ecte mbi dysheme, një gjyle ra para tij. "Sa të paditur," ai tha qetësisht pasi e rrotulloi atë me këmbë, "janë rreth fuqisë së zemërimit shpagues të Perëndisë këta agresorë mburracakë! E paskan harruar që një krijesë aq e parëndësishme sa një mushkonjëz ishte e zonja të shuante jetën e të gjithëfuqishmit Nimrod? A nuk kanë dëgjuar ata që oshëtimat e stuhisë ishin të mjaftueshme të shkatërronin njerëzit e Adit dhe Tamudit dhe të asgjësonin forcat e tyre? Mos kërkojnë me të tilla fakte të neveritshme të mizorisë së tyre, të frikësojnë heronjtë e Perëndisë, në sytë e të cilëve salltaneti i mbretërisë nuk është veçse një hije e zbrazur?" "Ju jini", ai shtoi pasi u kthye nga miqtë e tij, "po ata shokë për të cilët Muhameti, Apostulli i Perëndisë, ka thënë kështu: 'Oh, sa duhet që të shikoj pamjen e vëllezërve të mi; vëllezërve të mi që do të shfaqen në fund të botës! Bekuar qofshim ne, bekuar qofshin ata, më i madh është bekimi i tyre se i yni.' Kini kujdes se mos lejoni cënimin e vetes dhe dëshirën për të dobësuar një pozitë kaq të lavdishme. Mos ju trembni kënrcënimeve të të ligut, as mos iu druani poteres së të pafeve. Secili nga ju ka orën e caktuar dhe kur kjo orë ka ardhur, as sulmet e armikut, as përpjekjet e miqve nuk mund as ta vonojnë, as ta shtyjnë përpara këtë orë. Edhe sikur forcat e tokës të lidhen së bashku kundër jush, ato, para se të bjerë kjo orë, do të jenë të pafuqishme të zvogëlojnë qoftë edhe një qime riskun e jetës suaj. Sikur të lejoni zemrat të shqetësohen qoftë edhe një moment nga gjëmimi i këtyre armëve, që me forcë më të madhe do të vazhdojnë të derdhin goditjet kundër kësaj fortese, ju do të kini dëbuar veten nga kalaja e mbrojtjes hyjnore." 599 Një thirrje kaq e fuqishme nuk do të mungonte për të frymëzuar besim në zemrat e atyre që e dëgjuan. Megjithatë, një pakicë, fytyra e të cilëve tradhtohej nga lëkundjet dhe frika, u pa të mblidheshin së bashku në një qoshe të mbrojtur të fortesës, duke parë me zili dhe habi përkushtimin që u jepte jetë shokëve të tyre.390 600 Ushtria e Princit Mehdi Koli Mirza vazhdoi për disa ditë zjarrin në drejtim të fortesës. Njerëzit e tij ishin të befasuar që gjëmimet e topave të tyre nuk mund të shuanin zërin e lutjes dhe të brohoritjeve të gëzueshme, që të rrethuarit ngrinin në përgjigje të kërcënimeve të ushtrisë. Në vend të dorëzimit pa kushte që ata prisnin, në veshët e tyre mbërrinte pa pushim thirrja e moazenit391, këndimi i vargjeve të Kuranit dhe kori i zërave gazmorë që këndonin himne të mirënjohjes dhe falënderimit. 601 I xhindosur nga këto fakte të zjarrit të pashuar dhe i shtyrë nga një dëshirë përvëluese për vrarë entuziazmin që zjente në gjokset e kundërshtarëve të tij, Xhafer Koli Kani ngriti një kullë, mbi të cilën vendosi topin392 dhe nga ajo lartësi drejtoi zjarrin në zemër të fortesës. Kodusi thirri menjëherë Mirza Muhamet Bakerin dhe e udhëzoi të vërsulen përsëri dhe t'i jepnin "të porsaardhurit mburravec" një poshtërim jo më pak dërmues se sa ai që kishte pësuar Abas Koli Kani. "Le ta mësojë ai", shtoi Kodusi, "se luftëtarët zemërluanë që shtypen e shtrydhen nga uria, janë të zot të shfaqin vepra të tilla heroizmi sa asnjë njeri tjetër s'mund t'i shfaqë. Le ta mësojë ai se sa më të uritur të jemi, aq më shkatërruese do të jenë përfundimet e zëmërimit tonë." 602 Mirza Muhamet Bakeri urdhëroi përsëri tetëmbëdhjetë nga shokët e tij të nxitonin për të shaluar kuajt e tyre dhe të pasonin atë. Portat e fortesës u hapën më kat dhe thirrja "Ja Saheboz Zaman!" - më e egër dhe më frikësuese se kurrë - u kalli panikun dhe tmerrin radhëve të armikut. Xhafer Koli Kani, me tridhjet njerëz të tij, ra para shpatës së kundërshtarit, që u derdh tek kulla kapi armët dhe i rrokullisi përdhe. Prej andej, ata u hodhën mbi barrikadën e ngritur, shkatërruan një pjesë të saj dhe do të kishin kapur e shkatërruar edhe pjesën tjetër po të mos kishte rënë errësira. 603 Triumfues dhe të pa lënduar, ata u kthyen në fortesë, duke marrë me vete një numër hamshorësh nga më të fortët e më të ushqyerit, që u lanë pas. Kaluan pak ditë gjatë të cilave nuk kishte shenja të ndonjë kundërsulmi.393 Një shpërthim i papritur në një nga depot e municionit të armikut, që kishte shkaktuar vdekjen e disa oficerëve dhe të një numri bashkëluftëtarësh, i detyroi ata të pezullonin për një muaj sulmet kundër garnizonit.394 Ky qetësim u krijoi mundësi një numri shokësh të delnin herë pas here nga kalaja e të mblidhnin aq bar sa ç'mund të gjenin në fushë, si i vetmi mjet me të cilin mund të zbutnin urinë. Në ditë vështira ata kishin përdorur edhe mishin e kuajve, bile edhe lëkurën e shalës së tyre. E zjenin barin dhe e përlanin me pangopësi të dhimbshme.395 Ndërsa forca e tyre binte, ndërsa lëngonin të kapitur brenda mureve të fortesës, Kodusi i shumëfishoi vizitat ndaj tyre dhe përpiqej që me fjalët e tij të gëzimit e të shpresës t'u lehtësonte barrën e agonisë. 604 Muaji i Xhamadijoth Sani396 sapo kishte filluar, kur artileria e armikut u dëgjua përsëri të shkarkonte breshëritë e gjyleve mbi fortesë. Njeherësh me bombardimin e topave, një detashment i ushtrisë, i kryesuar nga një numër oficerësh dhe i përbërë nga disa regjimente të këmbësorisë dhe kalorësisë, u derdh për ta fshirë fortesën. Tingulli i afrimit të tyre e detyroi Kodusin të thërriste menjëherë leitnantin e tij trim, Mirza Muhamet Bakeri dhe ta urdhëronte për të dalë me tridhjet e gjashtë shokë e të sprapste sulmin e armiqve. "Që kurse jemi vendosur në këtë fortesë", shtoi ai, "ne kurrë e në asnjë rrethanë nuk kemi synuar të bëjmë ndonjë mësymje ndaj kundërshtarëve. Jemi ngritur të mbrojmë jetën tonë vetëm pasi ata kanë filluar sulmin kundër nesh. Sikur ne t'i gëzoheshim ambicjes për të bërë kundër tyre luftë të shenjtë, sikur tek ne të gjente strehë edhe synimi më i vogël për të fituar ngritje nëpërmjet forcës së armëve tona kundër jobesimtarëve, ne nuk do të kishim mbetur të rrethuar deri më sot brenda këtyre mureve. Forca e armëve tona do të kishte qenë tani siç ishte në kohën e shkuar rasti me shokët e Muhametit, që tronditi kombet e tokës dhe i përgatiti ata për pranimin e Mesazhit. Megjithatë, kjo nuk është rruga që kemi zgjedhur ne për të ecur. Që kur kemi ardhur në këtë fortesë, shpirti ynë, qëllimi ynë i pandryshuar ka qenë që me anën e veprave dhe me gatishmërinë për të derdhur gjakun në shtegun e Besimit, të përligjim karakterin e shkëlqyer të misionit tonë. Po afrohet me shpejtësi ora kur ne do të jemi në gjendje ta përmbushim këtë detyrë." 605 Mirza Muhamet Bakeri i kërceu edhe njëherë kalit dhe me tridhjet e gjashtë shokë, që i kishte zgjedhur ai, u ndesh e shpërndau forcat që e kishin rrethuar. Duke u rikthyer në fortesë ai mori me vete edhe flamurin, që armiku i alarmuar e kishte braktisur sapo ishte ngritur thirrja kumbuese "Ja Saheboz Zaman!" Në fushën e betejës ranë martirë pesë nga shokët e tij, të cilët ai i solli të gjithë në fortesë dhe i futën në një varr në afërsi të vendit të prehjes së vëllezërve të tyre të rënë. 606 Princi Mehdi Koli Mirza, i shastisur nga ky fakt i mëtejshëm i gjallërisë së pashtershme të kundërshtarëve, u këshillua me shefat e stafit të vet, duke i nxitur të gjejnë ato mjete që mund ta çonin këtë ndërmarrje të kushtueshme drejt një fundi të shpejtë. Për tri ditë ai rrahu mendimet me ta dhe më në fund erdhën në një konluzion se drejtimi më i këshillueshëm që duhet të merrnin ishte që për pak ditë të hiqnin dorë nga të gjitha mënyrat e sjelljes armiqësore, me shpresë se mos të rrethuarit, të dërmuar nga uria dhe të mbytur nga dëshpërimi, do të vendosnin të dilnin nga vendet e tyre dhe do t'i nënshtroheshin dorëzimit pa kushte. 607 Ndërsa princi priste të përmbushej plani që kishte ngjizur, atje mbërriti një lajmëtar nga Teherani që i solli atij fermanin397 e sovranit. Ky njeri ishte një banor nga fshati Kand, një vend jo larg kryeqytetit. Ai mundi të marrë lejë nga princi për t'u futur në fortesë dhe u përpoq të bindë dy nga mbajtësit e saj, Mulla Mehdiun dhe vëllanë e tij Mulla Baker Kandin, të largoheshin nga rreziku i drejtpërdrejtë ndaj të cilit ishte ekspozuar jeta e tyre. Ndërsa iu afrua mureve të saj, ai u thirri rojeve dhe u kërkoi atyre t'i njoftonin Mulla Mehdi Kandit se një i njohuri i tij donte ta takonte. Mulla Mehdiu ia raportoi çështjen Kodusit, që e lejoi atë të takonte mikun e vet. 608 Unë kam dëgjuar Aga Kalimin të jepte përmbledhjen e mëposhtme, si i është rrëfyer atij nga po ky lajmëtar, të cilin e takoi në Teheran: "'Unë e pashë Mulla Mehdiun', më informoi lajmëtari, 'të shfaqej mbi muret e fortesës. Pamja e tij kishte shprehjen e një vendosmërie të rreptë që nuk mund të përshkruhet. Ai dukej aq i egër sa një luan, ndërsa shpata i rrinte mbi një këmishë të gjatë të bardhë sipas mënyrës së Arabëve dhe rreth kokës kishte një shami të bardhë. "Çfarë kërkon?", pyeti ai me ankth. "Thuaje shpejt se kam frikë mos më thërret mjeshtri im dhe më shikon që mungoj." Vendosmëria që flakëronte në sytë e tij më turbulloi. Mbeta gojë hapur nga pamja dhe sjellja e tij. Befas në mendjen time më shkrepëtiu mendimi që të zgjoja në zemrën e tij një ndjenjë të fjetur. I kujtova fëmijën e tij foshnjë, Rahmanin, të cilin e kishte lënë në fshat nga etja për t'u radhitur nën flamurin e Mulla Hysenit. Nga dashuria e madhe për fëmijën, ai kishte krijuar posaçërisht një poezi që e këndonte sikur tundte djepin dhe nanuriste atë për gjumë. "I shtrenjti tënd Rahman", i thashë, "digjet për dashurinë që dikur ti derdhje për të. Ai është i vetëm, i braktisur dhe ka mall të të shikojë." "Thuaji atij prej meje", u përgjigj menjëherë i ati, "se dashuria për Rahmanin398 e vërtetë, një dashuri që i tejkalon të gjitha pasionet tokësore, ka mbushur kaq shumë zemrën time sa nuk ka lënë vend për tjetër dashuri, përveç Tij." Dhimbja me të cilën i shprehu këto fjalë, m'i mbushi sytë me lot. "Mallkuar qofshin", thirra unë me zemërim, "ata që mendojnë për ty dhe bashkëdishepujt e tu sikur kini shkarë nga udha e Perëndisë! Ç'bëhet, e pyeta atë, sikur të guxoj të hyj në fortesë e të bashkohem me ty?" "Nëqoftëse motivi yt do të ishte për të kërkuar dhe gjetur të Vërtetën", u përgjigj ai qetësisht, "unë me kënaqësi do të të tregoja udhën. E nëse ti kërkon të më vizitosh si mik të vjetër prej kohësh do të ofroj mirëseardhjen për të cilën ka folur Profeti i Perëndisë: 'Mirëprisni miqtë tuaj, qofshin ata edhe nga të pafetë.' Besnik ndaj këtij urdhëri, do të të ofroj bar të zjerë dhe kocka të rrahura që i përdor në vend të mishit për vete, më e mira që mund të gjej për ty. Por nëse synimi yt është të më dëmtosh të paralajmëroj se do ta mbroj veten dhe do të të flak nga majat e këtyre mureve në tokë." Kokëfortësia e tij e patundur më bindi për kotësinë e përpjekjeve të mia. Unë munda të ndjej që ai ishte ndezuar me aq entuziazëm sa edhe sikur të mblidheshin teologët e mbretërisë e të përpiqeshin ta devijonin nga kursi që kishte zgjedhur për të ndjekur, ai do t'i dështonte përpjekjet e tyre i vetëm e i pa ndihmuar. U binda se as tërë fuqitë e tokës nuk mund të kishin sukses për ta tërhequr atë nga i Shtrenjti i dëshirës së zemrës së tij. "Të sjelltë kupa me të cilën ti ke shijuar", u detyrova të them unë, "gjithë bekimet që kërkon. Princi, shtova më tej, ka bërë be se kushdo që del jashtë kësaj fortese nuk do të ketë rrezik, bile atij do t'i sigurohet kalimi prej tij, gjithashtu edhe të gjitha shpenzimet e duhura të udhëtimit për në shtëpi." Më premtoi se do ta përcillte mesazhin e princit te shokët e vet. "A ke ndonjë gjë tjetër që do të ma thuash?", shtoi ai. "Se pres me padurim të takoj mjeshtrin tim." "Të ndihtë Perëndia", iu përgjigja unë, "për të përmbushur qëllimin tënd." "Ai, në të vërtetë, më ka ndihur mua!", shpërtheu ai me ngazëllim. "Ndryshe si mund të isha çliruar nga errësira e shtëpisë sime burg në Kand? Si mund të kisha arritur këtë kala të lartësuar?" Sapo tha këto fjalë, duke u kthyer prapa u zhduk prej syve të mi.'" 609 Sapo u bashkua me shokët e tij, Mulla Mehdiu u përcolli atyre mesazhin e princit. Pasdite, Sejed Mirza Motavalli i shoqëruar nga shërbëtori i tij, la fortesën dhe shkoi drejt e te kampi i princit. Ditën tjetër, Rasul Bahnemiri dhe disa shokë të tij, të pa zot për të rezistuar brejtjen e urisë dhe të shtyrë nga garancia e prerë e princit, me brengë e me ngurim u ndanë prej miqve të tyre. Sapo kishin hedhur hapat jashtë fortesës ata u vranë menjëherë me urdhër të Abas Koli Kan Larixhanit. 610 Gjatë pak ditëve, që kishin kaluar nga ky episod, armiku, akoma në kampin në afërsi të fortesës, u përmbajt nga çdo akt armiqësie ndaj Kodusit dhe shokëve të tij. Mëngjesin e së mërkurës, të gjashtëmbëdhjetë Xhamadijoth Sanit,399 arriti në fortesë një emisar i princit, që kërkoi të delegoheshin dy përfaqësues të të rrethuarve për bisedime konfidenciale me ta, me shpresën për të arritur një zgjidhje paqësore të problemeve që qëndronin para tyre.400 611 Për këtë arsye Kodusi udhëzoi Mulla Jusuf Ardebilin dhe Sejed Reza Horasanin, të vepronin si përfaqësues të tij dhe i urdhëroi të informonin princin me gatishmërinë për t'u pajtuar me dëshirën e tij. Mehdi Koli Mirza i priti ata me mirësjellje dhe i ftoi të merrnin nga çaji që kishte përgatitur ai. "Ne", i thanë ata ndërsa i mohuan ofertën, "na duket sikur kryejmë një akt pabesie ndaj shokëve tanë, po qe se hamë mish ose pimë për sa kohë që udhëheqësi ynë i shtrenjtë lëngon i lodhur dhe i uritur në fortesë." "Armiqësitë midis nesh", tha princi, "kanë zgjatur pa qenë nevoja. Ne, nga të dy anët, kemi luftuar gjatë dhe kemi vujtur hidhur. Dëshira ime e zjarrtë është të arrijmë një zgjidhje miqësore midis ndryshimeve tona." Ai mori një kopje të Kuranit që ishte pranë tij dhe, në mbështetje të deklaratës që bëri, shkroi me dorën e tij në anën e Sures së fillimit fjalët e mëposhtme: "Betohem për këtë Libër të shenjtë, për drejtësinë e Perëndisë që e ka reveluar atë dhe Misionin e Atij që u frymëzua nga vargjet e tij, se unë nuk i gëzohem tjetër qëllimi, përveç se arritjes së paqes dhe miqësisë midis nesh. Dil nga kalaja tënde dhe fli i qetë se asnjë dorë nuk do të zgjatet kundër teje. Unë deklaroj solemnisht se ti dhe shokët e tu jini nën strehën mbrojtëse të të Plotfuqishmit, të Muhametit, Profetit të Tij dhe të Shah Nasered Dinit, sovranit tonë. Unë betohem me nderin tim se asnjë njeri, qoftë i kësaj ushtrie apo i kësaj rrethine, nuk do të përpiqet kurrë t'u sulmojë ju. Mallkimi i Perëndisë, Hakmarrja e gjithëfuqishme, rëntë mbi mua nëqoftëse në zemrën time kam dëshirë tjetër, përveç asaj që kam deklaruar." 612 Ai i vuri vulën e tij kësaj deklarate dhe, duke e dorëzuar Kuranin në dorën e Mulla Jusufit, i kërkoi atij t'i përcillte përshëndetjet e tij udhëheqësit të tyre dhe t'i paraqiste këtë garanci të shkruar dhe zyrtare. "Unë", shtoi ai, "në zbatim të deklaratës sime, do të dërgoj këtë pasdite në portat e fortesës një numër kuajsh, të cilët besoj që ai dhe shokët e tij drejtues do t'i pranojnë e do t'i shalojnë, me qëllim që të kalërojnë në afërsi të këtij kampi, ku një tendë e posaçme do të ngrihet për pritjen e tyre. Unë do t'u kërkoj atyre të jenë miqtë tanë deri sa unë të mund të organizoj, me shpenzimet e mia, kthimin e tyre nëpër shtëpi." 613 Kodusi mori nga dora e lajmëtarit Kuranin, e puthi me nderim dhe tha: "O Zoti ynë, gjyko midis nesh dhe midis njerëzve tanë me drejtësi, se më i miri për të gjykuar je Ti."401 Menjëherë pas kësaj, ai i urdhëroi shokët të përgatiteshin për të lënë fortesën. "Duke iu përgjigjur ftesës", u tha ai shokëve, "ne do t'u japim atyre mundësi për të treguar sinqeritetin e synimeve të tyre." 614 Ndërsa ora e largimit po afrohej, Kodusi stolisi kokën me çallmën jeshile që ia kishte dërguar Báb-i, atëhere kur i kishte dërguar një të tillë edhe Mulla Hysenit, që e mbajti ditën e martirizimit të tij. Në portën e fortesës, ndërsa ata shaluan kuajt që u ishin vënë në dispozicion, Kodusi shaloi kalin e preferuar të princit, të cilin ky i fundit e kishte dërguar ta përdorte ai. Shokët e tij kryesorë, ndër të cilët ishin një numër sejedësh dhe teologësh të ditur, kalëruan pas tij dhe u pasuan nga pjesa tjetër, që marshonte më këmbë, duke mbajtur me vete gjithçka që kishte mbetur nga armët dhe gjërat e tyre. Ndërsa kompania, që përbëhej nga dyqind e dy veta, mbërriti tek tenda që princi kishte urdhëruar të ngrihej për Kodusin, në afërsi të banjës publike të fshatit Dizva, që mbikqyrte kampin e armikut, ata u zbritën kuajve dhe shkuan të zinin vendet në afërsi të asaj tende. 615 Menjëherë pas mbërritjes së tyre, Kodusi doli nga tenda dhe, pasi i mblodhi së bashku shokët e tij, iu drejtua atyre me këto fjalë: "Ju duhet të tregoni mohim shembullor, sepse një sjellje e tillë nga ana juaj do të lartësojë Kauzën tonë dhe do të kontribuojë për lavdinë e saj. Çdo mungesë e shkëputjes së plotë do t'i shërbejë veçse zbehjes së dëlirësisë së emrit të saj dhe errësimit të shkëlqimit të saj. Lus Të Plotfuqishmin, dhëntë që edhe në orën tuaj të fundit Ai ju ndihtë me mirësi për të ofruar pjesën tuaj në lartësimin e Besimit të Tij." 616 Pak orë pas perëndimit të diellit atyre iu shërbyen ushqimin që u soll nga kampi i princit. Ushqimi që u ofrua në sini të veçanta, çdonjera e të cilave ishte llogaritur për një grup tridhjetë vetësh, ishte i varfër dhe i pakët. "Nëntë prej nesh", rrëfyen më pas ata që ishin me Kodusin, "u thirrëm nga udhëheqësi ynë për të ngrënë nga darka që ishte shërbyer në tendën e tij. Ndërsa ai refuzoi ta shijonte atë, ne gjithashtu, ndoqëm shembullin e tij, duke u privuar nga të ngrënit. Shërbëtorët që po prisnin mbi ne ishin të kënaqur të hanin nga këto pjata, që ne i kishim refuzuar t'i preknim dhe përlanë ç'kishte në to me kënaqësi dhe etje." Një pakicë shokësh, që po hanin jashtë tendës, u dëgjuan që haheshin me shërbëtorët, duke thënë se ata ishin të gatshëm ta blinin prej tyre, me çfarëdo lloj çmimi, bukën që u nevojitej. Kodusi, dënoi me rreptësi sjelljen e tyre dhe i qortoi për kërkesën që kishin bërë. Sikur mos kish ndërhyrë Mirza Muhamet Bakeri, ai do t'i kishte ndëshkuar ashpër ata për shkak të zhvlerësimit kaq të madh të porosive të tij serioze. FSHATI DIZVA 617 Në agim, mbërriti një lajmëtar, që ftoi Mirza Muhamet Bakerin për në praninë e princit. Me pëlqimin e Kodusit, ai iu përgjigj kësaj ftese dhe, pasi u kthye një orë më vonë, informoi kreun e tij që princi, në prani të Sulejman Kan Afsharit, i kishte ripërsëritur garancitë që kishte dhënë dhe e kishte trajtuar atë me konsideratë të madhe dhe mirësjellje. "'Besa ime', më garantoi ai", shpjegoi Mirza Muhamet Bakeri, "'është e pakthyeshme dhe e shenjtë.' Ai citoi rastin e Xhafer Koli Kanit, që, pavarësisht nga masakra e tij e turpshme ndaj mijëra ushtarëve të ushtrisë mbretërore, gjatë rebelimit të ndezur nga Salari, u fal nga sovrani dhe sakaq mori ndere të reja nga Shah Muhameti. Nesër në mëngjes princi synon të të shoqërojë ty për në banjën publike, prej nga ai do të shkojë në tendën tënde e më pas do të sigurojë kuajt që duhen për të përcjellë tërë grupin në Sang Sar, prej nga ku ata do të shpërndahen, disa duke u kthyer në shtëpitë e tyre në Irak dhe të tjerët duke vazhduar për Horasan. Me kërkesë të Sulejman Kanit, që tha se prania e një grumbulli kaq të madh në një qendër aq të fortifikuar sa Sang Sari do të ishte me rrezik, princi vendosi që në vend të tij, grupi duhej të shpërndahej në Firuz Kuh. Kam mendimin se ç'thotë me gojë, zemra e tij nuk e beson aspak." Kodusi që kishte të njëjtin mendim me të, i urdhëroi shokët të shpërndaheshin që atë natë dhe deklaroi se ai vetë do të shkonte për Barfurush. Ata nxituan ta impononin të mos ndahej prej tyre dhe iu përgjëruan të lejoheshin për të vazhduar të gëzonin bekimet e shoqërimit me të. Ai i këshilloi të ishin të qetë e të duruar dhe i garantoi se, çfarëdo dhimbjesh që do të zbulonte ende e ardhmja, ata do të takoheshin përsëri. "Mos qani", ishin fjalët e tij të ndarjes; "se ribashkimi që do të pasojë këtë ndarje, do të jetë i tillë sa do të zgjatë përjetësisht. Ne e kemi lënë Kauzën tonë nën kujdesin e Perëndisë; cilido qoftë vullneti dhe kënaqësia e Tij, ne do ta pranojmë me hare." 618 Princi nuk e mbajti dot premtimin. Në vend të shkonte në tendën e Kodusit, ai e thirri atë me disa nga shokët në shtabin e vet dhe e informoi se sapo të arrinin tek tenda e Farrash Bashit402, ai do ta thërriste vetë atë në mesditë, në prani të tij. Pas pak, një numër nga shoqëruesit e princit shkuan e i treguan pjesës tjetër të shokëve që Kodusi i lejonte ata të bashkoheshin me të në shtabin e ushtrisë. Disa prej tyre u mashtruan nga ky njoftim, u bënë robër dhe përfundimisht u shitën si skllevër. Këto viktima ta pafat përbënin pjesën e mbetur nga shokët e fortesës së Sheik Tabarsit, që i mbijetuan asaj lufte tragjike dhe u shpëtuan për të transmetuar tek bashkëatdhetarët e tyre rrëfenjën e dhimshme të vuajtjeve dhe sprovave të tyre. 619 Pas kësaj, shoqëruesit e princit ushtruan presion ndaj Mulla Jusufit të informonte pjesën e mbetur të shokëve të tij për dëshirën e Kodusit që ata të çarmatoseshin menjëherë. "Çfarë do t'u thuash konkretisht atyre?", e pyetën ndërsa po e çonin në një vend paksa larg nga shtabi i ushtrisë. "Unë", ishte përgjigja e tij e guximshme, "do t'i paralajmëroj se cilado qoftë natyra e mesazhit që zgjidhni për t'u dorëzuar atyre në emër të udhëheqësit, ai mesazh nuk është gjë, veçse një mashtrim i hapur." Këto fjalë s'kishin dalë akoma nga goja e tij kur ai u vra në mënyrë të pamëshirshme. 620 Pas këtij akti barbar ata e kthyen vëmendjen e tyre ndaj fortesës, për të rrëmbyer gjërat e saj dhe vazhduan ta bombardojnë e shkatërrojnë atë plotësisht.403 Pastaj rrethuan menjëherë shokët që kishin mbetur dhe hapën zjarr kundër tyre. Ndonjeri që iu shpëtoi plumbave, u vra nga shpatat e oficerëve dhe shtizat e njerëzve të tyre.404 Pikërisht nën thonjtë e vdekjes këta heronj të pashoq u dëgjuan të shprehnin fjalët "I shenjtë, i shenjtë, o Zot Perëndia ynë, Zoti i engjëjve dhe i shpirtit," fjalë që kishin dalë nga goja e tyre në momente ngazëllimi dhe tani përsëriteshin, me një zjarr të pashuar, në këtë orë të kurorëzimit të jetës së tyre. 621 Sapo ishin kryer këto mizori, princi urdhëroi të silleshin përpara tij njëri pas tjetrit ata që ishin mbajtur si robër. Prej tyre, ai urdhëroi të çoheshin në Teheran ata që ishin njerëz me pozitë të njohur, si Bábai i Badit,405 Mulla Mirza Muhamet Forugi dhe Haxhi Nasir Kazvini,406 duke siguruar nga secili si shpërblim për ta liruar një haraç në përpjestim të drejtë më kapacitetin dhe pasurinë që kishte. Ndërsa për pjesën tjetër, ai u dha urdhër ekzekutorëve, që të vriteshin menjëherë. Ca u prenë copa-copa me shpatë,407 të tjerë u çanë më dysh, një pjesë u lidhën pas pemësh e u bënë shoshë nga plumbat,kurse pjesa tjetër u copëtuan në grykën e topave dhe u përvëluan nga flakët.408 622 Akoma nuk kishte marrë fund kjo kasaphanë e tmerrshme kur tre nga shokët e Kodusit, që ishin banorë të Sang Sarit, u ftuan në prani të princit. Një prej tyre ishte Sejed Ahmeti, Bábai i të cilit, Mir Muhamet Aliu, një admirues i devotshëm i Sheik Ahmet Ahsait, kishte qenë një njeri i studimit të madh dhe i meritave të shquara. Ai, i shoqëruar nga Sejed Ahmeti dhe vëllai i tij, Mir Abul Qasim, që gjeti vdekjen pikërisht atë natë kur u vra Mulla Hyseni, kishte ikur nga Qerbelaja në atë vit që parapriu deklaratën e Báb-it, me qëllim që t'i prezantonte dy bijtë e tij te Sejed Kazemi, por sejedi kishtë ndërruar jetë para mbërritjes së tij. Atëher ai vendosi të shkojë menjëherë për Naxhaf. Ndërkohë që ishte në atë qytet, iu shfaq në ëndërr Profeti Muhamet, që urdhëronte Imam Aliun, Komandantin e Besnikëve, se pas vdekjes së tij, të dy bijtë, Sejed Ahmeti dhe Mir Abul Qasimi, do të arrinin praninë e të premtuarit Kaim dhe secili do të vuante martirizimin në udhën e Tij. Sapo u zgjua, thirri të birin, Sejed Ahmetin dhe i bëri të njohur vullnetin e dëshirat e tij të fundit. Ditën e shtatë, pas kësaj ëndërre, ai vdiq. 623 Në Sang Sar, dy persona të tjerë, Ali Qerbelaja dhe Abu Muhamet Qerbelaja, të dy të njohur, për mëshirën e tyre dhe vizionin shpirtëror, u përpoqën të përgatisnin njerëzit për pranimin e Revelacionit të premtuar, ardhjen e të cilit ata e ndjenin që po afrohej me shpejtësi. Në vitin 1264 Hixhri, ata njoftuan publikisht se pikërisht në atë vit një njeri i quajtur Sejed Ali, i prirë nga një Flamur i Zi dhe i shoqëruar nga një numër shokësh të tij të zgjedhur, do të nisej nga Horasani dhe do të shkonte në Mazendaran. Ata nxitën çdo trashëgimtar besnik të Islamit të ngrihej e t'i jepte atij çdo lloj ndihme të mundshme. "Flamuri që ai do të ngrejë", deklaruan ata, "nuk do të jetë tjetër, përveç se flamuri i të premtuarit Kaim, ai që do ta shpalosë atë, nuk do të jetë askush tjetër, përveç se zëvendësi i Tij dhe nxitësi kryesor i Kauzës së Tij. Ai që e pason do të shpëtohet dhe ai që i kthen kurrizin do të jetë midis të rëzuarve." Abu Muhamet Qerbelaja u tha dy bijve të vet, Abul Kazemit dhe Muhamet Aliut, të ngrihen për triumfin e Revelacionit të ri dhe të flijojnë çdo gjë materiale për arritjen e atij qëllimi. Të dy, Abu Muhamet Qerbelaja dhe Ali Qerbelaja vdiqën në pranverë të atij viti. 624 Të dy djemtë e Qerbelai Abu Muhamet ishin dy shokë që u çuan, së bashku me Sejed Ahmetin, në prani të princit. Mulla Zajnol Abedin ShahMirzadi, një nga këshilltarët më të besuar dhe më të ditur të qeverisë, e njohu princin me historinë e tyre dhe rrëfeu përvojat dhe veprimtaritë e Báballarëve të tyre. "Për ç'arsye", e pyetën Sejed Ahmetin, "ti ke zgjedhur të ecësh në një rrugë, që të ka futur ty dhe njerëzit e tu në kllapat e fatkeqësisë dhe të turpit? Nuk mund të kënaqeshe ti me numrin e madh të teologëve të mëdhenj e të ditur, që mund të gjenden në këtë vend dhe në Irak?" "Besimi im në këtë Kauzë", iu përgjigj ai pa frikë, "nuk ka lindur si imitim i kotë. Unë kam kërkuar pa pasione në parimet e tij dhe jam i bindur për të vërtetën e tij. Kur isha në Naxhaf, guxova të pyes mojtadedin e shquar të atij qyteti, Sheik Muhamet Hasan Naxhafin, të më shpjegonte disa të vërteta lidhur me parimet dytësore që shtriheshin në mësimet e Islamit. Ai kundërshtoi t'i përgjigjej kërkesës sime. E përsërita kërkesën për të cilën ai më qortoi me zëmërim dhe vazhdoi duke kumdërshtuar. Si mundet, që nën dritën e kësaj përvoje të prirem të kërkoj ndriçim mbi artikujt e errët të Besimit të Islamit nga një teolog, që sado i lavdëruar, refuzon t'i përgjigjet pyetjes sime mbi çështje të tilla të thjeshta dhe të zakonshme dhe që zemërohet vetëm se unë i kam bërë atij pyetje." "Cili është mendimi juaj në lidhje me Haxhi Muhamet Alinë?", pyeti princi. "Ne besojmë", u përgjigj ai, "që Mulla Hyseni të ketë qenë bartës i flamurit, për të cilin Muhameti ka thënë: 'Sikur sytë tuaj të shohin Flamuj të Zinj që vijnë nga Horasani, nxitoni drejt tyre edhe sikur të kini për t'u zvarritur në dëborë.' Për këtë arsye ne kemi hequr dorë nga bota dhe jemi dyndur te flamuri i tij, një flamur që nuk është veçse simbol i Besimit tonë. Nëse doni të më bëni një nder, urdhëroni ekzekutorin të mbarojë punë me mua dhe më krijoni mundësi të mblidhem në shoqërinë e shokëve mi të pavdekshëm. Sepse bota dhe gjithë hijeshitë e saj nuk më tërheqin më. Digjem për të ikur nga kjo jetë dhe të kthehem te Perëndia ime." Princi, që nuk dëshironte të merrte jetën e sejedit, refuzoi të urdhëronte ekzekutimin e tij. Megjithatë, dy shokët e tij, u vranë menjëherë. Ai, me vëllanë e vet Sejed Abu Taleb, u dorëzua në duart e Mulla Zajnol Abedinit, që ishte udhëzuar për t'i çuar ata në Sang-Sar. 625 Ndërkohë, Mirza Muhamet Takiu, i shoqëruar nga shtatë ulema të Sarit, u nis për në atë qytet të kishte pjesë në aktin e merituar për dhënien e ndëshkimit me vdekje mbi shokët e Kodusit. Kur pa se ata ishin vrarë që më parë, Mirza Muhamet Takiu, e shtyu princin të rishikonte vendimin e tij për Sejed Ahmetin dhe të urdhëronte ekzekutimin e menjëhershëm të tij, duke u mbrojtur se mbërritja e tij në Sari do të ishte një sinjal për trazira të reja aq serioze sa ato që ata i kishin hequr që më parë. Princi përfundimisht u dorëzua, me një kusht paraprak që ai të trajtohej si miku i tij deri me mbërritjen në Sari, kohë në të cilën ai do të merrte masat e duhura për ta parandaluar atë nga prishja e paqes në atë rrethinë. 626 Sapo ishte nisur për në Sari, Mirza Muhamet Takiu fillojë të përgojojë Sejed Ahmetin dhe vëllanë e tij. "Përse e keqtrajton një mik", tha robi i tij, "të cilin princi e ka lënë në dorën tënde? Përse e injoron urdhërin e Profetit 'Nderoje mikun tënd edhe sikur të jetë i pafe'?" I xhindosur nga inati, Mirza Muhamet Takiu, së bashku me shtatë shokët e tij, nxorën shpatat dhe e bënë trupin e tij copa-copa. Në frymën e fundit, Sejed Ahmeti u dëgjua të kërkonte ndihmën e Saheboz Zamanit. Sa për vëllanë e tij Sejed Abu Taleb, ai u çua i sigurt në Sang Sar nga Mulla Zajnol Abedini dhe deri më sot jeton me vëllanë e tij, Sejed Muhamet Reza, në Mazendaran. Të dy janë të angazhuar në shërbim të Kauzës dhe numërohen ndër mbështetësit e saj aktivë. 627 Sapo detyra e tij u përmbush, princi i shoqëruar nga Kodusi, u rikthye në Barfurush. Ata arritën të premten pasdite, më tetëmbëdhjetë Xhamadijos Sani.409 Saedol Ulama, së bashku me të gjithë ulematë e qytetit, dolën për t'i uruar mirëseardhjen princit dhe t'i jepnin urime për kthimin e tij triumfal. I tërë qyteti ishte me flamuj për të festuar fitoren dhe zhagalanët që flakëruan natën dëshmonin për gëzimin me të cilin një popullsi mirënjohëse përshëndeti kthimin e princit. Gjatë tri ditëve që zgjatën festimet ai nuk dha shenja përsa i përket synimit të tij në lidhje me fatin e Kodusit. Ai lëkundej në politikat e tij dhe ishte tepër ngurrues për të keqtrajtuar robin e vet. Fillimisht refuzoi të lejonte njerëzit të kënaqnin ndjenjat e tyre me një urrejtje të papajtueshme dhe ishte në gjendje të kufizonte furinë e tyre. Fillimisht ai kishte synuar ta çonte atë në Teheran dhe pasi ta dorëzonte në duart e sovranit, të çlironte veten nga përgjegjësia që i binte. 628 Megjithatë, armiqësia e pashuar e Saedol Ulamas ndërhyri në zbatimin e këtij plani. Urrejtja që i ndizte atij Kodusi dhe Kauza e tij, e xhindosi furinë e tij, ndërsa shikonte faktet në rritje të prirjes së princit për të lejuar t'i rëshqiste nga dora një kundërshtar kaq të frikshëm. Hahej ditë e natë me princin dhe, me çdo marifet që mund të shpikte mëndja e tij femër, kërkonte t'i kthente mendjen nga ndjekja e kësaj politike, të cilën e mendonte se ishte njëherësh katastrofike dhe burracake. Në furinë e dëshpërimit, ai i bëri thirrje turmës dhe kërkoi duke ndezur pasionet e tyre, t'u zgjonte në zemra ndjesitë më të ulta të hakmarrjes. Nga këmbëngulja e thirrjes së tij u ngrit i tërë Barfurushi. Aftësia diabolike i dha atij shpejt simpatinë dhe mbështetjen e masave. "Unë jam betuar", protestonte ai me arrogancë, "të lë ushqimin dhe gjumin derisa të jem në gjendje ti jap fund me duart e mia jetës së Haxhi Muhamet Aliut!" Kërcënimet e një turme të ndezur përforcuan betimin e tij dhe patën sukses për t'i futur frikën princit. I trembur se mos i rrezikohej jeta, ai thirri në prani të tij ulematë udhëheqës të Barfurushit me qëllim që të konsultohej për masat që duhet të merreshin për të zbutur valën e zemërimit popullor. Ftesës iu përgjigjën gjithë të ftuarit, me përjashtim të Mulla Muhamet Hamzait, që kërkoi falje për mos ndjekjen e atij takimi. Ai që më parë gjatë rrethimit të fortesës, në disa raste, ishte përpjekur t'i bindte njerëzit të përmbanin dhunën. Pak ditë para se të braktisnin fortesën, Kodusi i kishte besuar atij, nëpërmjet një shoku të besuar nga Mazendarani, një hejbe të mbyllur, e cila përmbante tekstin e interpretimit prej tij të Sad Samadit, si dhe shkrime e dokumentet e tjera, që kishte në zotërim, fati i të cilave ka mbetur i panjohur deri më sot. 629 Sapo u mblodhën ulematë, princi dha urdhër që të sillej përpara tyre Kodusi. Ai nuk ishte thirrur në prani të princit që nga dita e braktisjes së fortesës, kur u dorëzua nën kujdestarinë e Farash Bashit. Sapo mbërriti Kodusi, princi u ngrit dhe e ftoi të ulej në krah të tij. Ndërsa iu kthye Saedol Ulamas i tha që bisedimet të zhvilloheshin pa pasione dhe me kujdes. "Diskutimet tuaja," pohoi ai, "mund të vërtiten dhe të bazohen mbi vargjet e Kuranit dhe traditave të Muhametit, çka do të thotë që ju vetëm mund të demonstroni të vërtetën ose gënjeshtrën e diskutimeve tuaja." "Për ç'arsye", pyeti paturpësisht Saedol Ulama, "ti, duke zgjedhur të mbash një çallmë jeshile mbi kokë, ke kërkuar t'i japësh vetes një të drejtë, të cilën mund ta pretendojë vetëm ai që është pasardhësi i vërtetë i Profetit? A nuk e di ti se kush nuk e përfill këtë traditë të shenjtë është i mallkuar nga Perëndia?" "Sejed Myrtezai", iu përgjegj qetësisht Kodusi, "të cilin të gjithë ulematë e njohur e lavdërojnë dhe e vlerësojnë, ishte pasardhës i Profetit nga nëna apo nga Bábai?" Një nga të pranishmit e asaj mbledhjeje deklaroi menjëherë se të jesh sejed mjafton edhe nga nëna. "Atëhere përse më kundërshtoni", ia ktheu Kodusi, "kur nëna ime gjithnjë është njohur nga banorët e këtij qyteti si një pasardhëse linje e Imam Hasanit? Mos vallë ajo nuk duhet respektuar, përkundrazi nderuar nga secili prej jush për shkak të pasardhësit të saj?" 630 Anjë nuk guxoi ta kundërshtonte. Vetëm Saedol Ulama shpërtheu i mbushur me zemërim e dëshpërim. Flaku çallmën përdhe nga inati dhe u ngrit të linte mbledhjen. "Ky njeri", bubullonte ai para se të largohej, "ka mundur t'u provojë juve se është një pasardhës i Imam Hasanit. Ai shpejt do të justifikojë dhe pretendimin e tij për të qenë zëdhënës i Perëndisë dhe revelues i vullnetit të Tij!" Princi u detyrua të bënte këtë deklaratë: "Unë i laj duart nga të gjitha përgjegjësitë për çdo lloj dëmi që mund t'i ndodhë këtij njeriu. Ju jini të lirë të bëni me të ç'të doni. Ju vetë do të përgjigjeni para Perëndisë, në Ditën e Gjykimit." Menjëhera sapo tha këto fjalë, ai kërkoi kalin dhe, i shoqëruar nga shërbëtorët e tij, u largua për në Sari. I frikësuar nga mallkimet e ulemave dhe bukëshkalë ndaj besës së tij, ai mjerisht e dorëzoi Kodusin në duart e një armiku të papajtueshëm, të atyre ujqve të pangopur, që gjuanin momentin kur mund të hidheshin kundër presë së tyre, me dhunë të papërmbajtur dhe të çlironin mbi të pasionet shtazarake të hakmarrjes dhe të urrejtjes. 631 Sapo princi i la ata të lirë nga kufizimet që kishte ushtruar, ulematë dhe njerëzit e Barfurushit, duke vepruar nën urdhërat e Saedol Ulamas,410 u ngritën për të ushtruar mbi trupin e viktimës së tyre akte të një mizorie aq barbare sa nuk ka penë që mund t'i përshkruajë. Sipas dëshmisë së Bahá'u'lláh-ut, ky i ri heroik, që ishte akoma në prag të jetës së vet, iu nënshtrua torturave të tilla dhe vuajti një vdekje të tillë, që as Jezusi nuk e kishte përballuar në momentin e agonisë më të madhe të Tij. Mungesa e çdo lloj kontrolli nga ana e autoriteteve qeveritare, barbaria krijuese që me aq zotësi shfaqën fabrikuesit e torturave të Barfurushit, fanatizmi i egër që zjente në gjokset e banorëve të tij shiitë, mbështetja morale që iu dha atyre nga funksionarët e Klerit dhe Shtetit në kryeqytet - mbi të gjitha, aktet e heroizmit që viktima e tyre dhe shokët e tij kishin përmbushur dhe që kishin shërbyer për të ngritur tërbimin kundër tyre, u bashkuan të gjitha për të ngritur dorën e goditësve dhe t'i shtoheshin egërsisë diabolike që shkaktoi martirizimin e tij. PAMJE TË MEDRESESË SË Mirza ZAKIT, NË BARFURUSH, VENDPREHJA E KODUSIT 632 Kaq tronditëse ishin faktet e saj sa Báb-i, që atëhere ishte i burgosur në kështjellën e Çehrikut, nuk ishte në gjendje për një periudhë prej gjashtë muajsh, as të shkruante dhe as të diktonte. Brenga e thellë që kishte ndjerë, pushoi zërin e revelacionit dhe bëri të heshtë penën e Tij. Sa shumë e vajtoi Ai atë humbje! Çfarë thirrje makthi duhet të ketë shprehur Ai, kur rrëfimi për rrethimin, për vuajtjet e patreguara, për tradhtinë faqezezë dhe për masakrimin në masë të shokëve të Sheik Tabarsit, arriti në veshët e Tij dhe u shpalos para syve të Tij! Çfarë brenge therrëse duhet të ketë ndjerë Ai kur mësoi për trajtimin e turpshëm që, në momentin e martirizimit, kishte pësuar nga duart e njerëzve të Barfurushit i shtrenjti i Tij Kodus, si i ishin çjerrë rrobat e tij, si i kishin baltosur çallmën që ia kishte dhuruar Ai, se si, këmbëzbathur, kokëjashtë dhe të ngarkuar me zinxhirë, e nxorën nëpër rrugë, i ndjekur dhe i përçmuar nga e tërë popullsia e qytetit, se si u mallkua dhe u godit me vezë nga një turmë ulëritëse, se si u sulmua me thika dhe sopata nga llumi i femrave të qytetit, se si trupi i tij u çpua dhe u sakataua, gjersa përfundimisht u hodh në flakë! 633 Mes torturave, Kodusi u dëgjua të pëshpëriste ndjesën për armiqtë e tij. "Fali, o Perëndia im", thirri ai, "mëkatarët e këtij populli. Merru vesh me ta me mëshirën Tënde, sepse ata nuk e dinë se çfarë kemi zbuluar e duam ne tani. Unë kam luftuar t'u tregoj atyre shtegun që çon drejt shpëtimit të tyre, shiko se si janë ngritur për të më shkatërruar e për të më vrarë! Tregoju, o Perëndi, udhën e së Vërtetës dhe ktheje paditurinë e tyre në besim." Në orën e agonisë së tij, Sejed Komi, që kishte shkretuar aq pabesisht fortesën, u pa të kalonte në krah të tij. Pasi pa që ishte pa ndihmë e qëlloi në faqe. "Ti pretendoje", thërriti ai me përbuzje arrogante, "se zëri yt ishte zëri i Perëndisë. Nëqoftëse thua të vërtetën, këputi më dysh litarët dhe çliroje veten nga duart e armiqve të tu." Kodusi ia nguli sytë në fytyrë, psherëtiu thellë dhe tha: "U hakmarrtë Perëndia për veprat e tua, meqë ti ke ndihur të shtohet masa e vuajtjeve të mia." Ndërsa iu afrua Sabzeh Majdanit, ngriti zërin e tha: "Ah sikur të ishte me mua nëna ime dhe të mund të shihte me sytë e saj shkëlqimin e dasmës sime!" Ai s'kishte thënë mirë këto fjalë, kur turma e egërsuar u hodh mbi të dhe, duke ia bërë trupin copa-copa, ia flakën pjesët e shpërndara në zjarrin që kishin ndezur për këtë qëllim. Në mes të natës, ç'kishte mbetur nga ato copa të djegura dhe trupit të sakatuar, u mblodhën nga dora e një miku të devotshëm411 dhe u futën në një vend jo shumë larg nga skena e martirizimit.412 634 Do të ishte e përshatshme në këtë vend të vendosim në memoarë emrat e atyre martirëve që morën pjesë në mbrojtjen e fortesës së Sheik Tabarsit, me shpresën se brezat që do të vinë do t'i kujtojnë me krenari e mirënjohje emrat dhe jo më pak edhe veprat e atyre pionierëve që me jetën dhe vdekjen e tyre kanë pasuruar aq madhërisht analet e Besimit të pavdekshëm të Perëndisë. Aq emra sa kam mundur të mbledh nga burime të ndryshme dhe për të cilët u jam në veçanti borxhli Ismollahol Mimit, Ismollahol Xhevadit dhe Ismollahol Asadit, unë do të vazhdoj tani t'i numëroj, duke besuar se nëse në botën e përtejme shpirtërat e tyre janë mbështjellë me dritën e lavdisë së pashuar, emrat e tyre të mbeten njësoj përgjithmonë në gojën e njerëzve, që përmendja e tyre të vazhdojë të evokojë një shpirt të njëjtë entuziazmi dhe përkushtimi në zemrat e atyre tek të cilët është transmetuar ky trashëgim i paçmuar. Prej informuesve të mi jo vetëm kam mundur të mbledh emrat e shumicës së atyre që ranë gjatë atij rrethimi të paharrueshëm, por kam mundur gjithashtu të siguroj një listë përfaqësuese, megjithëse jo të plotë, të atyre martirëve që, nga viti '60413 e deri më sot, pjesa e dytë e muajit Rabiol Aval e vitit 1306 Hixhri,414 e dhanë jetën e tyre në shtegun e Kauzës së Perëndisë. Synimi im është të përmend secilin nga këta emra në lidhje me një ngjarje të veçantë me të cilën ata lidhen kryesisht. Ndërsa për ata që pinë kupën e martirizimit, ndërkohë që mbronin fortesën e Tabarsit, emrat e tyre janë si vijon: 1. I pari dhe më i shquari ndër ta ishte Kodusi, të cilit Báb-i i dha emrin Ismollahol Akar.415 Ai, Shkronja e Fundit e të Gjallit dhe bashkudhëtari i zgjedhur i Báb-it në pelegrinazhin e Tij në Mekë e në Medinë, ishte, së bashku me Mulla Hysenin dhe Mulla Ali Akbar Ardestanin, i pari që vuajti persekucion në tokën persiane për hir të Kauzës së Perëndisë. Ai ishte vetëm tetëmbëdhjetë vjeç kur la qytetin e lindjes Barfurush për në Qerbela. Rreth katër vjet u ul në këmbët e Sejed Kazemit dhe në moshën njëzet e dy vjeçare takoi dhe njohu të Shtrenjtin e tij në Shiraz. Pesë vjet më vonë, më 23 të Xhamadijos Sanit, të vitit 1265 Hixhri,416 ishte i destinuar të binte viktimë e barbarisë më të stërholluar e më të papërmbajtur të duarve të armikut, në Sabzeh Majdan të Barfurushit. Báb-i dhe, në një kohë të mëvonshme, Bahá'u'lláh-u e kanë vajtuar në Tabela dhe lutje të panumërta humbjen e tij dhe kanë derdhur për të panegjirizmin e tyre. Kaq nder i akordoi atij Bahá'u'lláh-u, sa në komentin e Tij mbi vargëzimin Kollot Taam,417 të cilin e reveloi kur ishte në Bagdad, Ai i akordoi atij pozitën e pashoqe të Noktej-Okra,418 një pozitë e mbështetur për asnjë, përveç asaj të Vetë Báb-it.419 2. Mulla Hysen, i mbiquajtur Bábol Báb, ishte i pari që njohu dhe përqafoi Revelacionin e ri. Në moshën tetëmbëdhjetë vjeçare, ai, gjithashtu, u largua nga qyteti i lindjes Boshrujeh në Horasan, për Qerbela dhe për një periudhë nëntë vjeçare qëndroi në lidhje të ngushtë me Sejed Kazemin. Katër vjet para Deklaratës së Báb-it, duke vepruar sipas udhëzimeve të Sejed Kazemit, ai takoi në Isfahan Moxhtahedin e ditur Sejed Baker Rashti dhe në Mashhad Mirza Askarin, të dy të cilëve u dorëzoi me dinjitet dhe elokuencë mesazhet që i ishin besuar nga udhëheqësi i tij. Rrethanat që shoqëruan martirizimin e tij, shkaktuan brengën e papërshkruar të Báb-it, një brengë që gjeti shprehje në panegjirizma dhe lutje aq të shumta në numër sa do të ishin të barabarta me trefishin e Kuranit. Në një nga Tabelat e Tij të vizitës, Báb-i pohon se vetë pluhuri i tokës ku shtrihen në varr eshtrat e Mulla Hysenit është pajisur me kaq fuqi sa të sjellë gëzim ndaj të pangushëllueshmëve dhe të shërojë të sëmurët. Në Qitapi Ikan, Bahá'u'lláh-u ngre lart, me me një forcë akoma më të madhe, virtytet e Mulla Hysenit. "Pa atë", shkruan Ai, "Perëndia nuk do të ishte vendosur mbi vendin e mëshirës së Tij, as nuk do të ishte ngjitur në fronin e lavdisë së përjetshme!"1 3. Mirza Muhamet Hasan, vëlla i Mulla Hysenit. 4. Mirza Muhamet Baker, nipi i Mulla Hysenit. Ai, ashtu si Mirza Muhamet Hasani, e shoqëroi Mulla Hysenin nga Boshrujeh në Qerbela dhe prej andej në Shiraz, ku ata përqafuan Mesazhin e Báb-it dhe u regjistruan ndër Shkronjat e të Gjallit. Me përjashtim të udhëtimit të Mulla Hysenit për në kështjellën Mah-Ku, ata vazhduan të ishin me të deri në kohën kur u martirizuan në fortesën e Tabarsit. 5. Kunati i Mulla Hysenit, Bábai i Mirza Abul Hasanit dhe Mirza Muhamet Hysenit, të cilët të dy janë tani në Boshrujeh dhe nën kujdesin e të cilëve është besuar Varakatol Ferdousi, motra e Mulla Hysenit. Të dy janë përkrahës të vendosur dhe të devotshëm të Besimit. 6. I biri i Mulla Ahmetit, vëllai më i madh i Mulla Mirza Muhamet Forugit. Ai, ndryshe nga xhaxhai i tij, Mulla Mirza Muhameti, u martirizua dhe, siç dëshmon ky i dyti, ishte një i ri me besim të madh, i shquar për diturinë dhe ndershmërinë e karakterit të tij. 7. Mirza Muhamet Baker, i njohur si Harati, megjithëse me origjinë banor i Kajenit. Ai ishte një i afërm i të atit të Nabil Akbarit dhe ishte i pari në Mashhad që përqafoi Kauzën. Ai ndërtoi Báb-ijehun dhe i shërbeu më përkushtim Kodusit, gjatë qëndrimit të tij në atë qytet. Kur Mulla Hyseni ngriti Flamurin e Zi, ai, së bashku me fëmijën e tij, Mirza Muhamet Kazemin, u rreshtuan me etje nën flamurin e tij dhe shkuan me të drejt Mazendaranit. Ai fëmijë përfundimisht shpëtoi dhe tani është bërë një mbështetës aktiv dhe i zjarrtë i Besimit në Mashhad. Mirza Muhamet Bakeri që veproi si flamur mbajtës i grupit, hartoi planin e fortesës, të mureve, të bedenave dhe hendekut që rrethonte atë, që zuri vendin e Mulla Hysenit në organizimin e forcave të grupit të tij dhe në udhëheqjen e sulmit kundër armikut, që veproi si një shok i ngushtë, zëvendës dhe këshilltar i besuar i Kodusit deri në momentin kur ai ra martir në shtegun e Kauzës. 8. Mirza Muhamet Taki Xhovajni, një vendali nga Sabzevari, që dallohej për arritjet e tij letrare dhe që shpesh iu besua prej Mulla Hysenit detyra e drejtimit të sulmit kundër sulmuesve. Koka e tij dhe ajo e bashkëshokut të tij, Mirza Muhamet Bakeri, u ngul në shtizë dhe u nxor nëpër rrugët e Barfurushit, mes britmave dhe ulërimave të një popullsie të hazdisur. 9. Kamber Ali, shërbëtori i patrembur dhe besnik i Mulla Hysenit, që e shoqëroi atë në udhëtimin e vet për në Mah-Ku dhe që u martirizua pikërisht atë natë, kur mjeshtri i tij ra viktimë e plumbave të armikut. 10. Hasan dhe 11. Koli, që, së bashku me një burrë të quajtur Skënder, një vendali nga Zanxhani, bartën trupin e Mulla Hysenit për në fortesë, natën e martirizimit të tij dhe e vendosën atë në këmbët e Kodusit. Ishte po ky Hasan, që, sipas urdhërave të kryekështjellarit të Mashhadit u zvarrit nëpër rrugët e qytetit hequr me një kapistër. 12. Muhamet Hasan, vëlla i Mulla Sadekut, shokët e të cilit nga Kosrou u vranë në rrugën midis Barfurushit dhe fortesës së Tabarsit. Ai u shqua për qëndrueshmërinë e patundur dhe kishte qenë një prej shërbëtorëve të faltores së Imam Rezait. 13. Sejed Reza, që me Mulla Jusuf Ardebilin, u ngarkuan nga Kodusi të takonin princin dhe që sollën me vete kopjen e vulosur të Kuranit, që bartte betimin që kishte shkruar princi. Ai ishte një nga sejedët e mirënjohur të Horasanit dhe njihej për diturinë si dhe për ndershmërinë e karakterit të tij. 14. Mulla Mardan Ali, një nga shokët e shquar nga Horasani, banor i fshatit Mijamaj, vendi i një kështjelle të mirëfortifikuar, vendosur midis Sabzevarit dhe Shah Rudit. Ai, së bashku me tridhjet e tre shokë, u rreshtuan nën flamurin e Mulla Hysenit ditën kur ai kaloi nëpër fshatin e tyre. Në xhaminë e Mijamajt, Mulla Hyseni kishte shkuar me qëllim që të ofronte lutjen e grigjës së të Premtes, atje ai shpërndau thirrjen që trazoi shpirtërat, atje vuri theksin në përmbushjen e traditës që lidhej me ngritjen e Flamurit të Zi në Horasan dhe ku e deklaroi veten se ishte një bartës i tij. Fjala e tij elokuente u bëri aq shumë përshtypje të thellë dëgjuesve, shumica e të cilëve ishin njerëz me merita të shquara, sa që atë ditë shumica e atyre që e dëgjuan atë, u ngritën dhe e pasuan. Vetëm njëri prej të tridhjetë e tre shokëve, Mulla Isai, mbijetoi, kurse bijtë e tij që sot janë në fshatin e Mijamajt, janë angazhuar aktivisht në shërbim të Kauzës. Emrat e shokëve të martirizuar nga ai fshat janë si vijon: 15. Mulla Muhamet Mehdi, 16. Mulla Muhamet Xhafer, 17. Mulla Muhamet Ibn Mulla Muhamet, 18. Mulla Rahim, 19. Mulla Muhamet Reza, 20. Mulla Muhamet Hysen, 21. Mulla Muhamet, 22. Mulla Jusuf, 23. Mulla Jakub, 24. Mulla Ali, 25. Mulla Zajnol Abedin, 26. Mulla Muhamet, bir i Mulla Zajnol Abedinit, 27. Mulla Baker, 28. Mulla Abdul Muhamet, 29. Mulla Abul Hasan, 30. Mulla Ismail, 31. Mulla Abdul Ali, 32. Mulla Aga Bába, 33. Mulla Abdul Xhevad, 34. Mulla Muhamet Hysen, 35. Mulla Muhamet Baker, 36. Mulla Muhamet, 37. Haxhi Hasan, 38. Qerbelai Ali, 39. Mulla Qerbelai Ali, 40. Qerbelai Nur Muhamet, 41. Muhamet Ibrahim, 42. Muhamet Saem, 43. Muhamet Hadi, 44. Sejed Mehdi, 45. Abu Muhamet. Nga shokët e fshatit të Sang-Sarit, që është pjesë e distriktit të Semnanit, u martirizuan tetëmbëdhjetë veta. Emrat e tyre janë si vijon: 46. Sejed Ahmet, trupi i të cilit u bë copa-copa nga Mirza Muhamet Takiu dhe shtatë ulematë e Sarit. Ai ishte një teolog i shquar dhe i vlerësuar lart për elokuencën dhe besimin e tij të thellë. 47. Mir Abul Kazem, vëlla i Sejed Ahmetit, që fitoi kurorën e martirizimit pikërisht atë natë kur vdekja mori Mulla Hysenin. 48. Mir Mehdi, xhaxhai i Sejed Ahmetit, 49. Mir Ibrahim, kunati i Sejed Ahmetit, 50. Safar Ali, i biri i Qerbelai Aliut, që së bashku me Qerbelai Muhametin, ishte përpjekur me aq zell për të zgjuar nga gjumi i moskokëçarjes popullin e Sang Sarit. Të dy ata, peng ndaj sëmundjeve të tyre, nuk mundën të shkonin në fortesën e Tabarsit. 51. Muhamet Ali, i biri i Qerbelai Abu Muhametit, 52. Abul Kazem, vëlla i Muhamet Aliut, 53. Qerbelai Ibrahim, 54. Ali Ahmet, 55. Mulla Ali Akbar, 56. Mulla Hysen Ali, 57. Abas Ali, 58. Hysen Ali, 59. Mulla Ali Asgar, 60. Qerbela Ismail, 61. Ali Kan, 62. Muhamet Ibrahim, 63. Abdul Azim. Nga fshati i Shah Mirzadit, dy ranë në mbrojtjen e fortesës: 64. Mulla Abu Rahim dhe 65. Qerbela Kazem. Përsa u përket përkrahësve të Besimit në Mazendaran, deri tani janë regjistruar njëzet e shtatë martirë: 66. Mulla Reza Shah, 67. Azim, 68. Qerbelai Muhamet Xhafer, 69. Sejed Hysen, 70. Muhamet Baker, 71. Sejed Razak, 72. Usta Ibrahim, 73. Mulla Saed Zereh Kenari, 74. Reza Arab, 75. Rasul Bahnemiri, 76. Muhamet Hysen, vëlla i Rasul Bahnemirit, 77. Tahir, 78. Shafi, 79. Qasim, 80. Mulla Muhamet Xhani, 81. Masih, vëlla i Mulla Muhamet Xhanit, 82. Ita Bába, 83. Jusuf, 84. Fazlollah, 85. Bába, 86. Safi Koli, 87. Nezam, 88. Ruhollah, 89. Ali Koli, 90. Sulltan, 91. Xhafer, 92. Halil. Nga besimtarët e Savad Kuhut, deri tani janë pohuar pesë emrat e mëposhtëm: 93. Qerbelai Kambar Kalesh, 94. Mulla Nad Ali Motavalli, 95. Abdul Hak, 96. Itabaki Çupan, 97. Djali i Itabaki Çupanit. Nga qyteti i Ardestanit, ranë martirë njerëzit e mëposhtëm: 98. Mirza Ali Muhamet, bir i Mirza Muhamet Saedit, 99. Mirza Abdu Vase, bir i Haxhi Abdul Vahabit, 100. Muhamet Hysen, bir i Haxhi Muhamet Sadekut, 102. Mirza Ahmet, bir i Mohsinit, 103. Mirza Muhamet, bir i Mir Muhamet Takiut. Nga qyteti i Isfahanit, deri tani janë regjistruar tridhjetë veta: 104. Mulla Xhafer, shoshës i grurit, emri i të cilit është përmendur nga Báb-i, në Bajanin Persisht. 105. Usta Aga, i mbiquajtur Bozorg Bana, 106. Usta Hasan, bir i Usta Agës, 107. Usta Muhameti, bir i Usta Agës, 108. Muhamet Hysen, bir i Usta Agës, vëllai më i vogël i të cilit, Usta Xhaferi u shit disa herë nga armiqtë e tij deri sa mbërriti në qytetin e lindjes, ku banon tani. 109. Usta Kurban Ali Bana, 110. Ali Akbar, bir i Usta Kurban Ali Banait, 111. Abdullah, bir i Usta Kurban Ali Banait, 112. Muhamet Baker Naksh, dajua i Sejed Jahjait, bir i Mirza Muhamet Ali Nahrit. Ai ishte katërmbëdhjetë vjeç dhe u martirizua pikërisht atë natë kur vdekja mori Mulla Hysenin. 113. Mulla Muhamet Taki, 114. Mulla Muhamet Reza, të dy vëllezër të të ndjerit Abdos Saleh, kopshtari i Rezvanit në Áka. 115. Mulla Ahmet Safar, 116. Mulla Hysen Meskar, 117. Ahmet Pajvandi, 118. Hasan Shar Baf i Jazdit, 119. Muhamet Taki, 120. Muhamet Atar, vëlla i Hasan Shar Bafit, 121. Mulla Abdul Halek, që preu fytin e tij në Badasht dhe që Tahirja e quajti Zabih. 122. Hysen, 123. Abul Kazem, vëlla i Hysenit, 124. Mirza Muhamet Reza, 125. Mulla Hajdar, vëlla i Mulla Muhamet Rezait, 126. Mirza Mehdi, 127. Muhamet Ibrahim, 128. Muhamet Hysen, i mbiquajtur Dastmal Gereh Zan, 129. Muhamet Hasan Çit Saz, një prodhues tekstili i mirënjohur që arriti në prani të Báb-it. 130. Muhamet Hysen Atar, 131. Usta Haxhi Muhamet Bana, 132. Mahmud Mokarej, një shpërndarës i shquar rrobash. Ai sapo ish martuar dhe kishte arritur në prani të Báb-it në kështjellën e Çehrikut. Báb-i e nxiti të shkonte në Xhazirej Kazra dhe t'i jepte ndihmën e tij Kodusit. Ndërkohë që ishte në Teheran, ai mori një letër nga i vëllai, që i njoftonte lindjen e të birit dhe i përgjërohej të nxitonte në Isfahan për ta parë e më pas të shkonte në çdo vend ku ndjehej i detyruar. "Unë jam aq shumë i ndezur me dashurinë e kësaj Kauze", u përgjigj ai, "sa nuk jam në gjendje t'i kushtoj vëmendje birit tim. Nuk duroj sa të bashkohem me Kodusin dhe të radhitem nën flamurin e tij." 133. Sejed Muhamet Reza Pa Kaleji, një sejed i shquar dhe teolog i vlerësuar lart, qëllimi i deklaruar i të cilit për t'u radhitur nën flamurin e Mulla Hysenit, shkaktoi një gurgule të madhe midis ulemave të Isfahanit. Midis besimtarëve të Shirazit, emrat e mëposhtëm arritën stacionin e martirizimit: 134. Mulla Abdullah, i njohur, gjithashtu, me emrin e Mirza Salehut, 135. Mulla Zajnol Abedin, 136. Mirza Muhamet. Nga përkrahësit e Besimit në Jazd, deri tani janë regjistruar vetëm katër: 137. Sejedi që eci më këmbë gjithë rrugën nga Horasani në Barfurush, ku ai ra viktimë e plumbit të armikut. 138. Sejed Ahmet, Bábai i Sejed Hysen Azizit, sekretari i Báb-it. 139. Mirza Muhamet Ali, bir i Sejed Ahmetit, koka e të cilit u copëtua nga një gjyle topi, ndërsa rrinte në hyrje të fortesës, dhe që, për shkak të moshës së tij të brishtë, duhej e admirohej shumë nga Kodusi. 140. Sheik Ali, bir i Sheik Abdul Halekit e Jazdit, banor i Mashhadit, një i ri, entuziazmi dhe energjia e pashtershme e të cilit ishin lavdëruar shumë nga Mulla Hyseni dhe Kodusi. Nga besimtarët e Kazvinit, u martirizuan të mëposhtmit: 141. Mirza Muhamet Ali, një teolog i shquar, Bábai i të cilit, Haxhi Mulla Abdul Vahab, ishte një nga Moxhtahedët më të shquar në Kazvin. Ai arriti në prani të Báb-it në Shiraz dhe u regjistrua si një nga Shkronjat e të Gjallit. 142. Muhamet Hadi, një tregtar i shquar, bir i Haxhi Abdul Qerimit, i mbiquajtur Bagban-Bashi, 143. Sejed Ahmet, 144. Mirza Abdul Xhalil, një teolog i shquar, 145. Mirza Mehdi. 146. Nga fshati i Lahardit, një njeri i quajtur Haxhi Muhamet Ali, që vuajti shumë si rezultat i vrasjes së Mulla Takiut në Kazvin. Nga besimtarët e Hojit, të mëposhtmit u bënë martirë: 147. Mulla Mehdi, një teolog i shquar, që kishte qenë një nga dishepujt e vlerësuar të Sejed Kazemit. Ai shquhej për diturinë, elokuencën dhe vendosmërinë e besimit të tij. 148. Mulla Mahmud Hoji, vëlla i Mulla Mehdiut, një nga Letrat e të Gjallit dhe teolog i shquar. 149. Mulla Jusuf Ardebili, një nga Letrat e të Gjallit, i shquar për diturinë, entuziazmin dhe elokuencën e tij. Ai ishte që i futi frikën Haxhi Qerim Kanit me të mbërritur në Kerman dhe që u kalli terror në zemra kundërshtarëve të tij. "Ky njeri", u dëgjua të thoshte Haxhi Qerim Kani ndaj grigjës së tij, "duhet të dëbohet nga ky qytet, sepse po të lejohet të qëndrojë, ai sigurisht që do të shkaktojë të njëjtën gurgule në Kerman ashtu siç ka bërë më parë në Shiraz. Dëmi që do të sjellë ai do të jetë i pariparueshëm. Magjia e elokuencës dhe e forcës së personalitetit të tij, megjithëse nuk i tejkalojnë ato të Mulla Hysenit, sigurisht nuk janë inferiore ndaj tyre." Në këtë mënyrë ai mundi ta detyrojë atë të ndërpriste qëndrimin e tij në Kerman dhe ta parandalonte që t'u drejtohej njerëzve nga mimbani. Báb-i i dha atij udhëzimet e mëposhtme: "Ti duhet të vizitosh qytezat dhe qytetet e Persisë dhe fto banorët e tyre ndaj Kauzës së Perëndisë. Ditën e parë të muajit Muharrem, të vitit 1265 Hixhri,420 ti duhet të jesh në Mazendaran dhe duhet të ngrihesh për t'i dhënë Kodusit çdo ndihmë me sa fuqi ke." Mulla Jusufi, besnik ndaj mësimeve të Mjeshtrit të tij, refuzoi që ta zgjaste qëndrimin e tij më shumë se një javë në secilin nga qytezat e qytetet që vizitoi. Me të mbërritur në Mazendaran, u zu rob nga forcat e Princit Mehdi Koli Mirza, që e njohu menjëherë dhe dha urdhër që të burgosej. Ai u lirua përfundimisht, siç kemi vënë tashmë në dukje, nga shokët e Mulla Hysenit, ditën e betejës së Vas Kasit. 150. Mulla Xhelil Orumi, një nga Shkronjat e të Gjallit, i njohur për elokuencën, diturinë dhe këmbënguljen e besimit të tij. 151. Mulla Ahmet, një banor i Maragejt, një nga Shkronjat e të Gjallit dhe dishepull i shquar i Sejed Kazemit. 152. Mulla Mehdi Kandi, një shok i ngushtë i Bahá'u'lláh-ut dhe tutor për fëmijët e shtëpisë së Tij. 153. Mulla Baker, vëlla i Mulla Mehdiut, të cilët të dy ishin njerëz me dituri të konsiderueshme, arritjet e të cilëve i dëshmon Bahá'u'lláh-u në "Kitáb-i-Íqán". 154. Sejed Kazem, një banor i Zanxhanit dhe një nga tregtarët e shquar të tij. Ai arriti në prani të Báb-it në Shiraz dhe e shoqëroi Atë në Isfahan. Vëllai i tij, Sejed Myrteza, ishte një nga Shtatë Martirët e Teheranit. 155. Skënder, gjithashtu banor i Zanxhanit, që së bashku me Hasanin dhe Kolin, bartën trupin e Mulla Hysenit për në fortesë. 156. Ismail, 157. Qerbelai Abdul Ali, 158. Abdul Muhamet, 159. Haxhi Abas, 160. Sejed Ahmet - të gjithë banorë të Zanxhanit. 161. Sejed Hysen Kolah Duz, banor i Barfurushit, koka e të cilit u ngul në një ushtë dhe u nxor nëpër rrugët e tij. 162. Mulla Hasan Rashti, 163. Mulla Hasan Bajaxhmandi, 164. Mulla Nematollah Barfurushi, 165. Mulla Muhamet Taki Karahili, 166. Usta Zajnol Abedin, 167. Usta Kazem, bir i Usta Zajnol Abedinit, 168. Usta Ali Akbar, vëlla i Usta Zajnol Abedinit. Tre të fundit ishin muratorë në profesion, ishin vendës nga Kermani dhe banonin në Kajen, në provincën e Horasanit. 169. dhe 170. Mulla Reza Shah dhe një djalë i ri nga Bahnemiri u vranë dy ditë pas braktisjes së fortesës nga Kodusi, në bazar Panxh-Shanbeh të Barfurushit. Haxhi Mulla Muhamet Hamzai, i mbiquajtur Shariat Madar, mundi t'i varroste trupat e tyre në afërsi të Xhamisë së Kazem Beut dhe të bindë vrasësit e tyre për t'u penduar dhe të kërkonin ndjesë. 171. Mulla Muhamet Moallem Nuri, një shok i ngushtë i Bahá'u'lláh-ut që u lidh ngushtë me Të në Nur, në Teheran dhe në Mazendaran. Ai ishte me famë për inteligjencën e diturinë e tij dhe iu nënshtrua, duke përjashtuar Kodusin, mizorive më të egra që i kishin ngjarë ndonjëherë një mbrojtësi të fortesës së Tabarsit. Princi kishte premtuar se do ta lironte atë me konditë që të mallkonte emrin e Kodusit dhe i kishte dhënë fjalën se, nëse do të ishte i gatshëm të tërhiqej, ai do ta merrte me vete në Teheran dhe do ta bënte tutor të fëmijve të tij. "Kurrë nuk do të pranoj të përgojoj", u përgjigj ai, "të shtrenjtin e Perëndisë prej një oferte të një njeriu si ti. Sikur të më japësh tërë mbretërinë e Persisë, unë për asnjë moment nuk do t'i ktheja shpinën udhëheqësit tim të shtrenjtë. Trupi im është nën mëshirën tuaj, por shpirtin tim ju nuk kini fuqi ta nënshtroni. Më torturoni si të doni, që të jem në gjendje t'u tregoj juve të vërtetën e vargut: 'Atëhere, kërkoni vdekjen, në qofshi njerëz të së vërtetës.'"421 Princi, i tërbuar nga përgjigja e tij, dha urdhër që trupi i t'i bëhej copa-copa dhe asnjë përpjekje nuk u kursye për t'i shkaktuar atij një ndëshkim tepër poshtërues. 172. Haxhi Muhamet Karradi, shtëpia e të cilit ndodhej në një nga korijet me palma, në afërsi të qytetit të vjetër të Bagdadit, një njeri me kurajo të madhe, që kishte luftuar dhe kishte drejtuar njëqind njerëz në luftë kundër Ibrahim Pashës së Egjyptit. Ai kishte qenë një dishepull i zjarrtë i Sejed Kazemit dhe ishte autor i një poezie të gjatë, në të cilën trajtonte virtytet dhe meritat e sejedit. Ai ishte shtatëdhjetë e pesë vjet, kur përqafoi Besimin e Báb-it, të cilin po ashtu e panegjerizoi në një poezi elokuente dhe të hollësishme. Ai e shqoi veten me aktet e tij heroike gjatë rrethimit të fortesës dhe përfundimisht u bë viktimë e plumbave të armikut. 173. Saed Xhabavi, një vëndas nga Bagdadi, që tregoi guxim të jashtëzakonshëm gjatë rrethimit. Ai u godit në bark dhe, megjithëse i plagosur rëndë, mundi të ecë deri sa mbërriti në prani të Kodusit. Ai u hodh me gëzim në këmbët e tij dhe mbaroi. MUHAMET REZA, NJË NGA SHOKET E KODUSIT QË I MBIJETOI LUFTËS SË SHEIK TABARSIT 635 Rrethanat e martirizimit të dy shokëve të fundit u treguan nga Sejed Abu Taleb Sang Sari, një prej atyre që mbijetoi atë rrethim të paharrueshëm, në një njoftim që i drejtoi Bahá'u'lláh-ut. Në të ai tregon, përveç historisë së tij personale, edhe atë të dy vëllezërve të tij, Sejed Ahmetit dhe Mir Abul Kazemit, të cilët u martirizuan të dy, ndërsa mbronin fortesën. "Në ditën që u vra Kosrou", shkruante ai, "unë u ndodha mik i një farë Qerbelai Ali Xhani, kad-hoda422 e një prej fshatrave në afërsinë e fortesës. Ai kishte shkuar në mbrojtje të Kosrout, ishte kthyer dhe më tregoi rrethanat që shoqëruan vdekjen e tij. Pikërisht atë ditë, një lajmëtar më informoi që dy arabët kishin mbërritur në atë fshat dhe mezi prisnin të bashkoheshin me mbajtësit e fortesës. Ata shprehnin frikën e tyre për njerëzit e fshatit Kadi Kala dhe premtonin se do t'i jepnin një shpërblim të majmë kujtdo që do ishte i gatshëm t'i çonte në destinacionin e tyre. Unë kujtova këshillat e Bábait tim, Mir Muhamet Ali, që më bënte thirrje të ngrihesha dhe të ndihmoja në përkrahjen e Kauzës së Báb-it. Vendosa menjëherë të shfrytëzoj rastin që më ishte paraqitur dhe, së bashku me dy arabët e me ndihmën e Kad-hodait, arritëm në fortesë, takuam Mulla Hysenin dhe vendosëm t'i shkrinim ditët e mbetura në shërbim të Kauzës që kishte zgjedhur për të ndjekur ai." Mirza ABU TALEB, NJË NGA SHOKËT E KODUSIT, QË I MBIJETOI LUFTËS SË SHEIK TABARSIT 636 Emrat e disa oficerëve, që u dalluan ndër kundërshtarët e shokëve të Kodusit, janë si vijon: 1. Princ Mehdi Koli Mirza, vëlla i të ndjerit, Shah Muhametit, 2. Sulejman Kan Afshar, 3. Haxhi Mustafa Kan Sur Tixh, 4. Abdullah Kan, vëlla i Haxhi Mustafa Kanit, 5. Abas Koli Kan Larixhani, që qëlloi Mulla Hysenin, 6. Nurollah Kan Afgan, 7. Habibollah Kan Afgan, 8. Zol Fakar Kan Karavoli, 9. Ali Asgar Kan Do Dongei, 10. Koda Murat Kan Kurd, 11. Halil Kan Savad Kuhi, 12. Xhafer Koli Kan Sork Karrej, 13. Sartipi423 i Fouxh Kalbatit, 14. Zakarija Kadi Kala, një kushërir i Kosrout dhe pasues i tij. 637 Sa për besimtarët që morën pjesë në atë rrethim të paharrueshëm dhe i mbijetuan fundit tragjik, unë deri tani nuk kam qenë në gjendje të vlerësoj plotësisht qoftë emrat e tyre, qoftë numrin e tyre. Unë jam kënaqur me paraqitjen e një liste, megjithëse jo të plotë, të emrave të martirëve të tij, duke besuar se në ditët që vijnë, përkrahësit e guximshëm të Besimit, do të ngrihen ta mbushin këtë hapësirë dhe, me kërkimet e zotësinë e tyre, do të jenë në gjendje të ndreqin papërsosmëritë e gjithë këtij përshkrimi të pamjaftueshëm për atë që duhet të qëndrojë kurdoherë si një nga episodet më të gjalla të kohëve moderne. KAPITULLI XXI SHTATË MARTIRËT E TEHERANIT L ajmi i fatit tragjik që u kishte rënë heronjve të Tabarsit shkaktoi një dhimbje të pamatë në zemrën e Báb-it. I burgosur në kështjellën burg të Çehrikut, i ndarë nga grupi i vogël i dishepujve të tij luftëtarë, Ai e shikonte me merak të madh përparimin e punëve të tyre dhe lutej me një zell të palodhur për fitoren. Sa i madh ishte pikëllimi i Tij, kur në ditët e para të muajit Shaban, të vitit 1265 Hixhri424, Ai mësoi për sprovat që kishin goditur shtegun e tyre, për vuajtjet që ata kishin pësuar, për tradhtinë që iu bëri armiku i xhindosur dhe për kasaphanën e tmerrshme, që kishte mbyllur karierën e tyre. 639 " Báb-it iu bë zemra copë", tregon më pas sekretari i Tij, Sejed Hysen Azizi, "nga marrja e këtij njoftimi të papritur. Ai u dërmua nga pikëllimi, pikëllim që meku zërin e Tij dhe bëri të heshtë penën e Tij. Për nëntë ditë refuzoi të takonte cilindo nga miqtë e vet. Edhe mua vetë, që isha shoqëruesi i ngushtë e i përhershëm, m'u ndalua hyrja. Çdo lloj ushqimi apo pije që ne i ofronim nuk ishte i prirur ta prekte. Lotët i ridhnin papushim nga sytë dhe shprehje dhimbjeje dilnin papushim nga buzët e Tij. Unë, mund të dëgjoja nga prapa perdes, se si Ai shprehte ndjenja trishtimi, ndërsa komunikonte me të Shtrenjtin e Tij, në vetminë e qelisë së vet. U përpoqa të mbaj shënim lëngatat e brengës së Tij ashtu siç derdheshin prej zemrës së Tij të plagosur. Pasi dyshoi, që unë po përpiqesha të mbaja vajet që Ai shprehte, më urdhëroi të shkatërroj çdo gjë që kisha regjistruar. Asgjë nuk mbeti nga ofshamat dhe klithmat me të cilat ajo zemër rëndë-ngarkuar rënkonte për të lehtësuar veten nga sëmbimet që e kishin mbërthyer. Për një periudhë prej pesë muajsh Ai lëngoi i zhytur në një oqean dëshpërimi dhe brenge." 640 Me ardhjen e Muharremit të vitit 1266 Hixhri425, Báb-i rifilloi sërish punën që ishte detyruar ta ndërpriste. Fleta e parë që shkroi iu dedikua kujtimit të Mulla Hysenit. Në Tabelën e reveluar për nder të tij, Ai ngriti lart, me terma të gjalla, besnikërinë e tij të patundur me të cilën i shërbeu Kodusit gjatë rrethimit të fortesës së Tabarsit. Ai ia kushtoi panegjirizmin e Tij sjelljes së tij bujare, kujtoi aktet e tij heroike dhe pohoi ribashkimin e tij të padyshimtë në botën e përtejme me udhëheqësin, të cilit ai i kishte shërbyer kaq fisnikërisht. Ai po ashtu, do të bashkohej së shpejti me këta binjakë të pavdekshëm, të cilët, me jetën dhe vdekjen, kishin derdhur mbi Besimin e Perëndisë një shkëlqim, që kurrë nuk venitet. Për një javë të tërë Báb-i vazhdoi të shkruante lavdet e Tij për Kodusin, Mulla Hysenin dhe shokët e Tij të tjerë, që kishin fituar kurorën e martirizimit në Tabarsi. 641 Sapo kishte përfunduar këto lavde për ata që i kishin bërë të pavdekshëm emrat e tyre në mbrojtje të fortesës, Ai thirri në ditën e Ashures426 Mulla Adi Gozalin,427 një nga besimtarët e Maragejt, që për dy muajt e fundit ishte duke vepruar si shoqëruesi i Tij në vend të Sejed Hasanit, vëllai i Sejed Hysen Azizit. Ai e priti atë me dashuri, i dha emrin Sajah, besoi nën kujdesin e tij Tabelë vizitën që kishte reveluar në kujtim të martirëve të Tabarsit dhe e urdhëroi të kryente, në emër të Tij, një pelegrinazh në atë vend. "Ngrihu", e nxiti Ai, "dhe pa devijuar aspak shko, i maskuar si një udhëtar, në Mazendaran dhe atje vizito, në emër Tim, vendin ku prehen trupat e këtyre të pavdekshmëve, që kanë vulosur me gjakun e tyre besimin në Kauzën Time. Pasi të afrohesh në kufijtë e asaj toke të shenjtë, zbath këpucët dhe, duke përkulur kokën në shenjë nderimi të kujtimit të tyre, lutu emrat dhe me përgjërim bëj një rreth ndaj faltores së tyre. Si një kujtim të vizitës tënde, më sill Mua një grusht nga ai dhé i shenjtë që mbulon trupat e të shtrenjtëve të Mi, Kodusit dhe Mulla Hysenit. Përpiqu të kthehesh këtu para ditës së Nevruzit, që të festosh me Mua atë festë, të vetmen që Unë ndoshta nuk kam për ta parë më kurrë." 642 Besnik ndaj udhëzimeve që kishte marrë, Sajahu nisi pelegrinazhin e tij për në Mazendaran. Ai arriti atje ditën e parë të Rabiol Avalit, të vitit 1266 Hixhri,428 dhe ditën e nëntë të atij muaji,429 përvjetori i parë i martirizimit të Mulla Hysenit, ai kishte kryer vizitën e vet dhe sikur e çliroi veten nga misioni me të cilin ishte besuar. Prej andej ai shkoi në Teheran. 643 Unë kam dëgjuar Aga Kalimin, që ka pritur Sajahun në hyrje të shtëpisë së Bahá'u'lláh-ut në Teheran, duke treguar si vijon: "Ishte palca e dimrit kur Sajahu, që kthehej nga pelegrinazhi i tij, erdhi për të vizituar Bahá'u'lláh-un. Pavarësisht nga të ftohtit dhe dëbora e një dimri të ashpër, ai u shfaq i veshur me roben e një dervishi, i veshur keq, këmbëzbathur dhe i shpartalluar. Zemra e tij digjej nga flaka që kishte ndezur ai pelegrinazh. Sapo Sejed Jahja Darabi, i mbiquajtur Vahid, që në atë kohë ishte i ftuar në shtëpinë e Bahá'u'lláh-ut, u informua për kthiniin e Sajahut nga fortesa e Tabarsit, ai, duke harruar salltanetin dhe rrethanat me të cilat një njeri i rangut të tij ishte mësuar, u derdh përpara dhe iu hodh në këmbë pelegrinit. Duke i mbajtur me duar këmbët, që ishin mbuluar me baltë gjer ne gju, ai i puthi ato me devotshmëri. Atë ditë u çudita nga shumë fakte të përkujdesjes dashamirëse të treguar nga Bahá'u'lláh-u ndaj Vahidit. Ai i i bëri atij aq favor sa që nuk e kisha parë t'ja bënte asnjë tjetri më parë. Mënyra e këtij bashkëbisedimi nuk la asnjë dyshim tek mua se po ky Vahid, jo shumë vonë, do ta tregonte veten me vepra jo më pak të shquara se ato që i kishin bërë të pavdekshëm mbrojtësit e fortesës së Tabarsit." 644 Sajahu qëndroi disa ditë në atë shtëpi. Megjithatë, ai nuk ishte në gjendje të kuptonte, siç bëri Vahidi, natyrën e asaj fuqie që gjendej e fshehur te Mikpritësi i tij. Megjithëse iu bënë favoret maksimale prej Bahá'u'lláh-ut, ai nuk mundi të kuptojë rëndësinë e bekimeve që po derdheshin për të. Unë e kam dëgjuar atë të kujtonte përvojat e tij, gjatë qëndrimit të tij në Famagusta: "Bahá'u'lláh-u më mbyti me mirësinë e Tij. Dhe Vahidi, pavarësisht nga lartësia e pozitës të tij, kurdoherë në prani të Mikpritësit të tij, më preferoi mua më tepër se veten. Ditën e mbërritjes sime nga Mazendarani ai shkoi aq larg sa më puthi këmbët. Mbeta i habitur nga pritja që m'u bë në atë shtëpi. Megjithëse i zhytur në një oqean bujarie, unë nuk munda që ato ditë, të vlerësoja pozitën që zinte atëhere Bahá'u'lláh-u, as nuk isha i aftë të dyshoja, qoftë edhe turbullt, natyrën e Misionit që Ai ishte i destinuar të plotësonte." 645 Para largimit të Sajahut nga Teherani, Bahállahu i besoi një letër, tekstin e së cilës Ai ia kishte diktuar Mirza Jahjait430 dhe që e dërgonte me emër të tij. Paskëtaj erdhi përgjigja e shkruar me dorën e Báb-it, ku Ai e besonte Mirza Jahjain nën kujdesin e Bahá'u'lláh-ut dhe nxiste të tregohej vëmendje për edukimin dhe stërvitjen e tij. Këtë letërkëmbim, njerëzit e Bajanit431 e keqkuptuan si një fakt të pretendimeve432 që i kishin shtyrë përpara në favor të udhëheqësit të tyre. Megjithëse teksti i asaj përgjigjeje nuk mbështet absolutisht të tilla pretendime dhe, përveç lavdërimeve që jep për Bahá'u'lláh-un dhe kërkesës që bën për edukimin e Mirza Jahjait, ai nuk përmban ndonjë referencë ndaj pozitës së tij të pretenduar, pasuesit e tij përsëri kanë fantazuar më kot sikur letra përmbante një pohim të pushtetit me të cilin ata e kishin mveshur atë.433 646 Në këtë fazë të tregimit tim, kur kam rrëfyer tanimë ngjarjet e shquara që ndodhën gjatë vitit 1265 Hixhri,434 unë sjell ndërmend se pikërisht atë vit isha dëshmitar i ngjarjes më të rëndësishme të jetës sime, një ngjarje që shënon rilindjen time shpirtërore, çlirimin nga kthetrat e së shkuarës dhe pranimin prej meje të mesazhit të këtij Revelacioni. Unë i kërkoj falje lexuesit nëse qëndroj shumë gjatë në rrethanat e jetës sime të hershme dhe kujtoj me hollësi shumë të madhe ngjarjet që çuan në shndërrimin tim. Bábai im i përkiste fisit të Taherit, që bënte një jetë nomade në provincën e Horasanit. Emri i tij ishte Golam Ali, i biri i Hysen Arabit. Ai u martua me vajzën e Kalb Aliut dhe pati me të tri djem dhe tri vajza. Unë isha djali i dytë dhe m'u dha emri Jar Muhamet. Unë linda më tetëmbëdhjetë Safar, të vitit 1247 Hixhri435, në fshatin e Zarandit. Isha bari dhe në fëmijëri m'u dha një arsimim shumë i pakët. Unë digjesha t'u kushtoja më shumë kohë studimeve të mia, por nuk mund ta bëja këtë për shkak të kushteve të gjendjes sime. Lexova me etje Kuranin, futa në kujtesë shumë pasazhe të tij dhe i këndoja ato ndërsa ndiqja tufën e bagëtive nëpër fusha. E doja vetminë dhe natën shihja yjet me kënaqësi e habi. Në qetësinë e shkretëtirës, recitoja lutje që i atribuoheshin Imam Aliut, Komandantit të Besnikëve dhe, ndërsa ktheja kokën nga Keblehu436, i lutesha Të Plotfuqishmit të më drejtonte dhe të më bënte të aftë të gjeja Të Vërtetën. 647 Bábai më merrte shpesh me vete në Kom, ku u bëra i njohur me mësimet e Islamit si dhe mënyrat e sjelljet e udhëheqësve të tij. Ai ishte një pasues i devotshëm i atij Besimi dhe ishte i lidhur ngushtë me udhëheqësit klerikalë që mblidheshin në atë qytet. E shihja atë si lutej në Xhaminë e Imam Hasanit dhe kryente me kujdes të posaçëm dhe devocion të thellë, të gjitha ritet dhe ceremonitë që parashkruan Besimi i tij. Dëgjoja predikimet e disa Moxhtahedëve të shquar që vinin nga Naxhafi, ndiqja leksionet e tyre dhe dëgjoja diskutimet e tyre. Gradualisht fillova të kuptoj mossinqeritetin e tyre e të urrej poshtërsinë e karakterit të tyre. I etur siç isha për të vlerësuar vërtetësinë e besimeve dhe dogmave, që ata u përpoqën të më impononin, unë as mund të gjeja kohë, as mund të siguroja lehtësira për të kënaqur dëshirën time. Shpesh qortohesha nga im atë për guximin e tepruar dhe mungesën e qetësisë. "Kam frikë", më thoshte ai shpesh, "se pakënaqësitë e tua ndaj këtyre Moxhtahedëve mundet të të futin një ditë në vështirësi të mëdha e të ndjehesh i qortuar dhe i turpëruar." 648 Isha në fshatin Robat Qerim, në një vizitë tek dajoja im, kur në ditën e dymbëdhjetë të Nevruzit, të vitit 1263 Hixhri,437 në xhaminë e fshatit më kapi veshi aksidentalisht bisedën midis dy njerëzve, që për herë të parë më bëri të njohur Revelacionin e Báb-it. "A ke dëgjuar", thotë njeri prej tyre, "që Sejed Báb-i është sjellë në fshatin Kenar Gerd dhe është duke shkuar ne Teheran?" Duke parë se miku i tij nuk dinte gjë për këtë ndodhi, ai vazhdoi t'i rrëfejë gjithë historinë e Báb-it, duke i dhënë një përshkrim të hollësishëm për rrethanat që shoqëruan Deklaratën e Tij, për arrestimin e Tij në Shiraz, largimin e Tij për Isfahan, pritjen që i kishin bërë Atij Imam Xhomehu dhe Manuçer Kani, mrekullitë dhe çuditë që kishte bërë dhe vendimin që ulematë e Isfahanit kishin shpallur kundër Tij. Çdo hollësi e kësaj historie më nxiti kureshtjen dhe më ngjalli një admirim të madh për një Njeri që mund të hidhte kaq magji mbi bashkëatdhetarët e Vet. Drita e Tij u dikur sikur më kishte pushtuar shpirtin e u ndjeva sikur tani isha një i shndërruar ndaj Kauzës së Tij. 649 Nga Robat Qerimi u ktheva në Zarand. Bábai im e vuri re që nuk më mbante vendi dhe shfaqi habi ndaj sjelljes sime. Kisha humbur oreksin, gjumin dhe isha i vendosur ta ruaja nga Bábai sekretin e trazimit tim të brendshëm, se po ta tregoja kisha frikë mos më pengonte realizimin e mundshëm të shpresave të mia. Mbeta në këtë gjendje derisa një farë Sejed Hysen Zavari erdhi në Zarand dhe mundi të më hidhte dritë mbi çështjen që ishte bërë pasioni sundues i jetës sime. Njohja jonë u poq me shpejtësi në një miqësi, që më nxiti të këmbej me të dëshirat e zjarrta të zemrës sime. Për habinë time të madhe e gjeta atë pothuajse të magjepsur nga sekreti i temës të cilën kisha filluar t'i zbuloj. "Një nga kushërinjtë e mi", filloi ai të më tregonte, "që quhet Sejed Ismail Zavari, më bindi për të vërtetën e Mesazhit të shpallur nga Sejed Báb-i. Ai më tha se e kishte takuar disa herë Sejed Báb-in në shtëpinë e Imam Xhomehut të Isfahanit dhe se, në të vërtetë, e kishte parë të revelonte në prani të mikpritësit të Tij një koment mbi Suren e Val-Asrit.438 Shpejtësia e krijimit të Báb-it, forca dhe origjinaliteti i stilit të Tij, i kishin ngjallur habinë dhe admirimin. Ai u shastis kur pa që, ndërsa revelonte komentin dhe pa zvogëluar shpejtësinë e të shkruarit, Ai ishte në gjendje t'i përgjigjej çdo pyetjeje që të pranishmit e atjeshëm u përpoqën t'i bënin. Guximi me të cilin kushëriri im u ngrit për të predikuar Mesazhin, zgjoi armiqësinë e kad-hodas439 dhe sejedëve të Zavarehit, që e detyruan të kthehej në Isfahan, ku kishte banuar kohët e fundit. Unë, gjithashtu, nuk mund të qëndroja në Zavareh, ndaj ika në Kashan, qytet ku kalova dimrin dhe ku takova Haxhi Mirza Xhanin, për të cilin më kishte folur kushëriri im dhe që më dha një traktat të shkruar nga Báb-i, i titulluar 'Resalej Adlijeh', duke më shtyrë ta lexoja me kujdes dhe t'ja ktheja pas pak ditësh. Isha aq shumë i tërhequr pas subjektit dhe gjuhës së traktatit sa fillova menjëherë ta kopjoj tërë tekstin. Kur ia ktheva të zotit, ai, me keqardhje të thellë, më tha se sapo kisha humbur rastin për të takuar Autorin e Tij. 'Vetë Sejed Báb-i', më tha ai, 'mbërriti mbrëmjen e ditës së Nevruzit dhe kaloi tri net si Mik në shtëpinë time. Tashmë është duke udhëtuar për në Teheran dhe nëse nisesh menjëherë, sigurisht që do ta arrish Atë.' U ngrita menjëherë dhe u largova, duke ecur gjatë gjithë rrugës nga Kashani deri në fortesën në afërsi të Kenar Gerdit. Po çlodhesha nën hijen e mureve të saj, kur një njeri i pashëm doli nga fortesa dhe më pyeti kush isha dhe për ku po shkoja. 'Jam një sejed i varfër, iu përgjigja unë, një udhëtar dhe i huaj në këtë vend.' Ai më mori në shtëpi dhe më ftoi të kaloj natën si miku i tij. Gjatë bisedës ai më thotë: 'Dyshoj se ti je një pasues i Sejedit, që ndenji për disa ditë në këtë fortesë, prej nga Ai u transferua në fshatin e Kolejnit e se tri ditë më parë, kishte ikur për në Azerbajxhan. Unë e konsideroj veten si një nga përkrahësit e Tij. Emri im është Haxhi Zejnel Abedini. Nuk synoja të ndahesha prej Tij, por Ai më urdhëroi të qëndroja në atë vend e të përcillja te ndonjë nga miqtë e Tij, që mund të takoja, përshëndetjet e Tij të përzemërta dhe t'u ktheja mendjen për të mos e ndjekur Atë. "Thuaju atyre", më porositi Ai, "të shenjtërojnë jetën e tyre ndaj shërbimit të Kauzës Sime, se ndoshta gjerdhet që pengojnë përparimin e këtij Besimi mund të hiqen, me qëllim që pasuesit e Mi, në siguri e liri, të adhurojnë Perëndinë e tyre dhe të zbatojnë parimet e Besimit të tyre." E braktisa menjëherë planin tim dhe në vend që të kthehesha në Kom, vendosa të vij në këtë vend.'" 650 Historia që më rrëfeu Sejed Hysen Zavarej, më shërbeu për të lehtësuar trazimin tim. Ai më dha kopjen e "Resalej Adlijehut" që e kishte sjellë me vete, leximi i së cilës i dha forcë dhe freski shpirtit tim. Ato ditë kur unë isha një nxënës i sejedit, që më mësoi Kuranin,paaftësia e tij për të hedhur dritë mbi dogmat e Besimit të tij, u bë akoma më e dukshme në sytë e mi. Sejed Hasani, të cilit i kërkova informacion të mëtejshëm rreth Kauzës, më këshilloi të takoja Sejed Ismail Zavarin, praktika e pandryshueshme e të cilit ishte që vizitonte çdo pranverë faltoret e imam-zadehëve440 të Komit. E binda Bábanë, që nuk kishte qejf të ndahej prej meje, të më dërgonte në atë qytet me qëllim që të përsosja dijenitë e mia mbi gjuhën arabe. Isha i kujdesshëm që ta mbaja fshehur prej tij qëllimin tim të vërtetë, nga frika se mos po ta tregoja mund ta futja atë në siklet me Kadiun441 dhe me ulematë e Zarandit e më pengonte për të arritur objektivin tim. PAMJË TË XHAMISË SË SHAHUT NË TEHERAN 651 Kur isha në Kom, erdhën për të më vizituar, me rastin e festës së Nevruzit, nëna, motra e vëllai, të cilët qëndruan me mua rreth një muaj. Gjatë vizitës së tyre, munda t'i shpjegoj nënës dhe motrës për Revelacionin e ri dhe pata sukses për të ndezur në zemrat e tyre dashurinë për Autorin e tij. Pak ditë, pas kthimit të tyre në Zarand, arriti Sejed Ismaili, të cilin po e prisja me padurim dhe munda që, gjatë diskutimit me të, të trajtoja me hollësi gjithçka që kërkohej për t'u dhënë plotësisht i tëri ndaj Kauzës. Ai e vuri theksin në vazhdimësinë e Revelacionit Hyjnor, pohoi njësinë themelore të Profetëve të së shkuarës dhe shpjegoi lidhjen e tyre të ngushtë me Misionin e Báb-it. Ai zbuloi, gjithashtu, natyrën e punës së kryer nga Sheik Ahmet Ahsai dhe Sejed Kazem Rashti, për të cilët nuk kisha dëgjuar më parë. E pyeta për detyrën që i binte çdo përkrahësi besnik të Besimit në kohën e sotme. "Urdhëri i Báb-it", u përgjigj ai, "është që të gjitha ata që kanë pranuar Mesazhin e Tij duhet të shkojnë në Mazendaran e t'i japin ndihmën e tyre Kodusit, që tashmë është rrethuar nga forcat e një armiku të papajtueshëm." Unë shpreha dëshirën time MEDRESEJA E Mirza SALEHUT NË TEHERAN të zjarrtë për t'u bashkuar me të, pasi ai vetë po synonte të udhëtonte për në fortesën e Tabarsit. Megjithatë, deri sa të merrja mesazhin e tij nga Teherani, ai më këshilloi të qëndroja në Kom së bashku me një farë Mirza Fat'hollah Hakaki, një çun i moshës sime, të cilin kohët e fundit ai e kishte udhëhequr ndaj Kauzës. 652 Prita më kot për mesazhin e tij dhe, duke parë se prej tij nuk erdhi asnjë fjalë, vendosa të nisem për në kryeqytet. Miku im Mirza Fat'hollahu më ndoqi mua më pas. Ai përfundimisht u arrestua dhe ndau fatin me ata që u vranë në vitin 1268 Hixhri442 si rezultat i tentativës që u bë kundër jetës së Shahut. Pasi arrita në Teheran, shkova direkt e në Xhaminë e Shahut, që ishte përkarshi një medreseje, në hyrjen e së cilës, më vonë, u ndesha papritur me Sejed Ismail Zavarin, që nxitoi të më informonte se sapo më kishte shkruar një letër dhe ishte në momentin e dërgimit të saj në Kom. 653 Ne po përgatiteshim të niseshim për Mazendaran, kur na mbërriti lajmi se mbrojtësit e kështjellës së Tabarsit ishin therrur pabesisht dhe vetë fortesa ishte bërë njësh me dheun. U mbushëm me pikëllim nga marrja e këtij lajmi të tmerrshëm dhe e vajtuam fatin tragjik të atyre që aq heroikisht kishin mbrojtur Kauzën e tyre të shtrenjtë. Një ditë, u ndesha papritur me dajon tim, Nevruz Aliun, që kishte ardhur të më gjente mua. E informova Sejed Ismailin, që më këshilloi të nisesha për në Zarand e të mos e shtoja më shumë inatin e atyre që kërkonin me këmbëngulje kthimin tim. 654 Me të arritur në fshatin e lindjes, munda të fitoj për Kauzën edhe vëllanë, përveç nënës e motrës që e kishin përqafuar atë që më parë. Ia mbusha, gjithashtu, mendjen edhe Bábait të më linte të shkoja përsëri në Teheran. Atje u vendosa përsëri në po atë medrese ku isha strehuar gjatë vizitës së mëparshme dhe ku takova një farë Mulla Abdul Qerimi, të cilin, siç mësova më vonë, Bahá'u'lláh-u e kishte quajtur Mirza Ahmet. Ai më priti me dashuri dhe më tregoi se Sejed Ismaili, më kishte besuar nën kujdesin e tij, deri sa ky i fundit të kthehej në Teheran. Ditët e shoqërimit tim me Mirza Ahmetin nuk do të harrohen kurrë. Ai ishte mishërimi i vërtetë i dashurisë dhe mirësisë. Fjalët me të cilat ai frymëzoi dhe gjallëroi besimin tim, janë skalitur thellë në zemrën time. 655 Nëpërmjet tij u prezantova me dishepujt e Báb-it, me të cilët u shoqërova dhe prej të cilëve sigurova informacion më të plotë në lidhje me mësimet e Besimit. Mirza Ahmeti ato ditë merrte kënaqësi nga puna si kopjues dhe ia kushtonte mbrëmjet kopjimit të Bajanit Persisht dhe shkrimeve të tjera të Báb-it. Unë vetë kam qenë disa herë bartës i dhuratave të tilla të tij, për gruan e Mulla Mehdi Kandit, që kishte braktisur djalin e saj të mitur dhe nxitoi të bashkohej me mbajtësit e fortesës së Tabarsit. 656 Gjatë atyre ditëve u informova që Tahire, e cila, që prej shpërndarjes së mbledhjes së Badashtit, jetonte në Nur, kishte arritur në Teheran dhe ishte e burgosur në shtëpinë e Mahmud Kan Kalantarit, ku megjithëse e burgosur trajtohej me konsideratë dhe mirësjellje. 657 Një ditë, Mirza Ahmeti më çoi në shtëpinë e Bahá'u'lláh-ut, gruaja e të cilit, Varakatol Olja,443 nëna e Degës Më Të Madhe444, më kishte shëruar më parë sytë me një ilaç që e kishte përgatitur vetë dhe ma kishte dërguar po me Mirza Ahmetin. Të parin që takova në atë shtëpi ishte po Biri i saj i shtrenjtë, që atëhere ishte një fëmijë gjashtëvjeçar. Ai më urdhëroi mirëseardhjen me buzëqeshje, ndërsa unë po qëndroja te dera e dhomës që mbante Bahá'u'lláh-u. Kalova derën dhe u shoqërova në prani të Mirza Jahjait, që ishte krejt i paditur për pozitën e Mbajtësit të dhomës, të cilën unë e kisha lënë pas meje. Kur isha ballë për ballë me Mirza Jahjain, menjëherë sa vura re tiparet dhe bisedën e tij, u befasova nga padenjësia e plotë e tij për pozitën që i kishin pretenduar. 658 Në një rast tjetër, kur vizitova atë shtëpi, isha në momentin që do të hyja në dhomën e Mirza Jahjait, kur Aga Kalimi, të cilin e kisha takur që më parë, m'u afrua dhe më kërkoi, meqë Isfandijari, shërbëtori i tyre, kishte shkuar në treg dhe nuk ishte kthyer akoma, ta çoja "Agan"445 në klasën e tij në Medresenë Mirza Saleh dhe pastaj ta ktheja përsëri. Pranova me kënaqësi dhe ndërsa po përgatitesha të nisesha, pashë Degën Më Të Madhe, një fëmijë me bukuri të jashtëzakonshme, që mbante kolahun446 dhe i veshur me xhobej-hezare447, doli nga dhoma që mbante i Ati dhe zbriti shkallët që të çonin tek MEDRESEJA E SADRIT NË TEHERAN (SHENJA X TREGON DHOMËN QË MBANTE Bahá'u'lláh-UT porta e shtëpisë. Iu afrova dhe zgjata duart ta merrja në krahë. "Ne do të ecim së bashku", tha Ai, pasi më kapi dorën dhe më drejtoi për jashtë shtëpisë. U fjalosëm të dy ndërsa ecnim dorë për dore në drejtim të medresesë, që njihet këto ditë me emrin e Pa-Menarit. Pasi mbërritëm në klasën e Tij, Ai m'u kthye dhe më tha: "Eja përsëri pasdite dhe më ço në shtëpi, sepse Isfandijari nuk është në gjendje të më kthejë. Ai është i zënë sot me Bábanë tim". E pranova me kënaqësi kërkesën dhe u ktheva menjëherë në shtëpinë e Bahá'u'lláh-ut. Atje takova përsëri Mirza Jahjain, që më dorëzoi një letër, të cilën më kërkoi ta çoja në Medresenë Sadri e t'ja dorëzoja Bahá'u'lláh-ut, të cilin siç më thanë do ta gjeja në dhomën që mbante Mulla Baker Bashtami. Ai më kërkoi t'i ktheja përgjigje menjëherë. E plotësova porosinë dhe u ktheva në medrese në kohë, për të çuar Degën Më Të Madhe në shtëpinë e Tij. 659 Një ditë, Mirza Ahmeti më ftoi të takoja Haxhi Mirza Sejed Aliun, dajon e Báb-it, që ishte kthyer kohët e fundit nga Çehriku dhe po qëndronte në shtëpinë e Muhamet Çaparçi Beut, në afërsi të portës së Shimiranit. Kur pashë fytyrën e tij, ndesha fisnikërinë e tipareve dhe qetësinë e pamjes së tij. Vizitat e mia të mëpasme tek ai më shërbyen të lartësoj admirimin për ëmbëlsinë e MEDRESEJA E DAROSH SHAFAJIT TË XHAMISË SË SHAHUT NË TEHERAN natyrës së tij, të besimit mistik dhe forcës së karakterit të tij. Unë kujtoj mirë se si në një rast, në një mbledhje, Aga Kalimi e shtyu atë të linte Teheranin, që në atë kohë ishte në një gjendje tronditjeje të madhe dhe t'i shpëtonte atmosferës së tij të rrezikshme. "Pse ke frikë për mua?", iu përgjigj ai me siguri. "Ah sikur të mund të merrja pjesë në banketin që dora e Providencës po shtron për të zgjedhurit e Tij!" 660 Menjëherë pas kësaj, nxitësit e prapësisë mundën të ndiznin një gurgule serioze në atë qytet. Shakaku i saj i menjëhershëm ishte veprimi i një farë sejedi nga Kashani, që jetonte në Medresenë Darosh Shafa dhe ish marrë me besim nga i mirënjohuri Sejed Muhamet, që pretendonte se e kishte shndërruar me mësimet e Báb-it. Mirza Muhamet Hysen Kermani, që banonte në të njëjtën medrese dhe që ishte një lektor i mirënjohur në doktrinat metafizike të Islamit, u përpoq disa herë të bindë Sejed Muhametin, që ishte një ngë nxënësit e tij, të prishte shoqërinë me sejedin, të cilin ai e quante të pabesueshëm dhe t'i ndalonte atij hyrjen në mbledhjen e besimtarëve. Megjithatë, Sejed Muhameti refuzoi të tërhiqej nga ky paralajmërim dhe vazhdoi të shoqërohej me të deri në fillim të muajit Rabiot Sani, të vitit 1266 Hixhri,448 kohë në të cilën sejedi tradhtar shkoi te një farë Sejed Hyseni, një nga ulematë e Kashanit dhe i dorëzoi në dorë emrat dhe adresat e rreth pesëdhjetë besimtarëve që banonin në Teheran. Kjo listë iu paraqit menjëherë nga Sejed Hyseni, Mahmud Kan Kalantarit, që urdhëroi të arrestoheshin të gjithë. Katërmbëdhjetë prej tyre u kapën dhe u çuan para autoriteteve. 661 Ditën që u kapën ata, unë u ndodha me vëllanë dhe me dajon, që kishin ardhur nga Zarandi dhe kishin gjetur strehim në një han jashtë portës së Nout. Të nesërmen ata ikën për Zarand, ndërsa unë u ktheva në Medresenë Darosh Shafa, ku gjeta në dhomë një pako mbi të cilën ishte një letër që më adresohej mua nga Mirza Ahmeti. Ajo letër më informonte që sejedi tradhtar më në fund na kishte spiunuar dhe kishte ngritur një trazirë të dhunshme në kryeqytet. "Pakoja që të kam lënë në këtë dhomë", shkruante ai, "përmban të gjitha shkrimet e shenjta që janë nën pronësinë time. Nëse ti arrin në këtë vend i sigurt, çoji ato në hanin e Haxhi Nad Aliut, në një nga dhomat e të cilit do të gjesh një njeri që mban këtë emër, një vendali nga Kazvini, të cilit do t'ia dorëzosh pakon së bashku me letrën që e shoqëron. Prej andej ti do të shkosh menjëherë në Xhaminë Shah, ku shpresoj se do të jem në gjendje të të takoj." Duke ndjekur udhëzimet e tij, ia dorëzova pakon Haxhiut dhe vazhdova për të arritur në xhami, ku takova Mirza Ahmetin dhe dëgjova të më rrëfente se si ai ishte sulmuar dhe kishte kërkuar strehë në xhami, brenda së cilës ishte i mbrojtur nga sulmi i mëtejshëm. 662 Ndërkohë, Bahá'u'lláh-u kishte dërguar nga Medreseja Sadri një mesazh për Mirza Ahmetin, që e informonte mbi synimet e Emir Nezamit, që tashmë kishte kërkuar, në tre raste të ndryshme, arrestimin e tij nga Imami Xhomeh. Ai, gjithashtu, paralajmërohej se Emiri, duke injoruar të drejtën e mbrojtjes me të cilën ishte pajisur xhamia, synonte t'i arrestonte ata që kishin kërkuar strehë në atë faltore. Mirza Ahmeti nxitej të nisej i maskuar për në Kom dhe ngarkohej të më porosiste mua të kthehesha në shtëpinë time në Zarand. 663 Ndërsa të afërmit e mi, që më kishin parë në Xhaminë Shah, më shtynë të nisem për Zarand, duke më thënë se Bábai im, që ishte keqinformuar për arrestimin dhe ekzekutimin tim të afërt, ishte në pikëllim të madh dhe se ishte detyra ime të nxitoja dhe ta lehtësoja atë nga andrallat. Duke vepruar sipas këshillës së Mirza Ahmetit, që më tha ta shfrytëzoja këtë mundësi të dërguar nga Perëndia, u nisa për Zarand dhe festova Gostinë e Nevruzit me familjen time, Gosti që ishte dyfish e bekuar përderisa koincidonte me ditën e pesë Xhamadijol Avalit, të vitit 1266 Hixhri,449 përvjetori i ditës në të cilën Báb-i kishte shpallur Misionin e Tij. Nevruzi i atij viti, është përmendur në "Qitapi Panxh Shan," një nga veprat e fundit të Báb-it. "Nevruzi i gjashtë, shkroi Ai në atë Libër, pas Deklaratës së Pikës së Bajanit,450 ka rënë në ditën e pestë të Xhamadijol Avalit, në muajin e shtatë hënor pas së njëjtës Deklaratë." Po në këtë pasazh, Báb-i aludon ndaj faktit që Nevruzi i atij viti do të ishte i fundit që ai do të festonte në këtë tokë. 664 Mes festimeve që të afërmit e mi kremtonin në Zarand, zemra ime kishte ikur në Teheran dhe mendimet e mia vinin rrotull fatit që mund t'u kishte rënë bashkëdishepujve të mi në atë qytet të trazuar. Unë digjesha të dëgjoja rreth sigurisë së tyre. Megjithëse në shtëpinë e Bábait dhe i rrethuar nga përkujdesjet e prindërve të mi, më shtypte mendimi i të qënit i ndarë nga ai grup i vogël, rreziqet e të cilit unë mund t'i merrja mirë me mend dhe vuajtjet e të cilëve digjesha për t'i ndarë me ta. Ankthi i tmerrshëm nën të cilin jetoja, ndërsa i mbyllur në shtëpinë time, u lehtësua papritur me mbërritjen e Sadek Tabrizit, që erdhi nga Teherani dhe u prit në shtëpinë e atit tim. Megjithëse më çliroi nga pasiguritë që po peshonin kaq rëndë mbi mua, ai, për llahtarin tim të thellë, më shpalosi para syve një rrëfenjë me një mizori kaq të tromaksur sa drithmat e ankthit zbehen para dritës së kobshme, të cilën ky tregim tmerrues hodhi në zemrën time. 665 Tashti do të filloj të tregoj rrethanat e martirizimit të vëllezërve të mi të arrestuar në Teheran - sepse i tillë ishte fati i tyre. Të katërmbëdhjetë dishepujt e Báb-it, që ishin kapur, qëndruan të burgosur në shtëpinë e Mahmud Kan Kalantarit nga një deri më njëzet e dy të muajit Rabioth Sani.451 Tahirja ishte po ashtu e burgosur në katin e sipërm të asaj shtëpie. Ndaj tyre u ushtruan të gjitha llojet e keqtrajtimeve. Persekutorët e tyre me çdo mjet kërkonin të bindnin ata t'u jepnin informacionin që ata kërkonin, por dështuan të merrnin një përgjigje të kënaqshme. Midis të burgosurve ishte një farë Muhamet Hysen Maragej, që me kokëfortësi refuzonte të nxirrte qoftë edhe një fjalë, pavarësisht nga presioni i ashpër që duhej të duronte. Atë e torturuan, i bënë çdo gjë që mundnin me qëllim që të nxirrnin prej tij qoftë dhe një grimë që mund t'i shërbente qëllimit të tyre, por nuk e arritën dot objektivin. Kaq e ngulur ishte kokëfortësia e tij sa shtypësit menduan se ai ishte memec. Ata pyetën Haxhi Mulla Ismailin, që e kishte shndërruar atë në Besimin e tij, nëse mund apo nuk mund të fliste ai. "Ai është i heshtur, por jo memec", iu përgjigj ai, "është i lirshëm në të folur dhe i lirë nga çdo pengesë." Sapo ai kishte thirrur emrin e tij, viktima u përgjigj, duke e garantuar me gatishmërinë për t'u pajtuar me vullnetin e tij. 666 Të bindur për pafuqinë e tyre për të përkulur vullnetin e tij, ata iu drejtuan Mahmud Kanit, që, nga ana e tij, e paraqiti rastin te Emir Nezami, Mirza Taki Kani,452 Veziri i Madh i Shah Nasered Dinit. Sovrani ato ditë përmbahej nga ndërhyrja direkte në problemet që i takonin çështjeve të komunitetit të persekutuar dhe shpesh nuk ishte në dijeni për vendimet që bëheshin në lidhje me pjestarët e tij. Veziri i Madh ishte veshur me fuqi të plota për t'u marrë me ta siç ta shikonte ai. Askush nuk i diskutonte vendimet e tij, as nuk guxonte të mos aprovonte mënyrën me të cilën ai e ushtronte autoritetin e tij. Ai lëshoi menjëherë një urdhër të prerë që kërcënonte me vrasje cilindo ndër këta katërmbëdhjetë të burgosur, që nuk ishte i gatshëm për të tërhequr mbrapsht besimin e tij. Shtatë u detyruan të dorëzohen ndaj shtypjes që duhej të duronin dhe u liruan menjëherë. Shtatë të tjerët që mbetën përbëjnë Shtatë Martirët e Teheranit: 667 1. Haxhi Mirza Sejed Aliu, i mbiquajtur Hali Azam,453 dajua i Báb-it dhe një nga tregtarët drejtues të Shirazit. Ishte po ky dajo, nën kujdesin e të cilit u besua Báb-i, pas vdekjes së të Atit dhe që, pas kthimit të Nipit të vet nga pelegrinazhi në Hexhaz dhe arrestimit të Tij nga Hysen Kani, mori përgjegjësinë e plotë për Të duke dhënë fjalën e tij me shkrim. Ishte ai që, ndërsa e kishte nën kujdes, e rrethoi Atë me përkujdesje të vazhdueshme, që i shërbeu Atij me aq përkushtim dhe që veproi si ndërmjetës midis Tij dhe aradhave të pasuesve të Tij, që u dyndën në Shiraz të shihnin Atë. Fëmija i tij i vetëm, Sejed Xhevadi, vdiq në foshnjëri. Nga mezi i vitit 1265 Hixhri,454 po ky Haxhi Mirza Sejed Ali la Shirazin dhe vizitoi Báb-in në kështjellën e Çehrikut. Prej andej ai shkoi në Teheran dhe, megjithëse nuk kishte punë të veçantë, qëndroi në atë qytet deri në shpërthimin e rebelimit që solli përfundimisht martirizimin e tij. 668 Megjithëse miqtë i bënë thirrje të largohej nga trazira që po afrohej me shpejtësi, ai nuk i vuri veshin këshillës së tyre dhe përballoi, deri orën e fundit, me durim të plotë, persekucionin të cilit iu nënshtrua. Një numër i konsiderueshëm ndër tregtarët më të pasur të rrethit të tij ofruan të paguanin haraç për të, një ofertë që ai e kundërshtoi. Përfundimisht atë e çuan para Emir Nezamit. "Krye Gjyqtari i kësaj mbretërie", e informoi atë Veziri i Madh, "nuk ka qejf të shkaktojë as lëndimin më të vogël ndaj pasardhësve të Profetit. Tregtarë të shquar të Shirazit dhe Teheranit janë të gatshëm, bile të etshëm për të paguar haraçin tënd. Malekot Tuxhari ka ndërhyrë po ashtu në emër tënd. Një fjalë tërheqjeje nga ty është e mjaftueshme për të të liruar dhe për të garantuar kthimin tënd me ndere në qytetin e lindjes. Unë të jap fjalën time se, sikur të jesh i gatshëm të pranosh, ditët që të kanë mbetur nga jeta do të kalohen me nder e dinjitet nën hijen mbrojtëse të sovranit tënd." "Shkëlqesia Juaj", u përgjigj guximshëm Haxhi Mirza Sejed Aliu, "nëqoftëse të tjerët para meje, që e pinë me gëzim kupën e martirizimit, kanë zgjedhur të kundërshtojnë një thirrje të njëjtë si ajo që po më bën mua tani, dije me siguri se unë nuk jam më pak i etur për të mohuar një kërkesë të tillë. Hedhja poshtë e të vërtetave që ruhen në këtë Revelacion, do të ishte i barazvlershëm me një kundërshtim të të gjitha Revelacioneve të mëparshme që e kanë paraprirë. Të refuzoj të njoh Misionin e Sejed Báb-it do të thotë të ndërroj Besimin e stërgjyshëve të mi dhe të mohoj karakterin Hyjnor të Mesazhit të Muhametit, Jezusit, Moisiut dhe gjithçkaje që kanë reveluar Profetët e së shkuarës. Perëndia e di që çdo gjë që kam dëgjuar e lexuar në lidhje me fjalët dhe veprat e atyre Lajmëtarëve, unë kam patur privilegjin të dëshmoj të njëjtën gjë nga ky i Ri, ky Njeri i shtrenjtë i imi, që nga djalëria e tij e hershme deri në vitin e tridhjetë të jetës së Tij. Çdo gjë e Tij më sjell ndërmend Stërgjyshët e Tij të shquar dhe imamët e Besimit të Tij, jetët e të cilëve i kanë portretizuar traditat tona të regjistruara. Të kërkoj vetëm që të më lejosh të jem i pari që të jap jetën në shtegun e Njeriut tim të shtrenjtë." 669 Emiri u mpi nga një përgjigje e tillë. Në një furi dëshpërimi dhe pa nxjerrë asnjë fjalë, ai bëri shenjë që të nxirrej jashtë dhe t'i pritej koka. Ndërsa viktima çohej drejt vdekjes, u dëgjua disa herë të përsëriste këto fjalë të Hafezit: "E madhe është mirënjohja ime për Ty, o Perëndia im, që më ke dhënë me kaq bujari gjithçka që kam kërkuar nga Ty." "Më dëgjoni, o njerëz", i thirri ai morisë së njerëzve që shtypeshin rreth tij. "Unë kam ofruar veten time lart si një flijim i besueshëm në shtegun e Kauzës së Perëndisë. E tërë provinca e Farsit, si dhe Irakut, përtej kufijve të Persisë, do të dëshmojnë me gatishmëri për drejtësinë e sjelljes sime, për besimin tim të sinqertë dhe prejardhjen fisnike. Për mbi njëmijë vjet ju jini lutur e lutur përsëri që i premtuari Kaim të bëhet manifest. Me përmendjen e këtij emri, sa herë kini thirrur ju, nga thellësia e zemrës suaj: 'Nxito o Perëndi, ardhjen e Tij, hiq çdo pengesë që qëndron në rrugën e shfaqjes së Tij!' Dhe tani që ai ka ardhur, ju e kini çuar Atë në një syrgjyn pa shpresë në një qoshe të largët dhe të izoluar të Azerbajxhanit dhe jini ngritur të çfarosni shokët e Tij. Sikur unë të derdh mallkimin e Perëndisë mbi ju, jam i sigurt se zemërimi shpagues i Tij do t'u prekte hidhur ju. Megjithatë, kjo nuk është lutja ime. Me frymën time të fundit, lutem që i Plofuqishmi të fshijë njollën e fajit tuaj dhe t'u bëjë të aftë të zgjoheni nga gjumi i moskokëçarjes."455 670 Këto fjalë e tronditën shumë thellë ekzekutorin. Duke u shtirur sikur shpata që po mbante gati në duart e tij, nevojitej të mprihej përsëri, ai u largua me nxitim, i vendosur që kurrë të mos kthehej më përsëri. "Kur më caktuan për këtë shërbim", u dëgjua të ankohej ai, duke qarë përherë me ngashërim, "ata morën përsipër të dorëzonin në duart e mia ata që ishin fajësuar për vrasje dhe për grabitje në rrrugë të madhe. Tashti më urdhërojnë të derdh gjakun e njërit që nuk është më pak i shenjtë se vetë Imam Musa Kazemi!"456 Menjëherë paskësaj, ai u largua për Horasan dhe atje kërkoi të fitonte jetesën e vet si hamall dhe tellall. Ai u tregonte besimtarëve të asaj province historinë e kësaj tragjedie dhe shprehte pendesën e vet për aktin që ishte i detyruar të kryente. Sa herë që kujtonte atë episod, sa herë që përmendej emri i Haxhi Mirza Sejed Aliut, ai nuk mund të mbante lotët që i ridhnin nga sytë, lotë që ishin dëshmitarë të dashurisë që kishte ngulitur në zemrën e tij ai njeri i shenjtë. 671 2. Mirza Kurban Aliu,457 një vendës nga Barfurushi në provincën e Mazendaranit dhe një figurë e shquar në komunitet, njihej me emrin Nematollahi. Ai ishte një njeri i besimit të sinqertë dhe ishte pajisur me fisnikëri të madhe prej natyre. Kaq e dëlirë ishte jeta e tij sa një numër i madh mes fisnikërisë së Mazendaranit, Horasanit dhe Teheranit, i kishin premtuar atij besnikërinë e tyre dhe e vlerësonin si një mishërim të virtytit. Kaq shumë vlerësohej nga bashkëpatriotët e tij sa, me rastin e pelegrinazhit të tij në Qerbela, një turmë shumë e madhe admiruesish të devotshëm u derdhën në rrugë me qëllim që të shprehnin nderimin e tyre për të. Në Hamadan, si dhe në Kermanshah, një numër i madh njerëzish u ndikuan nga personaliteti i tij dhe u bashkuan me grupin e pasuesve të tij. Ai përshëndetej nga thirrjet e njerëzve kudo ku shkonte. Megjithatë këto demonstrime të entuziazmit popullor nuk i kishte qejf. Ai e shmangte turmën dhe i përbuzte ceremonitë e bujshme të udhëheqjes. Gjatë rrugës për në Qerbela, ndërsa kalonte nëpër Mandalixh, një Sheik me ndikim të madh u dha aq shumë pas tij sa hoqi dorë nga gjithçka që kishte dashur më parë dhe, pasi la miqtë e dishepujt e tij, e ndoqi deri në Jakubijeh. Megjithatë, Mirza Kurban Aliu mundi ta bindë të kthehej në Mandalixh dhe të rifillonte punën që kishte braktisur. 672 Gjatë kthimit nga pelegrinazhi, Mirza Kurban Aliu takoi Mulla Hysenin dhe nëpërmjet tij përqafoi të vërtetën e Kauzës. Për shkak të sëmundjes, ai nuk mundi të bashkohej me mbrojtësit e fortesës së Tabarsit, se po të ishte në gjendje të udhëtonte për në Mazendaran, do të kishte qenë i pari që do bashkohej me mbajtësit e saj. Nga dishepujt e Báb-it, përveç Mulla Hysenit, Vahidi ishte një tjetër person me të cilin ai ishte tepër i lidhur. Gjatë vizitës sime në Teheran, më informuan se ky i fundit kishte shenjtëruar jetën e vet në shërbim të Kauzës dhe ishte ngritur me përkushtim shembullor për të lartësuar interesat e saj kudo. E dëgjoja shpesh Mirza Kurban Aliun, që ishte atëhere në kryeqytet, që i vinte keq për sëmundjen. "Sa shumë hidhërohem", e kam dëgjuar atë disa herë të thoshte, "që privohem të marr pjesën time nga kupa me të cilën Mulla Hyseni dhe shokët e tij kanë pirë! Digjem të bashkohem me Vahidin dhe ta rreshtoj veten nën flamurin e tij, që të përpiqem të bëj rregullime për mungesat e mia të mëparshme." Ai po përgatitej të linte Teheranin, kur papritur u arrestua. Petku i tij modest dëshmonte për shkallën e thjeshtësisë së tij. I veshur me një tunikë të bardhë, sipas mënyrës së arabëve, mbuluar me një aba458 të ashpër me pala dhe duke mbajtur çallmën e kokës të njerëzve të Irakut, ai, duke ecur në rrugë, dukej mishërimi i thellë i asketizmit. Ai ndoqi me korrektësi të gjitha ritet e Besimit të tij dhe me besim shembullor kreu devocionet e tij. "Vetë Báb-i zbaton ritet e Besimit të Tij me detajet më të vogla", thoshte shpesh ai. "Si mund t'i nënfleftësoj unë këto gjëra, kur ato zbatohen nga Udhëheqësi im?" 673 Kur Mirza Kurban Aliu u arrestua dhe u çua para Emir Nezamit u bë një gurgule aq e madhe sa Teherani rallë e kishte provuar. Turma të mëdha njerëzish u dyndën afër selisë qeveritare me etje për të mësuar çfarë do të ndodhte me të. "Që natën e kaluar", i tha Emiri sapo e pa atë, "kam qenë i rrethuar nga gjithë klasat e zyrtarëve të Shtetit, që kanë ndërhyrë fuqimisht në favorin tënd.459 Nga ç'kam mësuar rreth pozitës që t'i mban dhe ndikimit që ka fjala tënde, ti nuk je më pak i rëndësishëm se Vetë Sejed Báb-i. Sikur t'i të kishe pretenduar për vete postin e udhëheqjes, do të kishte qenë më mirë se sa të shpallësh besnikërinë tënde ndaj një njeriu që sigurisht është inferior ndaj teje në dije." "Dija që kam fituar unë", iu përgjigj ai me guxim, "më ka mësuar të përulem me besnikëri para Tij, të cilin e kam njohur si Zotin dhe Udhëheqësin tim. Që kur arrita moshën e pjekurisë, e kam vlerësuar drejtësinë dhe ndershmërinë si motive sunduese të jetës sime. E kam gjykuar Atë me drejtësi dhe kam arritur përfundimin se sikur ky i Ri, forcën e jashtzakonshme të të cilit e pohojnë si miqtë edhe armiqtë, të ishte i rremë, çdo Profet i Perëndisë, që prej kohësh që nuk mbahen mend dhe deri më sot, do të ishte dënuar si vetë mishërimi i gënjeshtrës! Unë jam i sigurt për devocionin e padiskutueshëm të mijëra admiruesve dhe, megjithatë, jam i pafuqishëm të ndryshoj zemrat e më të paktëve mes tyre. Kurse ky i Ri, e ka provuar Veten të aftë që, përmes eliksirit të dashurisë së Tij, të shndërrojë edhe shpirtrat e njerëzve më të degraduar rreth Tij. Në mbi një mijë si mua Ai, pa u ndihmuar dhe i vetëm, ka ushtruar kaq ndikim sa edhe pa qenë në praninë e Tij, ata i kanë flakur mënjanë dëshirat e tyre dhe janë ngjitur me zjarr pas vullnetit të Tij. Plotësisht të vetëdijshëm për paplotshmërinë e sakrificës që kanë bërë, ata kanë mall të japin jetën për hir të Tij, me shpresën që kjo dëshmi e mëtejshme e përkushtimit të tyre të jetë e denjë për t'u përmendur në Oborrin e Tij." 674 "Pavarësisht", tha Emir Nezami, "nëse fjalët e tua janë të Perëndisë ose jo, unë nguroj të shpall dënimin me vdekje kundër mbajtësit të një pozite kaq të lartë." "Përse nguron?", shpërtheu viktima e paduruar. "A nuk e di se të gjithë emrat zbresin nga Qielli? Ai, emri i të cilit është Ali,460 në shtegun e të cilit do të jap jetën time, prej kohësh që nuk mbahen mend e ka gdhendur emrin tim Kurban Ali,461 në listën e martirëve të Tij të zgjedhur. Kjo, në të vërtetë, është dita kur unë kremtoj festën e Kurbanit, dita kur do të vulos me gjakun tim besimin në Kauzën e Tij. Ndaj, mos ji pishman dhe fli i qetë, sepse kurrë nuk të fajësoj për aktin tënd. Sa më shpejt të më biesh në kokë, aq më e madhe do të jetë mirënjohja ime për ty." "Ma hiqni tutje nga ky vend!", thirri Emiri. "Edhe njëherë dhe ky dervish do ma ngulë mua magjinë e tij!" "Ti je provë kundër kësaj magjie", iu përgjigj Mirza Kurban Aliu, "e cila mund të robërojë vetëm zemërdëlirët. Ti dhe shokët e tu nuk mund të kuptoni kurrë forcën magjepëse të këtij eliksiri Hyjnor, i cili aq shpejt sa hap e mbyll sytë, shndërron shpirtrat e njerëzve." 675 I xhindosur nga përgjigja, Emir Nezami u ngrit nga vendi dhe, duke u dridhur i tëri nga inati, këlthiti: "Vetëm tehu i shpatës mund ta mbytë zërin e këtyre njerëzve të mashtruar!" "Nuk është nevoja", u tha ekzekutorëve që ishin në prani të tij, "të sillni para meje njeri tjetër nga pjestarët e këtij sekti të urryer. Fjalët nuk kanë fuqi të mposhtin kokëfortësinë e tyre të patundur. Këdo që do të jini në gjendje ta bindni për të hequr dorë nga besimi i tij, lirojeni, të tjerëve prijuni kokat." 676 Ndërsa i afrohej skenës së vdekjes, Mirza Kurban Aliu, i dalldisur nga perspektiva e ribashkimit të afërt me të Shtrenjtin e tij, shpërtheu në shprehje të ngazëllimit të hareshëm. "Nxitoni të më vrisni", thirri me një kënaqësi magjepëse, "se nëpërmjet vdekjes ju do të më kini ofruar kupën e jetës së pavdekshme. Megjithëse do të shuani tani frymën time të fundit, me pafundësi jetësh do të më shpërblejë i Shtrenjti im, jetë që nuk mund t'i ngjizë asnjë zemër e vdekshme!" "Dëgjoni fjalët e mia, ju që pohoni se jini pasuesit e Apostullit të Perëndisë", tha ai, pasi ktheu vështrimin e vet nga turma e spektatorëve. "Muhameti, Dielli i udhëheqjes Hyjnore, që në epokën e mëparshme u ngrit mbi horizontin e Hexhazit, sot ka derdhur në personin e Ali Muhametit, përsëri i ngritur nga Agimi i Shirazit, të njëjtin shkëlqim dhe ka dhënë të njëjtën ngohtësi. Trëndafili është trëndafil në çdo kopsht dhe në çdo kohë që lulëzon." Duke parë nga të katër anët njerëzit që ishin të shurdhër ndaj thirrjes së tij, ai bërtiti fort: "O, mbrapshti e këtij brezi! Sa moskokëçarës ndaj kundërmimit që ka derdhur ky Trëndafil i pazvenitshëm! Megjithëse shpirti im është mbushur plot me ngazëllim, nuk mundem, mjerisht, të gjej një zemër për të ndarë me të hijeshinë e tij, as një mendje që të kuptojë lavdinë e tij." 677 Ndërsa shihte trupin e Haxhi Mirza Sejed Aliut, me kokë të prerë dhe duke i rrjedhur gjak në këmbët, emocioni i tij i zjarrtë arriti kulmin. "Tungjatjeta", thirri ndërsa u hodh mbi trupin e tij, "tungjatjeta, o ditë e gëzimit të përbashkët, ditë e ribashkimit tonë me të Shtrenjtin!" "Afrohu", i thirri ai ekzekutorit, "ndërsa mbante në duart e tij trupin e vrarë, dhe jepe goditjen tënde, se shoku im besnik nuk çlirohet nga përqafimi im dhe më thërret të nxitoj së bashku me të në oborrin e të Shumëdashurit." Goditja e xhelatit ra menjëherë mbi zverkun e tij. Pak çaste më vonë, shpirti i këtij njeriu të madh ndërroi jetë. Ajo goditje mizore trazoi ndjenjat e pjesëmarrësve të përzjera me zemërim e keqardhje. Klithmat e dhimbjes dhe vaji dilnin nga zemrat e turmës dhe shkaktuan një pikëllim, që kujtohej me shpërthimin e hidhërimit me të cilin popullsia përshëndeste çdo vit ditën e Ashures.462 678 3. Më pas i erdhi radha Haxhi Mulla Ismail Komit, që ishte një vendës nga Farahani. Në rininë e tij të hershme, ai iku për Qerbela në kërkim të së Vërtetës, të cilën përpiqej për ta zbuluar me zell. Ai ishte lidhur me gjithë ulematë udhëheqëse të Naxhafit e Qerbelasë, ishte ulur në këmbët e Sejed Kazemit dhe kishte fituar prej tij dije e kuptim që e bënë të aftë, disa vjet më vonë në Shiraz, të njihet me Revelacionin e Báb-it. Ai e dalloi veten me këmbënguljen në besimin dhe zellin e devocionit të tij. Sapo mori vesh për urdhërin e Báb-it, që ftonte pasuesit e Tij të nxitonin në Horasan, ai u përgjegj me entuziazëm, u bashkua me shokët që po shkonin në Badasht dhe atje mori thirrjen e Serrol Voxhudit. Në shoqërinë e tyre, kuptimi i tij për Kauzën u rrit më thellë dhe zelli për përkrahjen e saj iu shtua paralelisht. Ai u rrit për të qenë mishërimi i thellë i shkëputjes dhe ndjehej gjithnjë e më shumë në ankth për të demonstruar me mënyrën e duhur shpirtin me të cilin Besimi i tij e kishte frymëzuar. Në paraqitjen e kuptimit të vargjeve të Kuranit dhe të traditave të Islamit, ai shfaqi një vizion që pak mund ta konkuronin dhe elokuenca me të cilën i parashtronte ato të vërteta e bëri të admiruar nga bashkëdishepujt e tij. Në ditët kur fortesa e Tabarsit u bë një qendër grumbullimi për dishepujt e Báb-it, ai lëngonte i pangushëllueshëm në krevatin e të sëmurit, i pazoti për të dhënë ndihmë dhe për të luajtur rolin e tij për mbrojtjen e saj. Sapo u përmirësua e pa që rrethimi i paharrueshëm kishte marrë fund me masakrimin e bashkëdishepujve të tij, u ngrit me vendosmëri më të madhe, për të kompensuar me punën e tij vetëmohuese humbjen që kishte pësuar Kauza. Ajo vendosmëri e çoi përfundimisht në fushën e martirizimit e i dha kurorën e tij. 679 Pasi u çua në vendin e ekzekutimit, ndërsa priste momentin e ekzekutimit ai hodhi vështrimin nga dy binjakët martirë që shkuan para tij, që akoma shtriheshin të bashkuar në krahët e njeri tjetrit. "Ju lumtë, shokë të shtrenjtë!", thirri ai, "ndërsa nguli vështrimin mbi kokat e tyre të mbytura në gjak. Ju e kini kthyer Teheranin në parajsë! Sikur ta kisha bërë këtë para jush!" Pasi nxori nga xhepi një monedhë, që ia dha ekzekutorit të tij, iu lut të blinte për të diçka me të cilën mund të ëmbëlsonte gojën. Ai mori diçka prej saj dhe duke ia dhënë pjesën tjetër atij i tha: "Ta kam falur aktin tënd, eja dhe jepe goditjen. Për tridhjet vjet jam djegur të jem dëshmitar i kësaj dite të bekuar dhe kisha frikë se mos mos e merrja me vete në varr të papërmbushur këtë dëshirë." "Më prano, o Perëndia im", thirri ai, ndërsa ktheu sytë nga qielli, "sado i padenjë qofsha dhe denjo të gdhendësh emrin tim në listën e atyre të pavdekshmëve që kanë dhënë jetën e tyre në altarin e flijimit." Ai ishte ende duke ofruar devocionet e tij kur xhelati, me kërkesën e tij, papritur i la në mes lutjen.463 680 4. Ai zor se kishte mbaruar kur Sejed Hysen Torshizi, Moxhtahedi, u çua sipas radhës tek blloku. Ai ishte nga Torshizi, një fshat në Horasan dhe vlerësohej lart për besimin e thellë dhe korrektësinë e sjelljes. Ai kishte studjuar për disa vjet në Naxhaf dhe u ngarkua nga shokët e vet Moxhtahedë për të shkuar në Horasan dhe atje të propagandonte parimet që kishte mësuar. Kur arriti në Kazemejn, takoi një të njohurin e tij të vjetër, që radhitej ndër tregtarët më të shquar të Kermanit dhe që kishte hapur një degë të biznesit të tij në Horasan. Ndërsa ishte në rrugë për në Persi, ai vendosi ta shoqërojë. Ky, Haxhi Muhamet Takiu, kishte qenë një mik i ngushtë i Haxhi Mirza Sejed Aliut, dajos së Báb-it, nëpërmjet të cilit ai ishte shndrruar me Kauzën në vitin 1264 Hixhri464, ndërsa përgatitej të linte Shirazin për në pelegrinazhin e Qerbelasë. Kur mori vesh për udhëtimin e planifikuar të Haxhi Mirza Sejed Aliut për në kështjellën e Çehrikut, me qëllim që të takonte Báb-in, ai shprehu dëshirën e tij të zjarrtë për ta shoqëruar atë. Haxhi Mirza Sejed Aliu e këshilloi të ndiqte qëllimin e tij të mëparshëm e të shkonte në Qerbela dhe atje të priste letrën e tij, e cila do ta njoftonte nëse do të ishte e këshillueshme të bashkohej me të. Nga Çehriku, Haxhi Mirza Sejed Aliu u porosit të shkonte në Teheran, me shpresë që pas një qëndrimi të shkurtër në kryeqytet, mund të ishte në gjendje të përsëriste vizitën tek Nipi i vet. Ndërsa ishte në Çehrik, ai shprehu ngurrim për t'u kthyer në Shiraz, përderisa nuk mund të duronte më gjatë arrogancën në rritje të banorëve të tij. Me të mbërritur në Teheran, i kërkoi Haxhi Muhamet Takiut të bashkohej me të. Sejed Hyseni e shoqëroi a nga Bagdadi në kryeqytet dhe nëpërmjet tij u shndërrua për Besimin. 681 Ndërsa ishte përballë turmës që ishte mbledhur për rreth për të dëshmuar martirizimin e tij, Sejed Hasani ngriti zërin dhe tha: "Më dëgjoni, o pasues të Islamit! Emri im është Hysen dhe jam pasardhës i Sejedosh Shohadas, që ka mbajtur, gjithashtu, këtë emër.465 Moxhtahedët e qyteteve të shenjta të Naxhafit dhe Qerbelasë kanë dëshmuar njëzëri pozitën time si një shpjegues i autorizuar i ligjit dhe i mësimeve të Besimit tonë. Unë nuk e kisha dëgjuar deri vonë emrin e Sejed Báb-it. Mjeshtëria që kam fituar rreth përbërësve të mësimeve të Islamit më ka aftësuar të vlerësoj vlerën e Mesazhit që ka sjellë Sejed Báb-i. Jam i bindur se, sikur të mohoj Të Vërtetën që ka reveluar Ai, me këtë akt, do të kisha hequr dorë prej besnikërisë sime ndaj çdo Revelacioni që e ka paraprirë atë. I bëj thirrje secilit nga ju të ftojë ulematë dhe Moxhtahedët e këtij qyteti që të mblidhen në një takim, në të cilin marr përsipër, që në prani të tyre, të paraqes të vërtetën e kësaj Kauze. Atëhere ata le të gjykojnë nëse kam qenë i aftë për të demonstruar vlefshmërinë e thirrjeve të ngritura nga Báb-i. Nëqoftëse ata do të jenë të kënaqur me provat që do të sjell në mbështetje të argumentit tim, atëhere le të heqin dorë nga derdhja e gjakut të të pafajshmëve dhe nëqoftëse dështoj, le të më japin ndëshkimin që meritoj." Këto fjalë sapo kishin dalë nga buzët e tij, kur një oficer në shërbim të Emir Nezamit ndërhyri me arrogancë: "Unë kam me vete dënimin tënd me vdekje, të nënshkruar e vulosur nga shtatë Moxhtahedë të njohur të Teheranit, që me dorën e tyre të kanë shpallur si të pafe. Unë vetë do të përgjigjem ndaj Perëndisë në Ditën e Gjykimit për gjakun tënd dhe përgjegjësia do të shtrihet mbi këta drejtues, në gjykimin e të cilëve ne kemi besuar dhe vendimeve të të cilëve ne jemi të detyruar t'u nënshtrohemi." Me këto fjalë ai nxori kamën dhe ia nguli me aq forcë sa ai ra menjëherë i vdekur në këmbët e tij. 682 5. Pas kësaj, u çua në skenën e ekzekutimit Haxhi Muhamet Taki Kermani. Kobshmëria e kësaj pamjeje nxiti zemërimin e tij të fortë. "Afrohu, ti tiran xhahil i pashpirt, shpërtheu ai ndërsa u kthye nga persekutori i tij, dhe nxito të më vrasësh, se nuk duroj dot sa të bashkohem me të shtrenjtin tim Hysen. Të rroj pas tij është një torturë që nuk e mbaj dot." 683 6. Sapo Haxhi Muhamet Takiu kishte shprehur këto fjalë, Sejed Myrteza, që ishte një nga tregtarët e shquar të Zanxhanit, nxitoi për të ndjekur shembullin e shokëve të vet. Ai u flak mbi trupin e Haxhi Muhamet Takiut dhe tha se duke qenë sejed, martirizimi i tij do të ishte më i merituar në sy të Perëndisë, se sa të Haxhi Muhamet Takiut. Pasi xhelati nxori shpatën e tij, Sejed Myrteza iu lut kujtimit të vëllait të tij martir, që kishte luftuar krah për krah me Mulla Hysenin dhe ky referim mjaftonte që spektatorët të mrekulloheshin me vendosmërinë e patundur të besimit nga i cili ai ishte frymëzuar. 684 7. Mes gurgulesë që kishin ngritur fjalët trazuese të Sejed Mortadës, vrapoi përpara Muhamet Hysen Maragej, që u lut të lejohej të martirizohej menjëherë, para se shokët e tij të viheshin nën shpatë. Sapo sytë i vanë mbi trupin e Haxhi Mulla Ismail Komit, për të cilin ai ushqente një dashuri të madhe, ai iu hodh mbi trup dhe duke e mbajtur në krahë, thirri: "Kurrë nuk do të kënaqesha që ta ndahesha nga miku im shumë i shtrenjtë, tek i cili kam patur besim absolut dhe prej të cilit kam pranuar kaq shumë fakte të një dashurie të sinqertë e me ndjeshmëri të thellë!" SABZEH MAJDANI I TEHERANIT KU U MARTIRIZUAN SHUMË BESIMTARË 685 Etja e tyre për të paraprirë njeri tjetrin në dhënien e jetës për Besimin e tyre e shastisën turmën që habitej cili nga të tre do të preferohej ndaj shokëve të tij. Ata u lutën me aq zjarr sa përfundimisht të treve iu pre koka në të njëjtën kohë. PORTA NOU, TEHERAN 686 Një besim kaq i madh e fakte të një mizorie kaq të shfrenuar, syri i njeriut rrallë ka parë. Megjithëse të paktë në numër, kur kujtojmë rrethanat e martirizimit të tyre, ne jemi të detyruar të njohim karakterin e jashtëzakonshëm të asaj force që mund të ngjallë kaq mrekullisht një shpirt vetëmohimi. Kur ne sjellim ndërmend rangun e lartë që zinin ato viktima, kur shohim shkallën e asketizmit dhe vitalitetin e besimit të tyre, kur kujtojmë shtypjen që u ushtrua nga qarqet me influencë për të mënjanuar rrezikun me të cilin kërcënohej jeta e tyre, e mbi të gjitha kur ne përfytyrojmë në mendjen tonë shpirtin që nuk përfilli mizoritë që një armik i pashpirt shkaktoi mbi ta, jemi të detyruar të shohim këtë ngjarje si një nga ndodhitë më tragjike në analet e kësaj Kauze.466 687 Në këtë fazë të tregimit tim, kisha privilegjin t'i paraqitja Bahá'u'lláh-ut aq seksione të veprës sime që tashmë i kisha rishikuar dhe përfunduar. Sa me bujari është shpërblyer puna ime prej Atij, vetëm pëlqimin e të cilit kërkoj dhe për kënaqësinë e të cilit e angazhova veten me këtë detyrë! Ai me mirësjellje më thirri në praninë e Tij dhe më dha bekimet e Tij. Unë isha në shtëpinë time në qytetin-burg të Ákas dhe jetoja në afërsi të shtëpisë së Aga Kalimit, kur thirrjet e të Shtrenjtit arritën tek mua. Atë ditë, ditën e shtatë të muajit Rabiot-Sani, të vitit 1306 Hixhri,467 nuk do ta harroj kurrë. Këtu po riprodhoj thelbin e fjalëve të Tij për mua, në atë rast të paharrueshëm: 688 "Në një Tabelë që Ne e reveluam dje, Ne kemi shpjeguar kuptimin e fjalëve 'Hiqni sytë'468, në vijim të referencës Sonë ndaj rrethanave që shoqëruan mbledhjen e Badashtit. Ne po kremtonim, në shoqërinë e një numri fisnikësh të shquar, martesën e njërës nga princeshat e gjakut mbretëror në Teheran, kur u duk papritur në derë Sejed Ahmet Jazdi, Bábai i Sejed Hysenit, sekretar i Báb-it. Ai na bëri shenjë dhe dukej sikur ishte sjellës i një mesazhi të rëndësishëm të cilin donte ta dorëzonte menjëherë. Megjithatë, nuk mund ta linim në atë moment takimin dhe i bëmë shenjë atij të priste. Kur mbledhja ishte shpërndarë, ai na informoi që Tahirja ishte futur në burgim të rreptë në Kazvin dhe se jeta e saj ishte në rrezik serioz. Ne thirrëm menjëherë Muhamet Hadi Farhadin dhe i dhamë atij udhëzimet e nevojshme për ta liruar atë nga robërimi dhe ta shoqëronte për në kryeqytet. Meqë armiku kishte mbërthyer shtëpinë Tonë, Ne nuk mund ta strehonim atë përgjithnjë atje. Prandaj organizuam transferimin e saj prej shtëpisë Sonë në atë të Ministrit të Luftës,469 që ato ditë ishte marrë me sy të keq nga sovrani i tij dhe ishte larguar në Kashan. I kërkuam motrës së tij, që akoma numërohet ndër miqtë tanë, të vepronte si mikpritëse e Tahires. 689 "Ajo qëndroi në shoqërinë e saj deri sa thirrja e Báb-it, që na urdhëronte të shkonim në Horasan, mbërriti në veshët tanë. Ne vendosëm që Tahire duhet të shkonte menjëherë në atë provincë dhe ngarkuam Mirzan470 ta çonte atë në një vend jashtë portës së qytetit dhe prej andej në çdo vend që ai e mendonte të arsyeshëm në atë rrethinë. Atë e çuan në një kopsht në afërsi të të cilit ishte një ndërtesë e braktisur, ku gjetën një njeri të moshuar i cili ishte si kujdestar i saj. Mirza Musai u kthye dhe na informoi për pritjen që u ishte dhënë dhe lavdëroi tepër bukurinë e peizashit përreth. Ne më pas organizuam largimin e saj për në Horasan dhe i premtuam se do ta pasonim atë brenda pak ditëve. 690 "Ne shpejt u takuam me të në Badasht, ku Ne morëm me qira një kopsht në përdorim të saj dhe caktuam si roje Muhamet Hadin që kishte kryer lirimin e saj. Rreth shtatëdhjetë vetë nga shokët tanë ishin me Ne dhe banonin në një vend në afërsi të atij kopshti. 691 "Ne një ditë ramë sëmurë dhe u mbyllëm në krevat. Tahire dërgoi një kërkesë për të na ftuar. Ne u befasuam nga mesazhi i saj dhe e kishim humbur se si duhet t'i përgjigjeshim. Papritur pamë atë në derë, me fytyrë të zbuluar para Nesh. Sa mirë e ka komentuar këtë episod Mirza Aga Xhani.471 'Fytyra e Fatimesë', tha ai, 'duhet të zbulohet në Ditën e Gjykimit dhe të shfaqet e zbuluar para syve të njerëzve. Në atë moment zëri i të Padukshmit do të dëgjohet duke thënë: "Hiqni sytë nga kjo që kini parë."' 692 "Sa e madhe ishte shtangia që mbërtheu shokët atë ditë! Frika dhe pështjellimi mbushën zemrat e tyre. Një pakicë, pa mundur të tolerojnë atë që për ta ishte një largim aq revoltues nga zakonet e vendosura të Islamit, ikën me tmerr prej fytyrës së saj. Të llahtarisur, ata kërkuan strehë në një kështjellë të braktisur në atë rrethinë. Ndër ata që u skandalizuan me sjelljen e saj dhe u ndanë prej saj tërësisht ishin Sejed Nahri472 dhe vëllai i tij Mirza Hadi, të dy të cilëve Ne u dërguam fjalë që ishte e panevojshme që të braktisnin shokët e tyre dhe të kërkonin strehë në kështjellë. 693 "Miqtë Tanë përfundimisht u shpërndanë, duke na lënë Ne në mëshirën e armikut. Kur në një kohë të mëvonshme, Ne shkuam në Amol kaq pështjellim krijuan njerëzit sa rreth katër mijë persona ishin mbledhur në xhami dhe ishin dyndur në çatitë e shtëpive të tyre. Mullai udhëheqës i qytetit na dënoi ashpër Ne. 'Ju kini zvetnuar Besimin e Islamit', klithi ai në dialektin e tij mazindarian, 'dhe kini njollosur famën e tij! Natën e kaluar ju pashë në ëndërr duke hyrë në xhami, që ishte plot me një turmë të etur, që ishte mbledhur për të parë mbërritjen tuaj. Ndërsa turma u ngjesh përreth jush, unë pashë, hej, Kaimi po qëndronte në qoshe me vështrimin e Tij të ngulur mbi fytyrën tuaj, ndërsa tiparet e Tij shprehnin habi të madhe. Këtë ëndërr unë e vlerësoj si fakt të devijimit tuaj nga rruga e së Vërtetës.' Ne e garantuam atë se shprehja e habisë në fytyrën e tij ishte shenjë e fortë mosaprovimi nga ana e Kaimit për trajtimin që mullai dhe bashkëqytetarët e tij na kishin bërë Ne. Ai na pyeti në lidhje me Misionin e Báb-it. Ne e informuam se, megjithëse Ne nuk jemi takuar kurrë ballë për ballë, Ne kemi një dashuri të madhe për Të. Ne i shprehëm bindjen Tonë të thellë se Ai, në çdo rrethanë, kishte vepruar në pajtim me Besimin e Islamit. 694 "Megjithatë, mullai dhe pasuesit e tij nuk na besuan dhe e kundërshtuan dëshminë Tonë sikur ishte një shtrembërim i së vërtetës. Ata përfundimisht na futën në burg dhe i ndaluan miqtë Tanë për të na takuar. Guvernatori i përkohshëm i Amolit mundi të arrijë lirimin Tonë nga burgu. Nëpërmjet një hapjeje në mur, të cilën e bënë njerëzit që urdhëroi ai, na u krijua mundësia të iknim nga dhoma e burgimit dhe u çuam në shtëpinë e tij. Sapo banorët u informuan për këtë akt, ata u ngritën kundër nesh, rrethuan rezidencën qeveritare, na qëlluan me gurë dhe lëshuan kundër nesh sharje nga më të ndyrat. 695 "Ndërsa Ne synuam të dërgonim Muhamet Hadi Farhadin në Kazvin, me qëllim që të arrinim çlirimin e Tahires dhe ta çonim atë në Teheran, Sheik Abu Torabi na shkroi duke këmbëngulur se një përpjekje e tillë përmbante rreziqe të mëdha dhe mund të shkaktonte një gurgule të pashoqe. Ne nuk pranuam të tërhiqemi nga qëllimi Ynë. Sheiku ishte një njeri zemërmirë, kishte një natyrë të hapur e modeste dhe sillej me dinjitet të madh. Megjithatë, atij i mungonte guximi e vendosmëria dhe, në raste të caktuara, shprehte dobësi." 696 Diçka duhet shtuar tani në lidhje me fazën përmbyllëse të tragjedisë që dëshmoi për heroizmin e Shtatë Martirëve të Teheranit. Për tri ditë dhe tri netë, ata mbetën të braktisur në Sabzeh Majdan, që ishte afër pallatit perandorak, të ekspozuar ndaj një poshtërimi të patreguar, që një armik i papajtueshëm e bëri kundër tyre. Mijëra shiitë të devotshëm mblidheshin rreth trupave të tyre, i godisnin me këmbë dhe pështynin mbi fytyrat e tyre. Ata u goditën, u mallkuan dhe u përqeshën nga një turmë e inatosur. Male sharjesh u hodhën kundër tyre nga soditësit dhe mizoritë më të ndyra u kryen mbi trupat e tyre. Asnjë zë nuk u ngrit të kundërshtonte, asnjë dorë nuk u ngrit të ndalonte dorën barbare të tiranit. 697 Pasi e zbutën trazimin e pasionit të tyre, ata u varrosën jashtë portës së kryeqytetit, në një vend që shtrihet jashtë kufizimeve të varrezës publike, në afërsi të hendekut midis portave të Nout dhe të Shah Abdul Azimit. Ata u futën të gjithë në një varr, duke mbetur kështu të bashkuar fizikisht, siç kishin qenë shpirtërisht gjatë ditëve të jetës së tyre tokësore.473 PAMJE E JAZDIT 698 Lajmi i martirizimit të tyre erdhi si një goditje tjetër për Báb-in, që ishte zhytur në hidhërim që më parë, për shkak të fatit që u ra heronjve të Tabarsit. Në një Tabelë të hollësishme që reveloi për nder të tyre, çdo fjalë dëshmon për pozitën e lartë që ata zinin në sytë e Tij e u referohet atyre pikërisht si "Shtatë Dhitë" për të cilat flitet në traditat e Islamit, që në Ditën e Gjykimit do "të ecin përpara të premtuarit Kaim." Ato me jetën e tyre do të simbolizojnë shpirtin më fisnik të heroizmit dhe me vdekjen e tyre do të manifestojnë pranimin e vërtetë të vullnetit të Tij. Me paraprirjen e Kaimit, Báb-i shpjegonte, kuptohet që martirizimi i tyre do të paraprijë atë të Vetë Kaimit, që është Bariu i tyre. Çfarë kishte predikuar Báb-i do të përmbushej, përderisa martirizimi i Tij ndodhi katër muaj më vonë në Tabriz. 699 Ai vit i paharrueshëm dëshmoi, përveç martirizimit të Báb-it dhe të shtatë shokëve të Tij në Teheran, ngjarjet monumentale të Najrizit, që arritën kulmin me vdekjen e Vahidit. Nga fundi i atij viti, Zanxhani po ashtu u bë qendra e një stuhie që shpërtheu me një dhunë të jashtëzakonshme nëpër distriktet përrreth, duke sjellë në vazhdën e saj masakrimin e një numri të madh dishepujsh të vendosur të Báb-it. Ai vit u bë i paharrueshëm nga heroizmi i shkëlqyer që treguan këta mbështetës të vendosur të Besimit të Tij, pa folur për rrethanat mahnitëse që shoqëruan martirizimin e tyre dhe gjithmonë duhet të mbetet si një nga kapitujt më të lavdishëm që ndonjëherë ka qenë regjistruar në historinë e Besimit të larë me gjak. E tërë faqja e dheut u nxi nga mizoritë, me të cilat kënaqej, i shfrenuar e këmbëngulës, një armik i egër dhe i pangopur. Nga Horasani, në kufijtë lindorë të Persisë e deri në perëndim, në Tabriz, nga qytetet veriore të Zanxhanit dhe të Teheranit e deri në jug, në Najriz të provincës së Farsit, shtrihej skena e martirizimit të Bábí-ve, ndërsa i tërë vendi ishte përfshirë nga errësira, një errësirë që lajmëronte dritën e agimit të Revelacionit, të cilin Hyseni i pritur kishte për ta manifestuar së shpejti, nje Revelacion më i fuqishëm dhe më i lavdishëm se ai që kishte shpallur Vetë Báb-i.474 KAPITULLI XXII TRONDITJA E NAJRIZIT N ë ditët e para të rrethimit të fortesës së Tabarsit, Vahidi ishte i zënë me përhapjen e mësimeve të Kauzës si në Boruxherd, ashtu dhe në provincën e Kurdistanit. Ai kishte vendosur të fitonte për Besimin e Báb-it, shumicën e banorëve të këtyre rajoneve dhe kishte synuar të shkonte prej andej në Fars, ku do të vazhdonte punën e tij. Sapo mësoi për nisjen e Mulla Hysenit për në Mazendaran, ai nxitoi në kryeqytet dhe ndërmori përgatitjet e nevojshme të udhëtimit për në fortesën e Tabarsit. Ai po bëhej gati të nisej, kur arriti Bahá'u'lláh-u nga Mazendarani dhe e informoi për pamundësinë e bashkimit me vëllezërit e tij. U trishtua shumë nga ky lajm dhe i vetmi ngushëllim i tij ato ditë ishin vizitat e shpeshta te Bahá'u'lláh-u dhe përfitimi prej këshillave të Tij të urta e të vyera.475 701 Përfundimisht Vahidi vendosi të shkonte në Kazvin dhe të rifillonte punën me të cilën ishte i angazhuar. Prej andej shkoi në Kom dhe Kashan, ku takoi bashkëdishepujt e tij dhe mundi t'u nxiste entuziazmin dhe të përforconte përpjekjet e tyre. E vazhdoi udhëtimin për në Isfahan, Ardestan dhe Ardekan, ku shpalli me zell e pa u trembur, mësimet themelore të Mjeshtrit të tij dhe pati sukses në fitimin ndaj Kauzës të një numri të konsiderueshëm mbështetësish të zotë. Arriti në Jazd në kohën e kremtimit të festimeve të Nevruzit me vëllezërit e tij, që shprehën gëzimin e tyre për mbërritjen e tij dhe që morën guxim të madh nga prania e tij mes tyre. Duke qenë një njeri me ndikim të shquar, ai kishte, përveç shtëpisë së tij në Jazd, ku ishin vendosur gruaja dhe katër djemtë, një shtëpi në Darab, që ishte vendbanimi i të parëve të tij dhe një tjetër në Najriz që ishte mobiluar në mënyrë të mrekullueshme. 702 Ai mbërriti në Jazd ditën e parë të muajit Xhamadijol Aval, të vitit 1266 Hixhri,476 dita e pestë e të cilit, që ishte përvjetori i Deklaratës së Báb-it, koincidoi me gostinë e Nevruzit. Atë ditë, ulematë udhëheqës dhe fisnikët e qytetit erdhën të gjithë ta përshëndesnin dhe t'i transmetonin dëshirat e tyre më të mira. Në këtë rast ishte i pranishëm edhe Navab Razavi, më i përmenduri dhe më i shquari midis kundërshtarëve të tij, që u bë keq nga shpenzimet dhe shkëlqimi i asaj pritjeje. "Banketi perandorak i Shahut, u dëgjua të vinte ai në dukje, zor se shpreson të rivalizojë këtë ushqim të kushtueshëm që na ke shtruar përpara. Dyshoj se, përveç kësaj feste kombëtare që po kremtojmë sot, SHTËPIA E VAHIDIT NË JAZD ti feston edhe një tjetër." Përgjigja e guximshme dhe sarkastike e Vahidit shkatoi të qeshura tek të pranishmit. Të gjithë duartrokitën atë vërejtje me vend, në sy të kopracisë dhe ligësisë së Navabit. Navabi, që kurrë nuk kishte ndeshur talljen e një shoqërie kaq të gjerë e të shquar, u fundos nga ajo përgjigje. Zjarri i fshehur që ushqente në mendje kundër kundërshtarit të tij, tani mori flakë me forcë të madhe dhe e shtyu të kënaqte etjen e tij për shpagim. 703 Vahidi e shfrytëzoi rastin për të shpallur në atë mbledhje, pa frikë dhe pa rezerva, parimet bazë të Besimit të tij dhe të demonstrojë vlefshmërinë e tyre. Shumica e atyre që e dëgjuan ishin njohur veç pjesërisht me tiparet dalluese të Kauzës dhe ishin të paditur mbi kuptimin e saj të plotë. Një pjesë prej tyre u tërhoqën fort prej saj dhe e përqafuan me gatishmëri, ndërsa pjesa tjetër, pa mundur të sfidojë thirrjet e saj publikisht, e dënoi me zemër dhe u betua ta çrrënjoste me çdo mjet që kishte në dorë. Elokuenca e tij dhe paraqitja pa frikë e së Vërtetës ndezi armiqësinë e tyre dhe forcoi vendosmërinë për të kërkuar pa vonesë përmbysjen e ndikimit të saj. Pikërisht ajo ditë dëshmonte kombinimin e forcave të tyre kundër tij dhe shënonte fillimin e një ngjarjeje që ishte e destinuar të sillte në agim të saj kaq shumë vuajtje dhe pikëllim.477 704 Shkatërrimi i jetës së Vahidit u bë objekti suprem i aktivitetit të tyre. Ata përhapën lajmin se, ditën e Nevruzit, në mes të funksionarëve civilë dhe klerikalë të mbledhur të qytetit, Sejed Jahja Darabi kish patur guximin të shpalosë tiparet sfiduese të Besimit të Báb-it dhe kishte sjellë, për qëllim të argumentit të tij, dëshmi dhe fakte të grumbulluara nga Kurani dhe traditat Islamike. "Megjithëse dëgjuesit e tij", thanë ata, "radhiten ndër Moxhtahedët më të shquar të qytetit, nuk u gjend asnjë në atë grumbull të guxonte për të protestuar kundër pohimeve të tij të guximshme mbi pretendimet e besimit të tij. Heshtja që mbajtën ata që po e dëgjonin ishte përgjegjëse për valën e entuziazmit që përfshiu qytetin në favor të tij dhe që ka sjellë jo më pak se gjysmën e banorëve të qytetit në këmbët e tij, ndërkohë që pjesa e mbetur po tërhiqet me shpejtësi." 705 Ky raport u shpërnda si rrufe përmes Jazdit dhe distriktit përrreth. Ai, nga njëra anë, ndezi flakën e një urrejtjeje të egër dhe, nga ana tjetër, ishte i dobishëm për shtimin e një numri të konsiderueshëm prej atyre që tashmë e kishin njehsuar veten me atë Besim. Nga Ardekani dhe Manshadi, si dhe nga qytete e fshatra më të largët, turma njerëzish, të etur për të dëgjuar Mesazhin e ri, u dyndën në shtëpinë e Vahidit. "Çfarë duhet të bëjmë ne?", pyesnin ata. "Në ç'mënyrë na këshillon se duhet të shfaqim sinqeritetin e besimit dhe thellësinë e përkushtimit tonë?" Nga mëngjesi në mbrëmje, Vahidi ishte i angazhuar në zgjidhjen e pyetjeve të tyre dhe në drejtimin e hapave të tyre në shtegun e shërbimit. 706 Aktiviteti i tij i vrullshëm vazhdoi, me pjesën e mbështetësve të tij të zellshëm, gra e burra për dyzet ditë. Shtëpia e tij u bë qendër grumbullimesh e një arradhe të panumërt të përkushtuarish që digjeshin për të demonstruar denjësisht shpirtin e Besimit që kishte ndezur zemrat e tyre. Gurguleja që erdhi pas, i dha Navab Razavit një pretekst të ri për të rekrutuar, në përpjekjet ndaj kundërshtarit të tij, mbështetjen e guvernatorit të qytetit,478 që ishte i ri dhe pa përvojë në çështjet e Shtetit. Ai ra shpejt viktimë e intrigave dhe makinacioneve të atij komplotisti të poshtër, që pati sukses për ta bindur guvernatorin që të dërgonte një forcë me njerëz të armatosur të rrethonin shtëpinë e Vahidit. Ndërsa regjimenti i ushtrisë po shkonte drejt atij vendi, një turmë e përbërë nga elementë të mbaruar të qytetit, me nxitjen e Navabit, po drejtohej po ashtu drejt të njëjtit vend, të vendosur për të frikësuar njerëzit e atij vendi me kërcënime dhe mallkime. 707 Megjithëse i rrethuar nga çdo anë prej forcash armiqësore, Vahidi vazhdonte, nga dritarja e katit të sipërm të shtëpisë, të frymëzonte zellin e mbështetësve të tij dhe t'u sqaronte çdo çështje që kish mbetur e errët në mendjen e tyre. Me të parë një regjimet të tërë, që përforcohej nga një turmë e egërsuar dhe që përgatitej për t'i sulmuar, ata iu kthyen Vahidit me dëshpërim dhe iu lutën t'u jepte rrugëdalje. "Pikërisht kjo shpatë që shtrihet para meje", u pëgjigj ai duke qëndruar ulur pranë dritares, "më është dhënë nga Vetë Kaimi. Perëndia e di se, sikur të isha i autorizuar prej Tij të bëj luftë të shenjtë kundër këtyre njerëzve, unë, i vetëm dhe pa u ndihmuar, do t'i kisha përlarë forcat e tyre. Megjithatë, jam i urdhëruar të përmbahem prej një akti të tillë". "Pikërisht këtë kalë", shtoi ai duke hedhur sytë poshtë mbi kalin që shërbëtori i tij, Hasani, e kishte shaluar dhe e kishte sjellë përpara shtëpisë, "ma ka dhënë i ndjeri Shah Muhamet, që me të të ndërmerrja misionin me të cilin më kishte besuar, për të kryer një hetim të drejtë për natyrën e Besimit të shpallur nga Sejed Báb-i. Ai më kërkoi t'i raportoja atij personalisht, rezultatet e kërkimit tim, përderisa unë isha i vetmi midis udhëheqësve fetarë të Teheranit, tek i cili mund të kishte besim të plotë. E ndërmora këtë mision me vendimin e patundur për të përgënjeshtruar argumentet e atij sejedi, për të bindur Atë të braktiste idetë e Tij, të njihte udhëheqjen time dhe për ta çuar Atë në Teheran, së bashku me mua si dëshmitar të triumfit që kisha për të arritur. Megjithatë, kur shkova në prani të Tij dhe dëgjova fjalët eTij, ndodhi e kundërta e asaj që kisha fantazuar. Në vijim të takimit të parë me Të, isha krejt i hutuar dhe i humbur, nga fundi i të dytit, u ndjeva pa shpresë dhe i paditur si një fëmijë, i treti më gjeti aq poshtë sa pluhuri nën këmbët e Tij. Ai, në të vërtetë, kishte pushuar së qëni sejedi i ulët që kisha fantazuar paraprakisht. Për mua Ai ishte manifestimi i Vetë Perëndisë, mishërimi i gjallë i Shpirtit të Shenjtë. Gëzohem që po afrohet me shpejtësi dita të cilën jam djegur ta shoh." 708 Duke parë trazimin që kishte mbërthyer miqtë e tij, ai u bëri thirrje të ishin të qetë, të duruar dhe të flinin rehat se Hakmarrësi i gjithëfuqishëm do t'u shkaktonte shpejt, me dorën e Tij të padukshme, një disfatë dërmuese, forcave që rreshtoheshin kundër të dashurve të Tij. Sapo kishte thënë këto fjalë, mbërriti lajmi se një farë Muhamet Abdullah, që askush nuk e mendonte të ishte akoma gjallë, kishte dalë me një numër shokësh të tij, që po ashtu ishin zhdukur nga sytë dhe, duke ngritur thirrjen "Ja Saheboz Zaman!"479 u hodhën mbi forcat sulmuese dhe i shpërndanë. Ai tregoi aq guxim sa tërë detashmenti, duke braktisur armët, kishte kërkuar strehë, së bashku me guvernatorin, në kështjellën e Narinit. 709 Atë natë, Muhamet Abdullahu kërkoi të paraqitej në prani të Vahidit. Ai e garantoi për besimin e tij në Kauzën dhe e njohu me planin që kishte hartuar për të nënshtruar armikun. "Megjithëse ndërhyrja juaj", u përgjigj Vahidi, "sot ka larguar prej kësaj shtëpie rrezikun e një gjëme të paparë, ti, megjithatë, duhet ta dish se deri tani diskutimi ynë me këta njerëz ishte rreth Revelacionit të Saheboz Zamanit. Megjithatë, Navabi, pas kësaj do të shtyjë njerëzit kundër nesh dhe do të pretendojë sikur unë jam ngritur për të vendosur sovranitetin tim të padiskutueshëm mbi tërë provincën dhe sikur synoj ta zgjeroj atë mbi gjithë Persinë." Vahidi e këshilloi atë të linte qytetin menjëherë dhe t'a besonte veten nën kujdesin dhe mbrojtjen e Të Plotfuqishmit. "Përderisa të vijë koha e caktuar, e garantoi Vahidi, armiku nuk do të jetë në gjendje të na shkaktojë ne as lëndimin më të vogël." 710 Megjithatë, Muhamet Abdullahu preferoi ta injoronte këshillën e Vahidit. "Do të isha frikacak", u dëgjua të thoshte ai pasi u tërhoq, "të lë shokët e mi në mëshirën e një kundërshtari të xhindosur e vrasës. Cili do të ishte atëhere ndryshimi midis meje dhe atyre që e braktisën Sejedosh Shohadën480 ditën e Ashures481 dhe e lanë atë vetëm në fushën e Qerbelasë? Perëndia i plotmëshirshëm, besoj, do të jetë i butë me mua e do të ma falë veprimin tim." 711 Me këto fjalë, ai u drejtua nga fortesa e Narinit dhe u përball me forcat që ishin përhapur në afërsi të saj për të kërkuar një mbrojtje të palavdishme brenda mureve të fortesës dhe mundi të kapte guvernatorin, që e mbylli më vete me ata që ishin rrethuar. Ai vetë ruante, i gatshëm për të kapur çdo përforcim që mund të kërkonte t'u vinte atyre. 712 Ndërkohë Navabi kishte mundur të ngrinte një trazirë të përgjithshme në të cilën morën pjesë shumica e banorëve. Ata po përgatiteshin të sulmonin shtëpinë e Vahidit, kur ai thirri Sejed Abdul Azim Koin, i mbiquajtur Sejed Hal Dar, që kishte marrë pjesë për pak ditë në mbrojtjen e fortesës së Tabarsit, që kishte tërhequr shumë vëmendje me qëndrimin e tij dinjitoz dhe e urdhëroi atë t'i hipte kalit të tij dhe të drejtonte publikisht, nëpër rrugë e në pazar, një thirrje në emër të tij për tërë popullsinë, duke e nxitur të përqafonte Kauzën e Saheboz Zamanit. "Le ta dinë ata", shtoi ai, "se unë hedh poshtë çdo synim për të bërë luftë të shenjtë kundër tyre. Megjithatë, le të jenë të paralajmëruar se nëqoftëse këmbëngulin në rrethimin e shtëpisë sime dhe vazhdojnë sulmet kundër meje, në mbrojtje të vendosur të pozitës dhe prejardhjes sime, unë, si masë vetmbrojtëse do të jem i shtrënguar të rezistoj dhe PAMJE TË FORTESËS NARIN, JAZD t'i shpërndaj forcat e tyre. Nëqoftëse ata zgjedhin të refuzojnë këshillën time dhe jepen pas pëshpëritjeve të Navabit dinak, do të urdhëroj shtatë nga shokët e mi të sprapsin forcat e tyre me turp dhe t'i bëjnë pluhur shpresat e tyre." 713 Sejed Khal Dari i këceu kalit dhe, i shoqëruar nga katër vëllezër të zgjedhur, kalëroi përmes tregut dhe kumboi, me një theks madhështie imponuese, paralajmërimin që ishte porositur për të shpallur. Pa u kënaqur me mesazhin që i ishte besuar, ai guxoi të shtonte, me mënyrën e tij të paimitueshme, disa fjalë me të cilat ai kërkonte të rriste ndikimin që kishte sjellë ajo shpallje. "Kini kujdes", bubulloi ai, "se mos përçmoni kërkesën tonë. Zëri im i fortë, ju paralajmëroj, do të jetë i mjaftueshëm për të bërë që vetë muret e fortesës suaj të dridhen dhe forca e armës sime do të jetë e aftë për të thyer rezistencën e portave të saj!" 714 Zëri i tij buçitës kumbonte si një trumpetë dhe futi frikë në zemrat e atyre që e dëgjonin. Njëzëri, popullsia e frikësuar shpalli synimin për të ulur shpatat dhe të ndalnin ngacmimin e Vahidit, prejardhjen e të cilit ata thoshin se që tani e tutje do ta njihnin dhe respektonin. 715 I shtrënguar nga refuzimi i plotë i popullit për të luftuar kundër Vahidit, Navabi i shtyu të drejtonin sulmin kundër Muhamet Abdullahut dhe shokëve të tij, që ishin stacionuar në afërsi të fortesës. Ndeshja e këtyre forcave e nxiti guvernatorin të dalë nga streha dhe të udhëzonte detashmentin e rrethuar të bashkonte forcat me ata që ishin rekrutuar nga Navabi. Muhamet Abdullahu kishte filluar të shpërndante turmën që ishte derdhur nga qyteti kundër tij, kur u sulmua papritur nga zjarri që trupat hapën kundër tij me urdhër të guvernatorit. Një plumb e goditi në këmbë dhe e rrëzoi për tokë. Një numër nga mbështetësit e tij, gjithashtu u plagosën. Vëllai i tij e rrëmbeu atë me nxitim dhe e çoi në një vend të sigurtë e prej andej, me kërkesën e tij, e çoi në shtëpinë e Vahidit. 716 Armiku e ndoqi deri në shtëpi, plotësisht i vendosur për ta kapur dhe për ta vrarë. Poterja e njerëzve që ishin dyndur rreth shtëpisë e detyroi Vahidin të urdhëronte Mulla Muhamed Reza Manshadin, një nga ulematë më të shkolluar të Manshadit, që kishte hequr çallmën, ta paraqiste veten si portjeri i tij, për të dalë dhe, me ndihmën e gjashtë shokëve, që do t'i zgjidhte ai, të shpërndante forcat e tyre. "Le të ngrejë zërin secili nga ju, i komandoi ata, dhe të përsërisë shtatë herë fjalët 'Alláh-u-Akbar'482 dhe në thirrjen e shtatë vërsuluni përpara të gjithë përnjëherësh në mes të sulmuesve tuaj." 717 Mulla Muhamet Rezai, të cilin Bahá'u'lláh-u e kishte quajtur Razar Ruh, brofi më këmbë dhe, me shokët e tij, shkoi menjëherë të përmbushte porositë që kishte marrë. Ata që e shoqëronin, megjithëse të brishtë nga fiziku dhe pa përvojë në artin e shpatarisë, flakëronin nga besimi që i bëri tmerr për kundërshtarët e tyre. Shtatë nga më të tmerrshmit mes armikut, që mbaroi atë ditë, që ishte njëzet e shtatë Xhamadijot Sani.483 "Sapo e kishim çkulur armikun", rrëfente Mulla Muhamet Rezai, "dhe u kthyem në shtëpinë e Vahidit, kur ne gjetëm Mulla Abdullahun që rrinte shtrirë i plagosur para nesh. Atë e çuan tek udhëheqësi ynë dhe iu dha nga ushqimi me të cilin i shërbyen udhëheqësit. Më pas u çua në një vend të fshehtë, ku qëndroi i fshehur derisa iu shërua plaga. Përfundimisht u kap dhe u vra nga armiku." 718 Pikërisht atë natë, Vahidi urdhëroi shokët e tij të shpërndaheshin dhe të ushtronin vigjilencën më të lartë për të garantuar sigurinë e tyre. Ai këshilloi gruan të lëvizte me fëmijët dhe gjithë gjërat që i përkisnin, për në shtëpinë e të atit dhe të linte gjithçka që ishte pronësi personale e tij. "Këtë rezidencë luksoze", e informoi atë, "e kam ndërtuar me synimin e vetëm që ajo do të shkatërrohej përfundimisht në shtegun e Kauzës dhe mobiljet hijerënda, me të cilat e kam stolisur, janë blerë me shpresën që një ditë do të jem në gjendje t'i sakrifikoj për hir të të Shtrenjtit tim. Atëhere, si miqtë edhe armiqtë, do të kuptojnë se ai që zotëronte këtë shtëpi u pajis me aq trashëgim të madh e të paçmueshëm sa një shtëpi tokësore, megjithëse e stolisur në mënyrë fantastike dhe e pajisur në mënyrë të mrekullueshme, nuk ishte e denjë në sytë e tij, se ajo, sipas vlerësimit të tij, është hedhur si një grumbull kockash ndaj të cilave mund të tërhiqen vetëm qentë e tokës. Ah sikur një fakt i tillë imponues i shpirtit të shpërfilljes të ishte në gjendje t'u hapte sytë këtyre njerëzve të mbrapshtë dhe të trazonte tek ta dëshirën për të ndjekur hapat e atij që shfaqi këtë shpirt!" 719 Në mesnatën e asaj date, Vahidi u ngrit dhe, pasi mblodhi shkrimet e Báb-it që ishin në zotërim të tij, si dhe kopjet e të gjitha traktateve që i kishte hartuar vetë, ia besoi ato shërbëtorit të vet Hasan dhe e porositi t'i çonte në një vend jashtë portës së qytetit ky degëzohet rruga për Mehriz. Ai e urdhëroi të priste sa të mbërrinte ai dhe e paralajmëroi se sikur të mos vlerësonte porositë e tij, ai nuk do të ishte kurrë në gjendje ta takonte. 720 Hasani sapo i hipi kalit dhe po përgatitej të nisej, kur i arritën në vesh thirrjet e rojeve që ruanin hyrjen e fortesës. Nga frika se mos ata e kapnin dhe i rrëmbenin dorëshkrimet e çmuara që kishte me vete, vendosi të ndjekë një rrugë tjetër, të ndryshme nga ajo që e porositi mjeshtri i tij. Ndërsa po kalonte prapa fortesës, rojet e njohën, qëlluan kalin dhe e kapën. 721 Ndërkohë Vahidi po përgatitej të largohej nga Jazdi. Pasi la dy bijtë e tij, Sejed Ismail dhe Sejed Ali Muhamet, nën kujdesin e nënës së tyre, ai u nis, i shoqëruar nga dy bijtë e tij të tjerë, Sejed Ahmeti dhe Sejed Mehdiu, së bashku me dy nga shokët e tij që ishin të dy banorë të Jazdit dhe i kishin kërkuar lejë ta shoqëronin gjatë udhëtimit të tij. I pari, që quhej Golam Reza, ishte një njeri me kurajo të jashtëzakonshme, ndërsa i dyti, Golam Reza Kuçeku, ishte një snajper i vërtetë. Ai zgjodhi rrugën që i kishte këshilluar të merrte shërbëtorit të tij, dhe, pasi arriti i sigurt te vendi, u çudit që Hasani nuk ishte atje. Vahidi e kuptoi menjëherë që ai nuk i kishte vlerësuar drejtimet që i kish dhënë ai dhe ishte kapur nga armiku. I erdhi keq për fatin e tij dhe iu kujtua veprimi i Muhamet Abdullahut, që kishte vepruar në mënyrë të ngjashme kundër vullnetit të tij dhe për pasojë ishte plagosur. Më pas ata u informuan se në mëngjesin e asaj dite Hasani u bë copë nga gryka e një topi484 dhe se ishte kapur, gjithashtu, një orë më vonë dhe pësoi të njëjtin fat si shoku i tij njëfarë Mirza Hasani, që kishte qenë imam në një nga lagjet e Jazdit dhe që ishte një njeri me besim të madh. 722 Largimi i Vahidit nga Jazdi e ngriti armikun në përpjekje të reja. Ata u derdhën në shtëpinë e tij, rrëmbyen gjërat e tij dhe e shkatërruan plotësisht shtëpinë.485 Ai vetë, ndërkohë ishte duke shkuar drejt Nejrizit. Megjithëse nuk ishte i mësuar të ecte më këmbë, atë natë bëri shtatë farsang486 më këmbë, ndërsa djemtë e tij mbaheshin në pjesë rruge prej shokëve të tij. Gjatë ditës së nesërme, ai u fsheh brenda mazgallës së nje mali të afërt. Sapo u informua për mbërritjen e tij i vëllai, që banonte në atë afërsi dhe shfaqte një dashuri të thellë për të, i dërgoi fshehurazi çdo gjë që i kërkonte. Po atë ditë një trupë e kalorësve shoqërues të guvernatorit, që ishin vënë në ndjekje të Vahidit, arritën në atë fshat, kërkuan në shtëpinë e të vëllait, ku ata dyshuan se mos ishte fshehur dhe përvetësuan një shumë të madhe nga prona e tij. Pa mundur ta gjenin, ata ripërshkuan përsëri rrugën për në Jazd. 723 Vahidi, ndërkohë, bënte rrugën përmes maleve deri sa arriti distriktin e Bavanat Farsit. Shumica e banorëve të tij, që numëroheshin ndër admiruesit e tij të zjarrtë, e përqafuan Kauzën me gatishmëri. Midis tyre ishte edhe i mirënjohuri Haxhi Sejed Ismaili, Sheikol Islami i Bavanatit. Një numër i konsiderueshëm prej këtyre njerëzve e shoqëruan deri në fshatin Fasa, ku banorët refuzuan t'i përgjigjen ftesës së tij për të ndjekur Mesazhin. 724 Gjatë gjithë rrugës, kudo ku ndaloi, mendimi i parë i Vahidit sapo zbriste nga kali ishte të kërkonte xhaminë e afërt, ku do të thërriste njerëzit për të dëgjuar prej tij shpalljen e lajmit të Ditës së Re. Tepër i dukshëm nga lodhja e udhëtimit, ai do të ngjitte menjëherë mimbanin dhe pa frikë i shpallte grigjës karakterin e Besimit, të cilin ishte ngritur ta përkrahte. Ai do të kalonte vetëm një natë në çdo vend po të arrinte të fitonte ndaj Kauzës shpirtra, te të cilët mund të besonte për ta propaganduar atë pas largimit të tij. Përndryshe ai do të niste sërish menjëherë marshimin e tij dhe refuzonte të lidhej më tej me ta. "Në çdo fshat që kaloj", vinte ai shpesh në dukje, "dhe nuk mund të thith prej banorëve të tij aromën e besimit, si ushqimi ashtu dhe pija e tij për mua janë pa shije." 725 Pasi arriti në fshatin e Runizit, në distriktin Fasa, Vahidi vendosi të vonohet ca ditë. Ato zemra që i pa se i përgjigjeshin thirrjes së tij, ai luftoi t'i tërhiqte e t'i ndizte me zjarrin e dashurisë së Perëndisë. Sapo lajmi i mbërritjes së tij mbërriti Nejrizin, e tërë popullsia e lagjes së Çenar Suktehit nxitoi ta takonte. Njerëz nga lagjet e tjera, po ashtu, të shtyrë nga dashuria dhe admirimi për të, vendosën të bashkohen me ta. Nga frika se mos Zajnol Abedin Kani, guvernator i Nejrizit, do të kundërshtonte vizitën e tyre, shumica u nisën natën. Vetëm nga lagjia e Çenar Suktehut, mbi njëqind studentë, të paraprirë nga udhëheqësi i tyre Haxhi Sheik Abdul Aliu, vjehërri i Vahidit dhe një gjykatës me pozitë të njohur përmes distriktit, u nisën për t'u bashkuar me një numër nga fisnikët më të shquar të Nejrizit për përshëndetjen e vizitorit të pritur, para se ai të mbërrinte në qytetin e tyre. Midis tyre shquhej Mulla Abdul Hyseni, një njeri i nderuar tetëdhjetë vjeçar, që vlerësohej shumë për besimin e thellë dhe diturinë, Mulla Bakeri, që ishte imami i lagjes së Çenar Suktehit, Mirza Hysen Kotbi, kad-hoda i lagjes së Bazarit me gjithë të afërmit e tij, Mirza Abul Kazemi, një i afërm i guvernatorit, Haxhi Muhamet Takiu, që është përmendur nga Bahá'u'lláh-u në "Suren e Ajubit", së bashku me dhëndërin e tij, Mirza Noura dhe Mirza Ali Rezai, të dy nga lagjia e Sadatit.487 726 Të gjithë këta, disa ditën dhe disa natën, shkuan deri në fshatin e Runizit për t'i shprehur mirëseardhjen vizitorit dhe ta garantonin për përkushtimin e tyre të pandryshueshëm. Megjithëse Báb-i kishte reveluar një Tabelë që drejtohej posaçërisht ndaj atyre që kishin përqafuar Kauzën e tij sërishmi, marrësit e saj ishin akoma të paditur për rëndësinë dhe parimet themelore të saj. I ishte dhënë Vahidit të hidhte dritë mbi to dhe të parashtronte tiparet dalluese të saj. 727 Sapo Zajnol Abedin Kani kishte marrë dijeni për shpërnguljen e madhe që kishte ndodhur me qëllim që t'i uronin mirëseardhjen mbërritjes së Vahidit, ai dërgoi një lajmëtar të posaçëm t'i arrinte dhe t'i informonte ata që kishin ikur lidhur me vendosmërinë e tij për t'u marrë jetën, për t'u robëruar gratë dhe për të konfiskuar pasurinë e çdonjerit që vazhdonte të tregonte besnikëri ndaj tij. Askush nga ata që kishin ikur nuk çau kokën për paralajmërimin, përkundrazi u kapën akoma më me zjarr ndaj udhëheqësit të tyre. Vendosmëria e tyre e patundur dhe shpërfillja përbuzëse ndaj lajmëtarit të tij e mbushën guvernatorin me llahtar. I tromaksur se mos ata mund të ngriheshin kundër tij, vendosi të transferojë rezidencën e tij në fshatin Kotreh, ku kishte qenë shtëpia e tij fillestare, që shtrihej rreth tetë farsang488 larg nga Nejrizi. Ai zgjodhi atë fshat sepse në afërsi të tij ndodhej një fortesë masive, të cilën mund ta përdorte si strehë mbrojtëse në rast rreziku. Për më tepër, ai ishte i sigurtë se banorët e tij ishin stërvitur në artin e të qëlluarit me saktësi dhe mund të ishin të besueshëm kurdoherë që mund t'i thërriste për ta mbrojtur. 728 Ndërkohë Vahidi kishte lënë Runizin për në faltoren e Pir Muradit, që ndodhej jashtë fshatit të Estahbanatit. Pavarësisht nga moslejimi që kishin shpallur ulematë e atij fshati kundër pranimit të tij, jo më pak se njëzet banorë të tij dolën për ta pritur dhe e shoqëruan deri në Nejriz. Kur ata arritën, në paraditen e pesëmbëdhjetë Razhabit,489 gjëja e parë që bëri Vahidi sapo mbërriti në lagjen e tij të lindjes Çenar Sukteh, bile pa shkuar në shtëpinë e vet, ishte hyrja në xhami, ku ftoi grigjën që ishte mbledhur për të njohur dhe përqafuar Mesazhin e Báb-it. Padurimthi për të qenë para morisë së njerëzve që po e prisnin, me petkat akoma të pluhurosura, ai u ngjit në mimban dhe u foli me një elokuencë aq bindëse sa i tërë tubimi u elektrizua nga thirrja e tij.490 Jo më pak se një mijë persona, të gjithë vendalinj të lagjes Çenar Sukteh dhe pesëqind të tjerë nga pjesë të tjera të Nejrizit, që kishin mbushur të gjithë ndërtesën, iu përgjigjen vetvetiu. "Ne kemi dëgjuar dhe ne i bindemi!", thirri me një entuziazëm të shfrenuar moria e ngazëllyer e njerëzve, ndërsa ecën përpara për ta garantuar për nderimin dhe mirënjohjen e tyre. Magjia që fjalimi i zjarrtë hodhi në zemrat e tyre ishte e tillë që Nejrizi kurrë nuk e kishte provuar më parë. 729 "Qëllimi im i vetëm i ardhjes në Nejriz", vazhdoi Vahidi t'u shpjegonte pjesëmarrësve, sapo vrulli i parë i eksitimit kishte rënë, "është të shpall Kauzën e Perëndisë. Unë e falënderoj dhe e lavdoj Atë që më bëri të aftë të prek zemrat tuaja me Mesazhin e Tij. Nuk është nevoja të vonohem më shumë në mes tuaj, sepse nëqoftëse e zgjat qëndrimin tim, kam frikë se mos guvernatori iu keqtrajton për shkakun tim. Ai mund të kërkojë përforcime nga Shirazi dhe mund të shkatërrojë shtëpitë tuaja dhe t'u dënojë me poshtërime të patreguara." "Ne jemi gati dhe i jemi dorëzuar vullnetit të Perëndisë", u PAMJE E NEJRIZIT përgjigj grigja njëzëri. "Perëndia na jep hirin e Tij të durojmë gjëmat që mund të ngjasin akoma mbi ne. Megjithatë, ne nuk mund të pajtohemi të ndahemi prej teje kaq shpejt e kaq nxituar." 730 Sapo këto fjalë ishin shkëputur nga buzët e tij, burra e gra shtrënguan duart për ta çuar Vahidin triumfalisht në shtëpinë e tij. Të tërbuar nga gëzimi dhe të ngazëllyer nga kënaqësia, ata u dyndën përreth tij dhe me thirrje e brohoritje, e shoqëruan deri te dera e shtëpisë së tij. 731 Ato pak ditë që qëndroi në Nejriz, Vahidi i kaloi të shumtat në xhami, ku vazhdoi me elokuencën e tij të zakonshme dhe pa kurrëfarë rezervash, të shtjellojë mësimet themelore që kishte marrë nga Mjeshtri i tij. Çdo ditë dëshmonte një shtim në numrin e auditorit të tij dhe nga çdo anë bëheshin gjithnjë e më të dukshme faktet e ndikimit të tij mahnitës. SHTËPIA E VAHIDIT NË NEJRIZ 732 Magjepsja që ngjalli mbi njerëzit nuk mungoi t'i frynte për ta zgjuar armiqësinë e fjetur të Zajnol Abedin Kanit. Ai u ngrit në përpjekje të reja e dha urdhër që të ngrihej një ushtri me qëllimin e hapur të çrrënjosjes së Kauzës, e cila siç ndjente ai po minonte me shpejtësi pozitën e tij personale. Ai mundi të rekrutojë me shpejtësi rreth një mijë veta, kalorës e këmbësorë, që të gjithë ishin të stërvitur mirë në artin e luftës dhe ishin të pajisur me një sasi të bollshme municioni. Plani i tij ishte që me një sulm të befasishëm ta burgoste Vahidin. FORTESA HAXHEH 733 Sapo u informua për qëllimet e guvernatorit, Vahidi urdhëroi njëzet shokët, që kishin lënë Istahbanatin për të pritur atë dhe që e kishin shoqëruar deri në Nejriz, të zinin fortesën e Haxhehut, që ndodhej në afërsi të lagjes Çenar Sukteh. Ai e emëroi Sheik Hadin, të birin e Sheik Mohsenit, si udhëheqës të grupit dhe i nxiti shokët e tij që banonin në atë lagje të përforconin portat, frëngjitë dhe muret e kalasë. 734 Guvernatori kishte transferuar ndërkohë rezidencën e tij në shtëpinë e vet në lagjen Bazar. Forca që ai kish ngritur e shoqëroi atë dhe zuri fortesën në afërsi të saj. Kullat dhe muret e saj, të cilat filloi t'i përforconte, kontrollonin tërë qytetin. Pasi detyroi kad-hodanin e lagjes, Sejed Abu Talebin dhe një nga shokët e Vahidit të boshatiste shtëpinë e tij, ai fortifikoi çatinë e saj dhe pasi vendosi atje një numër nga njerëzit e tij nën komandën e Muhamet Ali Kanit, dha urdhër të hapej zjarr ndaj kundërshtarit të tij. I pari që ra ishte Mulla Abdul Hyseni që, pavarësisht nga mosha e tij e thyer, kishte dalë përpara për t'i uruar mirëseardhjen Vahidit. Ai po ofronte lutjen në çatinë e shtëpisë së vet kur një plumb i goditi këmbën e djathtë, duke i shkaktuar rrjedhjen e gjakut çurg. Kjo goditje mizore ngjalli keqardhjen e Vahidit, që nxitoi, me një mesazh të shkruar për të plagosurin, t'i shprehte hidhërimin e tij të thellë për plagosjen që kishte pësuar dhe ta gëzonte atë me mendimin se ai, në një fazë të thyer të jetës së tij, ishte i pari që po zgjidhej të binte viktimë në shtegun e Kauzës. 735 Befasia e sulmit i trembi një numër nga shokët e tij që kishin nxituar të përqafonin Mesazhin, por nuk kishin mundur të vlerësonin kuptimin e plotë të tij. Besimi i tyre ishte tronditur aq keq sa një pakicë, në mesnatë, u shtynë të ndaheshin prej shokëve të tyre dhe të bashkoheshin me forcat e armikut. Sapo u informua për aktin e tyre, kur u ngrit në agim, Vahidi i hipi kalit dhe, i shoqëruar nga një numër prej mbështetësve të tij, kalëroi për në fortesën e Kaxhehut, ku nguli rezidencën e tij. 736 Mbërritja e tij ishte sinjali i një sulmi të ri kundër tij. Zajnol Abedin Kani dërgoi menjëherë vëllanë e tij më të madh, Ali Asgar Kanin, së bashku me një mijë veta, të gjithë të armatosur e të stërvitur mirë, të kryenin rrethimin e fortesës, ku kishin gjetur strehë, që më parë, shtatëdhjet e dy shokë. Me lindjen e diellit, një numër prej shokëve, duke vepruar sipas porosive të Vahidit, u vërsulën përpara dhe me shpejtësi të jashtëzakonshme i detyruan rrethuesit të shpërndahen. 737 Jo më shumë se tre shokë gjetën vdekjen gjatë kësaj ndeshjeje. I pari ishte Taxhod Dini, një burrë që nuk e njihte frikën e që merrej me biznesin e prodhimit të kolahëve491 prej leshi, i dyti ishte Zejnili, i biri i Skënderit, që ishte fermer, kurse i treti ishte Mirza Abul Kazemi, që ishte një njeri me merita të shquara. 738 Ky shpartallim i plotë dhe i papritur i shtoi frikën Princit Firuz Mirza, Nosratod Douleh, guvernator i Shirazit, që dha urdhër për asgjësimin e menjëhershëm të mbajtësve të kështjellës. Zajnol Abedin Kani dërgoi një nga shërbëtorët e princit te Vahidi, duke i thënë atij, se për shkak të marëdhënieve të tendosura me të, të largohej nga Nejrizi, me shpresë se prapësia që kishte ndezur mund të shuhej shpejt. "Thuaji atij", iu përgjigj Vahidi, "se fëmijët e mi, së bashku me dy shoqëruesit e tyre, janë i gjithë grupi që unë kam me vete. Nëqoftëse prania ime në këtë qytet do të shkaktojë prapësira, jam i gatshëm të largohem. Përse ndodh kjo që, në vend që të na jepet pritja që i ka hije një pasardhësi të Profetit, ai na ka prerë ujin dhe ka shtyrë njerëzit e tij për të na rrethuar e sulmuar? Nëqoftëse ai këmbëngul në mohimin e gjërave të domosdoshme për jetën tonë, unë e paralajmëroj se shtatë nga shokët e mi, që ai i vlerëson si më të dobtit midis njerëzve, do t'i shkaktojnë forcave të tij të kombinuara një disfatë të turpshme." 739 Duke parë se Zajnol Abedin Kani e injoroi paralajmërimin e tij, Vahidi urdhëroi shokët të dilnin nga kështjella dhe të ndëshkonin sulmuesit e tyre. Me një kurajo dhe besim të admirueshëm, ata, megjithëse tepër të rinj nga mosha dhe krejt pa përvojë në përdorimin e armëve, arritën të demoralizojnë një ushtri të stërvitur dhe të organizuar. Vetë Ali Asgar Kani u zhduk dhe dy djemtë e tij u zunë rob. Zajnol Abedin Kani u tërhoq me turp, me ç'kish mbetur nga forcat e tij të shpartalluara, në fshatin Kotreh, vuri në dijeni princin me acarimin e gjendjes dhe iu lut të dërgonte përforcime të menjëhershme, duke theksuar në veçanti nevojën e artilerisë së rëndë dhe të një detashmenti të madh këmbësorie dhe kalorësie. 740 Vahidi, nga ana e tij, pasi pa që armiku ishte shpartalluar, dha urdhër që mbrojtja të përforcohej, të ndërtohej një çisternë uji brenda rrethimit të saj dhe tendat që kishin transportuar të ngriheshin jashtë portave të saj. Atë ditë disa shokë të tij kishin marrë funksione e detyra të posaçme. Qerbelai Mirza Muhameti u bë mbajtës i portës së fortesës, Sheik Jusufi, kujdestar i fondeve, Qerbelai Muhameti, i biri i Shamsod Dinit, kryintendenti i kopshteve në afërsi të fortesës dhe barrikadave të saj, Mirza Ahmeti, xhaxhai i Ali Sardarit, u caktua oficer përgjegjës i kullës së blojes, njohur me emrin e Çenarit, vendosur në afërsi të fortesës, Mirza Muhamet Xhaferi, kushëriri i Zajnol Abedin Kanit, kronikan, Mirza Fazllollahu si lexues i këtyre regjistrimeve, Mashhadi Taki Bakali si rojtar, Haxhi Muamet Takiu regjistrues, Golam Reza Jazdi kapiten i forcave. Përveç shtatëdhjet e dy shokëve që ishin me të brenda në kështjellë dhe që e kishin shoqëruar atë nga Istahbanati në Nejriz, Vahidi u bind nga këmbëngulja e Sejed Xhafer Jazdit, një teolog i mirënjohur dhe nga Sheik Abdul Aliu, vjehërri i Vahidit, të pranonte në fortesë një numër nga lagja e Bazarit, së bashku me disa nga fisi i vet. 741 Zajnol Abedin Kani përsëriti sërish thirrjen e tij ndaj princit dhe mbylli këtë herë me peticionin e tij, që kërkonte përforcime urgjente dhe të përshtatshme, shumën prej pesë mijë tuman492 si një dhuratë personale për të. Ai ia besoi letrën njerit prej miqve të tij të ngushtë, Mulla Bakerit, të cilit i dha për të shaluar kalin e tij dhe e porositi t'ia dorëzonte letrën princit personalisht. Ai e zgjodhi atë për guximin, lirshmërinë e të folurit dhe taktin e tij. Mulla Bakeri mori një rrugë të rrahur pak dhe pas një dite udhëtimi mbërriti në një vend të quajtur Hodashtak, në afërsi të të cilit ishte një fortesë rreth së cilës fiset që bridhnin nëpër vend, herë pas here ngrinin tendat e tyre. 742 Mulla Bakeri ndaloi pranë njerës prej këtyre tendave dhe ndërsa po fliste me të zotin e saj, mbërriti Haxhi Sejed Ismaili, Sheikol Islami i Bavanatit. Ai kishte marrë lejë nga Vahidi për të shkuar në fshatin e tij të lindjes për një punë urgjente dhe të kthehej menjëherë në Nejriz. Pasi hëngri drekë, ai pa se një kalë i kapardisur shtrenjt ishte lidhur tek litarët e një prej tendave fqinje. Pasi u informua se ai i përkiste njërit prej miqve të Zajnol Abedin Kanit, që kishte mbërritur nga Nejrizi dhe po shkonte për në Shiraz, Haxhi Sejed Ismaili, që ishte një njeri me guxim të jashtëzakonshëm, i hipi kalit dhe, pasi zhveshi shpatën, i foli ashpër këto fjalë të zotit të tendës me të cilin po bisedonte akoma Mulla Bakeri: "Arrestoje këtë zarbanik që ka ikur me të katra para fytyrës së Saheboz Zamanit.493 Lidhja duart e ma dorëzo mua." I frikësuar nga fjalët dhe sjellja e Haxhi Mulla Ismailit, mbajtësit e tendës u bindën menjëherë. Ata e lidhën atë nga duart dhe ia dorëzuan litarin, me të cilin e kishin lidhur, Haxhi Mulla Ismailit, që ngau kalin në drejtim të Nejrizit dhe e detyroi robin e tij që ta ndiqte. Në një largësi prej rreth dy farsang nga qyteti, ai mbërriti në fshatin Rastaq dhe e dorëzoi robin e vet në duart e kad-hodës së tij, emri i të cilit ishte Haxhi Akbar, duke i thënë që ta çonte atë në prani të Vahidit. Kur ia çuan në prani të tij, ky i fundit e pyeti për qëllimin e udhëtimit të tij për në Shiraz, ndaj së cilës robi dha një përgjigje të hapur dhe të hollësishme. Megjithëse Vahidi ishte i gatshëm ta falte, Mulla Bakeri, për shkak të qëndrimit të tij ndaj Vahidit, përfundimisht u vra nga duart e shokëve. 743 Zajnol Abedin Kani, pa mundur të qetësonte vendosmërinë e tij për të kërkuar ndihmën, që kishte nevojë nga Shirazi, këtë rradhë e rriti volumin e furisë ndaj princit, duke i kërkuar atij të dyfishonte përpjekjet për çrrënjosjen e asaj që ai e vlerësonte si kërcënimin më serioz të sigurisë së asaj province. I pakënaqur me lutjen e tij të nxehtë, ai dërgoi në Shiraz një numër nga njerëzit e tij të besuar, të cilët i kishte ngarkuar me dhurata për princin, duke shpresuar që me këto ai të bindej për të vepruar me shpejtësi. Në përçapje të mëtejshme për të siguruar suksesin e përpjekjeve të tij, ai u drejtoi disa thirrje ulemave udhëheqës dhe sejedëve të qytetit të Shirazit, në të cilat shtrembëronte synimet e Vahidit, detajonte veprimet e tij subversive dhe i nxiste ata të ndërhynin te princi e t'i kërkonin atij të niste dërgimin e përforcimeve. 744 Princi e plotësoi kërkesën e tyre me gatishmëri. Ai porositi Abdullah Kanin, Shoxhaol Molk, të nisej menjëherë për Nejriz, i shoqëruar nga regjimentet Hamadani e Silakhori, të drejtuar nga disa oficerë dhe të pajisur me një forcë të përshtatshme artilerie. Për më tepër, ai udhëzoi përfaqësuesit e tij në Nejriz të rekrutonin të gjithë burrat e aftë nga distriktet përreth, përfshi fshatrat Estahbanat, Iraxh, Panxh-Ma'aden, Kotreh, Bashneh, Deh-Çah, Moshkan dhe Rastak. Atyre u shtoi dhe pjestarët e fiseve të njohura me emrin Visbaklarijeh, që i komandoi të bashkoheshin me ushtrinë e Zajnol Abedin Kanit. 745 Një ushtri e panumërt rrethoi befas fortesën, ku Vahidi dhe shokët e tij ishin mbyllur dhe kishin filluar të ndërtonin transhe rreth saj, për të ngritur pengesa rreth këtyre transheve.494 Sapo kishin përmbushur detyrën ata u gjendën nën zjarrin e armikut. Një plumb goditi kalin e një prej shoqëruesve të Vahidit, ndërsa ai po ruante portën. Një tjetër plumb pasoi menjëherë të parin dhe përshkoi frëngjinë përmbi portë. Gjatë bombardimit, një nga shokët, me pushkën e tij, mori në shenjë oficerin që komandonte artilerinë dhe e shtriu atë të vdekur menjëherë, gjë që bëri të heshtë menjëherë oshëtimën e topave. Sulmuesit, ndërkohë, u tërhoqën dhe u fshehën brenda transheve të tyre. Atë natë, as të rrethuarit, as ata që sulmuan, nuk guxuan të lëviznin nga strehimet e tyre. 746 Megjithatë, natën e dytë, Vahidi thirri Golam Reza Jazdin dhe e porositi atë, që me katërmbëdhjetë shokë, të delnin nga kështjella e të derdheshin mbi armikun. Ata që u thirrën për ta kryer këtë detyrë, në pjesën dërrmuese ishin burra me moshë të thyer, për të cilët askush nuk mund të mendonte se ishin të aftë të mbanin barrën e një lufte kaq të egër. Ndër ta ishte një këpucar që, megjithëse më i madh se nëntëdhjetë vjet, tregoi aq entuziazëm dhe guxim sa asnjë i ri nuk shpresonte t'ia kalonte. Pjesa tjetër e të katërmbëdhjetëve ishin çuna të thjeshtë, akoma krejt të papërgatitur për t'u ndeshur me rreziqe dhe të mbanin barrën që u ngarkonte një sulm i tillë. Megjithatë për këta heronj, të cilët i kishte transformuar vullneti i patrembur dhe besimi i patundur në qëllimin e lartë të Kauzës së tyre, mosha kishte pak rëndësi. Ata u udhëzuan prej udhëheqësit të tyre të ndaheshin menjëherë sapo të linin mbulesën e fortesës dhe duke ngritur njëherësh thirrjen "Alláh-u-Akbar!"495 të derdheshin në mes të armikut. 747 Sapo u dha sinjali ata u ngritën dhe, duke nxituar mbi kuajt dhe me pushkët e tyre, marshuan përtej portës së fortesës. Të patrembur nga zjarri që villej nga gryka e topave dhe nga plumbat që binin breshër mbi kokat e tyre, ata u sulën rrufeshëm në mes të kundërshtarëve. Kjo ndeshje e papritur nuk zgjati më shumë se tetë orë, gjatë të cilave ky grup i patrembur ishte në gjendje të demonstronte aq zotësi e trimëri sa i mahniti veteranët në radhët e armikut. Nga qyteti i Nejrizit, si dhe nga fortifikimet përreth, u derdhën përforcime për të ndihmuar grupin e vogël që u kishte qëndruar me aq trimëri forcave të kombinuara të një ushtrie të tërë. Pasi hapësira e luftës u zgjerua, u ngritën nga çdo anë zërat e grave ta Nejrizit, që ishin derdhur në çatitë e shtëpive të tyre për të brohoritur heroizmin, që ishte shfaqur aq dukshëm. Thirrjet e tyre ngazëllyese iu shtuan gjëmimit të topave, që u rrit akoma më tej nga thirrja "Alláh-u-Akbar!", që shokët, akoma më me furi, ngritën mes asaj zallahie. Poterja që shkaktuan zërat e grave, kokëkrisja dhe vetëbesimi i mahnitshëm i shokëve, i demoralizoi krejt kundërshtarët e tyre dhe i paralizoi përpjekjet e tyre. Kampi i armikut i rënuar dhe i braktisur, ofronte një spektakël të trishtuar, ndërsa fitimtarët ripërshkonin rrugën e tyre për në fortesë. Ata mbanin me vete, përveç atyre që ishin plagosur rëndë, jo më pak se gjashtëdhjetë të vdekur, midis të cilëve ishin: 1. Golam Reza Jazdi (Mos konfodohet me kapitenin e forcave që ka të njëjtin emër), 2. Vëlla i Golam Reza Jazdi, 3. Ali, bir i Hajrollahut, 4. Haxheh Hysen Kanad, bir i Haxheh Ganiut, 5. Asgar, bir i Mulla Mediut, 6. Qerbelai Abdul Qerim, 7. Hysen, bir i Mashhadi Muhametit, 8. Zajnol Abedin, bir i Mashhadi Baker Sabahut, 9. Mulla Xhafer Mozaheb, 10. Abdullah, bir i Mulla Musait, 11. Muhamet, bir i Mashhadi Raxhab Hadadit, 12. Qerbelai Hasan, bir i Qerbelai Shamsod Din Maleki Duzit, 13. Qerbelai Mirza Muhamed Zare, 14. Qerbelai Baker Kafsh Duz, 15. Mirza Ahmet, bir i Mirza Hysen Kashi Sazit, 16. Mulla Hasan, bir i Mulla Abdullahut, 17. Mashhadi Haxhi Muhamet, 18. Abu Taleb, bir i Mir Ahmet Nohod Beriz, 19. Akbar, bir i Muhamet Ashurit, 20. Taki Jazdi, 21. Mulla Ali, bir i Mulla Xhaferit, 22. Qerbelai Mirza Hysen, 23. Hysen Kan, bir i Sherifit, 24. Qerbelai Korban, 25. Haxheh Kazem, bir i Haxheh Aliut, 26. Aga, bir i Haxhi Aliut, 27. Mirza Noura, bir i Mirza Moinait. 748 Një dështim kaq i madh e bindi Zajnol Abedin Kanin dhe stafin e tij për kotësinë e përpjekjeve të tyre për të detyruar, me luftë të hapur, nënshtrimin shtrimin e kundërshtarëve të tyre.496 Si në rastin me ushtrinë e Princit Mehdi Koli Mirza, që kishte dështuar mjerisht për të nënshtruar kundërshtarët e tij ndershmërisht në fushë të luftës, tradhtia dhe mashtrimi përfundimisht u provuan si armët e vetme me të cilat një njeri frikacak mund të konkuronte një armik të pathyeshëm. Mjeteve që përfundimisht iu drejtua Zajnol Abedin Kani dhe stafi i tij për të mposhtur çka në dukje të jashtme nuk ishte veçse një grusht njerëzish të pastërvitur dhe të përçmuar, treguan pafuqishmërinë e armiqve, pavarësisht nga burimet e mëdha që kishin në dispozionin dhe nga mbështetja morale që guvernatori i Farsit dhe banorët e tërë provincës u kishin dhënë atyre. Në zemrat e tyre, ata ishin bindur se pas mureve të asaj fortese ishin mbledhur një grup vullnetarësh, që asnjë forcë nën komandën e tyre nuk mund t'u bënte ballë dhe t'i shkatërronte. 749 Me ngritjen e thirrjes për paqe, ata kërkonin, nëpërmjet një dhelpërie kaq të poshtër, të mashtronin ato zemra të dëlira e fisnike. Ata për pak ditë pezulluan çdo sjellje armiqësie, pas të cilave drejtuan një thirrje të shkruar solemne ndaj të rrethuarve, e cila në thelb ishte si vijon: "Deri tani, meqenëse kemi qenë të pa ditur rreth karakterit të vërtetë të Besimit tuaj, ne kemi lejuar intrigantët të na bindin të besojmë se çdonjeri prej jush ka dhunuar parimet e shenjta të Islamit. Prandaj ne u ngritëm kundër jush dhe jemi përpjekur të çrrënjosim Besimin tuaj. Gjatë pak ditëve të fundit, ne jemi vënë në dijeni të faktit që veprimtaritë tuaja nuk janë të lidhura me ndonjë motiv politik, se asnjeri nga ju nuk ka prirje për të shkatërruar themelet e Shtetit. Ne, gjithashtu, jemi bindur nga fakti që mësimet tuaja nuk përmbajnë ndonjë largim serioz nga mësimet themelore të Islamit. Gjithçka ku ju dukeni se mbaheni është pretendimi se është shfaqur një njeri, fjalët e të cilit iu kanë frymëzuar, dëshmia e të cilit është e sigurtë dhe atë duhet ta njohin e mbështesin gjithë pasuesit e Islamit. Ne nuk mund të bindemi në asnjë mënyrë për vlefshmërinë e këtij pretendimi po të mos pëlqeni të mbështesni në sinqeritetin tonë besimin absolut dhe po të mos pranoni kërkesën tonë për të lejuar disa nga përfaqësuesit tuaj të dalin nga fortesa dhe të na takojnë në këtë kamp, ku ne mund të vlerësojmë, brenda pak ditëve, karakterin e besimit tuaj. Nëqoftëse ju e provoni veten të aftë për të demonstruar të vërtetën e pretendimeve të Besimit tuaj, ne gjithashtu do ta përqafojmë atë me qejf, sepse nuk jemi armiq të së Vërtetës dhe asnjë nga ne nuk dëshiron ta mohojë atë. Udhëheqësin tuaj e kemi njohur gjithmonë si një nga kampionët më të zot të Islamit dhe ne e vlerësojmë atë si shembull dhe udhërrëfyesin tonë. Ky Kuran, tek i cili ne vëmë vulat tona, është dëshmitar për ndershmërinë e qëllimit tonë. Le të vendosë ky Libër i shenjtë nëse pretendimi që ju ngrini është i vërtetë apo i rremë. Mallkimi i Perëndisë dhe i Profetit të Tij rëntë mbi ne nëse do të përpiqeshim t'u mashtronim ju. Pranimi juaj për ftesën tonë do të shpëtojë një ushtri të tërë nga shkatërrimi, ndërsa refuzimi do t'i linte ata në ankth e dyshime. Japim fjalën tonë se sapo të të bindemi për të vërtetën e Mesazhit tuaj, ne do të përpiqemi të shfaqim të njëjtin zell dhe përkushtim që ju tashmë kaq fort e kini treguar. Miqtë tuaj do të jenë miqtë tanë dhe armiqtë tuaj armiqtë tanë. Çfarëdo që udhëheqësi juaj mund të zgjedhë për të komanduar, ne premtojme se asaj do t'i bindemi. Nga ana tjetër, nëqoftëse nuk arrijmë të bindemi mbi të vërtetën e pretendimit tuaj, premtojmë solemnisht se ne, në asnjë mënyrë, nuk do të pengojmë që ju të ktheheni të sigurt në fortesë dhe nuk do të jemi të gatshëm të rifillojmë përsëri grindjen me ju. Ne u lutemi të mos pranojmë të derdhet akoma gjak përpara përpjekjeve për të vendosur të vërtetën e Kauzës suaj." 750 Vahidi e mori Kuranin me nderim të madh dhe e puthi me përkushtim. "Ora jonë e caktuar ka rënë", vuri ai në dukje. "Pranimi nga ana jonë i ftesës së tyre sigurisht do t'i bëjë ata të ndjejnë poshtërsinë e tradhtisë së tyre." "Megjithëse jam në dijeni të qëllimeve të tyre", shtoi ai duke u kthyer nga shokët e tij, "e ndjej për detyrë t'i përgjigjem thirrjes së tyre dhe të përdor këtë mundësi për t'u përpjekur edhe njëherë të shpalos të vërtetat e Besimit tim të shtrenjtë." Ai i urdhëroi ata të vazhdojnë të kryejnë detyrat e tyre dhe të mos kenë kurrfarë besimi rreth asaj që kundërshtarët e tyre pohojnë për t'u besuar. Megjithatë, ai i porositi të pezullojnë çdo lloj sjelljeje armiqësore deri në një njoftim të ardhshëm prej tij. 751 Me këto fjalë ai u dha lamtumirën shokëve të vet dhe, i shoqëruar nga pesë vetë, ndër të cilët ishin Mulla Ali Modhahebi dhe tradhtari Haxhi Sejed Abedi, u nis për në kampin armik. Zajnol Abedin Kani, i shoqëruar nga Shoxhaoll Molk dhe të gjithë anëtarët e stafit të vet, doli për ta pritur që jashtë. Ata e pritën me ceremoni, e çuan në një tendë që ishte ngritur posaçërisht për pritjen e tij dhe e prezantuan me pjesën tjetër të oficerëve. Ai u ul mbi një karrige, ndërsa pjesa tjetër e grupit qëndroi më këmbë para tij, me përjashtim të Zajnol Abedin Kanit, Shoxhaol Molkut dhe një oficeri tjetër, të cilit ai i bëri shenjë të ulej. Fjalët që ai u drejtoi atyre ishin të tilla sa që fuqinë e tyre edhe një njeri zemërgur nuk do të mungonte ta ndjente. Bahá'u'lláh-u, në "Suren e Sabrit," ka bërë të pavdekshëm atë thirrje fisnike dhe ka reveluar përmasat e plota të rëndësisë së saj. "Kam ardhur tek ju", deklaroi Vahidi, "i armatosur me dëshminë me të cilën Zoti im më ka besuar. A nuk jam unë pasardhës i Profetit të Perëndisë? Nga kjo ju jini ngritur të më vrisni? Për ç'arsye ju kini shpallur dënimin tim me vdekje dhe refuzoni të njihni të drejtat e pamohueshme me të cilat prejardhja ime më ka mveshur?" 752 Madhështia e qëndrimit të tij e kombinuar me elokuencën depërtuese, i turbulluan dëgjuesit e tij. Për tri ditë dhe tri netë, ata i shfaqën atij një pritje bujare dhe e trajtuan me respekt të dukshëm. Në lutjen e grigjës, ata vazhdimisht pasuan udhëheqjen e tij dhe me vëmendje dëgjonin ligjërimin e tij. Megjithëse nga jashtë dukeshin sikur i përuleshin vullnetit të tij, në fshehtësi po komplotonin kundër jetës së tij dhe për asgjësimin e pjesës tjetër të shokëve të tij. Ata e dinin shumë mirë se, sikur t'i shkaktonin atij edhe lëndimin më të vogël, ndërsa shokët e tij të qëndronin në transhetë pas mureve të fortesës së tyre, ata do ta ekspozonin veten ndaj një rreziku akoma më të madh se sa ai me të cilin ishin detyruar të ndesheshin më parë. Ata dridheshin nga furia dhe hakmarrja e grave jo më pak se sa nga trimëria dhe zotësia e burrave të tyre. Ata e kuptonin se të gjitha burimet e ushtrisë kishin qenë të pafuqishme të nënshtronin një grusht çunash të papjekur dhe pleqsh të thyer në moshë. Asgjë, përveçse një dredhie të guximshme dhe të menduar mirë, nuk mund ta garantonte fitoren e tyre përfundimtare. Frika që mbushte zemrat e tyre në një shkallë të lartë futej nga fjalët e Zajnol Abedin Kanit, që, më vendosmëri të parreshtur, kërkonte të mbante më këmbë urrejtjen me të cilën ai kishte ndezur shpirtrat e tyre. Thirrjet e përsëritura të Vahidit kishin rritur frikën e tij se mos ai, me fjalët e tij magjike, arrinte t'i bindte ata të spostonin besnikërinë e tyre tek një kundërshtar kaq elokuent. 753 Zajnol Abedin Kani dhe miqtë e tij, më në fund, vendosën t'i kërkojnë Vahidit t'u drejtonte shokëve që ishin në fortesë një mesazh të shkruar me dorën e tij dhe t'i informonte se ishte arritur një marëveshje miqësore mbi dallimet e tyre dhe t'i nxiste ata ose të bashkoheshin me të në komandën e ushtrisë, ose të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Megjithëse pa dashur të jepte pëlqimin e tij ndaj një kërkese të tillë, Vahidi përfundimisht u detyrua ta paraqiste. Përveç këtij mesazhi, me nje letër të dytë, ai informoi në konfidencë shokët e tij për qëllimet djallëzore të armikut dhe i paralajmëroi të mos lejonin të mashtroheshin. Ai ia besoi të dy letrat Haxhi Sejed Abedit, duke e porositur të griste mesazhin dhe të dorëzonte letrën e dytë te shokët e tij. Për më tepër, ai e ngarkoi atë të nxiste ata të zgjidhnin më të zotët mes tyre dhe, në mes të natës, të vërsuleshin e të shpërndanin forcat e armikut. 754 Sapo i kishte marrë këto porosi, tradhtari Haxhi Sejed Abedi ia komunikoi ato Zajnol Abedin Kanit. Ky i dyti kërkoi menjëherë ta bindë atë të shtynte mbajtësit e fortesës, në emër të udhëheqësit të tyre, të shpërndaheshin, duke i premtuar se për këtë do t'i jepte atij një shpërblim të majmë. Lajmëtari besëthyer u dorëzoi mesazhin e parë shokëve të Vahidit dhe i informoi ata se udhëheqësi i tyre arriti të fitonte për Besimin e tij tërë ushtrinë dhe se, në vijim të bisedës së tij, ai i këshillonte ata të largoheshin për në shtëpitë e tyre. XHAMIA XHAME NË NEJRIZ, KU VAHIDI IU DREJTUA GRIGJËS 755 Megjithëse të bërë krejt ujem nga një mesazh i tillë, shokët ndjeheshin të pazot të shpërfillnin dëshirat që Vahidi i kish shprehur aq qartë. Ata u shpërndanë pa qejf, duke lënë gjithë fortifikimet pa roje.Të bindur ndaj komandave që shkruante udhëheqësi i tyre, disa prej tyre i hodhën armët dhe u drejtuan për në Nejriz. 756 Zajnol Abedin Kani, që priste evakuimin e shpejtë të fortesës, dërgoi një detashment prej forcave të tij të ndalonin hyrjen e tyre në qytet. Ata u rrethuan shpejt nga një mori njerëzish të armatosur, që po përforcoheshin vazhdimisht nga komanda e ushtrisë. Duke e parë veten të rrethuar papritur, ata vendosën të sprapsin sulmin me çdo mjet që kishin në dorë dhe të kapnin Xhaminë Xhame sa më shpejt që të ishte e mundur. Me ndihmën e shpatave dhe pushkëve që mbanin disa prej tyre, të tjerët vetëm me shkopinj dhe gurë, ata kërkuan të çanin rrugën për në qytet. Thirrja "Alláh-u-Akbar!"497 u ngrit përsëri, më e egër dhe më imponuese se kurrë. Pak prej tyre u martirizuan, ndërsa çanin rrugën përmes rradhëve të sulmuesve të pabesë. Pjesa tjetër, megjithëse të plagosur dhe të ndjekur nga përforcimet e reja që u suleshin nga çdo anë, përfundimisht arriti të gjente strehë në xhami. 757 Ndërkohë, famëkeqi Mulla Hasan, i biri i Mulla Muhamed Aliut, oficer në ushtrinë e Zajnol Abedin Kanit, arriti që, së bashku me njerëzit e tij, t'u dilte përpara kundërshtarëve dhe, pasi u fsheh në një nga minaret e xhamisë, po rrinte në pritë për të ikurit. Sapo grupi i shpartalluar iu afrua xhamisë, ai hapi zjarr kundër tyre. Njëfarë Mulla Hyseni e njohu dhe, pasi ngriti thirrjen "Alláh-u-Akbar!", i hipi minaresë, drejtoi armën kundër oficerit burracak dhe e përplasi atë në tokë. Miqtë e tij e transportuan tutje, në një vend ku mundi të përmirësojë plagën e tij. 758 Shokët, pa mundur të sigurojnë më gjatë strehë në xhami, u detyruan të fshiheshin ku të mundnin, derisa të mund të mësonin për fatin e udhëheqësit të tyre. Mendimi tyre i parë, pas tradhtisë, ishte të kërkonin praninë e tij dhe të ndiqnin çdo porosi që ai do dëshironte t'u jepte atyre. Megjithatë, ata nuk ishin në gjendje të zbulonin çfarë kishte ngjarë me të dhe dridheshin nga mendimi se mos e kishin vrarë. 759 Ndërkohë Zajnol Abedin Kani dhe stafi i tij, të trimëruar nga shpërndarja e shokëve, po kërkonin me zell të gjenin mjetet me të cilat mund të spostonin detyrimet e betimit të tyre solemn dhe të vazhdonin pa u penguar të vrisnin kreun e kundërshtarëve të tyre. Ata u munduan me marifete monstruoze të lënë mënjanë premtimet e tyre të shenjta dhe të nxitonin për të përmbushur dëshirën e shumëkërkuar. Në valën e diskutimeve, Abas Koli Kani, një njeri famëkeq për pashpirtësinë dhe mizorinë e tij, i garantoi shokët e vet se nëqoftëse mendimi i shkeljes së betimit i mundonte ata, ai vetë në asnjë mënyrë nuk kishte marrë pjesë në atë deklaratë dhe ishte gati ta ekzekutonte atë, që ata e ndjenin të pamundur për ta bërë. "Unë mund të arrestoj në çdo kohë", shfryu ai me zëmërim, "dhe të vras këdo që e mendoj fajtor për dhunimin e ligjeve të vendit." Ai, menjëherë pas kësaj, thirri të gjithë ata, të afërmit e të cilëve kishin vdekur, për të ekzekutuar vendimin me vdekje shpallur kundër Vahidit. I pari që u paraqit ishte Mulla Rezai, vëllai i të cilit ishte kapur nga Sheikol Islami i Bavanatit, tjetri ishte një burrë i quajtur Safar, vëllai i të cilit kishte vdekur, i treti ishte Aga Kani, Bábai i të cilit, Ali Asgar Kani, vëllai i madh i Zajnol Abedin Kanit, kishte pësuar të njëjtin fat. 760 Me etjen për të përmbushur sugjerimin e Abas Koli Kanit, këta njerëz i hoqën Vahidit çallmën nga koka, ia lidhën rreth qafës dhe duke e lidhur pas një kali, e hoqën zvarrë poshtërsisht nëpër rrugë.498 Poshtërimet që u hodhën kundër tij u kujtonin atyre që e panë, atë spektakël të tmerrshëm të fundit tragjik të Imam Hysenit, trupi i të cilit u la në mëshirën e një armiku të xhindosur dhe mbi të cilin kapërcyen pa mëshirë një mizëri kalorësish. Gratë e Nejrizit, të ndezura në kulm të ekstazës nga thirrjet e triumfit që kishte ngritur një armik katil, u dyndën nga çdo anë rreth trupit dhe, nën shoqërimin e daulleve dhe pjatave, shfrynin dufin e tyre të fanatizmit pa fre. Ato kërcenin me gëzim përreth tij, përbuzëse ndaj fjalëve që Vahidi kishte thënë në gjendje agonie, fjalë që Imam Hyseni i kishte thënë në një kohë të mëparshme dhe në rrethana të ngjashme: "Ti e di, O i shtrenjti im, se unë e kam braktisur botën për hir Tënd dhe kam besim vetëm tek Ty. Unë mezi pres të nxitoj tek Ty, se bukuria e pamjes Tënde është zbuluar për sytë e mi. Ti i dëshmon qëllimet djallëzore që persekutori im i poshtër ka ushqyer kundër meje. Jo, unë kurrë nuk do të gjunjëzohem për dëshirat e tij apo të ofroj besnikërinë time për të." 761 Në këtë mënyrë iu dha fund një jete fisnike dhe heroike. Një karrierë kaq e pasur dhe e shkëlqyer, me famë për nga dituria,499 me aq guxim të madh dhe aq e rallë për nga shpirti i vetëmohimit, sigurisht që kërkonte për kurorë një vdekje po aq të lavdishme si ajo që përmbushi martirizimin e tij.500 Shuarja e asaj jete ishte sinjali për një sulm të egër kundër jetës dhe pasurisë së atyre që e kishin njehsuar veten me Besimin e tij. Jo më pak se pesëmijë njerëz u ngarkuan me këtë detyrë të turpshme. Njerëzit u kapën, u prangosën, u keqtrajtuan dhe përfundimisht u therrën. Gratë dhe fëmijët u kapën dhe iu nënshtruan brutaliteteve që nuk ka penë të guxojë t'i përshkruajë. Pasuria e tyre u konfiskua dhe shtëpitë iu shkatërruan. Fortesa e Haxhehut u përvëlua nga themelet. Shumica e njerëzve, në fillim, u çua nën zinxhirë në Shiraz dhe atje, shumica vuajtën një vdekje mizore.501 Ata që Zajnol Abedin Kani, për qëllime përfitimesh personale, i kishte ngulur në burgjet e errët nëntokësorë, sapo u arrit objektivi i tij, u lanë në dorë të veglave të tij qorre, që ushtruan kundër tyre aktet e një barbarie të patreguar.502 Ata në fillim u nxorën nëpër rrugët e Nejrizit, më pas iu nënshtruan trajtimit mizor me shpresën për të nxjerrë prej tyre çdo përfitim material që persekutorët mund të fitonin. Pasi e kënaqën grykësinë e tyre, çdo viktimë iu nënshtrua një vdekjeje tepër të dhimbshme. Kundër tyre u përdor çdo lloj torture që mund të shpiknin persekutorët për të kënaque etjen për shpagim. Ata u damkosën, iu hoqën thonjtë, u rrahën me kamxhik, iu hapën vrima në hundë ku iu shkuan lidhëse, iu dërmuan thonjtë e këmbëve dhe duarve me çekan dhe në këtë gjendje të mjerë u hoqën zvarrë nëpër rrugë, si objekte përbuzjeje dhe përqesheje për gjithë popullin. VENDI MARTIRIZIMI NË NEJRIZ VARRE MARTIRËSH NË NEJTIZ VENDRPREHJA E VAHIDIT NË NEJRIZ 762 Ndër ta ishte një farë Sejed Xhafer Jazdi, që në ditët e mëparshme kishte ushtruar një ndikim të madh dhe ishte shumë i nderuar nga njerëzit. Aq i madh ishte respekti që gëzonte ai sa Zajnol Abedin Kani i jepte atij përparësi mbi veten dhe e trajtonte me respekt dhe mirësjellje të madhe. Ai dha urdhër që çallma e po atij njeriu të shpështillej dhe të flakej në zjarr. Pa përfillur mblemën e prejardhjes së tij, ai u ekspozua në sytë e publikut, që shkonin para tij dhe e mbysnin me abuzime dhe përqeshje.503 763 Një tjetër viktimë e tiranisë së tyre ishte Haxhi Muhamet Takiu, që në ditët e shkuara kishte gëzuar aq nam për ndershmëri dhe drejtësi sa opinini i tij vlerësohej nga gjyqtarët në gjyq, në mënyrë konstante, si fjalë vendimmarrëse në gjykimet e tyre. Një njeri kaq të madh e kaq të vlerësuar, pasi i zgjidhën rrobat, e flakën në palcë të dimrit në një hauz, pasi e kishi rrahur keq me kamxhik. Sejed Xhaferi dhe Sheik Abdul Aliu, që ishte vjehërri i Vahidit, teolog udhëheqës i Nejrizit si dhe një gjyqtar me emër të madh, pësuan të njëjtin fat së bashku me Sejed Hysenin, një prej fisnikëve të qytetit. Ndërsa ata ishin ekspozuar ndaj të ftohtit, llumi i popullit u pajtua të kryente mbi trupat e tyre, që dridheshin, barbari të neveritshme. Shumë njerëz të varfër, që nxituan të fitonin shpërblimin që u premtua për këtë vepër të ndyrë, u revoltuan kur morën vesh natyrën e detyrës për të cilën ishin thirrur të kryenin dhe, duke kundërshtuar paratë, u larguan me neveri e përbuzje.504 764 Dita e martirizimit të Vahidit ishte tetëmbëdhjetë Shabani, i vitit 1266 Hixhri.505 Dhjetë ditë më vonë, në Tabriz, u vra Báb-i. Mirza TAKI KAN, EMIR NEZAM KAPITULLI XXIII MARTIRIZIMI I Báb-IT T regimi i tragjedisë që shënuan fazat përmbyllëse të tronditjes së Nejrizit u përhap në të katër anët e Persisë dhe ndezi një entuziazëm befasues në zemrat e atyre që e dëgjuan. Ajo i futi autoritetet e kryeqytetit në frikë dhe i tendosi ata për vendime dëshpëruese. Emir Nezami, Veziri i Madh i Shah Nasered Dinit, ishte veçanërisht i tromaksur nga këto manifestime të përsëritura të një vullneti të paepur, të një ngulmimi besimi të fortë dhe të papërkulur. Megjithëse forcat e ushtrisë perandorake kishin triumfuar kudo, megjithëse shokët e Mulla Hysenit dhe të Vahidit ishin kositur me sukses prej duarve të oficerëve të tij, që bënë kërdinë, prapseprapë për sundimtarët mendjehollë të Teheranit ishte e qartë dhe e dukshme se shpirti përgjegjës për një heroizëm kaq të rrallë në asnjë mënyrë nuk ishte zhdukur, se fuqia e tij ishte larg thyerjes. Besnikëria që shfaqnin mbetjet e këtij grupi të shpërndarë ndaj Udhëheqësit të tyre të burgosur, mbetej akoma e padëmtuar. Asgjë nuk kishte qenë e suksesshme për ta shterrur atë besnikëri ose për ta minuar atë besim, megjithë humbjet e tmerrshme që kishte pësuar. Larg së qëni i shuar, ai shpirt ishte flakëruar më thellë dhe më shkatërrues se kurrë. I nxehur nga kujtimi i poshtërimeve që ata kishin hequr, ky grup i persekutuar u kap akoma më me zjarr ndaj Besimit të tij dhe shikonte me një entuziazëm dhe shpresë gjithnjë në rritje te Udhëheqësi i tij.506 Mbi të gjitha Ai që kishte ndezur atë flakë dhe kishte ushqyer atë shpirt ishte akoma gjallë dhe, pavarësisht nga izolimi i Tij, ishte në gjendje të ushtronte ndikimin e Tij të plotë. Edhe një vigjilencë e pagjumë, kishte qenë e pafuqishme për të ndalur rrjedhën që kishte përfshirë tërë faqen e vendit dhe që kishte si forcë motivuese ekzistencën e vazhdueshme të Báb-it. Të shuaj atë dritë, t'i pres asaj rrugën pikërisht në burim dhe do të thaja rrëkenë që kishte sjellë kaq shumë shkatërrim në vazhdën e saj. Ky ishte mendimi që tirrte Veziri i Madh i Shah Nasered Dinit. Ta çonte Atë në vdekje dukej për këtë ministër miop mjeti më efikas për nxjerrjen e vendit të tij nga turpi më të cilin ai mendonte se ishte mbuluar.507 766 Gati për veprim, ai thirri këshilltarët e tij, shkëmbeu me ta frikën dhe shpresat e tij dhe i njohu me natyrën e planeve të tij. "Shikoni", thirri ai, "stuhinë që ka ngritur në zemrat e bashkëatdhetarëve të mi Besimi i Sejed Báb-it! Asgjë përveç se ekzekutimit të tij publik, sipas mendjes sime, nuk mund ta bëjë këtë vend të trembur të fitojë qetësinë dhe paqen e tij. Kush guxon të llogaritë forcat që kanë humbur gjatë ngjarjeve në Sheik Tabarsi? Kush mund të vlerësojë përpjekjet që u bënë për të siguruar fitoren? Sapo ishte shtypur rebelimi që tronditi Mazendaranin, kur u ndezën flakët një tjetër rebelimi në provincën e Farsit, duke sjellë në vazhdën e saj kaq shumë vuajtje për njerëzit e mi. Ne sapo kishim shtypur revoltën që kishte rënuar jugun, kur një tjetër kryengritje shpërtheu në veri, dukë përfshirë në vorbullën e saj Zanxhanin dhe rrethinat e tij. Nëse ju jini në gjendje të më këshillonin një ilaç, ma thoni atë, sepse qëllimi im i vetëm është të garantoj paqen dhe nderin e bashkëpatriotëve të mi." 767 Asnjë zë i vetëm nuk guxoi të tentonte të përgjigjej, përveç Mustafa Aga Kan Nurit, Ministër i Luftës, që tha se, të vrisje një sejed të dëbuar për veprat që ka kryer një bandë agjitatorësh të papërgjegjshëm, do të ishte një akt i dukshëm mizorie. Ai kujtoi shembullin e të ndjerit Shah Muhamet, praktika e pandryshueshme e të cilit kishte qenë të shpërfillte shpifjet e ulta, me të cilat armiqtë e atij sejedi, tërhiqnin vazhdimisht vëmendjen e tij. Emiri Nezam ishte krejt i pakënaqur. "Të tilla konsiderata", protestoi ai, "janë krejt të palidhura me problemin që ne po diskutojmë. Interesat e Shtetit janë në rrezik dhe ne në RRUAZAT E LUTJES SË Báb-IT DHE UNAZA ME VUËN PERSONALE KURANI QË I PËRKISTE Báb-IT asnjë mënyrë nuk mund të tolerojmë këto tronditje periodike. A nuk ishte Imam Hyseni, po të nisemi nga domosdoshmëria supreme e ruajtjes së unitetit të Shtetit, që u ekzekutua po nga ata persona që e kishin parë atë më shumë se një herë se gëzonte shenjat e dashurisë së veçantë nga Muhameti, Gjyshi i tij? A nuk refuzuan ata, në rrethana të tilla, të mos kosideronin të drejtat që kishte akorduar për të prejardhja e tij? Asgjë tjetër, përveç ilaçit që mbroj unë, nuk mund ta çrrënjosë këtë të keqe dhe të na sjellë paqen për të cilën jemi kaq të dëshiruar." 768 Duke mos përfillur këshillën e këshilltarit të tij, Emir Nezami i dërgoi urdhër Navab Hamza Mirzait, guvernator i Azerbajxhanit, që dallohej ndër princërit e gjakut mbretëror për zemërmirësinë dhe drejtësinë e sjelljes, për të paraqitur Báb-in në Tabriz.508 Ai u tregua i kujdesshëm të mos i zbulonte princit qëllimin e tij të vërtetë. Navabi, duke ditur se qëllimi i ministrit ishte me të vërtetë për t'i dhenë mundësi të Burgosurit të kthehej në shtëpi të Tij, porositi menjëherë një nga oficerët e tij të besuar, së bashku me një grup shoqërimi kalorësie, të shkonin në Çehrik, ku Báb-i mbahej akoma i burgosur dhe ta çonin Atë në Tabriz. Ai e besoi Atë nën kujdesin e tyre, duke i porositur të tregonin ndaj Tij konsideratën më të lartë. 769 Dyzet ditë para mbërritjes së atij oficeri në Çehrik, Báb-i i mblodhi të gjitha dokumentet dhe Tabelat në zotërim të Tij dhe, pasi vendosi me to, në një sëndyk, kutinë e penës, vulat dhe unazat e Tij me gurë, i besoi ato nën kujdesin e Mulla Bakerit, një nga Shkronjat e të Gjallit. Atij Ai i dorëzoi një letër për Mirza Ahmetin, sekretarin e Tij, në të cilën kishte futur çelsin e sëndyqit. E porositi atë të tregonte kujdesin maksimal për amanetin, duke theksuar shenjtërinë e karakterit të tij dhe e urdhëroi t'i fshihte përmbajtjen e tij nga çdonjeriu, përveç Mirza Ahmetit. 770 Mulla Bakeri u largua përpara për Kazvin. Brenda tetëmbëdhjetë ditëve ai arriti në atë qytezë dhe u informua se Mirza Ahmeti kishte ikur për Kom. U nis menjëherë për në atë destinacion dhe mbërriti aty nga mezi i muajit Shaban.509 Unë atëhere isha në Kom, së bashku me një farë Sadek Tabrizi, që Mirza Ahmeti e kishte dërguar për të më marrë mua nga Zarandi. Po jetoja në një shtëpi me Mirza Ahmetin, një shtëpi që ai e kishte marrë me qira, në lagjen Bag Panbeh. Ato ditë, Sheik Azimi, Sejed Ismaili dhe një numër shokësh të tjerë po ashtu jetonin me ne. Mulla Bakeri dorëzoi amanetin në duart e Mirza Ahmetit, që, me këmbënguljen e Sheik Azimit, e hapi atë para nesh. Ne u mrekulluam kur pamë, midis sendeve që përmbante ai sëndyk, një rulon me letër blu, me një përbërje tepër delikate, mbi të cilën Báb-i, me shkrimin e Tij elegant të dorës, një shkrim i shkëlqyer shikasteh, kishte shkruar në formën e një pentagrami, i cili numëronte rreth pesëqind vargëzime e që përbëheshin të gjitha nga derivatet e fjalës "Bahá."510 Ai rulon ishte ruajtur në një gjendje të përsosur, ishte krejt i pastër dhe, në shikim të parë, të jepte përshtypjen sikur ishte i shtypur dhe jo një fletë e shkruar. Aq i bukur dhe i ndërthurur ishte bukurshkrimi sa i parë nga larg, shkrimi ngjante si një cipë e vetme boje mbi letër. Ne ishim të pushtuar nga admirimi ndërsa shikonim një kryevepër, që nuk besonim se kishte kaligrafist që të mund ta konkuronte. Ai rulon u vendos përsëri në sëndyk, pasi ia dorëzuam Mirza Ahmetit, i cili pikërisht ditën që e mori shkoi në Teheran. Para se të largohej, ai na informoi se gjithçka që mundi të zbulonte nga ajo letër ishte urdhëri që amaneti kishte për t'u dorëzuar në duart e Xhenab Baháit511 në Teheran.512 Përsa më përket mua, unë u porosita nga Mirza Ahmeti të shkoja në Zarand dhe të takoj Bábanë, që priste me ankth kthimin tim. 771 Besnik ndaj porosive që kishte marrë nga Navab Hamza Mirza, oficeri që shoqëroi Báb-in në Tabriz tregoi ndaj Tij respekt dhe konsideratë maksimale. Princi kishte porositur një nga miqtë e tij ta strehonte Atë në shtëpinë e vet dhe ta trajtonte me respekt të jashtëzakonshëm. Tri ditë pas mbërritjes së Báb-it, Veziri i Madh dërgoi një urdhër i ri, që komandonte princin të kryente ekzekutimin e të Burgosurit, pikërisht në ditën që do të merrte fermanin513. Kushdo që do ta pohonte vetveten si pasues i Tij do të dënohej, po ashtu, me vdekje. Urdhërin i pushkatimit do të zbatohej në oborrin e kazermave të Tabrizit, që ndodheshin në qendër të qytetit, nga regjimenti armen i Orumijehit, kolonel i të cilit ishte Sam Kan. 772 Princi i shprehu habinë e tij sjellësit të fermanit, Mirza Hasan Kanit, Vezir-Nezam dhe vëllai i Vezirit të Madh. "Emiri", i tha ai, "do bënte më mirë të më ngarkonte shërbime me vlera të mëdha e jo me këtë që më ka ngarkuar tani. Detyra që më bëhet thirrje të kryej është një detyrë që mund ta pranojnë vetëm njerëzit e poshtër. Unë nuk jam as Ebn Zijadi, as Ebn Sadi514 që ai të më ftojë për të vrarë një pasardhës të pafajshëm të Profetit të Perëndisë." Mirza Hasan Kani ia raportoi këto thënie të princit të vëllait, i cili nga kjo urdhëroi atë vetë, të pasonte pa vonesë dhe deri më një, udhëzimet që ai kishte dhënë përpara. "Na çliro", i tha Veziri të vëllait, "nga ky ankth që rëndon mbi zemrat tona dhe le të mbyllet kjo çështje para se të shkelë muaji Ramadan, që të mund të hyjmë në periudhën e agjërimit me qetësi të paprishur." Mirza Hasan Kani u përpoq të vinte në dijeni princin me këto udhëzime të reja, por dështoi në përpjekjet e tij, pasi princi, duke u shtirur i sëmurë, refuzoi ta takonte. Pa u tërhequr nga refuzimi i princit, ai dha porositë e veta për ta tranferuar menjëherë Báb-in dhe shokët që ishin me Të, nga shtëpia ku po qëndronte, tek një nga dhomat e kazermave. Për më tepër ai porositi Sam Kanin të dërgonte dhjetë nga njerëzit e tij për të ruajtur hyrjen e dhomës, në të cilën Ai kishte për t'u burgosur. 773 I privuar nga çallma e brezi, emblemat binjake të prejardhjes së Tij fisnike, Báb-i së bashku me Sejed Hysenin, sekretarin e Tij, u çuan në një burgim tjetër që Ai e dinte se nuk ishte veçse një hap më tej në rrugën që e çonte tek qëllimi që i kishte vënë Vetes për të arritur. Ajo ditë dëshmoi për një pështjellim të jashtëzakonshëm në qytetin e Tabrizit. Tronditja e madhe që lidhej me idetë e banorëve të tij me Ditën e Gjykimit dukej se më në fund kishte ardhur mbi ta. Ai qytet nuk kishte provuar kurrë një trazirë aq të egër dhe aq misterioze si ajo që mbërtheu banorët e tij, ditën që Báb-i po çohej në atë vend që kishte për të qenë skena e martirizimit të Tij. Ndërsa po i afrohej oborrit të kazermave, befas një i ri, që kishte çarë rrugën përmes turmës, këceu përpara Tij, me etjen e madhe për ta arritur, duke injoruar krejt rreziqet dhe ngatërresat që mund të kishte një përpjekje e tillë. Fytyra e tij ishte e drobitur, këmbët të zbathura dhe flokët të shpupurisur. Pa frymë nga emocioni dhe i kapitur nga lodhja, ai u flak në këmbët e Báb-it dhe, pasi kapi cepin e petkut të tij, iu përgjërua Atij me zjarr: "Mos më largo prej Teje, o Mjeshtër. Kudo që të shkosh, më bëj të të ndjek Ty." "Muhamet Ali", iu përgjigj Báb-i, "ngrihu dhe fli i qetë se do të jesh me Mua.515 Nesër ti do të shikosh se çfarë ka dekretuar Perëndia." Dy shokë të tjerë, të pazot të mbanin veten, iu derdhën përpara dhe e garantuan për besnikërinë e tyre të pandryshueshme. Këta, së bashku me Mirza Muhamet Ali Zonuzin, u kapën dhe u futën në të njëjtën qeli, ku ishin burgosur Báb-i dhe Sejed Hyseni. 774 Unë kam dëgjuar Sejed Hysenin të sillte dëshminë e mëposhtme: "Atë natë fytyra e Báb-it ishte ndezur nga gëzimi, një gëzim që kurrë nuk u shua nga pamja e Tij. Indiferent ndaj stuhisë që i vërtitej për rreth, Ai fliste me ne me gëzim dhe hare. Brengat që kishin peshuar kaq rëndë mbi Të dukej se ishin zhdukur krejt. Pesha e tyre dukej se ishte shkrirë në ndërgjegjen e fitores që po afrohej. 'Nesër', na tha Ai, 'do të jetë dita e martirizimit Tim. Ah sikur ndonjë nga ju të ngrihej tani dhe, me duart e tij, t'i jepte fund jetës Sime. Unë preferoj të vritem nga dora e një miku se sa nga ajo e armikut.' Na rodhën lotë nga sytë, kur dëgjuam Atë të shprehte këtë dëshirë. Megjithatë, ne dridheshim nga mendimi i marrjes me duart tona të një jete kaq të çmuar. Refuzuam dhe mbetëm të heshtur. Befas Mirza Muhamet Aliu, këceu më këmbë dhe e shpalli veten të gatshëm për të bërë çdo gjë që dëshironte Báb-i. 'Ky i ri që është ngritur të plotësojë dëshirën Time', deklaroi Báb-i sapo ne kishim ndërhyrë dhe e kishim detyruar të braktiste atë mendim, 'do të vuajë së bashku me Mua martirizimin. Me të Unë do të zgjedh të ndaj kurorën e martirizimit.'" 775 Në mëngjes herët, Mirza Hasan Kani urdhëroi farrash-bashin516 ta çonte Báb-in në prani të Moxhtahedëve udhëheqës të qytetit dhe të merrte prej tyre autorizimin e kërkuar për ekzekutimin e Tij.517 Ndërsa Báb-i po linte kazermat, Sejed Hasani i kërkoi Atij çfarë duhet të bënte ai. "Mos e poho besimin tënd", e këshilloi Ai. "Prej kësaj t'i do të mundësh, kur të vijë ora, t'u transmetosh, atyre që janë të destinuar të të dëgjojnë, gjëra për të cilat je në dijeni vetëm ti." Ai po bënte një bisedë konfidenciale me të kur farash-bashi befas e ndërpreu dhe, duke mbajtur Sejed Hysenin nga dora, e hoqi mënjanë dhe e qortoi ashpër. "Deri sa Unë t'i them atij të gjitha gjërat që dua t'i them", e paralajmëroi Báb-i farash-bashin, "asnjë forcë tokësore nuk mund të më bëjë të hesht. Edhe sikur gjithë bota të armatoset kundër Meje, përsëri do të jetë e pafuqishme të më pengojë nga përmbushja e qëllimit Tim, deri në pikën e fundit." Farash-bashi u çudit nga një pohim kaq i guximshëm. Megjithatë, ai nuk dha përgjigje dhe urdhëroi Sejed Hysenin të shkonte pas tij. 776 Kur Mirza Muhamet Aliu u ftua përpara Moxhtahedëve, atij iu kërkua në mënyrë të përsëritur, për shkak të pozitës që zinte njerku, Sejed Ali Zonuzi, të hiqte dorë nga besimi i tij. "Kurrë", thirri ai, "nuk e mohoj Mjeshtrin tim. Ai është thelbi i besimit tim dhe objekti i adhurimit tim më të vërtetë. Tek Ai kam gjetur parajsën time dhe në zbatimin e ligjit të Tij njoh arkën e shpëtimit tim." "Ruaj qetësinë!", bubulloi Mulla Muhamet Mamakani, para të RËNOJAT E SHTËPISË SË MULLA MUHAMET MAMAKANIT, MOXHTAHED I TABRIZIT cilit ishte çuar ai i ri. "Të tilla fjalë tregojnë çmendurinë tënde, por unë mund të t'i fal fjalët për të cilat t'i nuk je përgjegjës." "Unë nuk jam i çmendur", ia ktheu ai. "Një akuzë e tillë duhet ngritur kundër jush, që kini dënuar me vdekje një njeri jo më pak të shenjtë se sa i premtuari Kaim. Nuk është budalla ai që përqafon Besimin e Tij dhe po digjet të derdhë gjakun në rrugën e Tij." 777 Sipas radhës Báb-i u çua para Mulla Muhamet Mamakanit. Sapo e njohu ai rrëmbeu garanci-vdekjen, që e kishte shkruar vetë dhe, pasi ia dorëzoi shoqëruesit të vet, e urdhëroi atë ta dorëzonte te farrash-bashi. "Nuk është nevoja", klithi ai, "të sillni para meje Sejed Báb-in. Kjo garanci-vdekjeje që e shkrova pikërisht ditën kur e takova në mbledhjen e kryesuar nga Vali-Ahdi mbaroi. Ai sigurisht që është i njëjti njëri që e pashë në atë rast dhe, ndërkohë, nuk ka tërhequr ndonjë nga pretendimet e tij." 778 Prej andej Báb-i u çua në shtëpinë e Mirza Bakerit, i biri i Mirza Ahmetit, tek i cili ai kishte arritur kohët e fundit. Kur mbërritën ata, gjetën shërbëtorin e tij që po rrinte te porta dhe mbante në dorë garanci-vdekjen e Báb-it. "Nuk është nevoja të hyni", u tha ai atyre. "Im zot është tashmë i kënaqur që ati i tij kishte të drejtë në shpalljen e dënimit me vdekje. Ai s'mund të bëjë më mirë se sa të ndjekë shembullin e tij." 779 Mulla Myrteza Koli, duke ecur në gjurmët e dy Moxhtahedëve të tjerë, kishte lëshuar paraprakisht dëshminë e tij të shkruar dhe refuzoi të takonte ballë për ballë kundërshtarin e tij të frikshëm. Sapo farrash-bashi kishte siguruar dokumentet e nevojshme, ai e dorëzoi të Burgosurin në duart e Sam Kanit, duke e siguruar atë se mund të vijonte me detyrën e tij, tani që ishte siguruar leja e autoriteteve civile dhe klerikale të mbretërisë. 780 Sejed Hyseni kish mbetur i burgosur në të njëjtën dhomë, në të cilën ai kishte kaluar natën e mëparshme me Báb-in. Ato po çonin për ta vendosur në të njëjtën dhomë dhe Mirza Muhamet Aliun, kur ai shpërtheu në lotë dhe iu lut atyre ta lejonin të qëndronte me Mjeshtrin e tij. Ai u dorëzua në duart e Sam Kanit, që u urdhërua ta ekzekutonte edhe atë, nëse vazhdonte të mos e mohonte Besimin e tij. 781 Sam Kani, ndërkohë, po e shihte veten në rritje të prekur nga sjellja e të Burgosurit dhe trajtimit që i ishte bërë Atij. E mbërtheu frika e madhe se mos veprimi i tij i sillte zemërimin e Perëndisë. "Unë pohoj Besimin Kristian", i shpjegoi ai Báb-it, "dhe nuk kam vullnet të lig kundër jush. Nëse Kauza tënde është Kauzë e së Vërtetës, më bëj të zot të çliroj veten nga detyrimi për të derdhur gjakun tënd." "Ndiq porositë që ke marrë", iu përgjigj Báb-i, "dhe nëse synimi yt është i sinqertë, i Plotfuqishmi sigurisht që është në gjendje të të çlirojë nga halli." 782 Sam Kani porositi njerëzit e tij të ngulnin një gozhdë në shtyllën që ndodhej midis derës së dhomës që zinte Sejed Hyseni dhe hyrjes së një dhome ngjitur, ku të lidhnin dy litarë, prej së cilëve Báb-i dhe shokët e Tij kishin për t'u varur më vete.518 Mirza Muhamet Aliu iu lut Sam Kanit të vendosej në një mënyrë të tillë që trupi i tij të ishte mburojë për atë të Báb-it.519 Ai përfundimisht u mënjanua në një pozicion të tillë që koka iu mbështet në gjoksin e Mjeshtrit të tij. Sapo u lidhën, një regjiment ushtarësh u radhit në tre rreshta, secili nga dyqind e pesëdhjetë njerëz e secili prej tyre u urdhërua të hapte zjarr sipas radhës derisa i tërë detashmenti të kishte shkarkuar breshëritë e plumbave të tij.520 Tymi i zjarrit të shtatëqind e pesëdhjetë pushkëve e ktheu dritën e diellit të mesditës në errësirë. Çatitë e kazermave si dhe majat e shtëpive të afërme ishin ngarkuar më rreth dhjetë mijë njerëz që të gjithë ishin dëshmitarë të asaj skene të gjallë e të trishtuar. 783 Sapo reja e tymit ishte larguar, mizëria e njerëzve po shikonte një skenë, që sytë e tyre zor se mund ta besonin. Atje, qëndronin para tyre të gjallë e të palënduar shokët e Báb-it, ndërsa Ai Vetë ishte zhdukur prej vështrimit të tyre i pa plagosur. Megjithëse litarët ku ata ishin varur ishin bërë copë nga plumbat, trupat e tyre i kishin shpëtuar mrekullisht breshërive.521 Bile edhe tunika që kishte veshur Mirza Muhamet Aliu megjithë dendësinë e tymit, kishte mbetur e panjollosur. "Sejed Báb-i na është zhdukur prej syve!", kumbuan zërat e mizorisë marramendase. Ata filluan një kërkim të furishëm për Të dhe, përfundimisht e gjetën të ulur në të njëjtën dhomë që mbante një natë më parë, i zënë me plotësimin e bisedës së ndërprerë me Sejed Hysenin. Mbi fytyrën e Tij kishte një shprehje të butë qetësie. Trupi i Tij kish dalë i paprekur nga breshëria e plumbave që regjimenti derdhi kundër Tij. "Unë e kam mbaruar bisedën me Sejed Hysenin", i tha Báb-i farrash-bashit. "Tashti ti mund të vazhdosh të përmbushësh synimin tënd." Ky burrë ishte tepër i tronditur për të rifilluar atë për të cilën ishte përpjekur. Pasi refuzoi të përmbushte detyrën e tij, ai po atë moment, la skenën e dha dorëheqjen nga posti i tij. Ai i tregoi gjithçka që kishte parë fqinjit të vet, Mirza Sejed Mohsini, një prej fisnikëve të Tabrizit që, sapo dëgjoi historinë, u kthye ndaj Besimit. 784 Unë kisha privilegjin të takoj më pas, Mirza Sejed Mohsenin, që më shoqëroi në skenën e martirizimit të Báb-it dhe më tregoi murin ku Ai ishte varur. Më çoi në dhomën ku Ai ishte gjetur duke biseduar me Sejed Hysenin dhe më tregoi edhe vendin ku Ai ishte ulur. Unë pashë edhe gozhdën që kishin ngulur në mur armiqtë e Tij, gozhdë ku u lidh litari që kishte mbajtur trupin e Tij. 785 Sam Kani, po ashtu, u shastis nga forca e këtij zbulimi të jashtëzakonshëm. Ai urdhëroi njerëzit e vet të linin kazermat menjëherë dhe refuzoi përgjithnjë, që ai vetë dhe regjimenti i tij, të angazhohej në çdo lloj akti që përfshinte qoftë edhe lëndimin më të vogël të Báb-it. Ai u betua, ndërsa la oborrin, që kurrë më mos rifillonte atë detyrë edhe sikur refuzimi i tij të detyronte humbjen e jetës së tij. 786 Sapo Sam Kani ishte larguar, Aga Xhan Kan Khamsehu, koloneli i truprojes, i njohur, gjithashtu, me emrin Khamseh dhe Naseri, doli vullnetar për të zbatuar urdhërin e ekzekutimit. Báb-i dhe shokët e Tij u varën përsëri në të njëjtin mur dhe në të njëjtën mënyrë, ndërsa regjimenti u vendos në rresht për të hapur zjarr mbi ta. Ndryshe nga rasti i mëparshëm, kur vetëm lidhësja, me të cilën ata ishin varur, ishte bërë copë, këtë herë trupat e tyre u shpërndanë dhe u përzjenë në një masë mishi e kockash.522 "Sikur të kishit besuar tek Mua, o brez i pabindur", ishin fjalët e fundit të Báb-it ndaj turmës që shikonte, ndërkohë që regjimenti përgatitej të zbraste breshërinë e fundit, "secili prej jush do të kishte ndjekur shembullin e këtij të riu, që ishte në një rang të lartë krahasuar me shumicën tuaj dhe me gatishmëri do të kishit flijuar veten në shtegun Tim. Do të vijë dita, kur ju do të më njihni Mua; atë ditë do të kem pushuar së qëni me ju."523 787 Pikërisht në momentin që të shtënat morën zjarr, u ngrit një tufan me ashpërsi të jashtëzakonshme që përfshiu tërë qytetin. Një stuhi pluhuri me dendësi të pabesueshme zuri dritën e diellit dhe verboi sytë e njerëzve. I tërë qyteti mbeti i mbështjellë në atë errësirë nga mesdita deri natën. E, megjithatë, edhe një fenomen kaq i çuditshëm, që pasoi menjëherë në vijim të dështimit akoma më befasues të regjimentit të Sam Kanit për ta plagosur Báb-in, nuk mundi të tronditë zemrat e popullit të Tabrizit e t'i bindte ata të pushonin dhe të reflektonin mbi kuptimin e ndodhive të tilla kaq monumentale. Ata e panë efektin që kishte arritur mbi Sam Kanin një ndodhi kaq mrekulluese, ata e panë shtangien e farrash-bashit dhe vendimin e tij të pakthyeshëm, ata bile mundën të kqyrin atë tunikë, që pavarësisht nga shkrehja e aq plumbave, kishte mbetur e plotë dhe e panjollosur, ata mund të lexonin në fytyrën e Báb-it, që kish dalë i palënduar nga stuhia, shprehjen e qetësisë së patrazuar ndërsa Ai rifilloi bisedën e Tij me Sejed Hysenin dhe, megjithatë, asnjerin prej tyre s'e zuri meraku të pyeste për kuptimin e këtyre shenjave e çudive të pazakonta. 788 Martirizimi i Báb-it ndodhi në mesditën e së Dielës të njëzet e tetë Shabanit, të vitit 1266 Hixhri,524 tridhjet e një vite hënorë, shtatë muaj dhe njëzet e shtatë ditë prej ditës së lindjes së Tij në Shiraz. 789 Në mbrëmjen e po asaj dite, trupat e përzjerë të Báb-it e të shokëve të Tij u lëvizën nga oborri i gazermave te buza e hendekut jashtë portës së qytetit. Katër kompani, që përbëheshin secila nga dhjetë roje, u urdhëruan të ruanin me radhë mbi ta. Në mëngjesin që pasoi ditën e martirizimit, konsulli rus në Tabriz, i shoqëruar nga një piktor, shkoi në atë vend dhe porositi të bëhej një skicë për trupat, ndërsa ata shtriheshin pranë hendekut.525 VENDI I HENDEKUT QE RRËTHONTE TABRIZIN, KU U FLAK TRUP I Báb-IT 790 Unë kam dëgjuar Haxhi Ali Askarin të tregonte si vijon: "Një zyrtar i konsullatës ruse, me të cilin unë lidhesha, më tregoi të njëjtën skicë pikërisht në ditën që ishte vizatuar. Ishte një portret besnik i Báb-it mbi të cilin po shikoja! Asnjë plumb nuk i kishte qëlluar as ballin, as faqet, as buzët e Tij. Unë shihja një buzëqeshje që dukej sikur akoma shtrihej mbi fytyrën e Tij. Megjithatë, trupi i Tij ishte sakatuar keq. Munda të dalloj duart dhe kokën e shokut të Tij, që dukej sikur po e mbanin Atë të përqafuar. Ndërsa shihja i shtangur nga tmerri atë pikturë të trishtë dhe shihja se si ishin shpërfytyruar ato tipare fisnike, zemra brenda meje më lëngonte. Ktheva kokën mënjanë me dhimbje dhe pasi mbërrita në shtëpi, u mbylla brenda në dhomë. Aq i mbytur isha nga emocioni sa për tri dit e tri net, as mund të haja e as mund të flija. Ajo jetë e shkurtër dhe e trazuar, me gjithë brengat e saj, zallahinë e saj, dëbimet e saj dhe përfundimisht me martirizimin respekt-ngjallës me të cilin ishte kurorëzuar, dukej sikur po luhej përsëri para syve të mi. Vërtitesha mbi krevat, duke u përpëlitur mes agonisë e dhimbjes." 791 Pasditen e ditës së dytë pas martirizimit të Báb-it, mbërriti në Bag Mesheh, një lagje e Tabrizit, Haxhi Sulejman Kani, i biri i Jahja Kanit, që u prit në shtëpinë e Kalantarit,526 një nga shokët dhe të besuarit e tij, që ishte dervish dhe i përkiste komunitetit sufi. Sapo ishte informuar për rrezikun e afërt që kërcënonte jetën e Báb-it, Haxhi Sulejman Kani kishte lënë Teheranin me objekt realizimin e çlirimit të Báb-it. Për fatkeqësnë e tij, ai ishte tepër vonë për të arritur synimin. Sapo miku i vet e kishte informuar për rrethanat që kishin çuar në arrestimin dhe dënimin e Báb-it, sapo i rrëfeu ndodhitë e martirizimit të Tij, ai vendosi menjëherë të transportonte trupat e viktimave edhe sikur jeta e tij të rrezikohej. Kalantari e këshilloi të priste dhe më mirë të ndiqte sugjerimin e tij se sa të ekspozonte veten ndaj diçkaje që për të dukej se do t'i sillte vdekjen e paevitueshme. Ai e nxiti të ndërronte banim në një shtëpi tjetër dhe të priste atë mbrëmje mbërritjen e një farë Haxhi Allah Jari, i cili, i tha ai, do të ishte i gatshëm për të bërë çdo gjë që dëshironte ai. Në orën e caktuar, Haxhi Sulejman Kani takoi Haxhi Allah Jarin, që mundi, në mes të natës, të transportonte trupat nga buza e hendekut tek fabrika e mëndafshit, që ishte pronë e njërit prej besimtarëve të Milanit, ndërsa ditën tjetër i shtriu ata në një arkë të posaçme prej druri dhe, sipas porosive të Haxhi Sulejman Kanit, i transferoi në një vend të sigurt. Ndërkohë rojet kërkuan të justifikojnë veten duke pretenduar se, ndërsa ata flinin, trupat i kishin rrëmbyer egërsirat.527 Nga ana tjetër, eprorët e tyre, pa dashur të kompromentonin nderin e fshehën të vërtetën dhe nuk ia u zbuluan atë autoriteteve.528 792 Haxhi Sulejman Kani ia raportoi menjëherë çështjen Bahá'u'lláh-ut, që në atë kohë ishte në Teheran dhe udhëzoi Aga Kalimin të dërgonte një lajmëtar të posaçëm në Tabriz për t'i transferuar trupat në kryeqytet. Ky vendim pajtohej me dëshirën, që Vetë Báb-i kishte shprehur në "Zijarat Shah Abdul Azimi," Tabelë që Ai e kishte reveluar kur ishte në afërsi të asaj faltoreje dhe të cilën ia dorëzoi një farë Mirza Sulejman Hatibi, i cili u udhëzua prej Tij të shkonte në faltore me një numër besimtarësh dhe ta këndonte Tabelën brenda rrethimit të saj.529 Në pasazhet mbyllëse të asaj Tabele, Báb-i i drejtohej shenjtit të varrosur me të këto fjalë: "Lum ai që është me ty, që ka gjetur vendin e prehjes tënde në Raj, nën hijen e të Shtrenjtit Tim. Ah sikur të varrosesha brenda rrethimit të atij dheu të shenjtë!" PAMJE TË IMAM ZADEH HASANIT NË TEHERAN, KU U MBAJT TRUPI I Báb-IT 793 Unë vetë isha në Teheran, në shoqërinë e Mirza Ahmetit, kur mbërritën trupat e Báb-it dhe shokut të Tij. Ndërkohë, Bahá'u'lláh-u ishte larguar për Qerbela, në ndjekje të udhëzimeve të Emir Nezamit. Aga Kalimi, së bashku me Mirza Ahmetin transferuan trupat e atyre nga Imam Zadeh Hasani,530 ku ishin çuar në fillim, në një vend, që ishte i panjohur për këdo, përveç tyre. Ky vend mbeti sekret deri në largimin e Bahá'u'lláh-ut për në Adrianpojë, kur Aga Kalimi u ngarkua të informonte Monirin, një nga bashkëdishepujt e tij, për vendin e vërtetë, ku shtriheshin ato trupa. Megjithëse ai kërkoi, nuk mundi t'i gjente to. Më pas ato u zbuluan nga Xhemali, një përkrahës i vjetër i Besimit, të cili i ishte thënë ky sekret kur Bahá'u'lláh-u ishte akoma në Adrianopojë. Ai vend deri më tani është i panjohur për besimtarët e askush nuk mund të hamendësojë ku do të transferohen përfundimisht eshtrat. 794 I pari që dëgjoi në Teheran për rrethanat që shoqëruan atë martirizim mizor, pas Vezirit të Madh, ishte Mirza Aga Kan Nuri, i cili ishte dëbuar në Kashan nga Shah Muhameti, kur Báb-i po kalonte përmes atij qyteti. Ai e kishte garantuar Haxhi Mirza Xhanin, që e kishte njohur me parimet e Besimit, se nëse dashuria që sillte për Revelacionin e ri do ta bënte të rifitonte pozitën e humbur, ai do të bënte përpjekjet e tij maksimale për të garantuar mirëqenien dhe sigurinë e komunitetit të persekutuar. Haxhi Mirza Xhani ia raportoi çështjen Mjeshtrit të tij, që e ngarkoi për të garantuar ministrin e turpëruar se pas pak kohe ai do të thirrej në Teheran dhe do t'i akordohej nga sovrani posti, që do të ishte i dyti pas atij të vetë Shahut. Ai u paralajmërua të mos harronte premtimin dhe të përpiqej për të realizuar synimin e tij. Ai ishte i kënaqur me mesazhin dhe ripërsëriti garancinë që kishte dhënë. 795 Kur mbërriti tek ai lajmi i martirizimit të Báb-it, ai tashmë ishte ngritur në pozitë, kishte marrë titullin e Itamadod Douleh dhe po shpresonte të ngrihej në pozitën e Vezirit të Madh. Ai nxitoi të informonte Bahá'u'lláh-un, me të cilin njihej nga afër, për lajmin që kishte marrë, duke shprehur shpresën se zjarri, të cilit ai i trembej se një ditë do të sillte një bela të patreguar për Të, më në fund ishte shuar. "Jo kështu", iu përgjigj Bahá'u'lláh-u. "Nëse kjo ishte vërtetë, ti mund të jesh i sigurtë se flaka që është ndezur, pikërisht nga ky akt, do të digjet akoma më egër se kurrë e do të nisë një zjarr të madh të tillë që forcat e kombinuara shtetërore të kësaj mbretërie do të jenë të pafuqishme për ta shuar." Rëndësinë e këtyre fjalëve Mirza Aga Kani ishte i destinuar ta vlerësonte në një kohë të mëvonshme. Kur u tha ky predikim, ai zor se mendoi, se Besimi, që kishte marrë një goditje kaq shokuese, mund të mbante gjallë Autorin e tij. Ai vetë ishte kuruar në një rast nga Bahá'u'lláh-u prej një sëmundjeje nga e cila i kishte humbur shpresat se do të shërohej. 796 I biri i tij, Nezamol Molk, një ditë e pyeti atë se, a nuk mendonte ai se nga gjithë bijtë e Vezirit të ndjerë, Bahá'u'lláh-u që e kishte treguar Veten më të aftë, nuk kishte mundur të jetonte me traditat e Bábait të Tij dhe i kishte zhgënjyer shpresat që ishin mbështetur tek Ai. "Biri im", iu përgjigj ai, "me të vërtetë ti beson të jetë ai një bir i padenjë për atin e vet? Gjithçka që secili nga ne mund të shpresojë të arrijë nuk është veçse një besnikëri kalimtare dhe e dyshimtë që do të zhduket sapo ditët tona të marrin fund. Jeta jonë e vdekshme nuk mund të jetë kurrë e lirë nga peripecitë që rrethojnë shtegun e ambicjes tokësore. Edhe sikur të mund të garantonim gjatë jetës nderin e emrit tonë, kush mund të na sigurojë se, pas vdekjes, përgojosja mund të mos njollosë kujtimin tonë dhe të asgjësojë veprën që ne kemi arritur? Bile edhe ata që na nderojnë me fjalë, ndërkohë që jemi gjallë, në zemrat e tyre, do na dënonin dhe përgojonin sikur ne, qoftë edhe për një moment, të mos përkrahnim interesat e tyre. Megjithatë, kështu nuk ndodh me Bahá'u'lláh-un. Ndryshe nga të mëdhenjtë e tokës, kushdo qoftë raca dhe rangu i tyre, ai është objekt i një dashurie dhe përkushtimi të tillë që as koha nuk mund ta errësojë, as armiku nuk mund ta shkatërrojë. Sovranitetin e tij nuk mund ta errësojnë kurrë hijet e vdekjes dhe as nuk mund ta minojë gjuha e shpifësit. Kaq i madh është ndikimi i tij sa askush ndër dashamirësit nuk guxon dhe në heshtjen e natës, të shkojë ndërmend edhe dëshirën më të zbehtë që mund të interpretohet, sado pak, si në kundërshtim me dëshirën e tij. Të tillë dashamirës do të shtohen shumë në numër. Dashuria që ata i sjellin atij kurrë nuk do të zvogëlohet dhe do të transmetohet nga brezi në brez deri sa bota do të jetë mbuluar me lavdinë e saj." 797 Këmbengulja mizore, me të cilën një armik barabar kërkoi të keqtrajtojë dhe përfundimisht të shkatërrojë jetën e Báb-it, shkaktoi në vazhdën e saj fatkeqësi të mëdha mbi Persinë dhe banorët e saj. Njerëzit që i kryen këto mizori ranë viktimë e pendimit brejtës dhe në periudhë pabesueshmërisht të shkurtër pësuan vdekje të turpshme. Sa për masën e madhe të popullit të saj, që shikonte me indiferencë të papëlqyeshme tragjedinë që po luhej para syve të tyre dhe që nuk ngriti as gishtin në protestë kundër shëmtisë së këtyre mizorive, ata nga ana e tyre, ranë viktima të një mjerimi që nuk mund ta lehtësonin as gjithë burimet e vendit dhe as shtetarët e tij. Era e fatkeqësisë fryu egër kundër tyre dhe e tronditi nga themelet mirëqenien e tyre materiale. Që ditën kur dora e sulmuesit u zgjat përpara kundër Báb-it dhe kërkoi të jepte goditjen e saj fatale ndaj Besimit të Tij, fatkeqësi pas fatkeqësish shtypën shpirtin e atij populli mosmirënjohës dhe e çuan në pragun e falimentimit kombëtar. Epidemitë, emrat e të cilave ishin pothuajse të panjohura për ta, përveçse si referencë e përciptë në librat e mbuluar nga pluhuri që pak veta çanin kokë për t'i lexuar, ranë mbi ta me një furi që askush nuk mund t'i largohej. Ai mallkim solli shkatërrimin kudo që u përhap. Princi dhe fshatari e ndjenë njësoj thumbin e tij dhe iu përkulën zgjedhës së tij. Ai e mbajti popullsinë nën thonjtë e tij dhe refuzoi të pushonte shtrëngimin e tij kundër tyre. Aq të këqia sa ethet që asgjësuan provincën e Gilanit, këto vuajtje të papritura vazhduan ta shkretojnë vendin. Të mëdha ishin këto belara dhe zemërimi shpagues i Perëndisë nuk i pushoi fatkeqësitë që i ngjanë një populli të mbrapshtë e pabesim. Ai i bëri dhimbjet të ndjehen në çdo qenie të gjallë që rronte mbi sipërfaqen e asaj toke të goditur.Ajo preku njësoj jetën e bimëve dhe kafshëve dhe i bëri njerëzit të ndjenin përmasat e vuajtjeve të tyre. Uria e shtoi tmerrin mbi peshën e jashtëzakonshme të fatkeqësive nën të cilat njerëzit po lëngonin. Spektri pikëllues i të pangrënit u shtri kudo midis tyre, ndërsa u fanitej vdekja e dhimbshme dhe e ngadaltë që i priste. Populli dhe qeveria njësoj, psherëtinin për lehtësim që nuk mund ta gjenin asgjëkundi. Ata pinin kupën e mjerimit me fund, krejt të pavëmendshëm për dorën që e kishte vënë atë në buzët e tyre dhe për Personin, për hir të të cilit ata u detyruan ta pësonin. 798 I pari që ishte ngritur për të keqtrajtuar Báb-in ishte Hysen Kani, guvernator i Shirazit. Trajtimi i turpshëm që ai i bëri Robit të tij, i kushtoi atij jetët e mijërave, që ishin lënë nën mbrojtjen e tij dhe që u bënë bashkëfajtorë në aktet e tij. Kjo provincë u përfshi nga një murtajë që e çoi në prag të shkatërrimit. I varfëruar e i mbaruar, Farsi lëngonte pa shpresë nën peshën e saj, duke kërkuar bamirësinë e fqinjëve të tij dhe ndihmën e miqve të vet. Hysen Kani vetë që dëshmonte me hidhërim xhërdhitjen e gjithë punëve të tij, u detyrua t'i shkonte në errësirë ditët e mbetura të jetës dhe u lëkund drejt varrit të tij, i braktisur dhe i harruar njësoj si nga miqtë ashtu edhe armiqtë. 799 Një tjetër që kërkoi të sfidonte besimin e Báb-it dhe të ndalte progresin e tij ishte Haxhi Mirza Agasi. Ishte ai, që për qëllime egoiste dhe për të kënaqur preferencat e ulemave të mjerë të kohës së vet, u fut ndërmjet Báb-it dhe Shah Muhametit dhe u përpoq të ndalonte takimin e tyre. Ishte ai që shpalli dëbimin e Robit të tij të frikshëm në një qoshe të izoluar të Azerbajxhanit dhe, me vigjilencë të paepur, ruante izolimin e Tij. Ishte ai që u bë pritësi i asaj Tabele dënuese, në të cilën i Burgosuri i tij i parashikonte fatin dhe çnderimin. Mezi kishte kaluar një vit e gjashtë muaj, që Báb-i kishte arritur në afërsi të Teheranit, kur shpagimi hyjnor e fshiu atë nga pushteti dhe e çoi për të kërkuar strehë brenda rrethinave të palavdishme të faltores së Shah Abdul Azimit, si i ikur prej zemërimit të popullit të vet. Prej andej dora e Shpaguesit e çoi atë drejt syrgjynit përtej kufijve të tokës së vet amtare dhe e zhyti në një oqean vauajtjesh derisa gjeti vdekjen në rrethana të varfërisë së mjerueshme dhe dhimbjes së patreguar. 800 Sa për regjimentin që, megjithë dështimin e pashpjegueshëm të Sam Kanit dhe njerëzve të tij për të shkatërruar jetën e Báb-it, kishte dashur të përsëriste përpjekjen e tij dhe që përfundimisht e bëri shoshë trupin e Tij me plumba, dyqind e pesëdhjet prej pjestarëve të tij gjetën vdekjen që atë vit, së bashku me oficerët e tyre, nga një tërmet i tmerrshëm. Ndërkohë që ata po pushonin, në një ditë të nxehtë vere, nën hijen e një muri gjatë rrugës midis Ardebilit dhe Tabrizit, të humbur pas lodrave dhe qejfeve të tyre, e tërë strukturae murit u shemb dhe ra mbi ta duke mos lënë gjallë as edhe një. Pesëqind të tjerët pësuan të njëjtin fat si ai që duart e tyre i kishin shkaktuar Báb-it. Tre vjet pas martirizimit të Tij, ai regjiment ngriti krye dhe prej kësaj, pjestarët e tij u vranë pa mëshirë me komandën e Mirza Sadek Kan Nurit. I pakënaqur me breshërinë e parë, ai urdhëroi të hapej zjarr përsëri për t'u garantuar që asnjë nga kryengritësit të mos mbetej i gjallë. Paskësaj, trupat e tyre të çpuar me heshta e bajoneta u lanë të shiheshin nga populli i Tabrizit. Atë ditë, shumë banorë të qytetit, duke kujtuar rrethanat e martirizimit të Báb-it, u çuditën për fatin e njëjtë që kishin pësuar ata që e kishin vrarë Atë. "Mos është kjo vallë shpaga e Perëndisë", u dëgjua një pakicë që i pëshpërisnin njëri tjetrit, "që i shkaktoi tërë regjimentit një fund kaq të çnderuar dhe tragjik? Sikur ai i ri të kish qenë një mashtrues gënjeshtar, përse duhet të ndëshkoheshin kaq ashpër përsekutorët e tij?" Këto dyshime të shprehura arritën në veshët e Moxhtahedëve udhëheqës të qytetit, që i mbërtheu frika e madhe dhe urdhëruan që të gjitha ata që shfaqnin të tilla dyshime duhet të ndëshkoheshin ashpër. Disa u rrahën, të tjerë u gjobuan, të gjithë u paralajmëruan të pushonin pëshpërima të tilla, që mund të gjallëronin vetëm kujtimin për një kundërshtar të tmerrshëm dhe të rindiznin entuziazmin për Kauzën e Tij. 801 Shtytësi kryesor i forcave që përshpejtuan martirizimin e Báb-it, Emir Nezami dhe, gjithashtu, i vëllai i tij, Vezir Nezami, bashkëfajtori i tij kryesor, brenda dy vjetëve pas këtij akti barbar, u dënuan me një ndëshkim të tmerrshëm, që solli mjerueshëm vdekjen e tyre. Gjaku i Emir Nezamit, pikërisht atë ditë, njollosi murin e banjës së Finit,531 si një dëshmi ndaj mizorive që dora e tij kishte punuar.532 PAMJE E ZANXHANIT KAPITULLI XXIV TRONDITJA E ZANXHANIT S hkëndija që kishte ndezur zjarret e mëdhenj të Mazendaranit dhe Nejrizit, i kishte vënë që më parë flakën Zanxhanit533 dhe rrethinave të tij, kur Báb-i gjeti vdekjen në Tabriz. Siç ishte e thellë brenga e Tij për fatin e trishtuar e të keq që kishte rënë mbi heronjtë e Sheik Tabarsit, lajmi i vuajtjeve jo më pak tragjike, që kishin qenë short i Vahidit dhe shokëve të tij, erdhi si një goditje tjetër në zemrën e Tij, që tashmë shtypej nga pesha e fatkeqësive të shumëfishta. Vetëdija e rreziqeve që u shtuan rreth Tij, kujtimi i poshtërimit që Ai duroi kur u çua së fundi në Tabriz, pesha e një burgosjeje të gjatë e të ashpër mes fortesave malore të Azerbajxhanit, kasaphanat e tmerrshme që u shënuan në fazat përmbyllëse të tronditjeve të Mazendaranit dhe Nejrizit, nëpërkëmbja që i bënë Besimit të Tij persekutorët e Shtatë Martirëve të Teheranit - bile edhe këto nuk ishin gjithë hallet që ranë mbi ditët që i kishin mbetur një jete të ikur shpejt. Ai pothuajse ishte i rraskapitur nga ashpërsia e këtyre goditjeve kur i arriti lajmi i ngjarjeve të Zanxhanit, që sikur filloi atëherë për të kumtuar ndodhitë e trishtuara të tyre dhe shërbeu për të mbushur dhimbjen e ditëve të fundit të Tij. Ç'sëmbime duhet të ketë duruar Ai ndërsa hija e vdekjes po mblidhej me shpejtësi rreth Tij! Në çdo fushë, qoftë në PAMJE E XHAMISË QË SHOKËT E TIJ NDËRTUAN PËR HOXHATIN veri ose në jug, përkrahësit e Besimit të Tij ishin nënshtruar ndaj vuajtjeve të pamerituara, ishin mashtruar turpshëm, u ishin rrëmbyer pasuritë dhe ishin masakruar në mënyrë çnjerëzore. Dhe tani, si për të derdhur kupën e Tij të mjerimit, shpërtheu stuhia e Zanxhanit, më e dhunshmja dhe më shkatërruesja e të gjithave.534 803 Tashmë do të vazhdoj të rrëfej rrethanat që e kanë bërë atë ngjarje një nga episodet më rrënqethëse në historinë e këtij Revelacioni. Figura e tij kryesore ishte Hoxhat Zanxhani, emri i të cilit ishte Mulla Muhamet Aliu,535 një nga funksionarët klerikalë më të aftë të moshës së vet dhe sigurisht një nga përkrahësit më të shkëlqyer të Kauzës. Bábai i tij, Mulla Rahim Zanxhani, ishte një nga Moxhtahedët udhëheqës të Zanxhanit dhe vlerësohej lart për besimin, diturinë dhe forcën e karakterit të tij. Mulla Muhamet Aliu, i mbiquajtur Hoxhat, kishte lindur në vitin 1227 Hixhri.536 Që në djalëri ai shfaqi kaq kapacitet sa Bábai i tij i kushtoi kujdesin maksimal edukimit të tij. Ai e dërgoi në Naxhaf, ku e dalloi vetveten me intuitën, aftësinë dhe hovin e tij të zjarrtë.537 Dituria dhe inteligjenca e tij e mprehtë nxitën admirimin e miqve të vet, ndërsa sinqeriteti dhe forca e karakterit të tij e bënin atë tmerr për kundërshtarët. Bábai i tij e këshilloi që të mos kthehej në Zanxhan, ku armiqtë po konspironin kundër tij. Paskëtaj ai zgjodhi të vendosë rezidencën në Hamadan,538 ku u martua me një grua të gjirisë së vet dhe jetoi atje përreth dy vjet e gjysmë, kur lajmi i vdekjes së Bábait e detyroi të niset për në qytezën e lindjes. Ovacionet që iu dhanë atij me të mbërritur atje, ndezën armiqësinë e ulemave, që pavarësisht nga kundërshtimi i hapur, morën prej tij shenjat e konsideratës dhe të mirësisë.539 804 Nga mimbani i xhamisë, që miqtë e ngritën në nderim të tij, ai nxiste mizërinë e njerëzve që ishin mbledhur për ta dëgjuar, të përmbanin vetëkënaqësinë dhe të karakterizoheshin nga gjakftohtësia në veprimet e tyre.540 Ai goditi pa mëshirë çdo formë abuzimi dhe me shembullin e tij i nxiti njerëzit të mbështeteshin pa u epur në parimet e rrënjosura nga Kurani. Ai i mësoi dishepujt e tij me aq kujdes e zotësi, sa ata ia u kaluan, për nga dija dhe kuptimi, edhe ulemave të njohur të Zanxhanit. Për shtatëmbëd